پایان نامه در مورد پزشکی

«چكيده»

در چند دهه اخير اطلاعات علمي گسترده‌اي در مورد تغذيه با شير مادر منتشر شده است. تأثير اعجاب انگيز تغذيه با شير مادر بر سلامت مادر و كودك، رشد و بقاي كودك، كاهش مرگ و مير، ارضاي نيازهاي عاطفي كودك، احساس امنيت او و نيز صرفه جويي اقتصادي در بعد خانواده و در بعد كشوري، سازمانهاي بين‌المللي را بر آن داشته كه با مشورت و جلسه‌هاي متعدد و از راههاي گوناگون، براي ترويج تغذيه با شير مادر تلاش كنند. (11)

سازمان جهاني بهداشت و يونيسف، تغذيه انحصاري شيرخواران با شير مادر را براي مدت 6 ماه توصيه مي‌كنند. به اين معني كه در 6 ماه اول زندگي، نوزادان فقط از شير مادر تغذيه شوند و حتي آب و يا مايع ديگري به آنها داده نشود. (21) اما در سراسر جهان تعداد معدودي از نوزادان براي بيش از چند هفته اول به طور انحصاري با شير مادر تغذيه مي‌شوند. (88)

در اين پايان نامه، به منظور بررسي عملكرد پزشكان متخصص و ماما در مواجهه با كاهش شير مادران تحقيق صورت گرفته است. در بررسي آماري با  200 پزشك متخصص و ماما در چهار بخش تهران و شهرستان كرج مصاحبه انجام شده است به منظور اينكه مشخص گردد که در جهت افزايش شير مادران، كداميك از دو داروي شيرافزا (گياهي) و يا متوكلوپراميد (شيميايي) را تجويز مي‌كنند و علت چيست؟

بررسي نتايج حاصل از تحقيق نشان داده كه کلیّه پزشكان، در درجه اول به موارد طبيعي از جمله تغذيه كامل و كافي مادر شيرده، آرامش روحي و حمايت عاطفي او از طرف خانواده و شيردهي مكرّر نوزاد اشاره نموده اند. 66 درصد پزشكان، قطره گياهي شير افزا را توصيه كرده اند، 5/16 درصد نيز قرص (يا قطره) متوكلوپراميد را تجويز كرده و 5/15 درصد فقط به رعايت موارد طبيعي مذكور اشاره داشته اند و هيچ دارويي توصيه نكرده اند.

اين نتايج در كل بيانگر اين است كه اكثر پزشكان ترجيح مي‌دهند تا حدّ ممكن داروي شيميايي تجويز نكنند. به جهت بررسي ارتباط ديدگاه پزشكان در زمينه تجويز با تخصص آنها، از روش آماري مجذور خي استفاده شد. نتايج نشان داد كه ديدگاه پزشكان در رابطه با تجويز دارو ارتباطي با نوع تخصّص آنها ندارد و صرفنظر از اينكه متخصص اطفال يا متخصص زنان – زايمان و يا ماما باشند، از تجويز داروي شيميايي تا آنجا كه مقدور است، خودداري مي‌نمايند و جامعه متخصص كشور ما (صرفنظر از نوع تخصص) در جهت كمك به افزايش شير مادر، همچنان گرايش بيشتري به فرآورده‌هاي گياهي دارند.

«مقدمه»

كليه سازمانهاي مهم ملي و بين‌المللي بهداشت و گروههايي كه با تغذيه مادر و كودك سر و كار دارند، تغذيه با شير مادر را براي نوزاداني كه به موقع متولد شده اند[1]، ‌توصيه مي‌كنند. دليل اين امر آن است كه شير مادر بهترين انتخاب براي شيردهي نوزاد است و حاوي حدود 200 ماده مي‌باشد كه توسط غدد شيري در پاسخ به تقاضاي نوزاد و مكيدن او توليد مي‌شود. (13)

در مهر ماه سال 1369 در محل سازمان ملل متحد، ترويج تغذيه با شير مادر به عنوان يكي از اهداف مهم به تصويب رسيد. سپس در مرداد ماه سال 1370 در ايتاليا برنامه‌اي تدوين گرديد مبني بر اينكه مادران شيرده بايد بتوانند تا 6 ماهگي نوزاد را فقط با شير خود و بعد به همراه تغذيه كمكي تا 2 سالگي شير دهند. (11) در اين رابطه، توصيه آكادمي كودكان امريكا اين است كه نوزادان بايد به مدت 4 تا 6 ماه فقط از شير مادر تغذيه شوند. (13)

مطالعات پزشكي فراوان بر روي شير مادر، نشان داده است كه در طي زمان شيردهي، تركيب شير لحظه به لحظه تغيير مي‌كند. اين تغيير متناسب با نياز نوزاد و به منظور تغذيه ايده‌آل او در جهت رشد و تكامل است و هرگز دو مادر، شير با كيفيت يكسان توليد نمي‌كنند. (13)

با گذشت زمان و صنعتي شدن جوامع، تعداد قابل توجّهي از مادران، تمايلی به شيردهي ندارند، يا به دلايل مختلف از جمله اشتغال و تحصيل و در نتيجه عدم حضور در منزل به منظور شيردهي و از طرفي به دليل مشكلات روحي و جسمي، فرزندان از نعمت شير مادر محروم مي‌شوند. (21)

آخرين آمار منتشر شده از سوي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي از كل كشور (مهر ماه سال 1379)، نشان مي‌دهد كه تغذيه انحصاري با شير مادر تا 6 ماهگي در كل كشور 1/44 درصد بوده است. همچنين اين رقم در استان تهران (جدا از شهر تهران) 8/38 درصد مي‌باشد. در شهر تهران نيز اين بررسي، عدد 1/38 درصد را نشان مي‌دهد كه متأسّفانه نتايج مذكور چه در كل كشور و چه در استان تهران و شهر تهران، رضايت بخش نيست و هنوز آگاهي مادران از ضرورت تغذيه انحصاري با شير مادر كافي نيست. (22)

حل اين مشكل نيازمند افزايش آگاهي عمومي خانواده‌ها و نيز بالا بردن دانش تخصصي پزشكان، داروسازان به عنوان مشاور پزشك و راهنماي بيمار،‌ كارشناسان تغذيه و بالاخره ماماها و فراهم آوردن شرايطي براي مادران است كه شير كافي براي شيردهي داشته باشند و بتوانند تغذيه انحصاري كودك را ادامه دهند. به همين منظور تحقيقي صورت گرفت و 200 پزشك (76 نفر متخصص اطفال – 92 نفر متخصص زنان – زايمان و 32 نفر ماما) در سطح شهر تهران (شمال – جنوب – شرق و غرب) و كرج بزرگ ملاقات گرديدند، به منظور تعيين اينكه 1- در مواجهه با مادران شيرده با شير كم چه پيشنهاد مي‌كنند؟ 2- كداميك از دو داروي شيرافزا (گياهي) و متوكلوپراميد (شيميايي) را جهت افزايش شير مادران تجويز مي‌كنند؟

البته تحقيقاتي در بعضي شهرهاي ايران صورت گرفته است از جمله:

تعيين درصد شيرخواران مصرف كننده شير خشك و عوامل مؤثر در استفاده از آن نزد شير خواران مناطق شهري و روستايي شهرستان تاكستان از استان قزوين (سال 1377). بررسي عوامل مؤثر بر تغذيه با شير مادر در مادران مراجعه كننده به مراكز بهداشتي – درماني شهر تبريز (74-1373).

بررسي طول مدت شيردهي و علل قطع زودرس شير مادر در زنان ساكن تهران (1368). نيز تحقيقي با عنوان بررسي و شناخت برخي از ويژگيهاي بيوشيميايي شير مادران ايران و نيز بررسي وضعيت رشد و نقش تغذيه با شير مادر در كودكان صورت گرفته است.

با بررسي كه در مورد انجمن‌هاي فعّال در كل كشور انجام شد، مشخص گرديد كه در حال حاضر يك انجمن غير دولتي (N.G.O) در تهران با نام انجمن حمايت از شير مادر[2] مشغول به كار است. البته يك انجمن به نام انجمن تنظيم خانواده[3] نيز در تهران وجود دارد كه به صورت محدود در مورد شير مادر برنامه دارد. در هيچ شهر ديگري در ايران، انجمن حمايت از شير مادر تشكيل نشده است. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در بخش بهداشت خانواده[4] نيز در اين زمينه فعاليت دارد.