مقاله در مورد چشماندازهاي نوروبيولوژيك اعتياد

چشم اندازهاي نوروبيولوژيك اعتياد
خلاصه
سوء مصرف مواد در طول تاريخ به صورتهاي مختلف مورد توجـه قـرار گرفتـه اسـت.
زماني به عنوان تفريح و زماني ديگر به عنوان جرمي اجتماعي مورد توجه مردم بـوده اسـت و امروز به عنوان بيماري اجتماعي مطرح است. دانشمندان به منظور درمان و بازتواني افراد مبتلا، پژوهش هاي گستردهاي را آغاز نمودند. شايد در آيندهاي نه چندان دور سوء مصرف مواد بـه عنوان يك بيماري چند عاملي و ژنتيكي در نظر گرفته شود. در اين رابطه دانشمندان بـه دنبـال جهشهاي خاصي در سيستم نورولوژيك افراد وابسته به سوء مصرف مـواد هـستند كـه نقـش مستعدكنندهاي در اين بيماري دارند. بيـشترين مطالعـات در سيـستم اپيوئيـدي صـورت گرفتـه است. گيرندة 𝜇 از جمله گيرندههايي است كه تمايل اتّصال آن بـراي مـواد مختلـف متفـاوت است و اين اختلاف به تنوع ساختمان پروتئيني و اسيد آمينة تـشكيل دهنـدة آن بـستگي دارد . نوع اسيدآمينة موجود در گيرنده نيز به تنوع نوكلئوتيدهاي گيرنده 𝜇 ارتباط دارد. پژوهـشگران به بعضي از تكنوكلئوتيدها (SNP )خاص در ژن گيرنده اشاره نموده و اين تكنوكلئوتيـد را كانديد مناسبي براي بررسي استعداد افراد براي وابستگي به سـوء مـصرف مـواد مـيداننـد. در صورتي كه اختلاف افراد در پاسخ به مصرف مواد مخدر به دليل اخـتلاف در نوكلئوتيـدهـاي ژنهاي آنها و يا به علّت چند شكلي در ساختمان نوكلئوتيـدي آنهـا باشـد، نحـوة برخـورد بـا مسألة اعتياد كاملاً متفاوت خواهد بود؛ چرا كه استعداد ابتلا بـه بيمـاري اعتيـاد هماننـد ديگـر بيماريهاي چند عاملي در (ژنتيك) افراد وجود داشته و قرار گـرفتن افـراد بـا ايـن ژنتيـك در شرايط ابتلا، همانند قرار گرفتن در شرايط ابتلا به مثلا ويروس سرخك و يا سـرخجه موجـب ابتلا به اعتياد خواهد شد. اين در حالي است كه افراد فاقد چنين استعداد ژنتيكي حتّـي اگـر در شرايط ابتلا نيز قرار گيرند مبتلا نخواهند شد. شايد روزي بتوان به واكسن اعتياد نيز فكـر كـرد. در آن صورت نيز مسألة اعتياد به گونهاي كاملاً متفاوت پيش روي ما خواهد بود.
واژگان كليدي: اعتياد، نوروبيولوژي
مقدمه
زماني كه صفات چند عاملي در علم ژنتيك مطرح گرديد اين تـصور در ذهـن دانـشمندان قوت گرفت كه شايد رفتارهاي انساني نيز به صورت صفات چند عاملي كنترل ميشوند (نوس ، 2002 ). اين سؤال كه آيا صفات چند عاملي ميتوانند اساس رفتارهاي انساني باشـند، ـ پرينا
موجب شروع سلسله مطالعاتي در رفتارهاي طبيعي و غير طبيعي انـسان گرديـد. وقتـي رفتـار خاص افراد مبتلا به سندرم داون مورد مطالعه قرار گرفت و مشخّص گرديـد تـوارث در ايـن افراد موجب بروز رفتارهاي ويژه از جمله خيرگي ميگـردد، مطالعـه روي رفتارهـاي طبيعـي انسان شروع گرديد و علمي جديد تحت عنـوان ژنتيـك رفتـار تعريـف شـد كـه بـه مطالعـة ، 2001 .2 – رفتارهاي انساني و اساس ژنتيكي اين رفتارها ميپردازد (نوس ـ پرينا، 2002)؛ مانـدو از جمله رفتارهاي مورد مطالعه، اعتياد به سوءمصرف مواد بود كه تعدادي از دانشمندان اسـاس ژنتيكي را مبناي اين رفتار ميدانـستند. مـصرف الكـل و سـيگار از جملـه مـواردي بـود كـه دانشمندان نظرية ژنتيكي بودن را درخصوص آنها مورد آزمايش قرار دادند. آزمايشهاي اوليـه روي حيوانات آزمايشگاهي انجام گرديد و نتايج آن با وجود اين كه اساس ژنتيكي براي اعتياد مطرح نمي كرد (ليو و همكاران، 2005 ) اما نياز به بررسيهاي بيشتر را نشان ميداد. از اين رو دانشمندان روشهاي جديدي ابداع نمودند. نتايج آزمايشهاي جديد دخالت ژنتيك در اعتيـاد به سوءمصرف مواد را به خوبي نشان ميداد. از جمله روشهاي جديدي كه در اين رابطه ابداع گرديد روش تعيين جهش تكنوكلئوتيدي و يا تعيين چند شكلي تكنوكلئوتيـدي در ژنهـاي درگير در مسيرهاي متابوليسم مواد مصرفي از جمله هروئين و ساير مـواد اعتيـادآور، بـود. بـر اساس اين روش نوكلئوتيدهاي ژن مورد نظر به صورت تك به تك مورد بررسي قرار ميگيرد اما به علّت طولاني بودن تعداد نوكلئوتيدهاي ژنهاي درگير، ابتدا تعدادي از نوكلئوتيدها كه از طريق روشهاي بيوشيميايي انتخاب شدهاند مورد بررسي قرار ميگيرند. به عبـارت ديگـر بـر اساس اختلافهاي موجود در اسيد آمينه هاي پروتئين ژن مـورد نظـر در بـين افـراد مختلـف، تعدادي از نوكلئوتيدها انتخاب ميشود (ليو و همكاران، 2005 ). روشهاي ديگـري نيـز ماننـد ميكرواري مورد استفاده قرار ميگيرد كه البتّه نياز به تجهيزات پيشرفته و هزينـة بـسيار بـالايي دارد؛ به همين علّت استفاده از اين روشها محدود است (پن و همكاران، 2005 ).
پژوهشگران با استفاده از اين روشها اين نظريه را ارايه نمودند. تركيب خاصي از جهـش در ژنها باعث تفاوت فنوتيپي افراد ميشود. اين جهـش هـا در سـطح سـلولي و مولكـولي و همچنين فيزيولوژيكي به صورت چندشكلي خود را نشان ميدهند (اريكسون ـ هربررندسون 2005 ). اين تفاوتها باعث اختلاف در پاسخ افراد به داروها و مواد مخدر مـيشـود. بـه ايـن ترتيب تفاوتهاي فيزيولوژيك افراد در پاسخ به عوامل خارجي مانند داروها و مواد مخدر، به واسطة وجود چند شكلي در ژنهاي گيرنده ها و يا سوخت و ساز كننـدة آنهـا اسـت. در ايـن رابطه سيستم اندروژن اپيوئيد كانديد جالب توجه اي براي پژوهشگران بوده است و مطالعـات ديگري روي گيرندههاي mu ،delta, kappa صورت گرفته است. خـصوصاً گيرنـدة 𝜇 بـه علّت
نقش اختصاصي آن در پاداش (كسب لذّت) در اثر مصرف مواد، بيشتر مورد توجه قـرار گرفته است (اريكسون ـ هربرندسون، 2005 ).
شكل زير، نمايي كُلّي از گيرنده هاي سيستم اپيوئيدي را نشان ميدهـد. همـانطـور كـه در شكل مشخّص است هر كدام از گيرنده ها داراي اختلاف اندكي نسبت به گيرندة ديگر است، و همين اختلاف اندك موجب تغيير در عملكرد گيرنده ميشود. هرگونـه تغييـري در سـاختمان اسيدآمينة اين گيرنده ها به واسطه تغييردر ساختمان مولكول DNA آن است. به عبارت ديگـر ساختار ژني هر گيرنده تعيين كنندة ساختمان پروتئيني آن ميگردد (اريكـسون ـ هربرندسـون، 2005).
در بعضي از افراد تغيير در ساختمان مولكول وراثتي DNA موجب از دست رفتن عملكرد ، 2000 )، اما پروتئين شده و باعث ايجاد بيماري و يا به خطر افتادن حيات فرد ميگردد (نستلر در بسياري از موارد تغيير در ساختار مولكول وراثتي تغيير چنداني در ميزان عملكـرد پـروتئين به وجود نمي آورد، در اين صورت بـه ايـن نـوع تغييـر مولكـول DNA چندشـكلي اطـلاق ميگردد. هر چند چند شكلي باعث به خطر افتادن حيات يك موجود نميشـود امـا در مـوارد خاص باعث تغييراتي در نحوة پاسخ افراد به محرّكهـاي خـارجي مـيگـردد (نـستلر، 2000؛ اريكسون ـ هربرندسون، 2005 ). به طور مثال بسياري از افـراد، واكنـشي در مقابـل داروهـاي بيهوشي از خود نشان نميدهند؛ اين در حالي است كه تعداد اندكي از افراد بـه علّـت ايجـاد جهش در ژن G6PD آنها توانايي شكستن اين داروها را نداشته و واكنش شديدي در مقابـل اين داروها از خود نشان ميدهند. جالب توجه اين كه اگر فردي در طول عمر خود در معرض اين داروها قرار نگيرد جهش موجود در ژن G6PD آن فرد مشخّص نميشـود (پـن، 2005). اگر چنين مطلبي در مورد سوءمصرف مواد از جمله هروئين نيز صحت داشته باشـد مـيتـوان گفت افرادي كه به علّت ايجاد جهش در يكي از ژنهاي گيرنده هاي اپيوئيـدي خـود اسـتعداد ابتلا به اعتياد دارند (و البتّه خود از اين مطلب اطّلاعي ندارند) تا زمان تماس بـا مـواد مخـدر واكنشي در مقابل آن نخواهند داشت، اما در صورت تماس با مواد مخدر و يا به عبارت ديگـر آغاز مصرف مواد توانايي تحمل اين مواد را نداشته و مسأله اعتياد به وجـود خواهـد آمـد. در مقابل افرادي قرار دارند كه استعداد ابتلا به اين مواد را نداشته و جهش در ژن گيرندههاي آنها وجود ندارد. اين افراد در صورت مصرف مواد مخدر به راحتي آن را تحمل نموده و شايد بـه راحتي توانايي ترك آن را نيز داشته باشند (نستلر، 2000 .(به عبـارت ديگـر اسـتعداد ژنتيكـي افراد كه به واسطة رديف اسيدهاي نوكلئيك و يا به واسطة رديف اسيدآمنيه هاي پروتئيني آنهـا، مشخّص ميگردد تعيين كنندة امكان معتاد شدن فرد است. اين

فایل : 4 صفحه

فرمت : Word