مقاله سيماي كشاورزي شهرستان

وزارت جهادكشاورزي
سازمان جهادكشاورزي خراسان رضوي
سيماي كشاورزي شهرستان
مشهد
درسال 1384
مديريت جهادكشاورزي شهرستان
مشهد
واحد طرح وبرنامه
ارديبهشت1385
باسمه تعالي
مقدمه
در روزگار باستان شهری به نام مشهد وجود نداشت پس ازآ نکه حضرت امـــام رضا (ع) در سناباد به شهادت رسیدند ودر سناباد در باغ حمید بن قحطبه دفن شدند به تدریج این محل به نام مشهد الر ضــــــا خوانده شد واین اسم از همان زمان تا به امروز باقی مانده و مشهد یا مشهد مقدس نامیده شد، شهرستان مشهد در شمال شرقی کشور واقع شده که از شمال به شهرســــــتان کلات ، چناران ، ازجــــــــنوب به شهرستانهای تربت حیدریه وفریمان ،ازقسمت شرق به شهرستانهای سرخس وتربت جـــــــام وازغرب بـــــه شهرستان نیشابور محدود بوده مساحت آن در حـــــدود 10287 کیلومتر مربع می باشد که یک سوم آنرا دشت ودوسوم بقیه را ارتفا عات تشکیل میدهد . شهرمشهد مرکز شهرستان مشـــــــهد ومرکز استان خراسان رضوی در 59 درجه و35 دقیقه طول و36درجه و17 دقیقه عرض جغرافــــیایی قرار گرفته است وبه عنوان یک شهرمذهبی و توریستی درجهان ویک شهر بزرگ درایران شناخته می شود . بر اساس اقلیم دومارتن شهرستان مشهد دارای اقلیم خشک و بر اساس اقلیم آمبرژه دارای اقلـــــیم نیمه خشک وسرد می باشد . دارای 5 شهر و 4 بخش (مرکزی ، طرقبه، احمد آباد، رضویه) و 13دهستان است . جمعیت شهرستان بیش از دو میلیون وسیصد هزار بوده که 85 در صد شهر نشین و 15 درصد روستا نشین می با شند . در شهرستان مشهد بیش از 110 هزار هکتار سطح زیر کشت محصولات آبی و دیم وجود دارد که تنوع در محصولات زراعی و باغی ( در حال حاضر 32 نوع محــــــــصول زراعی و 20نوع محصول باغی) در شهرستان وجود دارد ،از لحاظ سطح زیر کشت در 19 محصول زراعی و 18 محصول باغی دارای رتبه اول تا سوم در استان است.در سال 83 حدود 100
هزار تن گندم مازاد بر مصرف کشاورزان خریداری شده که در مقایسه با سال قبلی 37 درصد افزایش داشتــــه است . در زمینه امور دام ظرفیت سازی بستر سازی تولید طی سالهای اخیر بر اساس نیازها و رسیدن به حد مطلوب نیاز پروتیئن جمعیت شهرستان بیا نگر این است که شهرستان مشهد توانسته سهم مهــمی در تولیدات دامی استان ایفا نماید به طوریکه از کل تولیدات دامی استان درتولید شیر23 درصـــــــــــد ،گوشت قرمز 17 درصد گوشت سفید 21 درصد تخم مرغ 70 درصد وعسل 33 درصــــد را به خود اختصاص دهد ومقام اول در تولید محصولات دامی را در استان کسب نماید، در اجرای عـــــــــملیات آبخیزداری و طرحهای مشارکت مردمی به دلیل داشتن حوزه های مطالــــــــعه شده (حدود 100 هزار هکتار)سالانه بالغ به دومیلیارد تومان امکان جذب اعتبار است که این میتواند حجم وسیعی از فرسایش خاک و هدر رفتن آب از منطقه را جلوگیری نماید و از طریق چشمه قنات و چاه در خدمت تولید قرار گیرد. مد یر یت جهاد کشاورزی شهر ستان مشهد با تو جه به مصوبه مجلس شو رای اسلا می که در د یماه 1379 دو وزارتخا نه جهاد سازند گی و وزارت کشا ورزی ادغا م گردید بعد از صد ور حـکم
ریاست ساز ما ن جهاد کشا ورزی خراسان این مد یریت در شهریور ماه سال 1380 بطور عملی کـار خود را شروع نمود ،مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان مشهد که افتخار خدمت رسانی در کنار بارگاه ملکوتی ثامن الحجج (ع) رادارد برای تحقق مهمترین وظیفه ای که بر دوش وزارت جهــاد کشاورزی گذاشته شده (( تامین امنیت غذایی کشور)) همت گمارده است . امروزه یکی ازارکــــــــــان مهم بخش اقتصادی کشور رابخش کشاورزی تشکیل می دهد . ازاین رو تامین سلامت و امنیت غذایــــــی مرد م کشور ، خود اتکایی تولید ، ایجاد بستر مناسب جهت اجرای طرحهای اشتغا لزایی
، توسعه صــادرات محصولات کشاورزی وافزایش ارزش محصولات با گسترش کمی و کیفی صــــــنایع تبد یلی و غذا از مهمترین اهداف وزارت جهاد کشاورزی می باشد .
1- وضعيت موجود بخش كشاورزي شهرستان
الف) وضعيت اقليمي وهواشناسي
ب) وضعيت اراضي
واحدهكتار
ج) وضعيت منابع خاك
واحدهكتار
د)وضعيت منابع آب كشاورزي
هـ) وضعيت زراعت وباغباني (سال 84-83 )
هكتار – تن
و ) وضعيت دامپروري
ز) توليدات دامي واحد: تن
ج) محصولات اصلي ومهم شهرستان سال زراعي 84-83
ط) وضعيت مكانيزاسيون
ي) وضعيت صنايع تبديلي وتكميلي
ك) وضعيت تعاونيها وتشكلهاي توليدي و خدماتي
2- امكانات وقابليتهاي شهرستان
پتانسیل ها وامکانات بخش کشاورزی : باتوجه به قابلیتها وفرصتهای موجود در شهرستان مشهد ازجمله :
1- پتانسیل عملکرد بالا درمحصولات زراعی و باغی
2- وجود تعداد کثیری از فارغ التحصیلان کشاورزی
3- وسعت فراوان دیمزارهاو اراضی قابل کشت
4- بالابودن سطح تولیدات دام وطیوردرشهرستان
5- حضورفعال بخش خصوصی درسرمایه گذاری درطرحهای تولید دام وطیورو آبزیان
6- وجود تشکلهای زراعی ودامپروری درشهرستان
7- امکان گسترش صنایع تبدیلی و بسته بندی محصولات دامی با توجه به میزان بالای تولیدات
8- فعالیت NGO های متعدد
9- وجود سدهای فعال و حوزه های آبخیزمساعد در شهرستان .
3- محدوديت‌ها وتنگناهاي اصلي بخش
وتنگناهاو تهدیدها در شهرستان مانند:
1- محدودیت منابع آب وکاهش شدید ذخایر آبی در سطح شهرستان
2- کوچک بودن و پراکنده بودن اراضی و پایین بودن ضریب مکانیزاسیون
3- وجود شیوه های سنتی در تولید محصولات زراعی ودامی
4- عدم هماهنگی بخش کشاورزی و صنعت
5- عدم صنایع درجه بندی وبسته بندی متناسب با حجم تولیدات به ویزه محصولات زراعی وباغی
6 – وجود خلاءهای قانونی درقوانین و مقررات مورد عمل
7- کمبود شدید اعتبارات وتسهیلات بانکی در بخش کشاورزی
8- عدم تضمین خرید محصولات دامی
9- وجود خشکسالیهای متعدد که غالبا غیر قابل پیش بینی و حوادث غیر مترقبه
10- ناکافی بودن اجرای سیستم قرنطینه ای بهداشتی درامرکنترل تردد دام وفراورده های دامی.
4- اهداف كيفي بلند مدت(اهداف آرماني)
1- افزایش سطح زیر کشت برخی محصولات نظیر دانه های روغنی – ذرت دانه ای وعلوفه ای
2- افزایش عملکرد درواحد سطح
3- افزایش تولید محصولات زراعی ودامی
4- بهبودکیفیت محصولات زراعی ازقبیل سیب زمینی وپیاز
5- افزایش ضریب مکانیزاسیون
6- افزایش بهره وری استفاده از آب
7- کاهش هزینه تولید
8- حفظ واحیاء مراتع از طریق تشکل های مردمی
9- سازماندهی بازار و بکارگیری سیاســـــــتهای حمایتی مناسب تولید
5- اهداف كمي برنامه چهارم توسعه(به شرح جداول پيوست)
پروژه شاخص
الف) عنوان پروژه: پروژه های ویژه : با توجه به مشکلات اصلی بخش کشاورزی و پتانسیل های بالای شهرستان در صورت تامین اعتبارات و تسهیلات لازم می توانیم در چند مورد با حرکت جهشی تعدادی از معضلات بخش را حل نموده و کشاورزان زحمتکش شهرستان نیز با اجرای این پروژهها بهره وری کارشان افزلیش یافته و با شوق و امید بیشتری به تولید بپردازند .
1- طرح افزایش راندمان آبیاری :هم اکنون در شهرستان 5870 کیلومتر انهار سنتی و دیم که در صورت پوشش یافتن آنها و یا استفاده از لوله برای انتقال آب 293.5 میلیون متر مکعب در سال آب صرفه جویی شده ودر حد زیادی از مشکل کم آبی کشاورزان مرتفع خواهد گردد. اعتبار مورد نیاز 70000 میلیون ريال اعتبارات دولتی و 45000 میلیون ريال تسهیلات با بهره پایین می باشد کشاورزان و بخصوص خرده مالکین از طرح پوشش انهار سنتی بسیار استقبال نموده و توانایی اجرای آن نیز و جود دارد فقط مشکل اعتباری باید حل گردد.
2- طرح آبخیزداری جاغرق واردمه : برای جلوگیری از ورود رسوبات به بند گلستان وسد طرق اجرای این طرح بسیار ضروری می باشد وسعت حوزه جاغرق 6770 هکتار وحوزه اردمه 5360 هکتار می باشد با اجرای این طرح از فرسایش سالانه 97096.4 تن در سال خاک جلوگیری شده و 184261 متر مکعب آب به زمین تزریق می گردد که باعث افزایش آبدهی قنوات ،چشمه ها و چاههای روستاهای حوزه جاغرق و اردمه می شود اعتبار مورد نیاز طرح فوق 16.982.000.000 ريال می باشد و مدت زمان اجرای طرح 10 سال خواهد بود.
3- کنترل سیلابهای رودخانه کشف رود (پخش سیلاب):اهداف پروژه عبارتند از: کنترل سیلابهای مخرب فصلی، تغذیه سفره آب زیر زمینی بخشی از دشت مشهد، تغذیه قنوات وچاههای کشاورزی حاشیه رود خانه مدت اجرا 4 سال (یک سال مطالعه ، سه سال اجرا )
میزان اعتبار مورد نیاز : برای مطالعه 2000میلیون ريال و اجرا 8000میلیون ريال
ب) اهداف اجراء پروژه:
ج) مشخصات پروژه
د )نيازهاي پروژه:
هـ) توجيه اقتصادي ،فني واجتماعي پروژه: کنترل سیلابهای رود خانه کشف رود (پخش سیلاب) :
اهداف پروژه : کنترل سیلابهای مخرب فصلی ، تغذ یه سفره آب زیرزمینی بخشی ازدشت مشهد و تغذیه قنوات و چاهها ی کشاورزی حاشیه رودخانه کشف رود. مدت اجرا :4سال (یک سال مطالعه ،سه سال اجرا )
با توجه افت شدید سطح آب سفره زیر زمینی مشهد وبه تبع آن کا هش میزان آبدهی قنوات و چاههای کشاورزی این دشت اجرای این پروژه قطعا الزامی می باشد هر ساله به طور متوسط 2 متر از سطح آب سفره زیرزمینی مشهد کاسته می شود اگر چه میزان بارندگی در یکی دو سا ل اخیر نسبتا خوب بوده ولی این میزان بارندگی نتوانسته ودر آینده نیز (اگر بارندگی مناسب باشد) نخواهد توانست این افت شدید سطح را جبران نماید . بنا براین اگر به این منوال پیش برود تا چند سال آینده شاهد متروک شدن تمام قنوات و چاهها و به تبع آن مرگ کشاورزی در این دشت خواهیم بود .
یکی از راههایی که در تمام د نیا ( مناطق کم باران ) حتی در کشورهای پیشرفته برای تغذیه سفره آب زیرزمینی پیشنهاد می شود. کنترل سیلاب در با لاست مناطق سیل خیزویا در مسیر رودخانه می باشد . در این روش با کم کردن سرعت سیلاب باعث ذخیره آب از طریق نشت آن در خاک می شود .
در یکی از این روشها با انحراف مسیر سیل از رودخانه و هدایت آن به کانا لها ی خاکی که به صورت مار پیچ ایجاد شده باعث کم کردن سرعت سیل و نفوذ آب به خاک می شوند نمونه مو فق این پروژه را می توان در منطقه آب با ریک بم کرمان که توسط سازمان جهاد کشاورزی این انجام شده دید. این پروژه باعث رونق کشاورزی در پایین دست شده است.
در روش دیگر که در مسیر رودخانه انجام می شود با بستن بندهای خاکی کم ارتفاع در مسیر رودخانه ( سیل ) باعث کاهش سرعت سیل و ذخیره سازی آب در پشت بندهای خاکی می شوند. این روش باعث می شود که به آب فرصت نفوذ در خاک داده شود.
پروژه کنترل سیلابها ی رودخانه کشف رود از همین نوع می با شد.
و) نتايج حاصل از اجراءپروژه:
کنترل سیلابهای مخرب فصلی، تغذیه سفره آب زیر زمینی بخشی از دشت مشهد، تغذیه قنوات وچاههای کشاورزی حاشیه رود خانه
دستورالعمل نحوه تكميل سيماي كشاورزي شهرستان
1) مقدمه:
حداكثر دريك صفحه شامل وضعيت جغرافياي طبيعي، انساني،كشاورزي، آب وهوا وويژگيهاي خاص شهرستان، وضعيت بهره برداران ، جايگاه شهرستان ازنظر بخش كشاورزي و… نقشه شهرستان ( نقشه تقسيمات كشوري )
2) وضيت موجود:
اقليم:
اطلاعات اقليمي باتوجه به آمارواطلاعات هواشناسي واطلاعات دوره‌هاي آماري تكميل گردد. ( يك دوره آماري 17-20 سال )
طبقه بندي اقليمي:
باتوجه‌به‌روشهاي‌مختلف‌از‌قبيل روش دومارتن، آمبرژه وسليانف حتي الامكان با استفاده از روش آمپرژه طبقه بندي اقليمي مشخص گردد.
اراضي:
باتوجه به آخرين اطلاعات وآمارمستند موجود ميزان سطوح جنگل،مرتع واراضي كشاورزي مشخص گردد. منظور از اراضي كشاورزي دراين جدول اراضي قابل كشت شامل آبي وديم وآيش وبدون محدوديت خاص مي‌باشد.
خاك: سطوح كلاسهاي مختلف خاك باتوجه به مطالعات خاكشناسي انجام شده مشخص مي‌گردد كه اطلاعات آن دربخش خاك وآب مركزتحقيقات كشاورزي ويامطالعات طرح جامع دفترمطالعات مديريت طرح وبرنامه موجود است.
آب:
تعداد چاهها، قنوات و…باتوجه به آخرين آمار واطلاعات موجود در سازمان آب ومديريت آب وخاك وميزان استحصال آب باتوجه به متوسط ميزان آبدهي چاهها وقنوات درحال حاضر موردنظرمي‌باشد.آمار مزبور باهماهنگي كامل مديريت آب وخاك تنظيم گردد. منظور ازرودخانه ، رودخانه دائمي كه اكثر طول سال داراي آب مي باشد و چاهها ، قنوات و چشمه داير مورد نظر مي باشد .
زراعت وباغباني:
سطوح زيركشت وميزان توليدمحصولات كشاورزي براساس آخرين آمار واطلاعات تاييدشده توسط اداره آمار واطلاعات مديريت طرح وبرنامه تكميل گردد.
محصولات اصلي ومهم شهرستان:
تعداد8-6 محصول در شهرستان اعم از زراعت، باغباني، دام و… قيد گردد.
دامپروري:
تعداد دام و ميزان توليدات دامي باهماهنگي كامل معاونت اموردام تكميل گردد ومورد تاييد آن معاونت قرارگيرد.
مكانيزاسيون:
تعداد تراكتوروكمباين ودروگر فعال وقابل استفاده موردنظر مي‌باشد وضريب مكانيزاسيون باتوجه به تعداد و نوع تراكتورو… وقدرت مفيدآنها محاسبه وتعيين مي‌گردد باهماهنگي كامل اداره توسعه مكانيزاسيون
صنايع تبديلي:
جدول مذكور باتوجه به آخرين اطلاعات وآمارشهرستاني ومديريت صنايع باهماهنگي كامل تكميل گردد.
تعاونيها وتشكلها:
درجدول مذكور نوع تعاوني وتشكل مشخص گردد. تعداد اعضاء ،تعداد روستاهاي تحت پوشش ونام روستا وسطوح زيركشت درمورد تعاونيهاي توليد مشخص گردد. همچنين شركت خدماتي مكانيزاسيون و …. تعداد ماشين آلات و ادوات مشخص گردد .
امكانات وقابليتها:
دراين قسمت توانمنديها وقابليتها ومهم واصلي بخش كشاورزي شهرستان به صورت خلاصه وگويا در12-10 بند درج گردد از قبيل وجود اقليم مناسب ، اراضي مستعد براي توليد، امكان افزايش عملكرد درواحد سطح، امكان بهره‌گيري از فن آوريهاي نوين و افزايش بهره‌وري و…
محدوديتها وتنگناها:
محدوديت‌ها وچالش‌هاي اصلي بخش كشاورزي شهرستان به صورت خلاصه در12-10 بند حداكثر درج گردد ازقبيل پايين بودن عملكرد درواحد سطح، محدوديت منابع آب وعدم استفاده بهينه از آن، پايين بودن دانش فني ومهارت كشاورزان، كمبود منابع سرمايه‌گذاري دربخش، كوچك بودن وپراكندگي واحدهاي بهره‌برداري و…
اهداف بلندمدت:
هدف‌هاي كلي و اصلي در چند بندمشخص ودرج گردد مثل توسعه پايدار و موزون بخش وحفظ افزايش توليد پايدار ،بهبود وافزايش كيفي وكمي محصولات كشاورزي، افزايش بهره‌وري محصولات زراعي، افزايش بهره‌وري واستفاده بهينه از منابع وعوامل توليد(آب وخاك،منابع طبيعي و…)
اقتصادي نمودن توليد از طريق كاهش هزينه‌ها وافزايش عملكرد درواحدسطح، توسعه مكانيزاسيون، توسعه كشت ارقام اصلاح شده وپرمحصول، تقويت وارتقاء مديريت توليد درشرايط خشكسالي وكاهش خطرات ناشي از آن و…
اهداف كمي برنامه چهارم:
اهداف مذكور باتوجه به جداول پيوست كه عناوين اصلي مشخص گرديده تكميل گردد. براساس تفكيك شهرستاني اهداف كمي برنامه چهارم كه قبلاً ارسال شده
خلاصه سيماي شهرستان:
براساس فرم خلاصه سيماي شهرستان كه به پيوست ارائه گرديد، تكميل گردد موقعيت جغرافيايي وجمعيت براساس آمار مركزآمار ايران و سازمان مديريت وبرنامه ريزي تكميل گردد.
پروژه‌هاي شاخص:
به تعداد3تا 5 پروژه باتوجه به فرم پيوست تهيه وارائه گردد.

فایل : 15 صفحه

فرمت : Word