جزوه جمعیت و تنظیم خانواده

فهرست مطالب

بخش اول : فصل يك : جمعيت
تعريف: به مجموع افرادي كه به يك گونه تعلق دارند و در مكان مشخصي زندگي مي كنند جمعيت گفته مي شود.
در تعريفي ديگر جمعيت تجمعي از افراد انساني است كه در منطقه اي معين (روستا،شهر،شهرستان، استان يا كشور )
به طور مستمر و معمولاً به شكل مجموعه اي از خانوارها زندگي مي كنند و
پايگاه سياسي و شرايط ملي و قومي واحدي دارند.
انواع جمعيت:
جمعيت محدود (فرعي): انواعي از جمعيت را كه نسبت به جمعيت كل
جامعه يا كشور كوچكتر و محدودترند.
جمعيت اصلي: جمعيت كل جامعه يا كشور را جمعيت اصلي مي نامند.
تقسيم بندي جمعيت ها:
الف : تقسيم بندي بر اساس قلمرو زندگي جمعيت:
الف – 1 :جمعيت مقيم (قانوني): تمام كساني را شامل است كه تابعيت كشوري را دارند و يا اهل منطقه اي
هستند، صرف نظر از اينكه هنگام سرشماري در محل حضور داشته باشند يا نداشته باشند.
الف – 2 :جمعيت واقعي (حاضر يا سرشماري شده ) :صرفاً كساني را شامل است كه در هنگام سرشماري در
محل حضور داشته باشند و مورد شمارش قرار بگيرند.
ب : تقسيم بندي بر اساس جابجايي هاي جمعيتي:
ب – 1 :جمعيت باز : جمعيتي كه در افزايش يا كاهش آن، علاوه بر مواليد و مرگ و مير، مهاجرت (درون كوچي
و برون كوچي) نيز تاثير دارد.
ب – 2 :جمعيت بسته : جمعيتي كه در افزايش يا كاهش آن، مهاجرت (درون كوچي و برون كوچي ) نقشي
ندارند و تغييرات آن فقط از اختلاف زاد و ولد و مرگ ومير ناشي مي شود.
ج : تقسيم بندي بر اساس حركات جمعيت (مثلاً رشد جمعيت):
ج – 1 :جمعيت ثابت : جمعيت بسته اي است كه براي مدت طولاني در معرض ميزانهاي ثابت تولد و مرگ قرار
گيرد و ميزان افزايش ساليانه اين جمعيت به سوي مقدار ثابتي ميل كند.
ج – 2 :جمعيت متوقف: جمعيت ثابتي است كه در آن ميزان افزايش طبيعي صفر باشد.
جمعيت متعادل : جمعيتي است كه در لحظه معيني از زمان داراي حجم ثابت و ميزانهاي مواليد و مرگ و همچنين
ميزانهاي درون كوچي و برون كوچي برابر باشد اين جمعيت را نبايد با جمعيت ثابت اشتباه كرد چرا كه در جمعيت
متعادل اين وضعيت موقتاً چنين است.
تراكم جمعيت : تعداد افرادي كه در زمان خاصي در واحد خاصي از سطح (مثلاً كيلومتر مربع) زندگي مي كنند،
تراكم جمعيت انسانهاي آن منطقه را تشكيل مي دهند.
تعريف جمعيت شناسي : واژه دموگرافي (جمعيت شناسي ) در ترجمه تحت اللفظي آن از يوناني به معناي
است. برطبق لغت نامه چند زباني جمعيت شناسي سازمان ملل متحد، جمعيت شناسي، مطالعه علمي « توصيف مردم »
درس جمعيت و تنظيم خانواده جزوه كامپيوتري ارسالي فقط از طريق ايميل دكتر باقرزاده صفحه : 3
ب
جمعيت هاي انساني است كه در مرحله نخست به بررسي بعد ، ساخت ، رشد و تحول آنها مي پردازد، موضوع
اساسي جمعيت شناسي در حالت عمده، مطالعه كمي عواملي از قبيل باروري، مرگ و مير و مهاجر ت است كه
پيوسته بر جمعيت اثر مي گذارند و اندازه و رشد آن را تعيين مي كنند . اين عوامل در اصطلاح بنام اجزاي رشد ،
خوانده مي شوند . اين عوامل به همراه عوامل ديگري از قبيل ازدواج و طلاق، ساخت يا تركيب جمعيت را تعيين
مي كنند.
به طور كلي مي توان گفت كه جمعيت شناس ي علمي است كه ه مطالعه ساختمان و تحول و حركات جمعيت ها در
زمان و مكان مي پردازد.
تركيب جمعيت و وقايع حياتي:
توزيع آماري افراد در يك جمعيت برحسب خصوصياتي از قبيل سن، جنس، وضع تأهل، وضع فعاليت، ميزان
مي خوانند . تغييرات موجود در حجم و تركيب جمعيت به « تركيب جمعيت » تحصيلات و وضع اشتغال و غيره را
ايجاد مي شود، بعضي از اين وقايع از قبيل ولادت، مرگ و مير و مهاجر ت حجم « وقايع حيات ي » علت پيش آمدن
جمعيت را تغيير مي دهند . وقايع ديگر از قبيل ازدواج و طلاق كه سبب تغيير وضع تأهل افراد از حالتي به حالت ديگر
مي شود صرفاً بر تركيب جمعيت اثر مي گذارند.
منابع اطلاعات جمعيتي
در زمان قديم شمارش افراد انسان به وسيله خود آنها مساله ناشناخته اي بود يا اين امر به نظر آنها پليد مي نمود .
بطوريكه عقيده داشتند ملت ها از آن خدا هستند و تنها خداست كه تعداد امت خود را مي داند . زيرا تنها مالك است
كه مي تواند اموال خود را بر شمارد و صورت برداري كند . حتي با پيشرفت ها و تحولاتي كه در جهان به وجود
آمده هنوز در مواردي تعيين تعداد انسان ها تا حدودي دشوار است.
مطالعه جمعيت از دو راه انجام مي گيرد، يك طريقه عبارت از عكسبرداري در زمان معين از وضع جمعي ت و طريقه
ديگر بررسي حركات جمعيت از راه ثبت عوامل تشكيل دهنده آن مانند : تولد، مرگ و مير و مهاجرت است . براي
اين دونوع مطالعه كه مكمل يكديگر هستند، دو نوع روش بررسي وجود دارد.
الف سرشماري و آمارگيري نمونه اي كه نشان دهنده وضع جمعيت در يك زمان معين است.
ب دفاتر ثبت احوال كه اطلاعاتي در باره حركات جمعيت فراهم مي كند.
مفاهيم و شاخص هاي اوليه جمعيت شناسي:
نسبت جنسي:
معمولاً نسبت جنسي با تقسيم تعداد مردان يك جمعيت بر تعداد زنان همان جمعيت محاسبه مي شود، بنابراين نسبت
جنسي بر حسب تعريف عبارتست از تعداد مردان در مقابل 100 نفر زن.
Male
100*
Female
Sex Ratio =
نسبت جنسي يك جمعيت تا حد زيادي بستگي به مرگ و مير نسبي مردان و زنان، و در مناطقي كه مهاجرت
معتنابهي وجود دارد بستگي به توزيع نسبي و جنسي مهاجرين به داخل و يا به خارج دارد جنگ هاي بزرگ معمولاً
نسبت جنسي را به علت مرگ و مير بيشتر و قابل ملاحظه مردان، پائين مي آورد . همين طور جمعيت

جزوه جمعیت و تنظیم خانواده