مقاله در مورد نقش سبک های فرزند پروری در هویت یابی و از خود بیگانگی دانش آموزان مدارس دولتی و غیر دولتی

/
تقدير وسپاس
سپاس خدایی را كه سخنوران در ستودن او بمانند وشمارندگان، شمردن نعمتهاي اورا ندانند وكوشندگان، حق او را گزاردن نتوانند، وسلام ودرود بر محمد (ص) وخاندان پاك او،طاهران معصوم، هم آنان كه وجودمان وامدار وجودشان است ونفرين پيوسته بر دشمنان ايشان تا روز رستاخيز.
سپاس وعنايت الهي را كه توفيق اتمام اين پژوهش را به من ارزاني داشت. بر خود لازم ميدانم از همهي عزيزاني كه مرا در انجام اين پژوهش ياري رساندند، تقدير وتشكر كنم.
از استاد صبور و مهربان جناب آقای اکبر نوریان كه در كمال سعه صدر، با حسن خلق وفروتني از هيچ كمكي در اين عرصه بر من دريغ ننمودند وزحمت راهنمايي اين پايان نامه را بر عهده گرفتندكمال تشكر وقدرداني را دارم.
تقديم به پدرزحمت کشم:
اوكه سرمايه عمرش حاصل شكوفايي زندگيم بوده است.
او که در خالصانه ترین گوشه قلبم ،
جایی که خبر از روشنایی نیست
یاد او می درخشد.
باشد که تسبیحش تا انتهای زمان جاوید باشد.
تقديم به مادرعزیز و مهربانم :
ای درياي بيكران فداكاري وعشق، كه وجودام برايت همه رنج بود و وجودام برايم همه مهر است.تویی که در تنهاترین لحظات زندگی، در اوج غربت، اسم مقدس ات در ذهنم شعله ور می گردد و نامت آرامش دهنده فکر خسته و تن رنجور من است. با تو بودن یعنی بهشت را زیر پا گذاشتن، در کنار تو و با دعای تو، می توان در اوج آسمان پرواز
کرد و کمترین چیز در برابر نامت، وجودت و فداکاریت، بهشت است و بهشت است و بهشت.
فهرست مطالب
چکیده د‌
فصل اول : کلیات پژوهش
بیان مسئله 1
اهمیت وضرورت پژوهش 6
اهداف پژوهش 6
فرضیه ها: 7
فرضیه اصلی: 7
تعریف نظری وعملیاتی متغیرها 8
تعریف مفهومی و عملیاتی فرزند پروری 8
ادبیات و پیشه پژوهش 11
فصل دوم : ادبیات و پیشینه پژوهش
مقدمه 12
فرزند پروری 12
تاریخچه شیوه های فرزند پروری 15
نظریه های شیوه های فرزندپروری 16
نظریه اریکسون 16
نظریه آدلر 18
ابعاد شیوه های فرزندپروری 19
بعد گرم بودن والدین 19
بعد کنترل 20
جنبه های منفی والدین 20
پیامدهای شیوه های فرزندپروری 22
شیوه های فرزند پروری 25
روش فرزند پروری استبدادی 25
روش فرزند پروری مقتدرانه (دموکرتیک) 26
روش فرزند پروری سهل گیر 28
روش فرزندپروری بی اعتنا یابی مسئولیت 29
از خود بیگانگی 30
تاریخچه از خود بیگانگی 30
تعریف جامع از خود بیگانگی 32
قلمرو روان‌شناسی اجتماعی از ازخود بیگانگی 34
اشکال پنج گانه سمین از خود بیگانگی عبارتند از 37
هویت 41
نظریه های هویت 42
نظریه اریکسون 42
نظریه مارسیا 44
دیدگاه کگان 47
نظریه برزونسکی 48
پیشینه پژوهش 51
فصل سوم : روش شناسی پژوهش
روش پژوهش 56
جامعه آماری 56
حجم نمونه و روش نمونه گیری 56
روش جمع آوری داده ها 58
ابزارگرد آوری اطلاعات 58
روش تجزیه و تحلیل داده ها 60
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها
الف-ویژگی های جمعیت شناختی 62
ب- یافته های توصیفی 65
ج- یافته های استنباطی 66
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
بحث و نتیجه گیری 73
محدوديت هاي پژوهش 77
پيشنهادات پژوهشي 77
چکیده
هدف از پژوهش حاضر نقش سبک های فرزند پروری در هویت یابی و از خود بیگانگی دانش آموزان مدارس دولتی و غیر دولتی است جامعه آماري اين پژوهش شامل کلیه دانش آموزان مدارس دولتی و غیر دولتی شهرستان اردبیل که در سال تحصیلی 92-93مشغول به تحصیل هستند. نمونه آماري تحقيق به روش تصادفی ساده استفاده شده است . نمونه پژوهش تعداد 30 نفر از دانش آموزان مدارس دولتی و 30 نفر از دانش آموزان مدارس غیر دولتی بودند.روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق میدانی می باشد.ابزارگرد آوری اطلاعات مقياس از خود بيگانگي ، پرسشنامه شيو ه هاي فرزندپروري و دياناباوم ريند، پرسشنامه هویت یابی می باشد .نتایج نشان داد سبک فرزند پروری در دانش آموزان مدارس دولتی و غیر انتفاعی از نظر یکی از متغییر ها تفاوت معناداری وجود دارد. شیوه فرزند پروری سهل گیرانه در دانش آموزان مدارس دولتی و سهل گیرانه در دانش آموزان مدارس غیر انتفاعی بیشتر است. از خود بیگانگی در دانش آموزان مدارس دولتی و غیر انتفاعی از نظر یکی از متغییر ها تفاوت معناداری وجود دارد مقیاس های هنجاری و ناتوانی و انزوا در دو گروه دانش آموزان مدارس عادی و غیر انتفاعی متفاوت است و متغیر هنجاری در دانش آموزان مدارس عادی و ناتوانی و انزوا در دانش آموزان مدارس غیر انتفاعی بالاتر است. خرده مقیاس های آشفته،زود شکل گرفته ،پیشرفته در دو گروه دانش آموزان مدارس عادی و غیر انتفاعی متفاوت است و متغیر آشفته و زود شکل گرفته و تعویق افتاده در دانش آموزان مدارس غیر انتفاعی و متغیر هویت پیشرفته در دانش آموزان مدارس عادی بالا گزارش شده است . بین هویت به تعویق افتاده در دانش آموزان مدارس عادی و غیر انتفاعی تفاوتی مشاهده نشده است.
کلمات کلیدی: از خود بیگانگی- هویت یابی- فرزند پروری
فصل اول
کلیات پژوهش
مقدمه
ارتباط والدین و فرزندان از جمله موارد مهمی است که سالها نظر صاحبنظران و متخصصان تعلیم و تربیت را به خود جلب کرده است. خانواده نخستین پایگاهی است که پیوند بین کودک و محیط اطراف او را بوجود می آورد. کودک در خانواده نیاز های اولیه را درباره جهان فرا می گیرد، از لحاظ جسمی و ذهنی رشد می یابد، شیوه ی سخن گفتن را می آموزد، هنجارهای اساسی رفتار را یاد می گیرد و سرانجام نگرشها ، اخلاق ورو حیاتش شکل می گیرد و به عبارتی اجتماعی می‌شود (هیبتی، 1381) هر خانواده شدت خاصی را در تربیت فردی و اجتماعی فرزندان خویش بکار می گیرد این شیوه ها که شیوه های فرزندپروری نامیده می‌شود متأثر از عوامل فرهنگی، اقتصادی و غیره می‌باشد (هیبتی، 1381).
پژوهشها نشان می دهند که شیوه های فرزند پروری والدین اثر طولانی بررفتار، عملکرد، انتظارات و در نهایت بر شخصیت افراد در آینده دارند. مثلا والدین سخت گیرودیکتاتور مانع پیشرفت و خلاقیت کودک می‌شود. والدینی که اجازه نمی دهند کودک ابراز وجود کند مانع بروز استعداد های بالقوه او می‌شود. و در نتیجه این قبیل کودکان افرادی روان آزرده و پرخاشگر خواهند شد. (مهرابی هنرمند و همکاران، 1379، ص 29-26).یکی از جنبه های تاثیر فرزند پروری از خود بیگانگی است که در مطالعات اندیشمندان مسلمان نیز همواره مفهوم «از خود بیگانگی» چه به صورت مفهوم منفی یا مثبت مد نظر بوده است اگر چه این مطالعات بیشتر در مورد جامعه و کمتر در مورد سازمان انجام گرفته است اما به راحتی و با استفاده از تفاسیر قرآن و سنت می توان آراء اندیشمندان و جایگاه آن را در وحی پیدا کرد. از خود بیگانگی از مقوله‌های مهم در مباحث جامعه‌شناختی، انسان‌شناختی، روانشناسی اجتماعی و فلسفی جهان امروز است که پیرامون آن عقاید گوناگون وجود دارد. از آن‌جا که این مفهوم دارای ابعاد‌ی گسترده و گوناگون است تعاریفی متعدد و متفاوت از آن ارائه شده است. مفهوم از خودبیگانگی بعد از صنعتی‌شدن جوامع در محافل علمی مطرح شده و مورد توجه به‌خصوص جامعه‌شناسان و روانشناسان قرار گرفته است. هر کدام از این متفکران با توجه به دیدگاه‌های علمی و تخصصی خود و بر اساس مکاتب فکری که به آن وابستگی بیش‌تری داشته‌اند، به ارائه‌ی نظریه‌هایی درباره‌ی این مفهوم پرداخته‌اند(تبریزی،1380)
در مورد هویت یابی نیز جیمز مارسیا پس از اریکسون به این نتیجه رسید که شکل گیری هویت در مراحل مختلفی صورت می گیرد . او دو روند را در شکل گیری هویت اساسی تلقی می کند که عبارتند از بحران و تعهد . بحران یا جستجوی هویت دوره ای است که در آن فرد در زمینه تقلید ها ، هما نند سازی ها ی گذشته ، انتظارات ، نقش ها و سن اجتماعی پرسشگری می کند و در رابطه با علایق ، استعدادها و جهت گیری ها ی خویش به تامل می پردازد و نقش ها ، آرمانها و صور مختلف هویت را مورد آزمایش قرار می دهد.
تعهد عبارت است از اتخاذ تصمیم ها ی نسبتا با دوام و تثبیت نسبی در صور مختلف هویت و جهت گیری تلاش ها ی فرد به سوی تصمیم های اتخاذ شده که مشابه مفهوم وفاداری در نظریه اریکسون می باشد (کارووشی یر 1375 بیشاب و دیگران 1997به نقل از چلبیانلو و
همکاران، 1382). بنابراین با توجه به آنچه گفته شد ،هدف پژوهش حاضر به مقایسه سبک های فرزند پروری با هویت یابی و از خود بیگانگی در دانش آموزان دبیرستانی می باشد .
بیان مسئله
نوجواني يك دوره ي انتقالي از وابستگي دوران كودكي به استقلال و مسؤليت پذيري دوران جواني و بزرگسالي است. در اين دوره، نوجوان با دو مسأله اساسي درگير است: بازنگري و بازسازي ارتباط با والدين، بزرگسالان و جامعه، و بازشناسي و بازسازي خود به عنوان يك فرد مستقل. در همين مرحله انسجام جنبه هاي مختلف بدني، جنسي و تصور از خويش به صورت به تدريج در ذهن نوجوان « من كيستم؟ » هويت واحد شكل مي گيرد و پاسخگويي به سوال اساسي تحقق مي يابد (لطف آبادي، 1385).
در اين مرحله علاوه بر مسأله رشد شخصيتي و اخلاقي يك نياز اساسي ديگر، يعني كسب دانش و مهار تهاي لازم براي اشتغال يا ادامه ي تحصيل، به عنوان يك نياز مهم در تعليم و تربيت نوجوان مطرح مي شود. رشد هماهنگ نوجوان در تمام زمينه ها و شكل گيري هويت منسجم و مستقل، ضرورتي انكارناپذير در تعليم و تربيت اين مرحله است. موفقّيت هاي تحصيلي در طول سال هاي مدرسه و قبول شدن بعدي نوجوان در دانشگاه، معمولاً عامل مؤثري در شكل گيري هويت است. زيرا راه هاي زندگي آينده ي او را هموارتر مي سازد و از نظر حرفه اي نيز اطمينان بيشتري براي او ايجاد مي كند (رضوي، 1388).
نوجوان سعي دارد خودش را با اين تغييرات وفق دهد. از اين گذشته، وقتي كه يكي از كارهاي اساسي، رشد است، نوجوان در تلاش براي ايجاد يك هويت يا يك(تعریف منحصر به فرد از خود)است . اگر چه كار شكل گيري هويت در سراسر چرخه ي زندگي ادامه مي يابد تغييرات در هويت، در طول دوره ي نوجواني معمولاً بيشتر قابل ملاحظه است(آچر،1989).
اريكسون هويت را به عنوان پيشرفت مهم شخصيت و گامي مهم به سمت تبديل شدن به بزرگسال ثمربخش و خوشحال، تشخيص داد و تعارض روان شناختي نوجواني را هويت در برابر سر درگمي نقش ناميد. نتايج موفقيت آميز مراحل قبلي، زمينه را براي حل مثبت اين تعارض آماده می کنند(برک،2001) اريكسون يك تئوري رشد در طول عمر پيشنهاد كرده كه شامل هشت مرحله است، هر مرحله با يك ناسازگاري مركزي مشخص شده و افراد نياز به برخورد كردن با ناسازگاري دارند(اریکسون،1968).
احساس هویت به عنوان مهم ترين رويداد مرحله ي نوجواني متأثر از همانندسازي با والدين است. نحوه ي رفتار والدين با عنايت به نگرشي كه در فرزندان خود به وجود مي آورند، در هویت آن ها تأثير خواهد داشت (موسوي پور، 1375).
ريچ و شاختر(2011) نيز بر نقش مهم مدرسه و معلم در هويت يابي دختران دبيرستاني تأكيد مي كنند. در دوره ي نوجواني، افراد به رفاقت و دوستي با همسالان خود، اهميت زيادي مي دهند و از مصاحبت با آنها، حتّي در بعضي موارد از مصاحبت با خانواده هم بيشتر لذّت مي برند(حسینی،1385) مواجهه ي نوجوانان با عقايد و ارز شها، از طريق تعامل با
انواع همسالان گسترش مي يابد. دوستان صميمي با حمايت كردن عاطفي از همديگر و تأمين الگوهاي نقش تشكيل هويت، در كاوش گزينه ها به يكديگر كمك مي كنند(برک،2001). از طرف ديگر تحول و پيشرفت هويت باعث كم شدن فشار همسالان در نوجوانان مي شود(دوماس،الیسو ولف،2012).یکی از مسائلی که در هویت یابی نوجوانان دخیل است شیوه های فرزند پروری والدین می باشد . تربیت فرزندان یکی از وظایف دشوار پدر و مادر است. روان شناسان رشد از دهه 1920 به بعد علاقمند بودند بدانند که چگونه والدین، رشد اجتماعی و شایستگی را در کودکان پرورش می دهند یکی از نیرومندترین رویکردها در این زمینه مطالعه ای تحت عنوان شیوه های فرزندپروری است (دارالینگ، 1999).
شیوه های فرزند پروری به عنوان مجموعه یا منظومه ای از رفتارها تعریف شده است که تعاملات والد ـ کودک را در طول دامنه گسترده ای از موقعیت ها توصیف می‌کند و فرض بر این است که یک جو تعاملی تأثیرگذار را بوجود میآورد (علیزاده و آندرایس، نقل از محرابی، 2004).
اکثر محققاني که فرزند پروري را توصيف کرده اند به مفهوم “سبک هاي فرزند پروري دايانا بامريند” تکيه کرده اند. بامريند بر اساس تحقيقات خود سبک هاي تربيتي والدين را به سه دسته تقسيم کرده است: 1- مستبدانه :صميميت اندک همراه با کنترل و انضباط سخت گيرانه.2- اقتدار – منطقي :صميميت و محبت در عين اعمال کنترل. 3- سهل گيرانه :رابطه گرم و صميمي بدون کنترل و نظارت بر رفتار کودکان مطالعات و پژوهش هاي متعدد حاکي از نقش تعيين کننده و تأثيرات زودرس و ديررس سبک هاي فرزند پروري بر ابعاد مختلف سلامت رواني – رفتاري و اضطراب فرزندان در تمام طول زندگي شان مي باشد(اسلیکر،2005).
شیوه های فرزندپروری عاملی تعیین کننده و تأثیرگذار است که نقش مهمی را در آسیب شناسی روانی و رشد کودکان ایفا می‌کند. بحث در مورد هریک از مشکلات فرزندان بدون در نظر گرفتن نگرش ها، رفتارها و شیوه های فرزندپروری والدین تقریباً غیرممکن است (علیزاده و آندرایس، 2002). طبق تحقیقات انجام شده شیوه های فرزندپروری مستبدانه، سهل گیرانه و بی اعتنا با اضطراب، ترس و رفتار ضداجتماعی در دوران نوجوانی و بزرگسالی رابطه دارد (هنری ماسن، مترجم، یاسایی، 1380). فرزندان والدین مستبد معمولاً واپس زده و تهاجمی هستند و فرزندان والدین سهل گیر خیلی ناپخته اند و معمولاً پرجنب و جوش و عبوس و تهاجمی هستند (راتوس، مترجم گنجی، 1388).یکی دیگر از متغیر های مرتبط با در هویت یابی نوجوانان از خود بیگانگی است . در مطالعات اندیشمندان مسلمان نیز همواره مفهوم «از خود بیگانگی» چه به صورت مفهوم منفی یا مثبت مد نظر بوده است اگر چه این مطالعات بیشتر در مورد جامعه و کمتر در مورد سازمان انجام گرفته است اما به راحتی و با استفاده از تفاسیر قرآن و سنت می توان آراء اندیشمندان و جایگاه آن
را در وحی پیدا کرد.واژه «آلنوس» که در زبان فارسی غالباً به «از خودبیگانگی» ترجمه شده است، در فلسفه غرب سابقه طولانی دارد. ریشه این اصطلاح کلمه لاتین «آلیوس» به معنای «دیگر» است. بنابراین، «آلن» به معنای منسوب به دیگری است. از صفت «آلن» فعل «آلنته» ساخته شده است، به معنای «از آنِ شخص دیگر کردن» یا به عبارت واضح تر، «انتقال به غیر». سپس از این کلمه، اسم فعل «آلنتین» به معنای «انتقال به غیر» (الیناسیون) ساخته شده است. مورد استعمال اصلی آن مناسبات حقوقی است به معنای سلب حقی از یک شخص و انتقال آن به شخصی دیگر. اما با گذشت زمان، این مفهوم آن قدر توسعه پیدا کرده، که در جامعه شناسی، روان شناسی و روان پزشکی، الیناسیون عبارت است از حالت ناشی از اختلال روانی یا به اصطلاح، «روانی» بودن(قبادیانی،1379). البته این معنا نیز با مفهوم حقوقی کلمه ارتباط دارد؛ زیرا از یک سو بیمار روانی، شخصی است که سلامت عقل خود را از دست داده است (عقل از او سلب شده است)، و از سوی دیگر قانون پاره ای از حقوق چنین شخصی را سلب می کند و به ولی یا وارث او انتقال می دهد. این همان مفهوم قضایی «حجر» است. بنابراین، «فرد الینه» از جهت قضایی معادل «محجور» خواهد بود. مفهوم از خودبیگانگی یعنی حالتی که در آن آدمی خود را در کارش شکوفا نمی سازد، بلکه خود را نفی می کند و به جای آنکه احساس خوشبختی کند و توان های فکری و جسمی خود را آزادانه گسترش نمی دهد، بلکه از نظر بدنی تحلیل می رود و به لحاظ فکری سرگردان می شود(مطهری،1368). بنابراین محقق در پی پاسخ به این سوال است که آیا سبک های فرزند پروری والدین با هویت یابی و از خود بیگانگی دانش آموزان مدارس دولتی و غیر دولتی
ارتباط دارد؟همچنین فرزند پروری ،هویت یابی و از خود بیگانگی در میان دانش آموزان مدارس دولتی و غیر دولتی متفاوت است؟

فایل : 73 صفحه

فرمت : Word