مقاله کامل خشونت در خانواده

مفهوم خانواده و خانوار :
اصطلاح خانواده را مي توان در معناي مجموع اسلاف ، اخلاف و خويشان جانبي و والدين متعلق به يك دودمان و يا جمع زوجين ، و فرزندان آنان كه اولين سلول و يا واحد حيات طبيعي ـ اجتماعي را تشكيل مي دهند ،‌ به كار برد .
بعضي به آن هسته ي اساسي كه ساخت خانواده را در همه ي زمان ها و مكان ها بر محور رابطه « مادرـ فرزند » شكل مي دهد ،‌ مي نگرند ،‌ برخي ديگر ،‌اين هسته اساسي را در رابطه زوجين مي يابند . (دکتر ایرج ساعی ارسی،1382،ص 17-20)
از نظر مك آيور ( R.M.Mac Iver ) خانواده گروهي است كه صفت ويژه آن استقرار روابط جنسي به صورتي چنان مشخص و پاياست كه امكان توليد مثل و تربيت فرزندان حاصل آيد . خانواده در زمره عمومي ترين سازمانهاي اجتماعي است و بر اساس ازدواج بين دست كم دو جنس مخالف شكل مي گيرد و در آن مناسبات خوني و واقعي يا اسناد يافته به چشم مي خورد . به همراه اين مناسبات شاهد پيوندهايي قراردادي مبتني بر پذيرش فرزند نيز هستيم . خانواده معمولاً داراي نوعي اشتراك مكاني است ،‌ هر چند همواره چنين نيست و همين نيز وجه تمايز مفاهيم خانواده و خانوار است و كاركردهاي گوناگون شخصي ،‌جسماني ، اقتصادي ،‌تربيتي و … را به عهده دارد . بدين سان خانواده ،‌ واحدي است اجتماعي با ابعاد گوناگون زيستي ،‌اقتصادي ،‌حقوقي ، رواني و جامعه شناختي .
خانواده نمادي اجتماعي است . چون همانند آينه اي عناصر اصلي جامعه را در خود دارد و انعكاسي ا ز نابساماني هاي اجتماعي است . گذشته از اين ، ‌خانواده از اهم عوامل موثر بر جامعه است . هرگز هيچ جامعه اي نمي تواند به سلامت رسد مگر آن كه از خانواده هايي سالم برخوردار باشد .
خانواده از ديدگاه ديگر معيار شناخت و سنجش آسيب هاي اجتماعي است . به درستي آن گاه كه طلاق روبه فزوني مي رود . كشمكش هاي دروني خانواده اوج مي يابد و فرزندان در سنين نوجواني به دور از نظر والدين در ورطه ي آلامي چون اعتياد ، بزهكاري و … گرفتار مي آيند . در جستجوي علل عميق اجتماعي اين آسيب ها و كجروي ها بايد به اعماق جامعه رسوخ كرد .
مفهوم ديگري كه معمولاً به جاي خانواده اشتباه تلقي مي شود ، خانوار است . در آمارگيري ها و سرشماري ها به اصطلاح خانوار ( Household ) بر مي خوريم . خانوار ممكن است يك نفري ( Person hosehhold ـ One ) يا خانوار دو نفري يا خانوار چند نفري باشد. ملاك تعريف آن برگرد سفره يا ميز غذا نشستن است . خانوارهاي دو يا چند نفري را خانوارهاي تركيبي ( هم خويشي و يك سفره اي ) يا ( Composite households ) مي نامند. خانوار مجازي را ( family household ـ Non ) مي گويند .
پس وجه مشخصه ي خانوار ،‌ مشاركت در امرار معاش و زندگي مشترك غير زناشويي است . به زبان دقيق تر خانوار يك مفهوم اقتصادي است . در صورتي كه خانواده يك مفهوم زيستي است . در زمان هاي گذشته زندگي بر دور يك «
اجاق » را خانوار مي گفتند . در عصر حاضر ، شاخص هاي عددي خانوار به ويژه در شهرهاي بزرگ صنعتي و كلان شهرها يا متروپل ها و شهرهاي دانشگاهي روز افزون است .
در نتيجه خانوار ، واحدي اقتصادي و اجتماعي مركب از افرادي است كه در يك واحد مسكوني زندگي مي كنند و گرد يك سفره مي نشينند و هزينه هاي مشترك دارند . برخلاف خانواده كه واحدي اجتماعي ـ زيستي است و شامل افرادي مي شود كه با يكديگر روابط جنسي يا سببي دارند ، در خانوار روابط جنسي يا سببي ممكن است در برخي اعضاي آن وجود نداشته باشد. تعريف خانواده :
تنوع و تحول خانواده و شكل آن ،‌ در زمان ها و جامعه هاي مختلف و نيز به دليل مشكلات مربوط به آميختن جنبه ي زيستي خانواده با ساير خصوصيات آن يعني ويژگي هاي اجتماعي ،‌ اقتصادي ،‌اقتصادي و فرهنگي كه اين نيز همواره متغير بوده است ، سبب شده است كه تاكنون از خانواده تعريف كامل ،‌ شامل و تام ارائه نشود و هر يك از علوم انساني بنا بر نظرگاه هاي خاص خود تعريفي ابراز داشته اند .
پس پيوند ويژگي زيستي خانواده با ساير خصوصيات به ويژه فرهنگي آن كه متغير و متحول بوده است ،‌ مشكل اصلي اظهار تعريف براي خانواده بوده است .
خانواده هم نهاد اجتماعي و هم سازمان ،‌ هم گروه و نيز يك جامعه ي كوچك و اوليه است . ژان بودن در تعريف خانواده مي نويسد : « خانواده ،‌جامعه
ي كوچكي است مركب از پدر ، مادر ،‌ اطفال و مستخدمين به انضمام اموال مشتركشان » به نظر او خانواده يك جامعه طبيعي و ريشه ي ساير جامعه هاست و اولين واحد تشكيل دهنده ي كشور و دولت است .
از ديدگاه جامعه شناسي ؛‌ نهاد خانواده ، كليت تام به هم بافته و تافته اي است كه در آن اجزاء تابعي از يكديگرند و از كل پديده ي خانواده است و به عنوان هسته ي اساسي زندگاني اجتماعي تلقي مي شود و علاوه بر اعمال توليد مثل و برخوردار كردن از تربيت هاي گونه گون ، وظيفه ي تأمين وحدت و همبستگي اجتماعي را برعهده داشته است و به بقاء نظامات اجتماعي و تقارن عمومي مدد كرده است و هدف اجتماعي كردن فرد را تعقيب نموده است ، به طوري كه هيچ نهاد ،‌ سازمان و گروهي ديگر ، نتوانسته جايگزين آن گردد ، پس خانواده نخستين واحد منسجم اجتماعي است .
برگس و لاك در اثرشان خانواده به سال 1935 مي نويسند : « خانواده گروهي است متشكل از افرادي كه از طريق پيوند زناشويي ،‌ هم خوني ، و يا پذيرش به عنوان فرزند ،‌ با يكديگر به عنوان شوهر ،‌ زن ، مادر ،‌ پدر ، برادر و خواهر در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشتركي پديده آورده و در واحد خاصي زندگي مي كنند .
مك آيور مي نويسد : « خانواده گروهي است داراي روابط جنسي چنان پايا و مشخص كه به توليد مثل و تربيت فرزندان منجر گردد .
ديويس مي گويد : « خانواده گروهي از افراد است كه روابط آنان با يكديگر بر اساس هم خوني شكل مي گيرد و نسبت به يكديگر خويشاوند محسوب مي شوند . »
لوي مي نويسد : « خانواده واحدي اجتماعي است كه بر اساس ازدواج پديد مي آيد . » و اضافه مي كند «‌ خانواده پيوندي است كه با نهاد ازدواج يعني صورتي از روابط جنسي كه مورد تصويب جامعه قرار گرفته است ، مرتبط است . »
در جمع بندي مي توان گفت كه گروهي از افراد است كه با پيوندهاي خوني ،‌ ازدواج يا فرزند خواندگي ، با يكديگر رابطه داشته ، يك واحد اقتصادي را تشكيل مي دهند و اعضاي بزرگسال آن مسئول پرورش كودكان هستند . همه ي جوامع شناخته شده داراي شكلي از نظام خانوادگي هستند . هر چند كه ماهيت روابط خانوادگي بسيار متغير است . اگر چه در جوامع امروزي شكل اساسي خانواده ، خانواده هسته اي است . انواع روابط خانواده گسترده نيز يافت مي شود .
منشاء خانواده :
اگر چه خانواده از دوران پيش از تاريخ وجود داشته است ، با اين همه درباره ي منشاء خانواده شناخت كمتري وجود دارد .
برخي ها باور دارند كه در دوران اوليه ارتباطات جنسي نامحدود بود و اين مسئله به تشكيل خانواده تحت كنترل پدر انجاميد . چنين خانواده هايي پدر سالار ناميده شد . سايرين باور دارند كه مادر رئيس خانواده بود و بنابراين خانواده مادر سالار بود .
بعضي بر اين باورند كه مردمان قدرتمند با زور زنان را تصاحب مي كردند . اين مسئله به طور اجتماعي قابل پذيرش بود و اساس خانواده را تشكيل داد .
هيچ كدام از باورداشت هاي بالا تا دوران تاريخي دوام نياوردند . اينك باور مي شود كه عوامل گوناگون زير در شكل گيري ، رشد و تداوم خانواده دخيل بوده اند :
1 ـ‌ ارضاء نيازهاي جنسي و روان شناختي
2 ـ داشتن همدم دائمي
3 ـ داشتن جفتي براي مشاركت در تحمل فشارهاي سنگين گوناگون و نيازمنديها .
مك آيور ( MacIver ) و پيج ( Page ) مي گويند :‌ « با وجود آرزوها و نيازهاي آگاهانه پيچيده ،‌ يافتن احساس ( Expression ) متفاوت در محيط هاي گوناگون در هر جايي باعث تولد برخي از انواع سامانه هاي خانواده گرديد . »
ويژگي هاي خانواده :
به زعم مك آيور در هر جامعه ي انساني ، پنج صفت ويژه اساسي براي خانواده قابل تميز است :
1 . رابطه زناشويي
2 . نوعي قرارداد زوجيت كه موجبات استقرار و داوم رابطه زناشويي را فراهم سازد .
3 . نظامي جهت مشخص ساختن تعلق افراد از نظر اسمي كه متضمن وجود دوجهي در شمارش اخلاق نيز هست ( نظير پدر تباري و مادر تباري )
4 . منابع مشترك اقتصادي كه به طور اخص به تأمين نيازهاي غذايي و آموزشي فرزندان اختصاص مي يابد .
5. يك محل اقامت ،‌ يك كانون يا اشيايي مشترك ( كه همواره انحصاراً در اختيار گروه خانوادگي نيستند . )
ويژگي هاي خانواده را به شرح زير جمع بندي مي كنيم :
1 . در يك خانواده روابط جنسي مبتني بر ازدواج دائمي بين مرد و همسر وجود دارد .
2 . هموندهاي خانواده به طور دائمي زير يك سقف با هم زندگي مي كنند .
3 . ازدواج بين زن و مرد براي توليد مثل و رشد خانواده يك پيش شرط ضروري است .
4 . هموندهاي خانواده به طور اقتصادي به يكديگر وابسته اند و رئيس خانواده بايستي نيازهاي اقتصادي خانواده را مهيا سازد .
5 . خانواده معمولاً با نام رئيس خانواده شناخته مي شود .
6 . هموندهاي خانواده بايستي روابط عاطفي و عشق نسبت به يكديگر داشته بانشد .
7 . خانواده هموندهاي خود را اجتماعي مي كند و آن ها را با رفتارهاي اجتماعي قابل قبول همنوا مي كند .
8 . خانواده واحد اساسي جامعه است .
9 . خانواده از تعداد محدودي از افرادي كه روابط خوني دارند ، تشكيل شده است . هر شخص نمي تواند به اراده ي خود اين رابطه را برقرار سازد .
10 . كولي ( ‍Cooley ) خانواده را يك مثال ايده آلي از گروه هاي اجتماعي اوليه در نظر مي گيرد كه « از ماهيت بشر حمايت » مي كنند و آفرينندگان زيباترين احساسات شناخته شده براي بشر مي باشند .
روابط بين هموندهاي خانواده :
بين هموندهاي خانواده روابطي برقرار است ، اگر اين روابط از يك نيا يا جد واحد منشاء گيرد آن را خانواده نسبي ( اصلي ) گويند و چنانچه بر اثر ازدواج پديد آيد خانواده سببي ( نكاحي ) نامند .
شناخت تركيب خانواده و قوانين آن :
شناخت تركيب خانواده و قوانين پوياي آن ،‌پژوهشگران را به چگونگي تغيير ، تحول بنيادي و كاركردي آن آشنا مي كند . براي شناخت بيشتر خانواده ، لازم است از روش هاي گوناگون جامعه شناسي سود گرفت . به عنوان مثال روش تطبيقي ، بنيادها و كاركردهاي خانواده را در فرهنگ ها و جامعه هاي مختلف رو مي كند و تحول و تطور آن ها را در زمان هاي متفاوت مي شناساند . ساخت گرايان ( Structuralists ) معتقدند كه براي شناخت خانواده ،‌ بايد تركيب آن را بررسي كرد . (دکتر ایرج ساعی ارسی،1382،ص 22-30)
كاركردگرايان ( Functionalists ) معتقدند كه نابرابري موجود ميان زن و مرد امر ذاتي است و براي دوام و بقاي خانواده ضرورت حياتي دارد و به علاوه
نظام اجتماعي مبتني بر نابرابري ،‌ اين نابرابري درون خانه را توجيه مي كند و بر عكس . آنان معتقد بودند كه نبايد از اين نابرابري كاست ، نبايد به جنبش آزادي خواهي زنان پيوست . خانواده با پيش آمدن اين قبيل مسايل از هم گسيخته مي شود و در نتيجه نظام اجتماعي از هم مي پاشد .
در مقابل آنان ، برخي از جامعه شناسان و روان شناسان اجتماعي ،‌ به تأثير شرايط اقتصادي ـ اجتماعي و روابط فرهنگي در تركيب و روابط دروني و بروني خانواده صحه گذاشته اند و برخي ديگر نيز كه به شرايط و روابط توليدي به عنوان زيربناي ساختارهاي اجتماعي تأكيد داشته اند ، نسبت به سازمان اجتماعي بيشتر توجه كرده و آن را منبعث از آن ساختارها تلقي نموده اند و به تنوع و تعدد تركيب هاي خانواده استناد جسته اند و ادامه اين تعدد و تنوع را در طي زمان پيش بيني كرده اند .
در خانواده به قدر نياز به آدمي مي دهند ولي در جامعه ي وسيغ غالباً قدر شايستگي . پس برخوداري از نيازها در خانه و جامعه وسيع يك نوع تضاد ظاهراً نامحسوس و نامرئي وجود دارد كه خودآگاه و ناخودآگاه مسايل و تعارض غم انگيزي را پس از گذر از كودكي و نوجواني و جواني در پي دارد .
روث بنديكت ( Ruth Benedict ) آمريكايي معتقد بود كه بسياري از خصايص رفتاري خانواده ها با تمدن و فرهنگ جامعه ي مربوط هماهنگ است . او به وجود رابطه ي مستحكم ميان شخصيت و فرهنگ تأكيد بسيار نمود و روان شناسي افراد جامعه را بدون شناخت نوع فرهنگ نادرست خواند .
نقش خانواده و اهميت آن :
كيفيت روابط خانوادگي و مناسبت اعضاء خانه ، در روابط و مناسبات اجتماعي اثرات غير قابل انكار دارد . نقش خانواده در آشنا ساختن و آگاه نمودن اعضاء جامعه نسبت به امور مختلف بر هيچ كس پوشيده نيست ، حتي برخي از جامعه شناسان ، كاركردهاي خانواده را يك متغير مستقل و ثابت تلقي مي كنند و بنياد خانواده را تابعي از آن مي شمارند . در خانواده صفات و ويژگي هايي پديد مي آيد كه صفات تك تك اعضاء آن مستقل است . لذا كليت خانواده معادل جمع اجزاء آن نيست ، بلكه اين شبكه تأثير و تأثر مستمر روابط اجزاء‌ بر پيچيدگي خانواده مي افزايد .
خانواده يكي از مهم ترين عوامل موثر در رشد همه جانبه كودك است . فرزندان به ازدواج تماميت مي بخشد و خانواده را كامل مي كند . اكثريت قريب به اتفاق زنان و مردان مي خواهند داراي فرزند باشند . فرزند سالم و نيرومند و تا بتوانند در زندگي افراد با نشاط و بارور و مفيد براي جامعه باشند . يكي از مهم ترين عوامل در تأمين سلامت بهداشت رواني فرزندان روابط درست و متعادل والدين با آن ها ست .
در بين عوامل مختلفي كه در پرورش شخصيت سالم در كودكان و نوجوانان مؤثرند . تأثيرات متقابل كودك و والدين و نحوه ي برخورد و ارتباط والدين و كودك از مهم ترين و بنيادي ترين عوامل محسوب مي شود .

فایل : 74 صفحه

فرمت : Word