مقاله کامل ارائه الگوی تدریس رویکرد نوین خدمات محوری در دوره ابتدایی

فهرست مطالب

چکیده 3

مقدمه. 3

سوالات پژوهش.. 4

روش پژوهش.. 4

یافته‌‌های پژوهش: 5

الف- مبانی اجتماعی الگوی تدریس خدمات محور. 5

مبانی اجتماعی. 5

شناسایی سطح مطلوب عناصر اهداف، محتوا، راهبرد یاددهی-یادگیری، ارزشیابی. 7

اهداف.. 7

محتوا 8

داده‌‌های حاصل از تحلیل متن مصاحبه. 8

بررسی ماهیت نظری عنصر محتوا 8

داده‌‌های مربوط به راهبردهای یادگیری.. 9

داده‌‌های حاصل از مصاحبه. 9

ارزشیابی. 9

داده‌‌های حاصل از تحلیل متن مصاحبه‌‌ها 9

بررسی ماهیت نظری عنصر ارزشیابی. 10

الگوی پیشنهادی برنامه درسی یادگیری خدمات محور. 10

بحث و نتیجه گیری: 12

منابع و مآخذ 13

 چکیده
پژوهش حاضر در صدد بوده است که رویکرد نوین خدمات محوری در تدریس دروس ابتدایی را ارائه دهد. پژوهش با استفاده از روش‌‌های پژوهش کیفی در راستای پاسخگویی به سه سوال اساسی شکل گرفته است. سوال اول مبنی بر تبیین مبانی برنامه درسی خدمات محور با استفاده از روش پژوهش اسنادی استنتاجی پاسخ داده شده است. در ادامه، عناصر اساسی برنامه درسی خدمات محور شامل اهداف، محتوا، رویکردهای یاددهی-یادگیری و ارزشیابی با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار یافته و تحلیل داده‌‌های حاصل تبیین شده است. در نهایت با بهره گیری از روش پژوهش نظریه ای، الگوی پیشنهادیبرنامه درسی خدمات محور طراحی شده است.
مقدمه
پیچیدگی‌‌های دنیای مدرن در سراسر جهان به این ضرورت اشاره دارد که تعلیم و تربیت دانش آموزان در دروس مختلف نیازمند یادگیری عملی است. یادگیری خدمات محور فرصتی برای دانش آموزان فراهم‌ می‌کند تا در مورد مشکلات اجتماعی و مسائل جامعه و چالش‌‌هایی که مواجه خواهند شد، ادارکات و پیش فرض‌‌هایی را کسب کنند (آیلر، ۲۰۰۲: ۵۲۲)۔ محققان مطالعه یادگیری خدمات محور را به عنوان یک روش آموزش در دهه ۱۹۹۰ آغاز نموده اند، اندرسون (۱۹۹۸) بهیادگیری خدمات محور را به عنوان روشی برای حل مشکلات جامعه اشاره‌ می‌کند که افراد از طریق مشارکت سیستماتیک در فعالیت‌‌های خدماتی، محتویات دروس آموخته شده را در پاسخگویی به مسائل به کار‌ می‌گیرند. بنابراین یادگیری خدمات محور یکی از نمونه‌‌های بسیار تکنیک‌‌های یادگیری تجربی است که به دانش آموزان اجازه‌ می‌دهد تا آنچه را که در مدرسه آموخته اند را عملی سازند (سیلوو همکاران، ۲۰۱۱). نوشته‌‌های ویگوتسکی دو موضوع اصلی را شامل‌ می‌شود: 1) این ادعا که عملکرد ذهنی سطح بالاتر در فرد از زندگی اجتماعی حاصل‌ می‌شود؛ و ۲) این ادعا که کنش انسان در هر دو سطح اجتماعی و فردی، بوسیله ابزار و نشانه‌‌ها تعدیل‌ می‌شود. اورتچ، ۱۹۹۱، ص. ۱۹). براون، کالینز و دو گويد (۱۹۸۹) نیز بر مبنای دیدگاه ویگوستکی نشان داده
اند که دانش نیز نمی تواند مستقل از محیط یا موقعیتی باشد که در آن یاد گرفته‌ می‌شود. فعالیت‌‌ها و موقعیت‌‌ها بخش‌‌های ضروری یادگیری و شناخت هستند و ما باید یادگیری را در فعالیت قرار داریم و ساختار اجتماعی و فیزیکی موقعیت را هدفمندانه مورد بهره برداری قرار دهيم” (ص ۳۲). چوی و‌‌هانافین (۱۹۹۵) توضیح‌ می‌دهند که درک و فهم نمی تواند از زمینهای که در آن رخ میدهد جدا شود و بر اهمیت یادگیری در حوزه‌‌های زندگی واقعی تأکید دارد. آنها نشان‌ می‌دهند که دانش توسط تعبیه مفاهیم در تجربیات معتبر و ایجاد فرصتی برای یادگیرنده در تعامل با شرایط زندگی واقعی به دست‌ می‌آید.
بولوئن و پری (۲۰۰۹) هم تاثیر کاربرد رویکرد یادگیری خدمات محور را از نگاه مدارس مورد مطالعه قرار دادند از نگاه شرکت کنندگان در این مطالعه کاربرد این الگو نه تنها زمینه یادگیری معنی دار و واقعی را به همراه دارد بلکه در کنار آن ایجاد حس مسئولیت پذیری و وابستگی متقابل، حس نوع دوستی، پیامدهای عاطفی و اجتماعی را نیز در فراگیران تقویت‌ می‌کند.
براساس پژوهش‌‌های انجام شده‌ می‌توان به صراحت بیان نمود که این شیوه یادگیری دارای مزایایی از قبیل:
تلفیق تئوری، عمل، افزایش درک دانش آموزان در زمینه رشته تحصیلی خود و ارتباط آن با جهان واقعی، توسعه مهارت‌‌های زندگی، تغییر نقش مدرس به عنوان یک تسهیل گر است. بنابراین، یادگیری خدمات محور توانایی فراگیر را از طریق یادگیری فعال و مشارکتی، مشغولیت در جامعه، خودکارآمدی، تفکر انتقادی و قرارگیری در موقعیتهای متضاد در زندگی واقعی، ارتقاء‌ می‌دهد (ولز و گرابرت، ۲۰۰۴: ۶). در این فن تعلیم، فراگیران دانش نظری را در موقعیتهای دنیای واقعی به کار گرفته و بین تجربیات خدماتی و محتوای درسی از طریق فعالیتها، تکالیف، تفکر منطقی، بحث، آزمایش و تمرین ارتباط برقرار‌ می‌کنند (بیلیگ، ۲۰۱۰؛ ۹). فراگیران با مشارکت فعال در تجربیات خدماتی مدارس یافته پیشرفت‌ می‌کنند و مهارتهای فردی و اجتماعی، مسئولیت پذیری اجتماعی و
مهارتهای حل مساله در آنان پرورش‌ می‌یابد. این روش موجب یادگیری مداوم، افزایش مهارت‌‌های علمی فراگیران، ایجاد فرصت شغلی برای آنان‌ می‌شود (هیز و هیل، ۲۰۰۱).
آموزش در واقع تغییر نگرش و مهارت افراد است. امروزه فراگیران باید بتوانند توانمند در بکار گیری اثر بخش و خلاق مهارت‌‌ها و صلاحیت‌‌ها در موقعیت‌‌های جدید در جهان پیچیده ای که مرتبا در حال تغییر است برخوردار باشند (اردلان، اسکندری، ۱۳۹۴، ۱۰۲۵)
در نهایت، پژوهش حاضر معتقد است که رویکرد یادگیری خدمات محور‌ می‌تواند ایجاد سودمندی و کارآمدی وایجاد توان مواجهه با مشکلات اجتماعی و حل مسئله را به وجود‌ می‌آورد از طرفی این روش منافعی را نیز برای آموزش ابتدایی به همراه دارد که از جمله آنها‌ می‌توان تربیت دانش آموزانی با انگیزه، اشتغال در امور مهم و معنی دار، ایجاد محیط یادگیری مشارکتی، جو تصمیم گیری مشارکتی اشاره نمود ( سایکان، گندوز و تیزر، ۲۰۱۵؛ هروی کریموی، رژه، مختارینوری ۱۳۹۰). در طول قرن گذشته، آموزش ابتدایی به طور مداوم مرزهای خود را گسترش داده است. بسیاری از مؤسسات آموزش ابتدایی به صراحت از مشارکت مدنی را در بیانیه مأموریت خود، نشان از تعهد خود برای آماده شدن دانش آموزان برای شهروندی نام بردهاند (ملویک، ددریک و گیش، ۲۰۱۳).
بنابراین پژوهش حاضر به دنبال ارائه الگوی پیشنهادی برنامه درسی خدمات محور برای اجرا در آموزش ابتدایی است. هدف پژوهش حاضر تبیین عنصر‌‌های اساسی برنامه درسی خدمت محور است که از طریق آن آگاهی اجتماعی دانش آموزان افزایش بیاید. در این پژوهش چهار عنصر؛ هدف، محتوا، رویکرد‌‌های راهبرد یاددهی و یادگیری و ارزشیابی تبیین شده است.
در این پژوهش یادگیری خدمات محور اشاره به بعد خدماتی برنامه‌‌های مدارس دارد که بر اهمیت تجارب یادگیری عملی به دست آمده از خدمت به جامعه تاکید دارد. این نگاه به یادگیری خدمات محور “تفکر از طریق یادگیری خدمات محور درباره سیاست‌‌های تحول آموزش ابتدایی و جامعه” توسط باتین (۲۰۰۳، ص. ۴۹۲) ارائه شده است.
سوالات پژوهش
الف. مبانی اجتماعی برنامه درسی خدمات محور چه خواهد بود؟
ب. چهار عنصر اساسی برنامه درسی خدمات محور (اهداف، محتوا، راهبردهای یاددهی یادگیری) چه خواهند بود؟
ج. الگوی پیشنهادی برنامه درسی خدمات محور چگونه خواهد بود؟
روش پژوهش
پژوهش حاضر به دنبال تبیین مبانی، عناصر و تدوین الگوی پیشنهادی برنامه درسی خدمات محور در آموزش ابتدایی از روش‌‌های پژوهش کیفی متعدد در پاسخگویی به سوالات پژوهش بهره برده است. پژوهش حاضر با استفاده از نمونه گیری هدفمند به کشف، درک و به دست آوردن بینش در مورد پدیده مورد مطالعه، در اینجا تبیین عنصر‌‌های برنامه درسی یادگیری خدمات محور برای دانش آموزان پرداخته است.
در ارتباط با استخراج عنصر‌‌های مطلوب از متن مصاحبه‌‌ها، جامعه ی پژوهش را متخصصان در رشته برنامه ریزی درسی و روانشناسی تربیتی تشکیل داد روش نمونه گیری هدفمند تا رسیدن به اشباع نظری بود. بدین ترتیب ۲۰ نفر از اساتیدی که سابقه بیش از ده سال داشتند در تحقیق شرکت داده شدند‌…
روش گردآوری داده‌‌ها در این پژوهش به صورت یک سیکل چرخشی (شكل شماره ۱) صورت گرفته است. در مرحله اول سوالاتی در فرمت نیمه ساختار یافته، به منظور گردآوری داده‌‌های مرتبط با سوال‌‌ها مستقیم و غیر مستقیم از شرکت کنندگان پرسیده شده است. سپس داده‌‌های حاصل مورد بررسی اولیه قرار گرفت و مضمون‌‌های ابتدایی استخراج شده است. سپس جهت روشن سازی برخی مفاهیم و مضامین مصاحبه تعقیبی با برخی از شرکت کنندگان انجام شد. پس از تمام مصاحبه‌‌ها، و تمام مصاحبه‌‌ها پیاده سازی شد و مورد تجزیه تحلیل و کد گذاری قرار گرفت.
در نهایت، برای طراحی مدل مفهومی نیز با استفاده از روش پژوهش نظریه ای بر اساس اطلاعات جمع آوری شده به طراحی الگوی پیشنهادی برنامه درسی خدمات محور اپرداخته شد. هدف پژوهش نظریه ای، خلق چارچوب‌‌ها یا طرحوارههای مفهومی است که ماهیت اساسی و ساختار پدیده‌‌های برنامه درسی را روشن‌ می‌سازد. پژوهشگران و متخصصان برنامه درسی با استفاده از روش پژوهش نظریه ای‌ می‌توانند ماهیت برنامه درسی را شفافیت بخشند (شورت، ۱۹۹۱، ۲۷۳). چارچوب مورد استفاده در این پژوهش، الگوی برنامه درسی تایلر (۱۹۹۱) است. دانش برنامه ریزی درسی به صورت رسمی تقریبا از زمان تایلر (۱۹۴۹) مشتمل بر یک چرخه خطی و با چند مولفه اساسی مطرح شده که در آن پایان این چرخه، به معنی اتمام کار برنامه ریزی درسی است. تعداد مولفه‌‌های این چرخه در نظام‌‌های برنامه ریزی درسی گوناگون بین چهار تا ته مولفه در تغییر است. اما اگر بخواهیم به چهار مولفه اساسی آن بپردازیم عبارتند از: تعیین هدف، محتوا، انتخاب الگوهای یاددهی یادگیری و ارزشیابی.
یافته‌‌های پژوهش:
الف- مبانی اجتماعی الگوی تدریس خدمات محور
مبانی اجتماعی
برنامه درسی باید تاکید بر تجربه اجتماعی فراگیران داشته باشد و تلاش شود تا متناسب با این هدف تدوین شود.
مبانی اجتماعی سه رویکرد فرعی دارد که نقش گوناگونی‌ می‌تواند بر برنامه درسی داشته باشد ( میلر، ۱۳۹۰، ۳۶).
١- انتقال فرهنگی: با توجه به مبانی اجتماعی رویکرد انتقال فرهنگی باید زمینه ی رشد ارزشها و رفتارهایی که برای یک شهروند آگاه لازم است در فراگیران فراهم گردد. باورها، آگاهی و احترام به خود و اعتماد به نفس و مسئولیت اجتماعی و حس توجه به دیگران از دستاوردهایی است که با طراحی و اجرای صحیح این رویکرد به یادگیری‌ می‌بایست تحقق یابندر كرم افروز، لا ۳، ۱۳۹۰).
۲-شهروندی دموکراتیک: رویکرد شهروندی دموکراتیک تاکید بر تفکر انتقادی، تحلیل ارزشها، مهارتهای فرایند گروهی فراگیران و رشد قوای عقلانی آنها دارد. تا بتوانند با بکار
گرفته شدن در پروژهای خدمات اجتماعی هماهنگ بين موسساتآموزشی و جامعه تجربه درسی خود را به کار ببرند و اینکه روی فعالیت اجتماعی خود بیاندیشند. با توجه به این رویکرد کارآموزی موجب‌ می‌شود فراگیران با تحلیل و تفكر و فهم بهتر در حل مسائل جامعه خود مشارکت داشته باشند ( شارع پور، ۱۳۸۹، ۴۶).
٣- تغییر اجتماعی: با توجه به این رویکرد برنامه درسی مبتنی بر خدمات محور با استخراج اهداف و محتوای برنامه درسی از طریق تجزیه و تحلیل جامعه باید به دنبال تجدید ساختار در جامعه، ارائه خدمات به جامعه و رفع نیاز‌‌های اجتماعی باشد. رویکرد تغییر اجتماعی خود سه بخش بازسازی اجتماعی، آموزش سواد اجتماعی و کنش اجتماعی دارد که تاثیر آنها را بر برنامه درسی مبتنی بر خدمات محور بیان میکنیم ( نیلی، ۱۳۹۳، ۷۲).
رویکرد بازسازی اجتماعی: فراگیران باید برای ایجاد تغییر و تحول در جامعه ایفای نقش کنند. پس الگوی برنامه درسی خدمات محور از طریق بالابردن شعور و آگاهی انتقادی در فراگیران باید مبتنی بر کارکرد و فعالیت اجتماعی باشد. تا آنان با حقوق و وظایف کار خود آشنا شوند و آن را به کار ببندند و با شناسایی مسائل و مشکلات و ناهنجاری‌‌های اجتماعی از طریقفعالیت عملی در جامعه سعی در تغییر جامعه داشته باشند (توسلی، ۱۳۹۲، ۵۴).
آموزش سواد اجتماعی: لازمه داشتن سواد اجتماعی داشتن افراد آگاه بر حقوق خود و دیگران، آگاه نسبت به وضع اجتماعی و سیاسی جامعه، فعال و مسئولیت پذیر است. برنامه درسی مبتنی بر خدمات محور باید طوری طراحی و اجرا شود که ابتدا مربیان خود بردبار، گشوده و نقاد باشند به تفاوت در ایده‌‌ها و مواضع احترام بگذارند. سپس فراگیران نیز نحوه یادگیری را بیاموزند، دلایل و چرایی محتوای برنامه درسی را درک کنند مسائلی که مسلم و بدیهی است را به چالش بکشند.(علاقه بند، ۱۳۷۲، ۴۲).
کنش اجتماعی: کنش اجتماعی در برنامه درسی شرکت فراگیران در سطح جامعه محلی است. شخصیت فرد در این فعالیت‌‌ها و
تجارب و کنش‌‌های اجتماعی شکل میگیرد. طبق نظر نیومن این به قابلیت زیست محیطی فراگیر برمی گردد. اینکه آنان باید توان اثر گذاری در موضوعات و مسائل اخلاقی از قبیل (مسائل محیط زیست، حقوق مدنی، بهره کشی اقتصادی،…) را داشته باشند. این هدف در برنامه درسی خود شامل سه پروژه کاوشگرانه، خدمات داوطلبانه و اقدامات اجتماعی است (آیتی، 25، 1385)
جدول شماره 1: مبانی اجتماعی برنامه درسی مبتنی بر رویکرد خدمات محور
شناسایی سطح مطلوب عناصر اهداف، محتوا، راهبرد یاددهی-یادگیری، ارزشیابی
اهداف
داده‌‌های حاصل از تحلیل متن مصاحبه در ورود به بحث تبیین و روشن بخشی اهداف برنامه درسی خدمات محور در سطح آموزش ابتدایی، بسیاری از مشارکت کنندگان متفق النظر بودند که این رویکرد بیشتر فرآیند محور است تا نتیجه محور؛ بنابراین آن‌‌ها اذعان نمودند که
– هدف‌‌های درسی در طراحی این الگویی ستون فقرات آن را تشکیل‌ می‌دهند.
– هدف اصلی، ایجاد بستری است که‌ می‌تواند موجب فعالیت خدمات محوری در دانش آموزان شود.
– هدف این رویکرد عملی سازی آنچه است که دانش آموزان در مدارس یاد گرفته اند. اهداف این الگو باید موجبات مهارت
آموزی را در دانش آموزان به وجود آورد
– این الگوی تدریس باید فراگیران را در درک درست اهداف دروس یاری رساند.
– با بکار بردن درست اهداف در ارائه الگو تمامی عناصر دیگر جهت مشخصی‌ می‌یابند.
– اهداف این الگو باید حین انجام فعالیت اجتماعی خدمات محور دانش آموزان تمام اهداف مورد نظر دیگر را پوشش دهد.
اهداف این الگو باید موجب تقویت مهارت‌‌های ارتباطی، مسئولیت مدنی، شایستگی شغلی و تعهد کاری در دانش آموزانشود.
– اهداف الگو باید در جهت افزایش حس مسئولیت پذیری فراگیران در انجام فعالیت عملی در مدارس باشد.
– اهداف این رویکرد خدمت، فعالیت و کاربست دانش آموخته شده در محیط‌‌های متنوع و گاهی محروم جامعه باشد.
– این رویکرد کمک‌ می‌کنند افراد باورها و هویت شکل گرفته شده در محیط‌‌های آموزشی را در محیط‌‌های عملی موردسنجش قرار دهند؛ بنابراین ممکن است ارزش‌‌ها و باور‌‌ها و هویت حرفه ای خود را تغییر دهند و یا تثبیت کنند.
بررسی ماهیت نظرى عنصر هدف:
براساس آنچه که داده‌‌های مصاحبه روشن نموده اند، در رویکرد خدمات محور برای کار عملی خدماتی هدف‌‌ها کلی تر و اساسی تر انتخاب‌ می‌شوند. این اهداف با توجه به مواد درسی متفاوت قابلیت جزئی تر شدن و عملیاتی تر شدن را دارا هستند. کنشگران برنامه درسی از قبیل اساتید، دانش آموزان، کنشگران مدارس هستند که تبیین کننده اهداف جزئی خواهند بود. اما غایت‌‌های برنامه درسی رویکرد خدمات محور براساس آنچه که داده‌‌های مصاحبه نشان داده است، ایجاد نگرش وسيع تری از اهداف دروس مدارس در عمل و فعالیت است. در این راستا اهداف یادگیری دیگری نیز استخراج شده است که از قبیل : افزایش و عمق بخشی به یادگیری دانش آموزان به وسیله پیوستن تئوری با تجربه و تفکر با عمل، توسعه مهارت‌‌های شهروندی و مدنی دانش آموزان همانند ایجاد روحیه همکاری و مشارکت، تفکر انتقادی، مشارکت داوطلبانه و مشتاقانه، و توانایی مقابله با پاسخ به چالش‌‌های اجتماعی، ناکارآمدی‌‌ها و ناعدالتیهای آن. اگرچه این غایت‌‌ها جنبه آرمانی دارند و لازم است مقصود از انجام کار عملی خدماتی
به طور دقیق تر بیان شود. اما بیان روشن آنچه که از دانش آموزان انتظار‌ می‌رود در جریان فعالیت خدماتی یاد بگیرند، بدون مشخص شدن اهداف کلی و دقیق دوره فعالیت عملی خدماتی امکان پذیر نخواهد بود.
محتوا
داده‌‌های حاصل از تحلیل متن مصاحبه
– برای تحقق اهداف دروس مدارس از طریق این الگو نیاز به محتوای مناسب با اهداف داریم.
– انتخاب محتوای مناسب در این الگو ضروری است زیرا پوشش دهنده و به ثمر رساننده اهداف است.
– این الگو باید دانش آموزان را در درک محتوا یاری رساند.
– این الگو باید دانش آموزان را در بکارگیری محتوا در فعالیت عملی یاری رساند.
– این الگو‌ می‌تواند موجب عینی سازی محتوای نظری دروس مدارس شود.
– در این رویکرد باید بین محتوا و انجام فعالیت خدماتی در مدارس هماهنگی در نظر گرفته شود.
– محتوا در این الگو‌ می‌تواند فعالیت‌‌هایی باشد که دانش آموزان در مدارس مربوطه به خدمت آن مشغول‌ می‌شوند.
– محتوای الگوی تدریس مبتنی بر رویکرد خدمات محور باید موجب یادگیری مادام العمر دانش آموزان شود.
محتوا باید با فعالیت خدمات محوری و مطالب دروس مدارس مرتبط باشد با توجه به محتوا‌ می‌توان فعالیت خدماتی دانش آموزان را در مدارس معنی دار کرده
محتوای درسی در این رویکرد منجر به انجام فعالیت واقعی مدارس اجتماع‌ می‌شود.

فایل : 20 صفحه

فرمت : Word