مقاله کامل هموویژیلانس

فهرست مطالب
تعریف هموویژیلانس: 2
تاریخچه هموویژیلانس : 2
اهداف اجرای نظام هموویژیلانس : 2
اهمیت هموویژیلانس: 3
نحوه اجرای هموویژیلانس: 3
پزشکان هموویژیلانس : 3
فرم‌های هموویژیلانس: 4
انواع فرآورده خونی و موارد کاربرد بالینی : 4
اندیکاسیون‌های مصرف خون کامل : 5
موارد کنترا اندیکاسیون خون کامل : 5
گلبول قرمز متراکم 5
اندیکاسیون‌های مهم تزریق RBC 5
سایر فرآورده‌های گلبول قرمز : 5
گلبول قرمز شسته شده :washed – packed Red Blood cells (W-PRBCS) 5
پلاکت متراکم : 6
پلاسمای تازه منجمد : (Fresh Frozen Plasma or FFP) 6
کرایو پرسیپیتیت cryo precipitate 6
یخچال خون : 6
نحوه تزریق فرآورده‌های خون : 6
کنترل کیسه خون : 6
کنترل هویت بیمار و فرآورده‌های خونی قبل از تزریق : 7
محدوده‌های زمانی مناسب برای تزریق فرآورده‌های خونی : 7
گرم کردن خون : 7
فرآورده‌های خونی و فرآورده‌های دارویی : 7
واکنش‌های انتقال خون : 8
واکنش همولتیک حاد خون : (AHTR) 8
واکنش تب زای غیر همولیتیک : (FNHTR) 8
مراقبت‌های پرستاری : 8
مراحل تزریق : 9
وظایف انتقال خون 9
روند درخواست خون 9
مهمترین نکته در تهیه نمونه خون قبل از تزریق 10
تایید هویت بیمار : 10
تهیه نمونه خون قبل از تزریق خون : 10
اقدامات قبل از تزریق : 10
آزمایشات لازم قبل از انتقال خون 10
تعریف هموویژیلانس:
همو به معنای خون و ویژیلانس به معنای مراقبت استو ترکیب مراقبت از خون به عنوان برگردان هموویژیلانس بکار می‌رود و به فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که در کل زنجیره انتقال خون از زمان جمع آوری خون تا زمان تزریق آن به گیرنده به منظور جمع آوری و ارزیابی اطلاعات مربوط به وقوع عوارض ناخواسته
احتمالی ناشی از تزریق خون و فرآورده‌های آن در افراد گیرنده انجام شده تا در صورت امکان مانع از بروز مجدد آنها شود. در واقع هموویژیلانس به معنای مراقبت از دریافت کنندگان خون و فرآورده‌های خونی در مقابل عوارض ناخواسته ناشی از انتقال خون است.
هموویژیلانس یک سیستم نظارت کشوری بر سلامت خون و فرآورده‌های آن در تمام مراحل در زنجیره انتقال خون یعنی از زمان خونگیری از اهدا کنندگان تا پیگیری دریافت کنندگان خون و فرآورده‌ها گردآوری و تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به اثرات ناخواسته انتقال خون و اعلام خطر به منظور تصحیح و اقدامات لازم برای جلوگیری از وقوع مجدد آن‌هاست هم چنین ضرورت قابل ردیابی بودن خون و فرآورده‌ها از اهدا کننده تا دریافت کننده در بیمارستان‌های دولتی، خصوصی و مراکز انتقال خون توصیه شده است.
تاریخچه هموویژیلانس :
در ایران هیچگونه سیستم سازمان یافته ای در این خصوص وجود نداشته است به همین علت اطلاعات و آمار دقیقی درباره میزان وقوع ترانسفوزیون و میزان بروز رویدادها و واکنش‌های ناخواسته ناشی از انتقال خون وجود ندارد. هرچند با تصویب آیین نامه کمیته‌های بیمارستانی پیشرفت‌هایی در برخی از بیمارستان‌ها حاصل شد ولی تا به حال گزارش عوارض ناشی از تزریق خون به درستی انجام نشد و هنوز مشکلات زیادی در این خصوص در بیمارستانها موجود است و همچنان نیاز به یک سامانه مناسب برای ردیابی تزریق خون و گزارش عوارض احتمالی وجود دارد. اجرای فرآیندها جهت بستر سازی استقرار این سیستم از ابتدای سال ۱۳۸۷ در کشور آغاز شد.
اهداف اجرای نظام هموویژیلانس :
گزارش عوارض ناشی از تزریق به صورت سیستماتیک و جمع آوری در یک واحد
گردآوری و تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به اثرات ناخواسته انتقال خون و اعلام خطر به منظور تصحیح و اخذ اقدامات اصلاحی لازم برای جلوگیری از وقوع مجدد آنها.
مستندسازی موارد تزریق خون در یک بیمارستان و بررسی مقایسه ای آن در سال‌های متوالی
هدایت و ارتقای تزریق خون در بیمارستان‌ها
ارتقاء سلامت بیماران به دلیل افزایش آگاهی پرستاران و پزشکان در رابطه با نحوه تزریق استاندارد خون و در واقع : یادگیری از اشتباهات ←رفع علل ریشه ای اشتباه به منظور جلوگیری از تکرار مجدد آنها
استفاده از یک فرم استاندارد درتمام مراکز درمانی جهت درخواست خون و فرآورده‌های خونی که منجر به تجویز صحیح و جلوگیری از مصرف نابجای فرآورده و به عبارت بهتر مصرف بهینه خون می‌شود.
تهیه دستورالعمل‌های مرتبط با استانداردهای تزریق خون در سطح بیمارستان و یا در سطح کشور به منظور آموزش مداومو علمی پرستاران و پزشکان درگیر در امر تزریق خون
اهمیت هموویژیلانس:
تلاش در جهت شناخت و حذف این عوارض مرتبط با تزریق خون و اصلاح علل آن‌ها سبب کاهش میزان مرگ، عفونت‌ها و کاهش میزان ناتوانی شده و از طرف دیگر سبب افزایش خدمت رسانی به بیمارستان‌ها، افزایش رضایتمندی بیماران، بهبود خروجی بیمارستان‌ها و در نهایت ارتقاء سلامت جامعه می‌شود.
موثربودن سیستم هموویژیلانس بستگی دارد به :
شناسایی و تشخیص عوارض + مستندسازی و گزارش آنها و گزارش تمام عوارض مرتبط با تزریق خون و تجزیه و تحلیل عوارض و اخذ اقدامات اصلاحی مناسب به جهت پیشگیری از وقوع مجدد آنها
نحوه اجرای هموویژیلانس:
ابتدا قبل از دادن آموزش‌های لازم، چک لیست جهت ارزیابی وضعیت تزریق خون در چند بخش پر مصرف بیمارستان تکمیل می‌شود. سپس پس از انجام آموز ش‌های مربوطه این چک لیست مجدداً در همان بخش‌ها جهت بررسی اثر بخش بودن آموزش‌ها تکمیل می‌شود. حتی الامکان سعی می‌شود کل پرستاران دخیل در امر تزریق خون و پزشکانی که به صورت ثابت در سه شیفت کاری صبح، عصر و شب در بیمارستان حضور ثابت دارند، آموزش‌های لازم را دریافت نمایند تا در مواقع بروز عوارض حاد مرتبط
با تزریق خون، بتوانند آن عارضه را مدیریت نموده و در عین حال رابط آن بیمارستان و دفتر هموویژیلانس ستاد مرکزی انتقال خون باشند. جهت یکنواخت بودن آموزش‌های داده شده، از اسلایدهایی که برای گروه هدف پزشکان و پرستاران تهیه شده استفاده می‌شود. پس از گروه‌های هدف در دو مرحله یکبار بلافاصله قبل از دادن آموزش‌ها و نوبت دوم بعد از اتمام آموزش‌ها ( جهت بررسی اثربخش بودن دوره آموزشی) آزمون به عمل آمده و به کسانیکه این دوره را با موفقیت گذرانده اند، گواهی از سوی سازمان اعطا می‌شود در این خصوص دو بخش ایمونوهماتولوژی سازمان انتقال خون ایران، آموزش‌های عملی لازم نیز به پرسنل بانک خون بیمارستان‌ها داده شده و به کسانیکه این دوره را با موفقیت گذرانده اند گواهی از سوی سازمان اعطا می‌شود.
در مرحله بعدی فرم‌ها توسط پرستاران و پزشکان آموزش دیده تکمیل می‌شود و از این میان توسط پزشک هموویژیلانس، تنها فرم ثبت عوارض، جهت بررسی به دفتر هموویژیلانس ستاد مرکزی ارسال می‌شود.
در طی استقرار سیستم هموویژیلانس ارزیابی و پایش توسط همکاران بخش‌های هموویژیلانس به خصوص در ماه اول استقرار با فواصل ۱۲-۱۰ بار نظارت در ماه و سپس در ماه‌های بعدی با فواصل بیشتر انجام می‌شود. طبق الگوریتم اجرایی سیستم هموویژیلانس در بیمارستان‌ها، عوارض گزارش شده توسط پزشکان هموویژیلانس ( پزشکان آموزش دیده ) از تمامی مراکز درمانی در استان‌های مرتبط در جلسات مربوطه بررسی و تحلیل شده و برای آن‌ها با توجه به ماهیت عارضه، اقدامات اصلاحی یا پیشگیرانه مناسب اتخاذ شده و بر حسب مورد به آن مرکز یا کل مراکز درمانی اعلام می‌شود.(learn&share) قابل ذکر است که جهت اجرای نظام پروتکل آن که به شرح فوق و خلاصه گفته شده است هر مرکز نیز موظف است پزشک ارشد هموویژیلانس و پزشک هموویژیلانس را معرفی کند و به پزشکان منتخب این وظیفه ابلاغ گردد.
پزشکان هموویژیلانس :
در هر بیمارستان و بخش مستقل باید پزشک مسئول هموویژیلانس که ترجیحاً از رشته‌های مرتبط باشد انتخاب و مسئولیت آن را بعهده گیرد.
فرم‌های هموویژیلانس:
بدنبال اجرای نظام فرم‌هایی جایگزین فرم‌های قبلی می‌گردد و هر فرآورده فرم مخصوص و جداگانه ای دارد که شامل :
فرم مخصوص درخواست خون و فرآورده‌های خون به رنگ سبز و صورتی که در دو نسخه پر می‌شود بررسی می‌شود و هر دو نسخه به بانک خون ارسال می‌شود و نسخه صورتی در بانک خون باقی مانده و نسخه اصلی فرم جهت نگهداری در پرونده بیمار مجدداً به بخش ارسال می‌گردد.
فرم درخواست خون و فرآورده خونی به طور اورژانس ( تهیه کمتر از ۳۰ دقیقه) که توسط پزشک حتماً پر می‌شود و در ۲ نسخه تکمیل می‌شود و پس از ارسال به بانک خون و ثبت درخواست تکمیل قسمت مربوط توسط بانک خون نسخه صورتی در بانک خون باقی مانده و نسخه اصلی جهت نگهداری مجدداً به بخش ارسال می‌گردد.
فرم درخواست پلاکت فرزیس که به رنگ بنفش و در ۲ نسخه تکمیل می‌شود پس از ارسال هر دو نسخه به بانک خون و ثبت درخواست و تکمیل قسمت مربوط توسط بانک خون نسخه صورتی رنگ در بانک خون باقی مانده و نسخه اصلی فرم جهت نگهداری در پرونده مجدداً به بخش ارسال می‌گردد.
فرم نظارت بر تزریق خون کامل و فرآورده‌های گلبول قرمز نیز در دو نسخه و توسط پزشک و پرستار تکمیل می‌شود و نسخه اصلی در پرونده بیمار نگهداری و نسخه صورتی رنگ به بانک خون برگردانده می‌شود که باید به طور دقیق و خوانا و صحیح پر شود. ( سه نسخه بود، دو نسخه گردد.
فرم نظارت بر تزریق پلاسمای تازه منجمد (FFP) پلاکت و کرایو که مانند فرم قبلی، نیز باید پرو ضمیمه شود.
فرم گزارش عوارض ناخواسته احتمالی بعد از تزریق خون و فرآورده که قسمت‌های مربوط به تکمیل توسط پزشک هموویژیلانس و تکمیل توسط پرستار و دفتر هموویژیلانس
مرکزی ( استانی) که معمولاً انتقال خون در مرکز می‌باشد. حداکثر ظرف ۴۸ ساعت پس از وقوع عارضه باید به تهران فاکس شود و اصل فرم را تا زمان تحویل آن به پایگاه انتقال خون در دفتر پرستاری و کپی آن در پرونده بیمار نگهداری شود.
آشنایی با انواع فرآورده‌های خونی و نحوه نگهداری و اندیکاسیون‌ها و علائم اختصاری :
خون اگر به طور مناسب به کار رود حیات بخش است اما شواهد نشان می‌دهند که خون و فرآورده‌های آن اغلب به طور نامناسب مورد استفاده قرار می‌گیرنداندیکاسیون‌های بالینی تجویز فرآورده‌های خونی متفاوت است. شرایط بالینی بیماران تعیین می‌کند که تجویز کدام عنصر خونی اندیکاسیون دارد. پرستار باید تشخیص دهد که در شرایط گوناگون، بیمار به کدام فرآورده خونی نیاز دارد. قابل ذکر است بیمارانی که نیاز به بیش از یک واحد خون دارند برای تزریق هر واحد نیاز به تهیه نمونه جدید خون جهت کراس مچ می‌باشد.
انواع فرآورده خونی و موارد کاربرد بالینی :
خون کامل : (whole Blood)
خون کامل حاوی ۴۵۰ میلی لیتر خون به اضافه ۶۳ میلی لیتر ماده نکهدارنده (CPDA-1) می‌باشد. هماتوکریت آن به طور متوسط ۴۰% است و در حرارات ۶-۱ درجه نگهداری و تا ۳۵ روز قابل مصرف می‌باشد تزریق خون کامل همگروه از نظر سیستم Rh , ABO با گیرنده الزامیست.
در فرد بالغ مصرف یک واحد آن هموگلوبین را ۱g/dl و هماتوکریت را ۴-۳% افزایش می‌دهند.
اندیکاسیون‌های مصرف خون کامل :
massive transfution جایگزینی بیش از یک حجم خون یا بیش از ۵-۴ لیتر در طی ۲۴ ساعت
تعویض خونFution Exchange trans
عمل بای پس قلبی ریوی
موارد کنترا اندیکاسیون خون کامل :
نارسایی احتقانی قلب
آنمی مزمن
گلبول قرمز متراکم
حجم هر واحد تقریباً ۲۵۰ml است هماتوکریت گلبول قرمز ۶۵ تا ۸۰ درصد می‌باشد مدت نگهداری در درجه حرارت ۶-۱ درجه تا ۳۵ روز با ماده ضد انعقاد است.
سرعت تزریق در بالغین ۳۰۰-۱۵۰ میلی لیتر در ساعت و در بچه‌ها۵-۲ میلی لیتر به ازای هر کیلو گرم در ساعت است.
تزریق RBC همگروه و یا سازگار از نظر سیستم ABO با پلاسمای گیرنده الزامیست.
در فرد بالغ ملزم یک واحد از آن هموگلوبین را ۱gr/dl و هماتوکریت را ۴-۳ درصد افزایش می‌دهد.
اندیکاسیون‌های مهم تزریق RBC
آنمی علامتدار در یک بیمار با حجم خون طبیعی و علائمی مانند (نارسایی احتقانی قلب، آنژین و …)
از دست دادن حاد خون بیشتر از ۸۵ % حجم خون تخمین زده شده Acu te Blood loss >15%
Hb<9 قبل از عمل جراحی و انتظار از دست دادن بیش از ۵۰۰cc خون در عمل جراحی
Hb<7 در یک بیمار بدحال و بحرانی
Hb<8 در بیمار مبتلا به سندرم حاد عروقی کرونر
Hb<10 همراه با خونریزی ناشی از اورمی یا ترومبوسیستوپنی
سایر فرآورده‌های گلبول قرمز :
گلبول قرمز شسته شده
گلبول قرمز کم لوکوسیت
گلبول قرمز اشعه داده شده
گلبول قرمز منجمد شده
گلبول قرمز شسته شده :washed – packed Red Blood cells (W-PRBCS)
RBC متراکم را با استفاده از ۲-۱ لیتر نرمال سالین شستشو می‌دهند. هدف از این کار کاهش واکنش‌های آلرژیک شدید است از این فرآورده در پورپورای پس از تزریق خون استفاده می‌شود در بیماران تالاسمی هم استفاده می‌شود در این فرآورده حدود ۲۰% RBC و ۸۵% از WBC و ۹۹% پلاسمای اولیه کاهش می‌یابد. حجم
نهایی حدود ۳۰۰ میلی لیتر. این فرآورده بعد از شستشو ظرف مدت h۲۴باید تزریق شود.
پلاکت متراکم :
هر واحد پلاکت ۴۵/۶۰cc از پلاسما تهیه می‌کنند و ۵-۳ روز قابل نگهداری است و عمر کوتاهی دارد موارد استفاده در کاهش پلاکت می‌باشد.
پلاسمای تازه منجمد : (Fresh Frozen Plasma or FFP)
به پلاسمایی میگویند که حداکثر طی ۸-۶ ساعت پس از جمع آوری خون کامل از آن جدا و سریعاً منجد شود.
در صورت نگهداری در ۱۸- درجه تا یکسال و در ۶۵- درجه تا ۲ سال قابل استفاده می‌باشد
کاربرد : کمبود فاکتورهای انعقادی در DIC، برگشت سریع اثر وارفارین – در درمان ITP
کنتراندیکاسیون FFP : به عنوان افزایش دهنده حجم – به عنوان منبع تغذیه – کمبود یا نقص سیستم ایمنی – التیام زخم.
کرایو پرسیپیتیتcryo precipitate
حجم این فرآورده ۱۰-۲۰cc در دمای ۱۸- درجه سانتیگراد تایکسال و پس از آب شدن حداکثر تا ۶ ساعت باید مصرف شود تهیه شده از پلاسمای نیمه منجمد
موارد استفاده : کمبود فیبرینوژن – بیماران فون ویلبراند – کمبود فاکتور ۸، خونریزی در بیماران اورمیک
مطلع کردن بیمار : توضیح اهداف درمانی تزریق خون به بیمار و خویشاوندان وی کفته شود. برای تعیین هویت هر بیمار شماره پرونده از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این شماره باید بر روی لوله‌های نمونه و فرم درخواست خون و پرونده ثبت شود.
یخچال خون :
خون کامل، گلبولهای قرمز و پلاسمای تازه منجمد که از انجماد خارج شده بعد از ارسال از بانک خون باید ظرف مدت ۳۰ دقیقه تزریق شوند. در صورتی که ترانسفوزیون انجام نشود باید آنها را در دمای ۲ تا ۶ درجه سانتی گراد نگهداری نمود. یخچالهای خون باید منحصراً خاص ذخیره سازی خون باشند.
نحوه تزریق فرآورده‌های خون :
هر بیمارستان باید از روش عملیاتی استاندارد مکتوبی جهت تزریق فرآورده‌ها و عناصر خونی به ویژه در شناسایی بیمار، کیسه خون و مستندات مربوط به آن استفاده کند.
برچسب سازگاری : ۱- شامل اطلاعات ۲- شماره سریال ۳- نام و نام خانوادگی بیمار ۴- شماره پرونده بیمار ۵- نام بخش بستری ۶- گروه ABO و Rh بیمار ۷- گروه خونی کیسه خون ۸- تاریخ انقضاء کیسه خون ۹- تاریخ آزمایش سازگاری.
کنترل کیسه خون :
قبل از ارسال از بانک خون در هنگام تحویل و ورود به بخش یا اتاق عمل قبل از تزریق در موارد زیر نباید از واحد خون جهت تزریق استفاده نمود. در صورتی که واحد خون بیش از ۳۰ دقیقه خارج از یخچال قرار گیرد، آثار و علائم نشت یا باز شدن کیسه خون مشاهده شود و یا رنگ پلاسما صورتی یا قرمز باشد.
کنترل هویت بیمار و فرآورده‌های خونی قبل از تزریق :
برای بار آخر هویت بیمار را باید کنترل نمائیم. این بررسی و شناسایی بیمار باید برای بار آخر قبل از تزریق فرآورده خونی بر بالین بیمار انجام شود. خون یا فرآورده‌های خونی باید از نظر گروه Rh, ABO و تاریخ انقضاء کیسه خون نشت کیسه، رنگ غیر طبیعی و همولیز بررسی شود.
محدوده‌های زمانی مناسب برای تزریق فرآورده‌های خونی :
تزریق خون کامل طی ۳۰ دقیقه بعد از خارج شدن کیسه از دمای ۲ تا ۶ درجه و حداکثر طی ۴ ساعت باید تزریق شود. در دمای محیط خیلی بالا محدوده زمانی تزریق باید کوتاهتر باشد. پلاکت کنسانتره را باید به محض دریافت از بانک خون تزریق نمود و باید ظرف مدت ۲۰ دقیقه تزریق گردد.
پلاسمای تازه منجمد : این نوع پلاسما را باید بلافاصله بعد از خارج شدن از حالت انجماد تزریق کرد تا فاکتورهای انعقادی ناپایدار از بین نروند. برای یک فرد بزرگسال یک واحد باید طی ۲۰ دقیقه تزریق شود.
وسایل مورد استفاده در ترانسفوزیون خون و فرآورده‌های آن :
استفاده از کاتتر بزرگ ( آنژیوکت طوسی یا سبز ) کاتتر کوچک احتمال همولیز را افزایش می‌دهد.
فیلتر استاندارد خون : تمام فرآورده‌های خونی باید از طریق فیلتر استاندارد تجویز شوند. هر فیلتر استاندارد خون حداکثر برای ۴ واحد خون استفاده می‌شود یک فیلتر استاندارد خون باید حداقل هر ۱۲ ساعت تعویض شود. اما در محیطهای خیلی گرم این ست را در فواصل زمانی کوتاهتر باید تعویض شود. جهت تزریق پلاکت کنسانتره باید از ست تزریق خون یا پلاکت که با محلول N/S شستشو داده شده است استفاده کرد.از فیلتری که برای ترانسفوزیون RBC استفاده شده نباید برای پلاکت استفاده کرد. چون سلولهای به دام افتاده از منافذ فیلتر عبور نمی کنند.
دستکش لاتکس
گان و محافظ صورت
سرم N/S که حتماً باید بر بالین بیمار باشد.
گرم کردن خون :
به صورت روتین توصیه نمی شود دمای خون گرم شده نباید از ۴۲ درجه فراتر رود و اگر خون گرم شود ولی مصرف نشود بایستی دور ریخته شود. خون سرد می‌تواند در رگی که تزریق از آن راه صورت می‌گیرد اسپاسم ایجاد کند در این صورت بهتر است از حوله گرم و خشک به طور موضعی استفاده شود. تزریق خون خیلی سرد باعث ایست قلبی می‌شود هرگز خون را در ظرف حاوی آب داغ یا دستگاه مایکروویو قرار ندهید چون باعث همولیز RBC و آزاد سازی یون پتاسیم می‌شود.
فرآورده‌های خونی و فرآورده‌های دارویی :
هیچ فرآورده دارویی و هیچ محلول تزریقی به غیر از N/S را نباید به فرآورده خونی افزود حداکثر حجم N/S 50-100 cc عنوان شده است. محلول رینگر لاکتات حاوی کلسیم و باعث لخته شدن خون سیتراته می‌شود. محلول دکستروز ۵% باعث لیز RBC می‌شود.

فایل : 17 صفحه

فرمت : Word