مقاله کامل تحلیل حقوقی ارز دیجیتال و تاثیر آن بر امنیت ملی

تحلیل حقوقی ارز دیجیتال و تاثیر آن بر امنیت ملی
چکیده
امروزه رشد چشمگیر ارزهای دیجیتال، باعث شده است که توجه زیادی به این پدیده جلب شود. در این میان بررسی حقوقی این مسئله و نحوه سیاستگذاری قانون گذاران کشورها نیز تبدیل به یکی ازدغدغههای پژوهشگران این حوزه شده است. یکی از مهم ترین مباحث حقوقی در ارتباط با ارزهای دیجیتال، تحلیل ماهیت حقوقی این ارزها و نیز بررسی تأثیر رواج این ارزها بر امنیت ملی کشور است. در این مقاله تلاش شده است ماهیت این ارزها، رویکرد سایر کشورها نسبت به آنها نیز رویکرد قانون گذار ایرانی نسبت به آنها تبیین شده و سپس به بررسی این مهم پرداخته شود که رواج این ارزها چه تأثیری بر امنیت ملی کشور خواهد داشت. به نظرمیرسد رویکرد فعلی کشور ما از حیث عدمقانونگذاری در خصوص ارزهای مجازی مشابه کشورهای محتاط بوده و از این حیث که عملاً بانکها و مؤسسات مالی و اعتباری از معامله ارزهای دیجیتال ممنوع نموده است، موضعی مشابه کشور چین اتخاذ نموده است؛ لیکن نبود قانون گذاری مناسب در این حوزه راه را برای تأثیرات منفی بر امنیت ملی باز گذاشته است؛ زیرا رواج ارزهای دیجیتال نیازمند آن است که الزامات پایش داراییها در خصوص آن رعایت شود و عدم رعایت این الزامات موجب آسیب سامانه اقتصادی کشور درنتیجه ارتکاب جرائم پول شویی و در معرض خطر تارشگری قرار گرفتن کشور در نتیجه ارتکاب جرم تأمین مالی تارشگری می شود.
کلیدواژگان: ارز دیجیتال،بلاکچین، رویکرد قانون گذار، امنیت ملی، پایش دارایی.
1- مقدمه
رشد چشمگیر به رسمیت شناختن و رواج بیت کوین در سالهای اخیر، توجه وافری را به کاربردهای بالقوه تمام اشکال ارز دیجیتال جلب کرده است. این توجه باعثمیشود بحث در مورد مسائل قانونی، مقرراتی و سیاس تگذاری عمومی در ارتباط با استفاده گسترده ازپولهای مجازی بیشتر شود. در خصوص ماهیت این ارزها و سازوکارآنها تحقیقات متعددی صورت پذیرفته است؛ لیکن یکی از مهم تریم پژوهشها در این حوزه، پژوهشی است که با توجه به وضعیت و شرایط خاص هر کشور صورت پذیرد؛ یعنی در هر کشور با توجه به شرایط حاکم بر آن بررسی شود که رویکرد مقنن نسبت به این پدیده چگونه بوده یا چگونه باید باشد؟
پاسخ به پرسش یادشده ازجنبههای گوناگونی قابل بررسی است. ممکن است برخی به رواج ارزهای دیجیتال به عنوان یک فرصت اقتصادی برای کسب ارزش بنگرند؛ درواقع ارزهای دیجیتال را به عنوان یک معدن باارزش تصور نمایند که افراد متعددیمیتوانند به عنوان معدنچی این ارزها را استخراج نموده و از عواید آن بهره مند شوند.
برخی دیگر ممکن است بهجنبههای شرعی مسئله توجه نمایند و این بحث را از منظر آن که آیا استخراج این ارزها و معاملات آنها دارای مشروعیت است یا خیر، مورد بررسی قرار دهند و نیز آیا استخراج این ارزها با فرهنگ کار و تلاش که از آموزههای دینی ماست مطابق دارد یا خیر؟
برخی دیگر ممکن است استخراج ارز دیجیتال را آفتی برایانرژیهای ارزان قیمت بدانند؛ توضیح آن که در کشور ما که برق برای رفاه حال مردم و نیز پایین آوردنهزینههای تولیدبهصورتارزانتر از قیمت واقعی عرضه می شود. حال چنانچه شخصی بخواهد از این برق ارزان قیمت برای مقاصد شخصی خود و استخراج ارزهای دیجیتال استفاده نماید با فلسفه ارائه انرژیهای ارزان قیمت در تعارض
خواهد بود.رویکردهای یادشده هرکدام در جای خود شایسته بحث و بررسی هستند، اما یکی از عرصههای مهم پژوهش در این حوزه، بررسی تأثیر شیوع ارزهای دیجیتال بر امنیت ملی است. با توجه به اهمیت امنیت ملی در هر کشور و نیز این امر که وجود امنیت در کشور، پیش زمینه و لازمه هر فعالیت اقتصادی دیگر است، بحث تأثیر رواج ارزهای دیجیتال بر امنیت ملی نیز دارای اهمیت بیشتری نسبت به سایر مباحث خواهد بود؛ لذا پرسش اساسی این پژوهش آن است که با توجه به ماهیت خاص ارزهای دیجیتال، رواج این ارزها چه تأثیری بر امنیت ملی خواهد داشت؟
لازم به ذکر است که پاسخ پرسش یادشده از جنبههای متعددیقابلطرح است، لیکن مقاله حاضر درصدد بررسی حقوقی مسئله و ارائه پاسخ حقوقی به پرسش یادشده است؛ بر این اساس در نوشتار حاضر برای شناخت بهتر ارزهای دیجیتال، در قسمت مبانی نظری پژوهش، به ترتیب ماهیت ارزهای دیجیتال، جایگاه بلاک چین در عملکرد ارز مجازی، رویکرد مقنن کشورها نسبت به ارز دیجیتال و رویکرد مقنن ایران نسبت به ارزها مورد بررسی قرارمیگیرد. این مباحث زمینه را برای ورود به بحث تأثیر این ارزها بر امنیت ملی هموار می کند. در قسمت یافتههای پژوهش نیز بعد از شناخت جرائم پول شویی و تأمین مالی تارشگری، با توجه به نظریه تأثیر پایشداراییها بر پایش جرم، به بررسی تأثیر رواج ارزهای دیجیتال بر جرائمپولشویی و تأمین مالی تارشگری پرداخته شده و از این منظر تأثیر رواج این ارزها بر امنیت ملی مورد بررسی قرار می گیرد.
2- مبانی نظری پژوهش
در این قسمت مباحثی مطرحمیشوند که شناخت آنها لازمه ورود به بحث اصلی بوده وبهعنوان طرح مباحث اصلی را هموار می سازد. مبانی نظری پژوهش حاضر به شرح زیرقابلطرح و بررسی است.
2-1- ماهیت ارز دیجیتال
در خصوص مفهوم «ارز دیجیتال» قدری ابهام وجود دارد. برخی معتقدند که ارزهای دیجیتال اغلب به عنوان ارزهای مجازی نیز شناختهمیشوند (Matsuura, 2016: 3)؛ لیکن باید دانست که «ارز دیجیتال» یک مفهوم گسترده است. در تعریف ارز دیجیتالگفتهاند که ارز دیجیتال، حالت غیرملموس ارز و به شکل الکترونیکی است که می تواند میان طرفین از طریق استفاده از فناوریهای فعلی نظیر رایانه، اینترنت و تلفنهای هوشمند جابه جا شود (Girasa, 2018: 9)/ مطابق این تعریف تمامی ارزهایی که در فضای حقیقی وجود خارجی ندارند ولی در فضای الکترونیکی ایجاد و منتقل می شوند داخل در تعریف ارز دیجیتال هستند؛ لذا ارزهای مجازی و رمزارزها نیز ارز دیجیتال محسوبمیشوند. ارزهای مجازی دارای یک تعریفپذیرفتهشده جهانی نیستند (93 :2016Rothchild) باوجوداین در تعریفآنها گفته اند که ارز مجازی، نمود دیجیتالی ارزشی است که از سوی دولت یا بانک مرکزی ایجاد نشده است و می تواندبهصورت دیجیتالی معامله شوند وبهعنوان (1) ابزار مبادله؛(2) واحد محاسبه و یا (3) ذخیره ارزش عملمیکنند (Girasa, 2018: 9). گونه دیگری از
ارزهای که زیرمجموعه ارزهای دیجیتال محسوبمیشوند (Lee Kuo Chuen, 2015: 8)عبارتاند از رمزارزها و مشهورترینآنهابیتکوین است. این ارزها بر اساس فناوری رمزنگاری عمل می کنند.
ارزهای دیجیتال مبتنی بر الگوریتمهای ریاضی هستند. این الگوریتمها در قلب ارزهای دیجیتال قرار دارند و بهنرمافزار منبع باز متصلمیشوند که برای همه شرکت کنندگان در جامعه ارز دیجیتال قابل دسترسی است.فعالیتهای حساس در سامانه ارز دیجیتال مانند ایجاد ارز و اعتبارسنجی معاملات، درواقع از طریق فرایند توسعه راهحلهای پازلهای ریاضی بسیار پیچیده انجام می شود.به عنوانمثال در شبکه بیت کوین، کاربران، نرم افزار مجانی که همان نرم افزار مشتری بیت کوین است را بارگیری (دانلود) می کنند و آن را بر روی کامپیوتر خود نصب می کنند. نرم افزار مشتری بیت کوینبهعنوان یک کیف پول و یا سامانهذخیرهسازی برایبیتکوین عمل می کند و قابلیت رمزنگاری و امضای دیجیتال مورد نیاز برای شرکت در سامانهبیتکوین را فراهم می کند (4-3 :Matsuura, 2016).
سامانهعاملهای امن ارز مجازی مانند بیت کوین که مبتنی بر رمزنگاری هستند، کامًلا وابسته به سامانه اصلی (کلیدی) رمزنگاری عمومی وخصوصیاند. این قابلیت رمزنگاری و تأیید نیز با نرم افزار سرویسگیرنده (مشتری) که بر رویرایانههایشاننصبشدهیکپارچهشده است. برای بیت کوین، کلیدهای عمومی تولیدشده برای اعضای جامعه مشتمل بر ردیفهایی از کاراکترهای الفبایی و عددی هستند که اصولاً طول آنها بین 24 تا 37 حرف است. کلیدهای خصوصیبیتکوین
نیز ردیفهایی از کاراکترهای الفبایی و عددی است که به صورت تصادفی تولیدشده و طول آنها64 کاراکتر است .کاربران می توانند چندین کلید عمومی ایجاد کنند و برای هر کلید عمومی یک کلید اختصاصی مرتبط نیز ایجادمیشود. کلیدهای عمومیبهراحتی در دسترس سایر کاربران سامانه است.آنها درواقع، حسابهای ارز دیجیتالی قابل شناسایی برای کاربران محسوب می شوند. هر کلید خصوصی ازلحاظ ریاضی مرتبط با یک کلید عمومی است. کلیدهای خصوصی برای هیچ شخصی غیر از صاحب حساب در دسترس نیست. کلیدهای خصوصی برای تأیید هویت صاحب حساب قبل از انجام مبادله ارز دیجیتال ضروری هستند. کلیدهای خصوصی در اصل همان ارز دیجیتال است؛ زیرا دسترسی به این کلیدها دسترسی به تمام ارزهای مرتبط با آن حساب کاربری خاص را فراهم می کند.
در استفاده ازنرمافزار دانلود شده مشتری، یک کاربر بیت کوین باید میزان ارز مورد انتقال و نیزدریافتکننده آن را مشخص نماید. کاربر همچنین باید هویت خود را تأیید نماید و از طریق امضای دیجیتال، انجام معامله را تأیید نماید. تمام این مراحل برای انجام معاملات پردازش شده توسط نرم افزار مشتری لازم است. کلید خصوصی کاربر برای دسترسی به کیف پول ایمن که در آنبیت کوینهای کاربر ذخیرهمیشود، مورد نیاز است. استفاده از کلید خصوصی امضای دیجیتالی لازم برای تأیید معامله را فراهممیکند. در س امانههای ارزی مجازی، امنیت کلید خصوصی ضروری است، زیرا این روش تأیید هویت کاربر و مجوز انجام تمام معاملات است. شخصی که کلید خصوصی مربوط به حساب ارز دیجیتال را دارد پایش کامل آن حساب را دارد.
2-2- جایگاه بلاک چین در عملکرد ارز مجازی
بیت کوین و سایر سامانه عاملهای مجازی مبتنی بر رمزنگاری، از یک دفترچه «بلاک چین» برای ثبت و تأیید همه معاملات استفادهمیکنند.بلاکچین، رشته ای از بلوکها است که سوابق کامل معاملات را مانند یک دفتر کل عمومی نگهداری می کند (Lee Kuo Chuen, 2015: 49). درواقعبلاکچین، مستندسازی (بایگانی سوابق) همه معاملات مربوط به ارز دیجیتال است. سابقه معامله یا اسنادی که در بلاک چین موجود است، کامل، غیرقابل تغییر و قابل دسترسی برای همه کاربران این سامانه عامل است. این اطلاعات، به ترتیب زمانی، یک سابقه کامل از طرفین معامله، مقدار ارز دیجیتالپردازششده در هر معامله و همچنین زمان و تاریخ هر معامله است. اطلاعات موجود در بلاک چین برای پردازش تمام معاملات و برای اطمینان از یکپارچگی پایدار سامانه ارز استفادهمیشود. هر مرتبه که معامله ارز دیجیتال (تأیید) شود، جزئیات آن معامله بهبلاکچین اعلاممیگردد. جزئیات مربوط به هر معاملهعبارتاند از آدرس عمومی صاحب قبلی ارزی که در حال حاضر منتقلمیشود (آدرس عمومیمنتقلکننده ارز به شخصی که اکنون معامله فعلی را تأییدمیکند)، مقدار ارزی که در حال حاضر ارسالمیشود و آدرس عمومی گیرنده پیشنهادی.هنگامیکه اطلاعات معامله بهبلاکچین منتقلمیشود، معامله برای مدت زمان کوتاهی در انتظار باقی ماند؛ زیرابلاکچین، پردازشِ اطلاعات معامله و درنهایت معامله را تأیید می کند. برای معاملات بیت کوین، معمولاً فقط چند دقیقه طولمیکشد تا تأیید دریافت شود. تأیید معامله درواقع فرایندی است که توسط آنشرکتکنندگان در شبکه، به صورت ریاضی بررسی می کنند که ارز مربوط به معامله
پیشنهادی درواقع متعلق به طرفدرخواستکننده معامله است و قبلاً به شخص دیگری منتقل نشده است.
2-3-رویکرد مقنن کشورها نسبت به ارز دیجیتال
کشورها به طورکلی سه رویکرد نسبت به ارز دیجیتال اتخاذنمودهاند، برخی از کشورها رویکرد محتاطانه اتخاذ نموده اند، برخی کشورها استفاده از این ارزها را ممنوع ساخته اند و برخی دیگر رویکرد سهل گیرانه با هدف توسعه این فناوریها را در پیش گرفته اند.
2-3-1- احتیاط در استفاده از ارزهای دیجیتال
برخی کشورها نظیر بلژیک در ارتباط با سامانههای ارز مجازی محتاط باقی مانده اند. به نظر می رسد که در حال حاضر اکثریتدولتها در سراسر جهان موضع ایستادن و تماشا کردن را اتخاذ کرده اند؛ موضعی مشابه بلژیک. به نظر می رسد اتخاذ موضع ایستادن و تماشا کردن تا اندازه زیادی ناشی از عدم توانایی این دولتها در پایش مستقیم ایجاد و استفاده از ارز مجازی است. سامانههای ارز دیجیتال مانندبیتکوین سامانههای خصوصی هستند که بر اساس توافق دوجانبه و رضایتطرفهای دخیل عمل می کنند .اعمال پایش بر این سامانههای خصوصی برای دولتها بسیار دشوار است
2-3-2- تسهیل توسعهسامانههای ارزی دیجیتال
درایالاتمتحده آمریکا، مرکز درآمدهای داخلی این کشور که در زمینه امور مالیاتی مقررات گذار محسوبمیشود، بیت کوین را یک مایملک و دارایی تلقی و قوانین و مقررات مربوط به دارایی را بر آن حاکممیداند؛ درنتیجه در این کشور استفاده از بیت کوین برای مقاصد قانونی مانند خریدوفروش و مبادله با دلار برای کاربران آزاد است؛بااینحال بر تولیدکنندگان،مبادلهکنندگان و کس بوکارهای مرتبط با بیت کوین قوانین بسیار دقیقی
اعمالمیگردد )معاونتپژوهشهای زیربنایی و امور تولیدی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، 1393: 2).
برخی از کشورها در حال تغییر چارچوب قانونی و مقرراتی خود برای تسهیل توسعه سامانههای ارزی دیجیتال هستند. برای نمونه، این قسم تلاشها در برزیل در حال انجام است. در سال 2013، دولت برزیل قانونی را تصویب کرد که راه را برای افزایش استفاده از ارزهای دیجیتال و دیگر اشکال پرداختهای الکترونیکی و موبایلی هموار نمود. قانون مزبور ایجاد ارزهای الکترونیکی را مجاز نمود و ارزهای الکترونیکی رابهعنوان منابعی معرفی نمود که بر روی یک دستگاه یا یک سامانه الکترونیکی ذخیره شده و کاربران نهایی را قادر می سازد که عملیات پرداخت را انجام دهند. این قانون و مجوزهای مربوطه بر ارزهای دیجیتال مانندبیتکوین و طیف وسیعی از دیگر سامانه عاملهای پرداخت الکترونیکی و موبایلی اعمالمیشود (Matsuura, 2016: 7).
قانونگذاری برزیل در مورد ارز دیجیتال از حیث تعریفی که از ارز الکترونیک ارائه نموده نیز قابل توجه است. قانون برزیل تعریفبهظاهر گستر دهای از ارز دیجیتال را پذیرفته است که قلمرو قانون را به نحو قابل توجهی گسترده کرده است. برزیل ارز دیجیتالی رابهگونه ای تعریف کرده که شامل سامانههای مبتنی بر رمزنگاری مانندبیتکوین و طیفی از سامانهعاملهای دیجیتال فعلیمیگردد. علاوه بر این، در طبقه بندی ارز دیجیتال، قانون برزیل اساساً شامل تمام سامانههای پرداخت است که از ارتباطات دیجیتال و دستگاهها و شبکههای پردازش اطلاعات استفادهمیکند. دامنه کاربرد قانون برزیل گسترده است .دولت برزیل اساساً طیف گستر دهای از سامانههای پرداخت الکترونیکی رابهعنوان ارز الکترونیکی دس تهبندیمیکند. این رویکرد گسترده برای
نظارت بر ارز دیجیتالمیتواند در آینده تأثیرقابلتوجهی داشته باشد.
مطابق قانون بانکداری آلمان (KWG) بیت کوین، اگرچه یک واحد پرداخت و واحد ارزش است و ازاین جهت مشابه ارز است؛ لیکن ارز محسوب نمی گردد؛ زیرا ازلحاظ قانونی، وسیله پرداخت به حساب نمی آید )معاونتپژوهشهای زیربنایی و امور تولیدی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، 1393:4).
2-3-3 ایجاد محدودیت در استفاده از ارزهای دیجیتال
یک نمونه از دولتهایی که در حال حاضر استفاده از ارز دیجیتال را به شدت محدود کرده، دولت چین است. مقامات چینی،بیتکوین و دیگر ارزهای دیجیتال رابهجای ارز،بهعنوان «کالاهای مجازی» توصیفمیکنند وازاینجهت رویکردآنها تا اندازه ای مشابه رویکرد ایلات متحده آمریکا است )معاونت پژوهشهای زیربنایی و امور تولیدی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، 1393: 2). در چین، بانکها و دیگر مؤسسات پرداخت از معامله در بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال منع شده اند.آنها از خرید یا فروش ارزهای دیجیتال منع شده اند.آنها همچنین از پذیرش یا استفاده از ارز دیجیتال به عنوان وسیله پرداخت برای کالاها یا خدمات منع شده اند.بانکها و مؤسسات پرداخت در چین همچنین از تبدیل بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال به ارزهای سنتی منع ش دهاند. این رویکردمقرراتگذاری در چین، نوعیمقرراتگذاری غیرمستقیم برایدولتها را نشانمیدهد. بعضی از دولتها به جای اینکه مستقیماً ایجاد، توزیع و استفاده از ارزهای مجازی را ممنوع کنند، استفاده یا پذیرش این ارزها توسط مؤسسات کلیدی تحت

فایل : 33 صفحه

فرمت : Word