مقاله کامل شناخت فضای شهری میدان تجریش

شناخت فضای شهری میدان تجریش

منطقه موسوم به شمیرانات در کوهپایه های البرز واقع گشته که از حیث آب و هوای مطبوع و تفرجگاه ها و مناظر کوهستانی جایگاه ویژه ای را در کل نظام شهری تهران بخود تخصیص داده است، هوای لطیف شمیران  همواره عده زیادی از ساکنان تهران را بسوی خود جذب نموده و اقشار مرفه، این منطقه را از حیث سکونت برنواحی دیگر ترجیح  می دهند.

منطقه شمیران که اینک یکی از مناطق بیست گانه تهران بزرگ می باشد (منطقه یک) در گذشته متشکل از تعدادی روستاهای پراکنده در دامنه های ارتفاعات شمالی بوده که علل استقرار این روستاها نیز عمدتاً در ارتباط تنگاتنگ با مسیر و عبور رودخانه هایی است که از وسط یا  کنار آنها می گذرندکه با گذشت زمان(امروزه ) تبدیل به محله های بزرگی شده اند .

میدان تجریش در شمالی‌ترین منطقة تهران، که زمانی طجرشت خوانده می‌شد، قرار دارد و از شمال به دربند، از جنوب به خیابان ولی‌عصر و از شرق به خیابان دکتر شریعتی منتهی می‌شود.

میدان تجریش‌ در حال حاضر، مجموعه‌ای ناهماهنگ از مراکز تجاری‌- اداری و مسکونی است که به علل مختلف در نیم قرن گذشته دست نخورده و از منطقه ای ییلاقی در حومه تهران به منطقه ای پر رفت وآمد شامل:

• مبدا خطوط تاکسی واتوبوس،
• مراکز خرید،
• محل عبور کوه نوردان و… تبدیل شده است

وبه دلیل قرار داشتن در انتهای جاده ای که از شهر به کوهپایه می رسید اکنون گذر گاه پر رفت و آمدی است که شباهت چندانی به مکان های ییلاقی ندارد. بنا بر روایتی بومی تجریش محل مرگ طغرل ،پادشاه سلجوقی، است که در سال ۴۵۵ه.ق،در دهکده تجریش وفات یافت وجسدش رابه ری بردند.

میدان تجریش

توسعه شهر تهران و همچنین روی آوری اقشار مرفه به شمال شهر، بورس بازی در اراضی این   منطقه نیز رواج یافته و طبعاً بورس بازان زمین جهت انتفاع هر چه بیشتر، توجهی به مسیر و حریم مسیل ها و رودخانه ها نداشته  و این راضی را به قیمت های گزاف بفروش رساندند، ضمناً اتصال نقاط روستایی این منطقه به یکدیگر نه در یک نظام مطالعاتی و طرح ریزی موزون، بلکه در چارچوب سازماندهی فضا بر اساس منافع گروهی بورس بازان زمین و اقشار مرفه صورت گرفته است و در این راستا مسیل ها و رودخانه ها نیز ارتباط منطقی و طبیعی خود را از دست داده اند.

محلات منتهی به میدان تجریش

• در بند
• باغ شاطر
• زعفرانیه
• اسد آباد
• باغ فردوس
• تجریش
• حکمت
• نخجوان

میدان تجریش سال 1335

پل تجریش

هسته شهری منطقه شمیرانات متکی به بافت مرکزی آن یعنی میدان تجریش بوده که به لحاظ اتصال چندین مسیل و رودخانه در این میدان به یکدیگر به سر پل تجریش موسوم گشته است،

کاربری های میدان تجریش

عملکرد این میدان نیز بمانند اکثر میادین سنتی آمیخته ای است از فعالیت های فرهنگی – مذهبی (امامزاده صالح)، تجاری (بازار سرپوشیده – مراکز خرید جدید – لبه خیابان) بوده که در دهه های اخیر عملکردهای اداری و درمانی نیز به آن افزون گشته است.

اتصال شهری شمیران به تهران بزرگ و همچنین روی آوری ساکنان مرکزی تهران قدیم جهت سکونت عملاً این منطقه را بعنوان مرکز منطقه شمیرانات ، محل تجمع اکثر ادارات شمیران (منطقه یک) بوده همچنین پایانه ترافیکی بودن در ارتباط با ترددهایی که بین شهر تهران و نقاط تفرجگاهی و کوهستانی درکه، شیرپلا، دربند، تله کابین توچال در جریان است، به این میدان هویت مشخصی را در کل نظام شهری تهران بزرگ مطرح نموده است.

همچنین این منطقه دارای باغات وسیعی بوده که متأسفانه به مرور زمان به قطعات کوچکتر تفکیک و در آنها احداث بنا گردیده است.  بافت های روستایی این منطقه بنابر مقتضیات بورس زمین و مسکن و تردد ماشین و از طرف دیگر با از هم پاشیدگی نظام محله ای این منطقه، با حداکثر تراکم نوسازی گردیده و می گردد

مرکزیت میدان تجریش

بافت اصلی میدان تجریش مبتنی بر استقرار عناصر، بازار سرپوشیده و امامزاده صالح و بافت مسکونی قدیم پشت بازار و مجموعه ای از ادارات و اماکن تجاری واقع در لبه های میدان بوده و بطور کلی در حال حاضر حد فاصل خیابانهای ولی عصر و شریعتی (جاده قدیم شمیران) تشکیل هسته ای بعنوان میدان تجریش می دهند و هرگونه تردد بین شهر تهران و شمال شهر ناگزیر از این میدان عبور می نماید که همین امر به نقش مرکزیت آن (میدان تجریش) می افزاید.

وضعیت میدان تجریش در طرح جامع تهران

در طرح جامع تهران منطقه شمیرانات بعنوان محل استقرار اقشار مرفه مطرح گشته که عملکرد میدان تجریش نیز بعنوان یک میدان تفرجگاهی که مردم شهر جهت استفاده از هوای مطبوع ارتفاعات به آن روی می آورند، مطرح گشته است.

همچنین در طرح جامع تهران کوهپایه های شمالی تهران که شروع رودخانه ها و مسیل ها نیز در آنها قرار دارد، بعنوان فضای باز (و بعضاً فضای سبز ) جهت استفاده عموم در نظر گرفته شده است و لذا در همین راستا در ارتفاعات شمالی طرح جامع حوزه های پیوسته مسکونی پیشنهاد ننموده است، تا از این طریق اراضی کوهپایه که از حیث دسترسی عموم (کلیه سنین) حائز اهمیت می باشد بعنوان حریم کوه محفوظ گشته و همچنین مسیر مسیل ها و رودخانه ها از گزند موانع مستحدثاتی در امان با شد که متأسفانه این موضوع در طی زمان کاملاً رعایت نگشته است.

وضعیت میدان تجریش در طرح تفضیلی تهران

در طرح های تفصیلی نیز به تأثر از طرح جامع کاربریهای میدان تجریش عمدتاً تجاری، اداری و درمانی بوده که برای جبهه پشت آن نیز مسکونی با تراکم کم پیش بینی گشته است و علل انتخاب  تراکم کم عمدتاً عبارتست از:

• شیب تندگذرها
• وجود باغات وسیع
• تقاضا برای سکونت گاههای ویلایی با تراکم کم

موضوع دیگری که ذکر آن ضروری است اینکه در طرح جامع تهران با توجه به موانع طبیعی ( محدودیت ارتفاع ار شمال شهر و محدودیت آب و هوا در جنوب شهر) برای شهر تهران الگوی توسعه خطی پیش بینی گردیده که تقسیمات آن در قالب 10 منطقه شهری مطرح گردیده و برای هر  کدام از آنها (مناطق) یک مرکز منطقه ای پیش بینی شده است که میدان تجریش یکی از آنها می باشد که برای منطقه شمالی شهر عملکرد خواهد داشت.

وضعیت میدان تجریش در نظام شهری تهران بزرگ 

ویژگی عمده میدان تجریش در نظام شهری تهران، مرکزیت آن با عملکردهای زیر است :

• مرکز محله: برای حوزه های مسکونی اطراف بازار و حوزه های جنبی.
• مرکز ناحیه: برای حوزه های مسکونی خیابانهای منتهی به میدان.
• مرکز منطقه:  یکی از مراکز عمده تفریحی شهر تهران.

برای محدوده وسیعی مشتمل بر حداقل دو منطقه شهری فعلی (مناطق 1 و 3) می باشد که از این میان عملکرد چهارم یعنی مرکزیت تفریحی، جایگاه خاصی را در مجموعه شهر دارد.

میدان تجریش بعنوان رابط اصلی شهر با کوهستانهای البرز از دو محور ترافیکی اصلی یعنی خیابانهای ولی عصر و دکتر شریعتی تغذیه می شود، این میدان در طول زمان سیر تکوینی خاصی داشته، به این معنی که از یک مرکز محله ای تبدیل به یکی از مراکز اصلی شهری تهران بزرگ شده است،

استقرار عناصر اصلی تفریحی، توریستی، فرهنگی و آموزشی از قبیل  دانشگاه شهید بهشتی، نمایشگاه بین المللی، کاخ موزه های سعدآباد، هتل های استقلال و آزادی و …، میدان تجریش را به لحاظ ترددهای روزمره بخصوص در فصول بهار و تابستان و در روزهای مختلف هفته به یک گره ترافیکی مبدل کرده است

عناصر اصلی میدان تجریش

عناصر اصلی میدان که مشتمل بر :

• راسته بازار
• امامزاده صالح
• مراکز اداری حواشی آن
• به انضمام چندین مرکز درمانی بزرگ می باشد

به همراه محورهای تجاری خیابانهای منتهی به آن، این میدان را بعنوان مرکزیت  انحصاری  شمال شهر   مطرح می نماید که این نقش (مرکزیت) به موازات توسعه حوزه های مسکونی در دامنه ارتفاعات شمالی از قبیل اراضی ولنجک، باقلازار، آصف و از طرف دیگر با تفکیک شدن تدریجی باغات این منطقه تقویت شده است.

شعاع عملکردی میدان تجریش

در تقسیمات شهری میدان تجریش بهمراه حوزه های مسکونی اطراف آن جزء منطقه یک از مناطق بیست گانه شهر تهران می باشد و لیکن در محل، شعاع سرویس دهی آن حداقل شامل دو منطقه (مناطق 1 و 3) می گردد که مجموعاً جمعیتی حداقل نیم میلیون نفر را در بر می گیرد. لذا وظیفه این میدان در مقیاس های منطقه ای و شهری به شرح ذیل می باشد:

فایل : 13 صفحه

فرمت : Word