مقاله کامل فرسایش خاک

واحد گرگان
عنوان:
فرسايش خاك
استاد:
سركار خانم عربي
دانشجويان:
خانم‌ها: ميرقاسمي‌ـ عرب مفرد
مغروري ـ آقچلي ـ رسولي
بهار 87
مقدمه :
هر آنگه از خاكزيان و دنياي زنده خاك سخني به ميان‌آيد . نظرها به موجودات بزرگ خاكي ، به ويژه انسانها معطوف مي گردد . با كمي دقت و تفحص در اين باره مشاهده مي شود كه قسمت اعظم حيات به دنياي زنده غي قابل روئيت در خاك تعلق دارد و نقش انها در مقايسه با موجودات بزرگ ، غير قابل قياس است . طبيعتي كه در آن زندگي مي كنيم داراي شرايط ويژه اي است كه برقراري حيات را در آن ممكن مي سازد و تدام حيات به ثبات اين شرايط و ثبات اين شرايط به توازن بيولوژيكي بستگي دارد .
پيشرفت علم موجب گسترش تكنولوژيكي در زمينه هاي مختلف اعم از ميكانيكي و شيميايي گرديد كه كشاورزي كاربردي نيز از آن بي بهره نمانده است . بكار گيري اين تكنولوژي در كشاورزي مستلزم آشنايي كافي با خاك و تمام متعلقات آن اعم از جندار و بي جان ، اتمسفر و گاز هاي موجود در آن و هم چنين شرايط زيست محيطي است . در غير اينصورت نتيجه آن از هم پاشيدگي توازن بيولوژيكي و تغيير شرايط لازم براي حيات است . نازك شدن لايه اوزن در استراتوسفر و پارگي آن در بعضي از نقاط ، ايجاد بارانهاي اسيدي ،‌آلودگي آبهاي زير زميني و افزايش و گسترش روز افزون بيماريهاي گياهي حاصل اين عدم توجه و آشنايي است . بنا براين كسب اطلاعات بيشتر در زمينه هاي مختلف علوم كشاورزي لازم بوده و چشم پوشيدن از موفقيت هاي زودگذر كه از طريق مصرف سموم و غيره حاصل مي شود ، براي حفظ محيط زيست ، ضروري است . 1
پيشگفتار :‌
خاك يكي از مهمترين منابع طبيعي و عوامل توليد است . روزبه روز كه بر تعاددا جمعيت جهان افزوده مي شود و قدرت خريد مردم بالا مي رود و بشر مترقي مي گردد ، توقعات انسان از اين منبع بزرگ طبيعي و عامل مهم توليد بيشتر مي شود .
انسان براي تامين نياز منديهاي گونانگون و فراوان خود مجبور است از يك طرف با استعمال كود شيميايي زياد ، آبياري فراوان ، مصرف سموم حشره كش ، استفاده از ماشين آلات كشاورزي و ديگر امكانات و وسائل ، درآمد را در واحد سطح زمينهائي كه تا كنون به زير كشت رفته است افزايش دهد . از طرف ديگر باسكوبندي دامنه كوه ها و تبديل مراتع و زمينهاي جنگلي به زمينهاي زراعتي و همچنين تامين آب بيشتر و استفاده از مواد شيميايي و غيره ، ارتفاعات و زمينهاي باير و كويري را به زير كشت بگيرد و به اين معني طريق بر سطح زمينهاي زراعتي خود بيفزايد .
شواهد نشان مي دهد ، زمين از موقعي كه مورد بهره برداري انسان قرار گرفته است ، حاصلخيزي آن بر اثر عدم توجه و اقدامات نامناسب كاهش مي يابد .
انسان براثر كشت متوالي يك نوع محصول در سالهاي متمادي يا عدم رعايت تناوب صحيح در زراعت و همچنين جمع آوري بقاياي محصول (ماده آلي) و سوزاندن آن و تعليف احشام در مزارع پس از جمع آوري محصول و خلاصه استفاده بيش از حد از زمين بدون دادن كود و تقويت آن و ديگر اقدامات نامناسب و نابجا باعث فقير شدن خاك از لحاظ مواد غذائي و مواد آلي و نامرغوب شدن بافت ان ، و در نتيجه كاهش شديد حاصلخيزي خاك شده است .
انسان در بسياري از مناطق جهان بر اثر آبياري زياد با آب نامناسب و شور ، باعث شور شدن سطح وسعي از زمينهاي غير شور شده است . منابع زيادي دردست است كه در بسياري از كشور ها ، منجمله هندوستان ،‌پاكستان ، مصر و ايران به ويژه از نيمه دوم قرن نوزدهم كه آبياري شياري معمول شد ، سطحها وسعي از زمينهائي كه روزي از حاصلخيز ترين خاكها بوده است ، بر اثر آبياري بي رويه با آبهاي نا مناسب ، حاصلخيزي خود را از دست داده و به كلي ويران و متروك شده است (40ص376)‌.
همچنين زمينهاي باير و شوري كه پيشينيان با هزران زحمت و صرف هزينه زياد آباد و قابل استفاده كرده بودند ، بر اثر عدم اطلاع عاملين بعدي از اصول صحيح كشاورزي ، مجددا شور و ويران شده است .
انسان بر اثر قطع بي رويه به اشجار چراي بيش از حد و بيموقع دام درمرتع و كندن بوته ها و درختان به عنوان ماده سوختني و غيره نيز كاشتن گياهان وجيني مانند چغندر ، پنبه ، وغيره در سالهاي متمادي ، موجب كاهش يا نابودي پوشش زنده خاك و هوموس يعني مهمترين عامل حفظ كننده خاك شده است . بديهي است كه خاك با از بين رفتن پوشش زنده و هوموس آن در معرض فرسايش شديد قرارمي گيرد و اثر هاي شوم فرسايش در كاهش حاصلخيزي خاكها ، پر شدن سرع سدها كم شدن ذخيره آبي كشور ، متغير و ناثابت بودن آبهاي سطحي و بروز فصول كم آبي و همچنين پيشروي كوير ها و مدفون گشتن مزارع و منازل در زير شنهاي روان و خلاصه در خرابي وضع طبيعي ،‌اقتصادي و اجتماعي ظاهر مي شود .
انسان با مصرف انواع مختلف كود ها شميايي و به كار بردن سموم حشره كش و علف كش به منظور بالا بردن سطح توليدات كشاورزي در جهت رفع نيازمنديهاي گوناگون خود باعث آلودگي خاك شده است .
انسان همانطور كه به خاطر بهره گيري بيشتر از زمين ، باعث اينهمه تغييرات زيانبخش كيفي و كمي خاكها شده است ، از وقتي كه به اشتباهات خود پي برده و متوجه شده است كه با اين اعمال بي رويه خود ، خاك را دارد به نابودي مي كشاند براي جلوگيري از تغييرات نامطلوب و تخريب بيشتر خاك درصدد يافتن راه هاي مبارزه با آن بر آمده و خوشبختانه نامطلوب و تخريب بيشتر خاك در صدد يافتن راه هاي مبارزه با آن بر آمده و خوشبختانه راه هاي مناسبي هم پيدا كرده است كه در سالهاي اخير به آن توجه زيادي مي شود . 1
فصل اول
تشكيل خاك
تشكيل ساختمان خاك :
يكي از مهمترين نتايج خاكشناسي شناخت اين حقيقت است كه خاك نيز مانند موجودات زنده بوجود مي آيد ، بالغ و پيرو مي شود . بوجود آمدن با تخريب سنگهاي موجود در سطح زمين شروع شده و مهمترين مواد اوليه آن رااز زمين شناسي سنگهاي آتشفشاني از سرد شدن و بلوري شدن گدازه ها بوجود مي آيند ، مانند گرانيت و بازالت . از تجزيه سنگهاي اوليه و انباشته شدن مواد تخريبي به صورت لايه ها و همچنين سخت شدن مجدد آنها سنگهاي رسوبي ايجاد مي شوند . چنانچه سنگهاي رسوبي تحت تاثير گرما و فشار جا به جا شوند (مانند آنچه در چين خوردگي ها مشاهده مي گردد ) ، سنگهاي دگرگوني بوجود خواهند آمد . از سنگهاي اوليه ، توسط فرآيندي تخريب نام دارد ،‌طي زماني طولاني خاكهاي معيني ساخته مي شوند و نسبت به شركت فاكتور هاي مختلف در تجزيه سنگها مي توان از تخريب ميكانيكي – فيزكي و يا بيولوژيكي – شيميايي نام برد . مهمترين دليل تخريب فيزيكي ، تغييرات شديد حرارتي است كه از طريق انقباض و انبساط سنگها ، موجب متلاشي دن آنها مي شود . يكي ديگر از راههاي خرد شدن ميكانيكي تصادم و بهم سائيده شدن ذرات در هنگام انتقال به ويژه توسط يخ در دوره يخبندان است . فعاليت انتقالي ذرات آب و باد امروزه نيز يكي از فاكتور هاي موثر در تشكيل خاكدانه ها است . اولين تخريب شيميايي توسط اسيد كربنيك موجود در آب انجام مي شود كه سنگهاي كربناتي را حل كرده و بي كربنات تبديل مي نمايد . تجزيه سليكاتهاي مختلف مانند فلد سپات و گليمر بيشتر يونهاي ئيدروژن آزاد در محلول خاك انجام مي شود . با توجه به اين كه اسد كربينك
و هم چنين يونهاي ئيدروژن خاك منشأ بيولوژيكي دارند و توسط ريشه گياهان و ساير موجودات زنده وارد فاز مايع خاك مي گردند . لذا اين فرآيند تخريبي را بيولوژيكي شيميايي مي نامند . در اثر فعاليتهاي موجودات زنده خاك مقداري زيادي اسيد هاي آلي نيز توليد مي شوند كه در اثر يونيزاسيون آنها پروتون واردخاك مي شود . اهميت و نقش ميكرو وارگانيسمها به عنوان فاكتور ژئولوژيكي تقريبا دير شناخته شد و ميكروبيولوژي خاك امروزه به عنوان شاخه جديدي از ژئوميكروبيولوژي خاك امروزه به عنوان شاخه جديدي از ژئوميكروبيولوژي جايگاه مهمي را در زمينه تحقيقات به خود اختصاص داده است .
با ادامه تخريب دراثر تجزيه فيزيكي و شيميايي سنگها ، از طريق تغييرات ايجاد شده در مواد ذرات خاكسازي جددي ايجاد مي شوند . مثلا از گرانيت غني از كوارتز و فقير از فلدسپات ، خاك شني لومي و از سنگهاي غني از فلدسپات و فقير از كوارتز خاك لومي سنگين تكامل مي يابد .
ايجاد خاكها مختلف به سرعت و چگونگي جريان تخريب بستگي دارد كه اين خود نيز از طرفي به تركيب سنگهاي مادر و مقاومت آن در مقابل تاثيرات اتمسفري و از طرف ديگر به نيرو هاي اقليمي و هم چنين به ميكرو و ماكرو فلور خاك مربوط مي باشد . تخريب سيليكاتها بويژه فلدسپات پتاسيم از همه آسان تر انجام مي شود ، بطوريكه ابتداء پتاسيم و سپس آلومينيم آن خارج مي گردد . تخريب گليمر كندتر از فلدسپات است و كوارتز بودن تغيير به فرم شن باقي مي ماند .
حرارت و رطوبت اهميت ويژه اي در تشكيل خاك دارند ،‌زيرا آنها نه تنها تعيين كننده شدت تخريب هستند ، بلكه دررشد و تكامل گياهان و پست نيز موثر ترند . مهم در اين رابطه نيست مقدار بارش و تبخير در هر يك از محدوه هاي آب و هوايي است .
در مناطق خشك كه تبخير بيش از بارش است ، حركت كاپيلاري آب از پايين به بالا است و نتيجه آن تجمع نمك در قشر سطحي مي باشد ، مانند آنچهدر خاكهاي كويري و شوره زارها ديده مي شود .
در مناطق خشك حتي زمانيكه معدني شدن متوقف و محدود ميشود عملا هوموس خام و مرداب به وجود نمي آيد . مناطق خشك در صورتيكه به قدر كافي آبياري

فایل : 106 صفحه

فرمت : Word