مقاله کامل درباره كتابخانه هاي الكترونيك

كتابخانه‌هاي الكترونيك
در كشورهاي ديگر
در اين بخش، ابتدا به سير تکويني خدمات اطلاعات و كتابخانه اي در چند دهه اخير ونقش آن در پيشرفت و توسعه جوامع آمريكا و انگليس اشاره گرديده و سپس نمونه هايي از كتابخانه هاي الكترونيك و روند اجرا در چند کشور مورد بررسي قرار گرفته است.
با بررسي تاريخ تمدن بشري مشخص ميشود که کتابخانه ها بخش جداناپذير جامعه متمدن بوده و با نحوه فکري و بافت سازماني جامعه انساني ارتباط نزديک دارد.در گذشته کتابخانه شکلي سنتي داشته و کتابدار همانند يک انبار گردان مسئول نگهداري و ارائه اطلاعات به مراجعين بوده است، با ورود به عصر انفجار اطلاعات و افزايش روزافزون حجم اطلاعات وتکنولوژيهاي جديد، کتابخانه ها بايد از محيط داخلي خود فراتر رفته و روندهاي سياسي، اجتماعي، حقوقي و بازارهاي تکنولوژي اطلاعات را مد نظر داشته باشند.
آمريكا: خدمات اطلاعات و كتابخانه اي
در ويرايش جديد گزارش ساليانه‌ي، بخش ويژه‌ي كتاب خانه‌ي پزشكي قرن 21 اضافه شده است كه مي‌توان آن را از صفحه‌ي‌يك ملاحظه نمود. با افزايش مسؤليت‌هاي كتاب خانه‌ي ملي پزشكي، NLM و براي پياده كردن سيستم‌هاي جديد و بسيار توانمند اطلاعاتي جهت پاسخ دهي به نياز عموم مردم و متخصصين پزشكي، NLM به امكانات و تسهيلات بيشتري نياز دارد . با اين حال، سال مالي 2002 پيشرفت‌هايي را در بسياري از جهات نشان مي‌دهد. براي گزينش تعداد كوچكي از انبوه مقوله‌هاي اجرا شده، چند گاه شما ر در اين گزارش ذكر شده است .
در سال جاري تعداد سوابق MEDLINE به 12 ميليون رسيد. در سال 2002، MEDLINE و ساير پايگاه‌هاي داده، از طريق سيستم باز‌يابي PubMed، بيش از 500 ميليون بار، مورد باز ديد و جستجو قرار گرفتند.
خدمات اطلاعاتي مركز ملي اطلاعات بيوتكنولژي، روند توسعه خود را ادامه داد. براي نمونه، بانك اطلاعاتي GenBank از بيش از00/100 گونه‌ي اطلاعاتي تشكيل شده است كه 15 ميليون توالي و بيش از 14 ميليارد زوج اساسي دارد.. اين بانك روزانه مورد بازديد 50 هزار محقق قرار مي‌گيرد.
MEDLINE PIUS. به عنوان‌يكي از منابع جامع و مطمئن اطلاعات پزشكي مطرح است . در سال 2002، نسخه‌ي اسپانيايي آن نيز در دسترس مصرف كنندگان قرار گرفت .
در تقسيمات NLM پيشرفت‌هاي مشابه مهّم ديگري نيز وجود داشته است كه برخي از آن‌ها عبارتند از : گسترش تاريخچه‌ها در بخش علوم و Clinical Trial. Gov مركز ليستر هيل (Lister Hill)، پاسخ سريع به 11/9 از خدمات اطلاعاتي تخصصي پرسنل و قرار گرفتن اين خدمات روي وب، بهره‌برداري از شبكه جديد و مركز امنيتي نصب شده‌ي اداره‌ي سيستم‌هاي ارتباطات و رايانه‌اي، ارائه‌ي بيشتر برنامه‌هاي جديد آموزشي داده‌ورزي زيستي (bioin formatics) و IAIMS با استفاده از برنامه‌هاي موسوم به برنامه‌هاي برون سازماني (Extramural) موفقيت‌هايي مذكور و بسياري ديگر از كاميابي‌هايي كه در اين گزارش تشريح شده‌اند نتيجه‌ي فعاليت‌هاي اختصاصي پرسنل مجرب و متخصص و هم چنين‌ياري و هم فكري كادر با استعداد مشاورين و راي‌زنان NLM بوده است . مشاركت همه كاربران سبب شده است كه اين مؤسسه در سراسر جهان به عنوان‌يكي از منابع كارا و قابل اعتماد اطلاعات زيست‌پزشكي ( Biomedical ) در كليه‌ي اشكال خود شهره گردد.
NLM: كتابخانه ي پزشكي قرن 21
سال مالي 2002‌يكي از سال‌هاي محوري براي برنامه توسعه‌ي امكانات NLM به شمار مي‌آيد . در اين سال قرارداد 35 درصد از طراحي ساختار به شركت بوستوني Pervy Dean Rogors داده و قرار داد تكميل طرح نهايي نيز بسته شد. مسائلي چون نقش تاريخي
NLM، به عنوان بزرگ ترين مجموعه‌ي كتاب ها، مجلات و ساير اطلاعات زيست‌پزشكي و مسئوليت بزرگ و جديد آن در زمينه فناوري زيستي، تحقيقات خدمات پزشكي، سلامت مصرف كنندگان و حفظ آن از مهم ترين عواملي هستند كه نياز به گسترش فضا را براي مجموعه‌ها و مراجعان NLM افزون مي‌كند.
كنگره‌ي آمريكا در سال مالي 2000 از NLM خواسته است كه براي ساختار ساختمان جديد، مطالعات امكان سنجي را انجام دهد و به اين ترتيب برنامه‌هاي روبه رشد مركز ملي اطلاعات فناوري زيستي ( NCBI) و محدوديت‌هاي فزاينده‌ي فضاي موجود بزرگترين مجموعه‌ي پزشكي جهان مورد تاييد كنگره قرار گرفت. در سال مالي 2001، كنگره، منابع مالي را براي فعاليت طراحي مهندسي و ساختاري مجتمع جديد تاسيس كرد. اخيراً، كنگره در گزارش سنا موسوم به تخصيص اعتبار به نيروي كار، خدمات انساني، بهداشت و آموزش و پرورش، بر تسريع گذر از فاز طراحي به مرحله‌ي ساخت تاكيد كرده است:
بسياري از بيماري‌هاي خيلي جدي مبناي مولكولي دارند. از آنجايي كه مركز اصلي اطلاعات فناوري زيستي NLM، حجم عظيمي از اطلاعات پوشش داده نشده را، در دهه‌ي گذشته سازمان دهي و تحليل كرده است، لذا اين مركز‌يكي از مناسب ترين اجزاي فرايند تحقيقات به شمار مي‌آيد. كنگره معتقد است كه اگر اين مركز بخواهد در ايفاي نقش عمده‌ي خود در مبارزه با بيماري‌ها نهايت مشاركت را داشته باشد، بايد براي پاسخ گويي به تقاضاي فزاينده ايي كه به آن مي‌رسد به سرعت به تسهيلات و امكانات مورد نظر مجهز شود . كميته، اعتبار لازم براي چنين تسهيلاتي را تامين و اظهار اميد واري كرد كه با تكميل طراحي، به سرعت فاز ساخت آغاز گردد. از همين رو كميته از NIH خواست كه تا تاريخ آوريل 2003 طي گزارشي، ويژگي‌ها و ابعاد تسهيلات جديد و هزينه ي پيش بيني شده را براساس برنامه زماني با خطوط اجرايي سريع براي اين كميته ترسيم كند.
امكانات فيزيكي جديد ( با توجه به طرح جلد اين گزارش ) ساختار منحصر به فردي است كه با توجه به فعاليت كتاب خانه‌ي پزشكي قرن 21 و چشم انداز رو به تكوين آن طراحي شده است . نظر به گسترش انواع اطلاعات از كتاب ها، مقالات، رسانه‌هاي جمعي، و قرار گرفتن اين اطلاعات در بانك اطلاعات GenBank، وظيفه‌ي NLM نيز سنگين تر شده است . انفجار اطلاعات و افزايش تقاضاي دسترسي به اطلاعات از سوي دانشمندان، فراهم آوران مراقبت‌هاي پزشكي، بيماران،عموم مردم و لزوم مديريت براين مقوله ها، الزام به تسهيلات نوآورانه و جديد را بيش از پيش نشان مي‌دهد.
توانايي NLM در اجراي مؤثر و كارا ماموريتي كه با گذشت زمان سنگين تر شده است، كليد پاسخ گويي به سرمايه گذاري كنگره در پژوهش‌هاي زيست‌پزشكي در سالهاي اخير به شمار مي‌آيد. به تعبيري زيست شناسي مولكولي سائق اصلي پيشرفت‌هاي پزشكي در قرن 21 مي‌باشد كه اين امر نياز به توانايي‌هاي مديريت اطلاعات و رتق فتق هزاران تن داده‌هاي توليدشده در پروژه‌هاي ژنوم انساني و پژوهش‌هاي ژنتيكي سازمان‌هاي مختلف دارد.
كتاب خانه‌ي NCBl، مجموعه‌اي از رايانه‌هاي بسيار توانمند نرم‌افزار‌هاي پيچيده و محققين آموزش ديده را در محيطي مشاركتي گرد آورده است تا بتواند به سرعت نتايج پژوهش‌هاي ژنتيكي را در دسترس هزاران دانشمند در سراسر جهان قرار دهد . در واقع NCBI با جمع آوري مديريت و افزون داده‌هاي دريافتي از سراسر جهان در حاشيه‌ي داده‌ها، حلقه‌ي بين داده‌هاي توليد شده‌ي مراكز پژوهشي و‌يافته‌هاي آتي را ايجاد مي‌كند. سازمان دهي و قرار دادن اطلاعات در كتاب خانه و افزودن امكانات جستجوي عناوين به روش‌هاي مختلف و پيوند دادن منابع مختلف اطلاعاتي از عواملي است كه اين امكان را به پژوهش گران مي‌دهد تا ژن‌هاي بيماري زا را شناسايي و مكانيزم‌هاي زيست‌پزشكي باني بيماري را رمز گشايي نمايند و بتوانند راهبردهاي درماني را براي درمان و جلوگيري از بيماري را طراحي
و ايجاد كنند . واضح است كه اگر چنين منابعي وجود نداشته باشد سرعت پيشرفت پژوهش‌هاي زيست‌پزشكي نيز تا حد زيادي گرفته مي‌شود.
يكي ديگر از مزاياي NLM، گسترش طيف و تعداد مصرف كنندگان اطلاعات از طريق انتقال دانش از مراكز اطلاعاتي و پژوهشي NIH به افراد است . اين اطلاعات گاهي تاثير آني در زندگي افراد دارد. محيط ارتباطي پيشرفته وبي NLM، سبب شده است كه عموم مردم براي دريافت اطلاعات پزشكي به اين بانك اطلاعاتي مراجعه نمايند. NLM نيز براي پاسخ دهي به اين در خواست ها، تعدادي از خدمات بسيار موفق را براي استفاده متخصصين و عموم مردم ايجاد كرده است . MEDLINE و PubMed كه پايگاه‌هاي داده‌ي روي خط NLM نزديك به 12 ميليون مرجع و خلاصه‌هاي مقالات علمي مجلات پزشكي را در خود جاي داده اند . اين سايت ها، ساليانه 500 ميليون بار مورد جستجوي پژوهشگران قرار مي‌گيرند.
MEDLINE plus، ‌يكي ديگر از پايگاه داده هاست كه اختصاصاُ براي مصرف كنندگان ايجاد شده است. اين پايگاه داده، اطلاعات اخذ شده از NIH و ساير منابع معتبر و مجاز را به سهولت و به صورت مجاني به دو زبان انگليسي و اسپانيايي در اختيار كار بران قرار مي‌دهد. در واقع اقبال اين پايگاه داده‌ها به واسطه‌ي موثق بودن اطلاعات پزشكي و توانايي فزاينده‌ي آن در جمع آوري كارا، سازمان دهي و توزيع اطلاعات چند رسانه ايي به عموم مردم مي‌باشد.
برنامه‌هاي اطلاعاتي و پژوهش‌هاي NIM، نقش مهمي در آمادگي بهداشت عمومي در مديريت بلايا و محلات تروريسمي دارد. در اين كتابخانه ابزارهاي پژوهش بنيادي را پشتيباني مي‌كند: اين ابزار‌ها عبارتند از : پايگاه داده‌ي پژوهشي دانش ژنوم جهت ساخت دارو، واكسن و ساير اشكال درماني براي بيماري‌هايي چون ابله، سياه زخم، طاعون، ابولا و وبا، داده ورزي‌هاي R&D مربوط به مديريت پلايا و تروريسم، آموزش متخصصين پزشكي
در رابطه با كاربري منابع اطلاعاتي توسعه‌ي منابع اطلاعاتي تجربي در رابطه با دست اندركاران اوليه و ساير كساني كه در مديريت پلايا درگير هستند : بهبود زير ساخت اطلاعات براي ارسال و تسهيم داده‌ها در مواقع بحران، ‌يكي از مؤسسه‌هاي برنامه ريز كه در NLM سرمايه گذاري كرده نوعي سيستم هشداردهنده‌ي نمونه را براي موارد پزشكي اضطراري عمومي ايجاد كرده است.
اين سيستم اخيراً به نظر بوش، رئيس جمهوري امريكا رسيده ايشان از آن به عنوان مدلي براي اپيدمي‌هاي مشابه سياه زخم‌ياد كرد. پس از ماجراي 11 سپتامر سال 2001، NLM در راستاي برنامه‌هاي اطلاعاتي مديريت بلايا، صفحات جديدي را در MEDLINE pIus براي عناوين پزشكي مانند اختلالات استرس‌هاي پس از ضربه (Post trauma fic Stress)، سلاح‌هاي شيميايي و بيولوژيكي، آبله، سياه زخم و هم چنين صفحات خاص جديدي در مورد خطرات ناشي از عوامل جنگ‌هاي شيميايي و بيولژيكي را ايجادكرده است. هم چنين تعداد‌ي كتاب و گزارش فني جديد را به اضافه مسائلي كه قبلاً وجود داشت، در خصوص آبله و ساير عناوين مناسب را به پايگاه داده اضافه كرد. به اين ترتيب پژوهشگران و جامعه‌ي پزشكي عمومي به نحو بهتري مي‌توانند جهت مبارزه با بيوتروريسم از اين اطلاعات استفاده كنند . براي استمرار در تحرك بخشي به نتايج پژوهش‌هاي زيست‌پزشكي به نحوي كه اين اقدام منجر به ازتقاي بهره وري پژوهشي و بهبود مراقبت‌هاي پزشكي و جلوگيري از بيماري‌ها شود، NLM بايد فضا و امكانات بيشتري داشته باشد تا بتواند مشاركت بيشتري ايجاد كند و دانش موجود را در دسترس ديگران قرار دهد. طراحي امكانات جديد به گونه‌اي است كه منبع منحصر به فردي براي ارتقاء تعامل مابين دانشمندان، متخصصين باليني و متخصصين اطلاعاتي ايجاد مي‌كند. اين امكانات شامل فضاي مشاركتي است كه در آن فضا، پرسنل NCBI و ساير، اجزاي پژوهشي NLM دانشمندان NIH، كتابداران پزشكي به صورت مشاركت رودررو و هم چنين تعاملات مشخص بارايانه، با‌يكديگر ارتباط بر قرار مي‌كنند.
طراحي اين فضا به نحوي است كه در آن كابين‌هاي مطالعه‌ي فردي براي ملاقات با دانشمندان، محل بزرگي براي تشكيل جلسه‌هايي كه در آن خدمات جديد و پروژه‌هاي مهم معرفي مي‌شوند و هم چنين محلي براي گروه‌هاي كاري كوچك تعبير مي‌شود. از طرف ديگر گستره ايي از فعاليت‌هاي NLM مانند توليد مجموعه‌اي از منابع روي خط ( on _ line )، حاشيه نويسي پايگاه داده‌هاي ژنوم، توسعه سيستم زبان‌يكسان پزشكي (Unified Medical Language system) و ساير فعاليت مشاركتي با شبكه‌ي ملي كتاب خانه‌هاي پزشكي در اين فضا انجام خواهد شد. بهره‌برداري از شبكه‌ي منصوبه و منابع رايانه اي، مشاركت بيشتر افراد خارج از سازمان را در جوانب پژوهشNLM، NIH ايجاد خواهد كرد. محل مشاركت در سازمان NIH نقشي منحصر به فرد ايفا و بهترين مغزهاي علمي را به خود جذب خواهد كرد. يكي ديگر از ويژگي‌هاي اختصاصي امكانات مذكور، ايجاد مركز به روزآوري‌ها است كه امكانات جديد كاربردي فناوري‌هاي مخابراتي و محاسباتي پيشرفته را در زمينه‌ي ارتباطات و پژوهش‌هاي پزشكي، مشخص و برجسته مي‌كند. نمونه‌هايي از اين نو آوري‌ها عبارتند از: مجموعه داده‌هاي انساني قابل رويت كه خود NLM آن را ايجاد كرده است و پروژه‌هاي پزشكي راه دور مخصوص نواحي دوردست و كاربردهاي نسل آتي شبكه‌ي اينترنت . اين مجموعه‌ها در قسمت زير زمين در دو سطح گسترش خواهد‌يافت. به اين ترتيب فضاي لازم براي توسعه مجموعه‌ها ايجاد و از طرفي ظاهر تاريخي و اصلي ساختمان كتاب خانه نيز حفظ مي‌شود.
در حقيقت دنياي اطلاعات زيست‌پزشكي به سرعت در حال گسترش است و از همين رو نه تنها تعداد سالن‌ها براي مجموعه‌هاي كتاب‌ها بايد افزايش‌يابد بلكه فضاي بيشتري به كارشناساني كه مسئول سازمان دهي مديريت و حفظ منابع بسيار با ارزش هستند، احتصاص داده شود.
به طور خلاصه با افزايش درك انسان از رابطه‌ي ميان ژن ها، و بيماري ها، قابليت كنترل اطلاعات NLM نيز به نسبت حجم داده‌هاي توليد شده توسط دانشمندان بايد افزايش‌يابد.
NCBI به ويژه در حال ايجاد پايگاه داده‌هاي عمومي ژنوم و ابزارهاي داده كاوي (data mining) است تا بتواند پيشرفت‌هاي پيش بيني شده را محقق كند. مسئوليت NCBI در جمع آوري، مديريت و تجزيه و تحليل بخش روبه رشد داده‌هاي مربوط به ژنوم كه حاصل فعاليت‌هاي تعيين نقشه و دنباله‌ي پروژه ژنوم انساني است، امري بنيادي در پيشرفت علمي به شمار مي‌آيد.
متاسفانه، امكانات فعلي NLM بر مي‌گردد به تاريخ 1987 زماني كه كنگره NCBI را تاسيس نمود؛ ‌يعني براي تعداد كم تراز 650 كارمند ولي در حال حاضر تعداد كاركنان بيش از 1000 نفر مي‌باشد كه كاركنان قراردادي را نيز شامل مي‌شود. ‌يكي از دلايل ازدياد كاركنان، مركز ملي فناوري اطلاعات بيوتكنولژي و جايگاهي است كه اين مركز در علم پزشكي قرن بيست و يكم دارد. وعده پزشكي قرن21 پيشگيري و درمان بيماري هاست؛ بر همين اساس ضروري است كه ما سرمايه گذاري لازم را براي ايجاد امكاناتي چون 350 هزار متر مكعب دفتر آزمايشگاه و فضاي مشاركتي انجام دهيم تا بتوانيم مجموعه‌هاي كتاب را در آن جاي دهيم و از استمرار در پيشرفت فعاليت‌هاي مركز ملي اطلاعات بيوتكنولوژي مطمئن شويم.
دفتر توليد برنامه‌هاي اطلاعاتي پزشكي
دفتر توليد برنامه‌هاي اطلاعاتي پزشكي (OHIPD) سه مسئوليت عمده بر عهده دارد:
تاسيس، برنامه ريزي و پياده سازي طرح محدوده‌ي NLM، برنامه ريزي و تحليل فعاليت‌ها
برنامه ريزي، توليد و ارزيابي برنامه‌ي بهداشت مصرف كننده و توسعه ملي NLM جهت بهبود دسترسي به خدمات اطلاعاتي NLM براي همه، شامل جمعيت‌هاي اقليت، روستايي و مناطق محروم
هدايت برنامه‌هاي بين المللي NLM
برنامه ريزي و تجزيه و تحليل
طرح محدوده‌ي گسترده‌ي(NLM LRP) NLM براي سالهاي 2005ـ2000، كه در سال 2000 منتشر شده مربوط به مركز فعاليت‌هاي بودجه ايي و برنامه ريزي NLM مي‌باشد .
اهداف اين طرح مبناي بودجه‌ي عملياتي سالانه‌ي NLM مي‌باشد. كليه‌ي مستندات LRP روي سايت وب NLM موجود است . OHIPD در بسياري از فعاليت‌هاي ارزيابي و برنامه ريزي NIH مشاركت دارد. برخي از اين فعاليت‌ها عبارتنداز آمادگي پيشرفت‌هاي علمي، ساير مقوله‌ها‌ي مهم مورد نياز NIH براي قانون نتايج و عملكرد دولت (GPRA)، تخصيص جلسات و پاسخ دهي به پرسشهاي مربوط به توسعه‌ي NLM در زمينه‌ي انواع بيمارها و حوزه‌هاي سياست‌هاي آن،
علاوه بر توسعه‌ي اختصاصي و پروژه‌هاي بهداشت مصرف كننده كه بعداً تشريح خواهد شد OHIPD براي هماهنگي و توسعه‌ي طرح تفاوت در امكانات پزشكي NLM مسئوليت كلي دارد. اين طرح راهبردها و فعاليت‌هاي NLM را در رابطه با پشتيباني از اقدامات NIH براي درك و حذف تفاوت‌هاي پزشكي بين جمعيت اقليت و اكثريت ترسيم مي‌كند.
اين دفتر كميته‌ي هماهنگي NLM را در خصوص تفاوت‌هاي پزشكي مصرف كننده و حل اين مسئله، هدايت و راهبري مي‌كند. كار كميته، برنامه ريزي و انجام هماهنگي‌هاي لازم در رابطه با فعاليت‌هاي مصرف كننده و توسعه‌ي NLM مي‌باشد.

فایل : 218 صفحه

فرمت : Word