مقاله کامل اکوسیستم کوهستان درس اکولوژی

بسم الله الرحمن الرحیم
واحد دماوند
موضوع : اکوسیستم کوهستان
درس : اکولوژی
استاد : خانم دکتر اوحدی
نگارندگان : زهرا دلیخون و مریم مرادی
ورودی : 87
فهرست:
مقدمه و طرح مسئله 1
اهمیت اکوسیستم کوهستان 1
کوههای ایران 3
اکوسیستم کوهستانی اطراف تهران 4
کوهها ،برجهای اب 7
نواحي كوهستاني از چه توانمندي هايي برخوردارند؟ 8
کوهستان ها وسعت پروانه ها 10
کوه ها آسیب پذیرترین اکوسیستم های جهان 11
چرا اکوسیستم کوهستان حساس، آسیب‌پذیر و شکننده است؟ 13
لزوم پاسداشت کوهستان ها 16
اکو سیستم کوهستان و راههای حفاظت از آن 24
كوه ها، تفرجگاه های بی مانند 26
منابع 28
مقدمه و طرح مسئله :
كوه مهمترین كانون اكولوژیكی كره زمین است، كوه ها يك پنجم سطح خشكي هاي زمين را تشكيل مي دهند و مسكن حداقل 10 درصد از جمعيت جهان در اين نواحي قرار دارند. بيش از نيمي از جمعيت جهان به آبخيزهاي كوهستاني وابسته اند. كوه ها سرچشمه اصلي منابع آب شيرين جهان هستند كه بدون آن حيات موجودات زنده ممكن نيست.
مطابق یك اصل بوم شناختی (ecologic) هر اندازه پستی و بلندی یا چین و شكن منطقه ای بیشتر باشد، «تنوع زیستی» یعنی گوناگونی جانوران و گیاهان آن منطقه، بیشتر خواهد بود. به این دلیل در كوه ها، گونه های بسیار متنوع جانوری و گیاهی را می توانیم ببینیم، پاره ای از گونه های گیاهی در سمت سایه گیر صخره ها و دامنه ها و پاره ای دیگر در سمت آفتاب گیر رشد می كنند. پاره ای از آنها در ارتفاع های پایین كه گرمتر هستند و پاره ای دیگر در ارتفاع های بالاتر كه سردتر هستند می رویند.
جانوران گوناگون هم با استفاده از پوشش گیاهی متنوع و در پناه امكانی كه صخره ها و غارهای كوهستان برای زیست آنان فراهم می سازد، جمعیت های قابل توجهی را شكل می دهند. به این ترتیب، در مجموعه كوهستان ها و كوهپایه ها، «گیا» (حیات گیاهی منطقه = flora) و «زیا» (حیات جانوری منطقه = fauna) تنوع چشم گیری دارد. حال سوالی که در این قسمت مطرح میشود این است که :اکوسیستم كوهستاني از چه توانمندي هايي برخورداراست ؟ و به چه دلیل و توسط چه کسانی در حال نابودی است ؟ ایا واقعاً او اهمیت این اکوسیستم را احساس نمی کند؟
اهمیت اکوسیستم کوهستان :
كوه ها همانند سدي در برابر جريانات هوا قرار دارند. اين امر موجب بروز بارش در ارتفاعات مي شود. كوه ها در تمام نقاط دنيا فيلتر ورود هواي پاك به مناطق شهري هستند.
وزيدن بادها و شرايط متحول جوي به علت حضور فيزيكي ناهمواري هاي كوهستان است. در حقيقت كوهستان ها، آب و هوا را تغيير مي دهند و آب و هوا، كوهستان ها را تحت تاثير متقابل قرار مي دهد.
از نظر طبيعي كوهستان ها حلقه ارتباطي گردش آب (هيدرولوژي) ميان رطوبت آسمان در جو، با زمين و جريان هاي سطحي و زيرزميني آن است. بنابراين، وجود رشته كوه هاي البرز در شمال و زاگرس از شمال غربي تا جنوب شرقي فلات ايران است كه كشور پهناور ما را از منابع نسبتا خوبي برخوردار كرده است.
حفاظت از تنوع گونه هاي گياهي و جانوري نقش تعيين كننده اي در اقتصاد شهرها، جوامع كوهستاني بويژه در ايجاد مشاغل پايدار براي آنها دارد. به همين دليل، براي حفاظت از آنها احتياج مبرم به تحقيق، مطالعه و آموزش است. تخريب و برداشت بي رويه در زمينه هاي مختلف، باعث آسيب پذيري زيستگاه شده و نسل تعدادي از گونه هاي گياهي و جانوري را در معرض تهديد جدي و خطر انقراض قرار داده است.
كارشناسان معتقدند اهميت كوه ها در تنظيم آب و هواي جهان اگر بيشتر از جنگل هاي باراني نباشد، به يقين كمتر نيست. در اين اكوسيستم، مخازن عظيمي از گونه هاي ارزشمند گياهي و جانوري وجود دارد و جنگل هاي واقع در اين مناطق، مخازن ژنتيكي بسيار بزرگي در طبيعت هستند.
مناطق كوهستاني در معرض شرايط سخت محيطي مانند دماي پايين، بادهاي شديد و تند، حساسيت بالا، نوسانات بالاي درجه حرارت و فرآيند كند ترميم قرار دارند.
تحقيقات نشان مي دهد كوه ها در تامين غذا، گذراندن اوقات فراغت و زيستگاه موجودات نيز نقشي مهم ايفا مي كنند، اين مناطق همچنين از اصلي ترين مراكز سكونت، صنعت و كشاورزي هستند و به همين دليل گوناگوني فرهنگي فراواني در اين عرصه ها مشاهده مي شود و توانايي بالقوه اي براي توسعه اكوتوريسم دارند.
كوه ها جزاير تنوع زيستي و محل زندگي گونه هاي بي نظير و بي شماري از گياهان و جانوراني است كه در هيچ جاي ديگر اين كره خاكي يافت نمي شود.
در شرايط سخت آب و هوايي، محدوده تطابق انساني و بيولوژيكي در مناطق كوهستاني فراتر مي رود و در ارتفاعات بالاگياهان و جانوران بومي مكانيسم هاي تطبيقي ويژه اي را در خود توسعه داده اند.
بعضي گياهان وحشي در شرايط سخت كوهستان، گستره وسيعي را به وجود آورده اند و كاملابا محيط سازگارند.
شكنندگي اين اكوسيستم ها باعث شده است تغييزات جزيي در دما، بارندگي يا ثبات خاك ايجاد شود و اين خود مي تواند به از بين رفتن كل جامعه گياهي و جانوري منجر شود.
از آنجا كه اكوسيستم هاي كوهستاني محل مناسبي براي پرورش گياهان دارويي است، آمار ها نشان مي دهد حدود 80 درصد جمعيت جهان به داروهاي سنتي وابسته اند، اما متاسفانه يكي از 8 گونه گياهي كه از بيوم هاي كوهستاني به دست مي آيند، در معرض خطر انقراض قرار دارند.
از سوي ديگر، با گسترش شهرها به سمت كوه ها بويژه كوه شهرهاي ايران، احداث جاده هاي كوهستاني، فشار بي رويه توريسم آن هم در شرايطي كه جايگاه و نقش آن از نظر اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي تعريف نشده و آحاد مختلف مردم تحت آموزش هاي خاص اكوتوريسم قرار نگرفته اند، از دلايل ديگري است كه اعمال مديريت ويژه را در كوهستان ها مي طلبد.
كوهستان ها بستر و زيربناي توسعه از ساليان دور بوده اند، تحولات علمي، صنعتي، اجتماعي و فرهنگي مربوط به قرن هاي گذشته تاكنون بر پايه وجود منابع غني كوهستان ها شكل گرفته است.
از اين رو توجه مسوولان به لزوم برنامه ريزي و مديريت، توانمند شدن و توانمند سازي اقشار مختلف مردم با نگاه دقيق و علمي به اكوسيستم ها براي پايش، حفاظت، بهره برداري پايدار و اشتغالزايي براي جوامع محلي، ضرورتي است انكارناپذير است.
کوههای ایران
حدود 90 درصد از خاک ایران در محدوده فلات ایران واقع شده است و حدود 54 درصد خاک ایران را کوهها شکل داده اند. بدین صورت می توان گفت ایران کشوری کوهستانی محسوب می‌شود و بیش از نیمی از مساحت کشور را کوه‌ها و ارتفاعات، و کمتر از 4/1 آن را نیز اراضی قابل کشت تشکیل داده است.
کوههای ایران بخشی از سلسله کوههای آلپ – هیمالیا می باشد. این سلسله کوههای از کوهستانهای جنوب فرانسه آغاز و پس از عبور از رشته کوه آلپ، از طریق شبه جزیره بالکان وارد ترکیه می شود. سپس این کمربند کوهستانی به دو شاخه شمالی – جنوبی تقسیم بندی می شود. شاخه شمالی از طریق رشته کوههای قفقاز کوچک (آذربایجان) وارد ایران شده و بصورت رشته کوه البرز به سمت جنوب و سپس به سمت شرق ادامه می یابد. شاخه جنوبی آلپ – هیمالیا از طریق جنوب ترکیه وارد ایران شده و کوههای زاگرس را تشکیل می دهد و به سمت جنوب شرق امتداد می یابد. رشته شمالی (البرز) پس از عبور ازافغانستان به فلات تبت می رسد و رشته جنوبی (زاگرس) پس از اتصال به پهنه مکران از طریق پاکستان به فلات تبت می پیوندد. روند سلسله کوههای آلپ – هیمالیا در شرق فلات تبت (شرق چین) به سمت جنوب تغییر کرده، از مجمع الجزایر فیلیپین و اندونزی و از شمال استرالیا می گذرد و در اقیانوس آرام تا نیوزلند ادامه می یابد. این کمربند عظیم محل برخورد دو ابر قاره اوراسیا و گندوانا که خود از چندین کمربند کوه زایی کوچکتر نظیر البرز، زاگرس و …….. تشکیل شده است
همانطور که بین دو ابرقاره اوراسیا در شمال و گندوانا در جنوب سلسله کوههای آلپ – هیمالیا تشکیل شده اند، بین دو خرد قاره لوت در ایران و هیرمند در افغانستان نیز کوههایی تشکیل شده اند که به مجموعه کوههای شرق ایران معروفند. کوههای ایران به دو شکل تقسیم بندی شده اند، در این مبحث سعی شده هر دو تقسیم بندی مورد بررسی قرار گیرد
می توان گفت: فلات مثلثی شکل ایران از کوههای البرز در شمال، زاگرس در غرب و جنوب غرب و ارتفاعات مکران در جنوب تشکیل شده و دیواره شرقی فلات را کوهستانهای شرق ایران می سازد. لذا می توان اینگونه بیان نمود که، ایران سرزمینی کوهستانی است که نواحی مرکزی آنرا شوره زارها، شن زارها، دریاچه های شور و دشتها پوشانده است
بعلاوه در سرزمینهای داخلی فلات مرکزی ایران علاوه بر نواحی پست، رشته کوهها و ارتفاعات منفردی نیز وجود دارد.
اکوسیستم کوهستانی اطراف تهران
با توجه به افزايش بيش از پيش جمعيت، گسترش روزافزون، كمبود فضاي سبز و آلودگي شهر تهران شاهد گرايش عمومي مردم تهران براي گذراندن وقت آزاد و برخورداري از طبيعت و تنفس در فضاي باز كوهستان ها و
مناطق طبيعي اطراف تهران هستيم و به طور كلي اين مناطق طبيعي را مي توان به دو بخش تفكيك كرد.
الف- مناطق كوهستاني و دره هاي مشرف به تهران كه دسترسي به آنها به سادگي امكان پذير است.
ب- مناطق كوهستاني و دره هاي ديگر كه محتاج به مسافرت كوتاه مدت براي دسترسي به آنهاست.
در قسمت الف مي توان از فرحزاد، اوين، دركه، پس قلعه، گلاب دره، كلكچال و ازگل نام برد و از قسمت ب مي توان به لواسانات، رودبارقصران، آبعلي، رودهن و پلور اشاره كرد. در مورد بخش الف مي توان گفت كه همگي آنها در ابتدا روستايي ييلاقي و خوش آب و هوا بوده اند و همين موضوع باعث جذب توسعه شهري بدين مناطق شده است ولي از آنجايي كه در توسعه شهري منطق توان طبيعي محيط در نظر گرفته نمي شود، خود آن چيزي كه به عنوان انگيزه باعث رونق اقتصادي مي گشت (خوب بودن آب و هوا، حضور باغات و چشمه ها، امكانات محيطي) از ميان برده شد و به جاي آن ساخت و ساز شهري توسعه پيدا كرد. اگر امروزه بگوييم كه ديگر اثري از باغات معروف و لطافت طبيعي دره هاي شهر شميران نمانده، سخني به گزاف نگفتيم. اما بخش مورد بحث قسمتي از بخش «ب» يعني رودبار قصران و لواسانات است كه قابل تعميم به كل منطقه «ب» است كه اگر هم اكنون توجه خاصي به اين منطقه نشود سرنوشتي شبيه بخش «الف» پيدا مي كند.
كليات مرفولوژيك رودبار قصران و لواسانات
بخش رودبار قصران سرزميني با كوه هاي بلند و دره هاي ژرف است كه واژه قصران (معرف كهسران يا كوهساران) براي آن اسمي با مسماست. اين بخش متشكل از ۴۹ آبادي با نام «دهستان رودبار قصران» و مركزيت روستاي حاجي آباد در شمال شرقي شميرانات قرار دارد. شهر اوشان فشم و ميگون كه با مساحت تقريبي ۶۰ كيلومتر در سال ۱۳۳۷ به صورت شهر درآمد، در دل دهستان رودبار قصران، در يك دره طويل جاي گرفته كه خود از سه محل متمايز با نام هاي اوشان، فشم و ميگون با محل هاي متعدد و بافت هاي ويژه شكل گرفته است.
بخش لواسان سرزميني كوهستاني با دره هاي فراخ و دشت هاي نيمه هموار و با نام بامسماي «تيغه» برآمد نگاه خورشيد«اين بخش از دو دوهستان تشكيل شده است، دهستان لواسان بزرگ با مركزيت روستاي آباد و معروف «لواسان» با ۲۰ آبادي و دهستان لواسان كوچك با مركزيت روستاي آباد و
مشهور «افجه».شهر لواسان شهر جديدي كه در سال ۱۳۴۹ به صورت شهر درآمد و در دشت نيمه هموار گلندوك در حال رشد سريع است. بخش لواسانات نيز در شمال شرقي شهرستان شميرانات قرار دارد.
اهميت اكوسيستم كوهستاني لواسانات و رودبار قصران
سازمان ملل متحد به دليل اهميتي كه اكوسيستم كوهستاني در زندگي جوامع انساني دارد، سال ۲۰۰۲ را به نام سال بين المللي كوهستان ناميد. وجه تمايز كوه ها با ساير بوم ها بعد ارتفاعي آنهاست كه اين وجه، مهم ترين خصوصيات اكولوژيكي كوه ها را تشكيل مي دهد. با افزايش ارتفاع، زون هاي حياتي متفاوتي در كمربندهاي ارتفاعي كوه ها شكل مي گيرد و بخش عظيمي از تنوع زيستي را در خود جاي مي دهد. به عنوان زيستگاه هاي جزيره اي نيز كوه ها يكي از مراكز بومزادي به شمار مي روند. همچنين غناي گونه هاي بومي باستاني به عنوان شاخصي از تنوع زيستي كوه ها را از نظر اهميت در صدر بيوم هاي زميني قرار داده است.
عوامل تهديدكننده اكوسيستم كوهستاني شهرستان شميران (لواسانات و رودبار قصران)
اكوسيستم هاي كوهستاني در تمامي كشورهاي جهان در اثر فعاليت هاي موثر انساني دگرگون شده و به تخريب كشيده شده اند. اين دگرگوني ها از نظر نوع عوامل و شدت آسيب، ميزان خطر و درجه حساسيت در مناطق مختلف ايران كاملاً متفاوت است. شهرستان شميران (لواسانات و رودبار قصران) به دليل موقعيت خاص جغرافيايي و همسايگي با كلان شهر تهران، ميزان آسيب رساني و تخريب آن از شدت و حساسيت بالايي برخوردار است. مهم ترين عوامل تهديدكنننده اكوسيستم كوهستاني شهرستان شميران عبارتند از:
– بوته كني و قطع درختان و از بين بردن باغات و به منظور ساخت وساز كه در چند سال اخير يكي از مهم ترين عوامل تهديدكننده و تخريبي محيط زيست اين مناطق بوده.
– چراي بي رويه دام در اراضي مرتعي، كه باعث از بين رفتن پوشش گياهي مي شود.
– بهره برداري از معادن، بدون آنكه اراضي تخريب شده را احيا كنند.
– جاده كشي و توسعه بي رويه شبكه دسترسي در دامنه هاي بكر كوهستان و همچنين سوء استفاده از طرح هايي همانند طرح طوبي كه باعث خصوصي شدن بسياري از مراتع طبيعي و اراضي كوهستاني كه اصولاً به آنها منابع ملي مي گويند شده و شدت ساخت وساز در آنها از ديگر مواردي بود كه باعث از بين رفتن پوشش گياهي و اختلال در حيات وحش اين منطقه شد.

فایل : 30 صفحه

فرمت : Word