مقاله کامل پرخاشگری در دانش آموزان ابتدایی و راهکارهای مقابله با آن

مقدمه. 1

تعریف نظری‌‌: 3

تعریف عملی‌‌: 3

ماهیت پرخاشگری.. 7

تفاوت‌‌های جنسیتی در پرخاشگری.. 9

علل پرخاشگری.. 10

راهکارهای ارائه شده توسط معلمان‌‌: 13

تحلیل راهکارهای معلمان‌‌: 14

راهکارهای درمان پرخاشگری از دیدگاه قرآن و روایات‌‌: 14

1-تبیین پیامدهای خشم 14

2-تبیین آثار کنترل خشم 14

3-راهکارهای رفتاری.. 15

3-1-تغییر وضعیت به هنگام خشم 15

راهکارهای عملی. 16

– هنردرمانی. 18

-روش بی اعتنایی و توجه متفاوت.. 20

-روش محروم کردن. 20

نتیجه گیری.. 21

منابع. 23

مقدمه
پرخاشگری یکی از ناملایمات جامعه‌ی امروزی است که میتواند دلایل بسیاری داشته باشد؛ قرآن کریم خشم را از صفات جاهلی میداند و در مقابل، کنترل آن را از ویژگی‌‌های متقین برمیشمارد. مقابله با ناهنجاری‌‌های رفتاری دانش آموزان از جمله پرخاشگری از اهمیت زیادی برخوردار است؛ دانش آموزانی که گرفتار نارسایی اخلاقی و رفتاری هستند به کمک و یاری نیاز دارند؛ لذا بایستی ریشه‌‌های این نارسایی‌‌ها شناسایی شده و راه‌‌های کاهش و نهایتا درمان آن مشخص گردد به همین جهت در پژوهش حاضر با هدف ارائه راهکارهایی جهت مدیریت رفتارهای غیر اخلاقی دانش آموزان؛ برآن شدیم تا به بررسی علل پرخاشگری در بین دانش آموزان کلاس ششم دبستان و ارائه راهکارهای عملی و قرآنی-روایی بپردازیم. این پژوهش با روش تلفیق کیفی و کمی بوده است. جامعه آماری معلمان ابتدایی و جامعه نمونه 40 تن از معلمان مدارس ابتدایی دختر و پسر کلاس ششم دبستان (800 دانش آموز) در سال تحصیلی 1397-1396 است، که انتخاب این نمونه‌‌ها هدفمند بوده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن می‌باشد که معلمان، مولفه‌ی نقش الگویی والدین را مهمترین علت رفتار پرخاشگرانه دانش آموزان قلمداد کرده اند و پس از آن مولفه‌‌های گروه دوستی، ناکامی در رسیدن به خواسته‌‌ها و اثرگذاری رسانه‌‌های تصویری را به ترتیب حائز اهمیت شمرده اند، همچنین راهکارهای ارائه شده از سوی معلمین را میتوان در سه مقوله‌ی فراهم کردن محیطی آرام، اقدامات مشاورانه و فعالیت‌‌های بدنی دسته بندی نمود. درپایان نیز پیشنهاداتی به معلمان از جمله معرفی چند بازی و پیشنهاداتی به دست اندرکاران تعلیم و تربیت از جمله آموزش عملی مقابله با رفتار پرخاشگرانه به دانشجو
معلمان و تدوین کتابچه ای حاوی تجارب کارورزی دانشجو معلمان در این حیطه ارائه دادیم.
انسان‌‌های سالم سرمایه‌‌های هر جامعه محسوب میشوند و بقای جامعه بیش از هر چیز بر بقای آنان استوار است، انسان‌‌ها به طور فطری با ناملایمات مقابله میکنند به همین جهت همه جوامع باید راه‌‌هایی را بیابند تا مانع از آن شوند که اعضای آن به هم آسیب برسانند. (خاکپور و همکاران، 1396) یکی از موارد آسیب زا در جوامع چه در سطح خرد مانند مدارس و چه در سطح کلان، رفتار‌‌های پرخاشگرانه میباشد؛ خشم یکی از هیجان‌‌هاست و احساس خشم معمولا توام با پرخاشگری، جار و جنجال و دعوا نسبت به شی یا کسی که خاستگاه ناکامی و موجود خشم است ابراز میشود. پرخاشگری را غریزه میدانند که دائم به صورت تخریب، جنگ و آزارگری نمایان میشود. همه مردم رفتار پرخاشگرانه را تا اندازه ای کنترل می‌کنند ولی از لحاظ ارزشی که برای آن قائلند و میزان محدود کردن آن باهم فرق دارند. خداوند در قرآن حفظ سکون و آرامش در هنگام خشم را سنت ویژه‌ی رسول خدا (ص) و مومنان میداند و خشم و تعصبات جاهلی را ره آورد افکار نادرست کافران قلمداد میکند و میفرماید‌‌: ” (به خاطر بیاورید) هنگامی را که کافران در دل‌‌های خود خشم جاهلیت داشتند و خداوند آرامش و سکینه‌ی خود را بر فرستاده‌ی خویش و مومنان نازل فرمود. ”
ازتحقیقاتی که تا کنون در این رابطه صورت گرفته است میتوان به کتاب‌‌هایی از جمله پرخاشگری پدیده ای بالینی-اجتماعی از دکتر حسین رجایی، پرخاشگری ماهیت، علل و پیشگیری از دکترخدیجه ابوالمعالی و دکتر زهره موسی زاده، پرخاشگری و زورگویی در کودکان و نوجوانان از سوزان گویرین وایلیس هنسی و مقالاتی همچون پرخاشگری در نوجوانان از دکترشاهرخ امیری، تاثیرآموزش مهارت مدیریت
خشم بر پرخاشگری نوجوانان از حسن رضایی و سید محسن حجت خواه و محسن درکه و جواد محمدی اشاره نمود.
تفکر و رفتار کودکان پرخاشگر با سایر کودکان فرق دارد، اغلب آنان یک باور کلی دارند که جهان سرشار از خشونت است و مردم همگی نسبت به این افراد خصومت دارند، بنابراین در محیط اطرافشان به دنبال شواهدی برای تایید این باور میگردند و از رفتارهای دیگران برداشت منفی دارند و تصور میکنند مردم درصدد آسیب رساندن به آن‌‌ها هستند، بنابراین این‌‌ها اغلب ترجیح میدهند برای حل مشکلات شخصی شان راه حل‌‌های پرخاشگرانه پیدا کنند (امیری، 1392) و از آنجا که درونی شدن این خصلت میتواند آثارزیان باری را در دوره‌ی بزرگسالی و زندگی اجتماعی فرد به بار آورد برآن شدیم به شناسایی علل پرخاشگری در دانش آموزان ابتدایی دختر و پسر کلاس ششم دبستان و ارائه راهکارهایی بپردازیم.
تعریف نظری‌‌:
پرخاشگری‌‌: در لغت نامه دهخدا غضب، غصه، انفعال ذکر شده است و پرخاشگری به معنی جنگجویی، فتنه طلبی، ستیزه جویی، هنگامه طلبی نیز عنوان شده است. پرخاشگری معمولا به رفتاری اطلاق میشود که قصد آن صدمه رساندن (جسمانی یا زبانی) به فرد دیگر یا نابود کردن دارایی افراد است.
تعریف عملی‌‌:
پرخاشگری تمایل به شرکت در اعمال آسیب زای فیزیکی و روانشناختی برای کنترل اعمال است.
روش پژوهش‌‌: این پژوهش باروش تلفیقی کیفی و کمی انجام گردید. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است؛ زیرا شامل ارائه راهکارهای عملی جهت استفاده معلمان دوره ابتدایی است. جامعه آماری این پژوهش معلمان ابتدایی کلاس ششم دبستانو جامعه نمونه 40 تن از معلمان مدارس ابتدایی دختر و پسر
کلاس ششم دبستان(800 دانش آموز) در سال تحصیلی 1397-1396 است، که انتخاب این نمونه‌‌ها هدفمند بوده است. جهت جمع آوری اطلاعات با 40 تن از معلمان کلاس ششم دبستانمصاحبه کتبی انجام گردید که از این تعداد تنها 32 پرسشنامه توسط معلمین تکمیل گردید.
پرخاشگری بر اساس نتایج ملموس و عینی آن و یا بر اساس نیت و مقاصد شخصی افراد دارای تعاریف متفاوتی است. برخی از روانشناسان پرخاشگری را رفتاری میدانند که موجب آسیب دیگران شود یا بالقوه بتواند به دیگران آسیب بزند. این آسیب میتواند بدنی مانند کتک زدن لگدزدن و گاز گرفتن یا لفظی مانند ناسزاگویی و فریاد زدن و یا حقوقی مانند به زور گرفتن چیزی باشد. در تعریف دیگری مقاصد شخصی فرد مورد توجه قرار گرفته و پرخاشگری، رفتاری دانسته شده که به قصد آسیب و یا آزار رساندن از فرد سربزند. بسیاری از محققین ترکیبی از این رفتارها را پذیرفته اند و رفتاری را که موجب آسیب دیگران گردد پرخاشگرانه میدانند به ویژه اگر فرد بداند عمل او آسیب و آزار دیگران را به دنبال دارد.
پرخاشگری یکی از رایجترین واکنش‌های کودک نسبت به ناراحتی‌‌ها و ناکامی‌‌هاست که به منظور آسیب رساندن به دیگران، کسب پاداش، ارضای نیاز و رفع موانع انجام می‌شود.
چون تمام اعمال و رفتار انسان دارای هدف است، رفتار پرخاشگرانه نیز هدف دارد؛ هدف، مهمترین عامل در توجیه نوع رفتار است.
براساس شناخت هدف می‌توان بین اعمال و رفتارهای گوناگون وجه تمایز قائل شد و آن‌‌ها را در زمره رفتارهای سالم یا پرخاشگرانه برشمرد. ممکن است دوعمل یکسان، در یک زمان و با دوهدف متفاوت انجام گیرد که یکی رفتار سالم و دیگری
رفتار پرخاشگرانه تلقی شود؛ برای مثال کودکی را درنظر بگیرید که در حیاط مدرسه در حال توپ بازی است، اگر توپش به طور تصادفی و بدون اینکه کودک اراده کند به شیشه پنجره بخورد و آنرا بشکند، این عمل رفتاری پرخاشگرانه تلقی نمی شود؛ در حالی که اگرهمان کودک توپش را به عمدی به قصد شکستن شیشه به سوی پنجره پرتاب کند، رفتارش پرخاشگرانه است. (شفیع آبادی، 1379)
فرد پرخاشگر غالبا دیگران را دشمن می‌بیند و مدام حقوق دیگران را به قصد شکست دادن آن‌‌ها نقض می‌کند؛ پس وقتی با او روبه رو می‌شویم باید به نیازها و حقوق خود توجه داشته باشیم؛ به طورکلی باید مسئله را روشن کرد و تخلیههیجانی را برای کسی که در معرض قرار گرفته است به حداقل رساند. (جنی استینیمتز و همکاران، 1392) پرخاشگری در قرآن و روایات اسلامی‌‌:
در آیات و روایات اسلامی پیرامون روش‌‌های غلبه بر خشم موارد متعددی بیان شده است که به صورت اختصار به برخی از آن‌‌ها اشاره میکنیم‌‌:
خداوند در آیه‌ی 37 سوره شوری میفرماید‌‌: ‌‌”و کسانیکه از گناهان بزرگ و زشتکاری‌‌ها خود را بدور میدارند و چون به خشم در می‌آیند درمیگذرند.‌‌”
خداوند متعال افراد متقی و پرهیزکار را اینگونه معرفی میکند که این افراد قدرت غلبه بر خشم خود را دارند و یکی از مهمترین عوامل دارا بودن این قدرت همین روحیه‌ی تقوا و پرهیزکاری آن‌‌ها است‌‌:
خداوند در آیه‌ی 133 تا 134 آل عمران میفرماید‌‌: ‌‌”و برای نیل به آمرزش از پروردگار خود و بهشتی که پهنایش به قدر آسمان‌‌ها و زمین است و برای پرهیزگاران آماده شده است، بشتابید همانان که در فراخی و تنگی انفاق میکنند؛ و خشم
خود را فرو میبرند؛ و از مردم درمیگذرند؛ و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.‌‌”
خداوند در آیه‌ی 90 سوره‌ی بقره میفرماید‌‌: ‌‌”بد چیزی است انچه خود را به آن فروختند که کفر ورزیدن از روی حسادت به کتابی است که خدا نازل کرده معترضانه میگویند چرا خدا از فضل و احسانش به هر که از بندگانش بخواهد کتاب آسمانی نازل میکند، پس آنان به خشمی بر روی خشمی سزاوار شده اند و برای کافران عذابی خوار کننده است.‌‌”
خداوند در آیه‌ی 119 آل عمران میفرماید‌‌: ‌‌”اما هنگامیکه تنها میشوند از شدت خشم بر شما سر انگشتان خود را به دندان میگزند بگو با همین خشمی که دارید بمیرید خدا از اسرار درون سینه‌‌ها آگاه است.‌‌”
خداوند در ایه 28 سوره محمد می‌فرماید‌‌: ‌‌”این به خاطر آن است که از آنچه خداوند را به خشم می‌آورد پیروی کردند و انچه را موجب خشنودی اوست ناپسند داشتند از این رو خداوند اعمال آنان را نابود کرد.‌‌”
خداوند در آیه ی58 و59 سوره توبه میفرماید‌‌: ‌‌”و در میان ان‌‌ها کسانی هستند که در تقسیم غنایم به تو خرده میگیرند اگر آز آن غنایم سهمی به ن‌‌ها داده شود راضی میشوند و اگر داده نشوند خشم میگیرند در حالیکه اگر به آنچه خدا و پیامبرش به انان داده راضی باشند و بگویند خداوند برای ما کافی است و به زودی خدا و فرستاده اش از فضل خود به ما میبخشد ما تنها رضای او را میطلبیم.‌‌”
خداوند در آیه 87 سوره انبیا میفرماید‌‌: ‌‌”یونس را به یاد آور در آن هنگام که خشمگین (از میان قوم خود) رفت و چنین میپنداشت که ما بر او تنگ نخواهیم گرفت (اما زمانیکه در کام نهنگ فرو رفت) در آن ظلمت‌‌ها صدا زد جز تو معبودی نیست منزهی تو، من از ستمکاران بودم.‌‌”(قرآن کریم)
امام علی (ع) میفرماید‌‌: ‌‌”کینه توزی سبب خشم است.‌‌”(معماری و زمردی، 1394)
امام علی (ع) میفرماید‌‌: ‌‌”کسی که دندان خشم را به خاطر خدا تیز کند بر کشتن سردمداران کفر توانایی پیدا میکند.‌‌”(معماری و زمردی، 1394)
امام علی (ع) میفرماید‌‌: ‌‌”خشم کلید تمام بدی‌‌هاست.‌‌”(معماری و زمردی، 1394)
امام علی (ع) میفرمایند‌‌: ‌‌”از خشم به دور باش که خشم سربازی بزرگ و پرتوان از سربازان ابلیس است.‌‌”(معماری و زمردی، 1394)
پیامبراکرم (ص) میفرماید‌‌: ‌‌”بدانید که خشم اخگری است در قلب آدمیزاد، سرخ شدن چشم‌‌ها و برآمدن رگ‌‌های گردنش را در هنگام خشم و عصبانیت نمی بینید.‌‌”(معماری و زمردی، 1394)
پیامبر اکرم (ص) در هنگام مشاهده‌ی دو نفر که در حال خشم به یکدیگر دشنام میدادند فرمودند من جمله ای میدانم که اگر آن را بگوید خشمش از بین میرود اگر بگوید “اعوذُ بالله مِنَ الشَیطانِ الرَّجیم. ” (معماری و زمردی، 1394)
امام علی (ع) میفرماید‌‌: ‌‌”به خشم در آوردن و شرمنده ساختن دوست مقدمه جدایی از اوست.‌‌”(نهج البلاغه، ص 559، ح 480) امام علی (ع) میفرماید‌‌: ‌‌”کنار زدن غضب به واسطه‌ی بردباری، نتیجه‌ی شناخت است.‌‌”(خاکپور و همکاران، 1396) پیامبر اکرم (ص) میفرماید‌‌: ‌‌”غضب دل مرد دانا را هلاک میکند.‌‌”(خاکپور و همکاران، 1396) امام علی (ع) میفرمایند‌‌:
‌‌”از غضب به دور باش زیرا خشم از سبک مغزی‌‌های شیطان است.‌‌”(نهج البلاغه، نامه 76)
در نامه ای به حارث همدانی میفرماید‌‌: ‌‌”خشم را فروخور و به هنگام توانایی گذشت کن و در هنگام عصبانیت، بردبار
باش و در وقت چیرگی ببخشای تا سرانجامت نیکوباشد.‌‌”(نهج البلاغه، نامه 69)
‌‌”از نشانه‌‌های خشونت، شتاب بیش از فراهم امدن شرایط و سستی بعد از امدن فرصت است.‌‌”(نهج البلاغه، ح 363)
پیامبر اکرم (ص) میفرماید‌‌: ‌‌”آنکس که خشم خود را فرو ببرد با اینکه قدرت بر اعمال آن دارد خداوند دل او را از آرامش و ایمان پر میکند.‌‌”(جعفری هرفته و احمدی، 1392)
امام رضا (ع) میفرماید‌‌: ‌‌”چنانچه در موردی خواستی غضب کنی و برای خدا برخورد نمائی، پس متوجه باش که غضب و خشم خود را در جهت و محدوده رضایت و خشنودی خداوند، اعمال کن.‌‌”(جعفری هرفته و احمدی، 1392)
امام صادق (ع) میفرماید‌‌: ‌‌”هیچ جرعه ای بنده ننوشد که نزد خدای عزوجل محبوبتر باشد از جرعه‌ی خشمی که هنگام گردشش در دل بنوشد، به وسیله‌ی صبر یا خویشتن داری.‌‌”(جعفری هرفته و احمدی، 1392)
امام باقر (ع) میفرماید‌‌: ‌‌”هرکه خشمی را فروخورد که بتواند آن را اعمال کند، خداوند روز قیامت دلش را از ایمنی و ایمان پر کند.‌‌”(جعفری هرفته و احمدی، 1392)
امام صادق (ع) میفرماید‌‌: ‌‌”غضب کلید هر بدی و شری است.‌‌”(جعفری هرفته و احمدی، 1392)
پیامبر اکرم (ص) میفرماید‌‌: ‌‌”بهترین مردان کسی است که دیر به غضب می‌آید و آسان خشنود شود و بدترین مردان ان است که زود به غضب آید و دیر خشنود شود.‌‌”(جعفری هرفته و احمدی، 1392)
پیامبر اکرم (ص) میفرماید‌‌: ‌‌”هرگاه یکی از شما غضبناک شد پس وضو سازد و غسل کند زیرا که غضب از آتش است.‌‌”(جعفری هرفته و احمدی، 1392)
امام علی (ع) میفرماید‌‌: ‌‌”دوراندیش کسی است که واپس می‌اندازد، باز خواست را در وقت تسلط غضب وشتاب میکند، پاداش دادن نیکویی را از برای غنیمت شمردن فرصت توانایی برآن.‌‌”(جعفری هرفته و احمدی، 1392)
پیامبر اکرم (ص) میفرماید‌‌: ‌‌”ای علی خشمگین مشو و هر گاه به غضب امدی.‌‌. . در باره قدرتی که پروردگار بر بندگان دارد و گذشتی که از آن‌‌ها میکند بیندیش.‌‌”(جعفری هرفته و احمدی، 1392)
امام علی (ع) میفرماید‌‌: ‌‌”هرکس از خداوند بترسد خشمش را خالی نمیکند.‌‌”(جعفری هرفته و احمدی، 1392) امام علی (ع) میفرماید‌‌: ‌‌”هرکس خشمش را فرو خورد بردباریش به نهایت میرسد.‌‌”(جعفری هرفته و احمدی، 1392) امام باقر (ع) میفرماید‌‌: ‌‌”هنگامیکه آثار غضب در شما پدیدار شد بر روی زمین بنشینید.‌‌”(جعفری هرفته و احمدی، 1392)
امام صادق (ع) در حدیثی دو شیوه‌ی رفتاری را با هم توصیه نموده اند‌‌: ‌‌”هر شخصی که بر خویشاوندانش خشم گرفت به او نزدیک شود و به او دست بزند؛ چرا که تماس با خویشاوند موجب آرامش اوست.‌‌”(جعفری هرفته و احمدی، 1392)
ماهیت پرخاشگری
خشونت معظلی اجتماعی است که شیوع فراوانی در مدارس دارد. رمز موفقیت با این پدیده در همکاری تنگاتنگ اولیا و مربیان نهفته است.
اگر از همان ابتدای کار، ابتکار عمل به دست نگیرید و با رفتارهای پرخاشگرانه‌ی کودک تان برخورد نکنید، احتمال درد که این مشکل در عرض زمان کوتاهی شدت پیدا کندپدیده‌ی خشونت و ناسازگاری عمدتا در محیط مدرسه و یا درراه مدرسه روی می‌دهد. مدارس باید قوانین شفاهی برای رفتارهای شایسته تهیه کنند و مجازات‌‌هایی جدی برای رفتارهای ناشایست در نظر بگیرند. تمام کودکان خشونت گرا

فایل : 32 صفحه

فرمت : Word