مقاله فارسی خیار

خیار
تاریخچه
خیار یکی از سبزیهای معروف دنیاست . مبدا و مشنا اصلی خیار کاملا مشخص و معلوم نیست ولی به اح تمال زیاد بومی مناطق گرمسیری اسیا و افریقا می بشاد ، زیرا بیشاز 3000 سال است به عنوان غذا در آن مناطق کشت می گردد .
نوشته ها نشان می دهند که در 100 سال قبل از میلاد مسیح خیار به وسیله سفیر چین از ایران به کشور چین برده شده است . یونانیان و رومیها آن را می شناختند . این گیاه در قرن نهم به فراسنه معرف شد و از آ« پس در آن جا کشت گرددی . سپس در قرن چهاردهم کشت خیار در انگلستان متداول گشت . سرخ پوستان آمریکا آن را می شناختند و به ک شت آن می پرداختند .
مشخصات گیاه شناسی
خیار از جنس Cucumis می باشد و نام علمی آن Cucumis sativus L است . حدود 30 گونه آن را در اسیا و افریقا یافته اند . یکی از گونه های این جنس تولید نووعی خیار می کند که در انگلیس به آن جرکین می گویند. و نام علمی آن Cucumia anguria L می باشد . این نوع خیار که در مناطق گرمسیری امریکای جنوبی کشت و مصرف می گردد . دارای میوه ی تخم مرغی شکل است که طول ا« بین 3 تا 7 سانتی متر می باشد . میزان خار روی میوه آن بیشتر از خیار معمولی است . خیار دارای ساقه ی خزنده و کشیده می باشد که ممکن است طول بوته آن روی زمین از 2 متر هم تجاوز کند . امروزه در نتیجه اصلاح
ارقامی از خیار به وجود آمده است که تولید بوته ی کوتاهی می کند این نوع خیار مناسب کشت در باغچه و گلدان است .
برگهای بوته خیار بسیار پهن و بزرگ می باشد که به وسیله دمبرگ طولانی و به صورت متناوب به ساقه (تتوخالی) متصل شده است . خیار گیاهی است یک پایه ولی گلهای نر و ماده آن از هم جدا هستند . در ابتدا تعداد گلهای نر بیشتر ازماده است . گلهای ماده فقط یک روز قابلیت تلقیح خود را حفظ می نمایند .
ارقامی از خیار وجود دارد که فقط گلهای ماده تولید می کند و به آنها ماده زا می گویند . امروزه این نوع را از طیق دو رگه گیری به وجود می اورند . بوته های این نوع را از طریق دو رگه گیری به وجود می آورند . بوته های این نوع خیار زودرس تولید می کنند و تعداد بذر در هر میوه کمتر از انواع دیگر خیار می باشد .
همچنین تراکم میوه روی بوته زیادتر از نوع معمولی است بنابراین دارای عملکرد بیشتری می باشد . البته این نوع خیار مخصوص کشت و پرورش در داخل گلخانه و همچنین کشت و برداشت به صورت مکانیزه است . میوه آن باریک ، طولانی و اغلب بدون بذر می باشد . ممکن است میوه ها از طریق بکرزایی به وجود ایند . یعنی بدون عمل گرده افشانی میوه حاصل می شود . ولی اگر این نوع بوته با سایر انواع خیار کاشته شود َ، تولید میوه با بذر می نماید . امروزه با محلول پاشی بوته های ماده زا با اسید جیبرلیک توانسته اند باعث بوجود آمدن گلهای نر گردند . در این صورت با ظهور تعداد کمی گل نر روی بوته ی ماده زا
سببمی گردد که گلهای ماده خود گشن شوند . گلهای ماده خیار به وسیله ی سایر گیاهان تیره کدوییان مانند کدو و هندوانه تلقیح نمی شود .
متخصصین اصلاح نباتات از این رقم بیشتر برای اصلاح خیار استفاده می کنند . زرا کار کردن با این نوع بسیار ساده است چون مزاحمتی از ناحیه ی گلهای نر ندارند . تهیه بذر دورگ نسل اول از این طریق بسیار آسان است و فقط کافی است که بین آنها پایه های معمولی خیار کاشته شود . گذاشتن تعدادی کنوی زنبور عسل به این امر کمک می کند . بذری که روی پایه مادری تشکیل می شود بذر دورگ نسل اول است .
بوته ی خیاری که نسبت به بوته سایر گیاهان تیره کدوییان کوچکتر است بوته خیار ککردار و رونده می باشد . میوه خیار سه حجره ای است . سطح میوه در ابتدا پر از خار خیلی ریز می باشد که به تدریج که میوه می رسد از مقدرا خارها کاسته می شود طول عمر بوته ی خیار خیلی کوتاهتر از طول عمر بقیه گیاهان این تیره است .
تلخی ته خیار و گاهی اوقات در تمام خیار معلول وجود ماده ای تلخ به نام کوکوربتاسین است . این ماده دارای انواع مختلفی است و به شکل مونوگلیکوزید و آگلیکون در گیاه یافت می شود . بیشتر این ترکیبات را در میوه و ریشه گیاه می توان یافت . برگ و ساقه تهی از این ماده است . در افریقای جنوبی و استرالیا از آن به عنوان دارو و در معالجه بعضی از بیماریها استفاده می کنند . گاهی این ماده موجب مسمومیت می شود .
آب و هوای مناسب
تمام سبزیهای تیره کدوییان گیاه فصل گرم می باشند و در هوای گرم نتیجه مطلوب میدهند . ولی خیار در هوای کمی خنک رشد بهتری دارد و نسبت به هوای بسیار گرم مقاوم نیست . بعضی خیار را جزء گیاهان فصل خنک محسوب می کنند البته در عمل هم خیار یک محصول بهاره و پاییزه است . ولی نسبت به سرما بسر حساس می باشد و سرمای اوایل پاییز برگهیا آن را ضایع کرده بوته آن را خشک می کند . بهترین دما برای جوانه زدن آن بین 17 تا 20 درجه سانتیگراد می باشد موقعی به کشت خیار اقدام می کنیم که دمای متوسط روزانه بین 20 تا 24 درجه سانتی گراد باشد . در مناطقی که چنین دمایی تامین نمی شود (کشورهای اروپایی) از گلخانه استفاده می شود .
خاک
خیار را می توانیم در هر نوع خاک بکاریم . اگر زودرسی مورد نظر باشد خاکهای شنی را انتخاب می کنیم به شرطی که از نظر مواد غذایی تهی نباشند .
چنانچه کمیت محصول مورد توجه باشد بیشتر از خاکهای سنگین استفاده می شود / خاکهای سیلتی لومی و رسی لومی برای این منظور بسیار مناسب است . در هر صورت خاک باید از نظر مواد غذایی و به خصوص هوموس غنی باشد . خاک باید از زهکشی خوبیب برخوردار و آب تحت الارضی پایین تر از یک متر باشد . چون ریشه خیار ممکن است تا عمق یک متری نیز قرار بگیرد . البته ریشه های فعال بیشتر در عمق 60 تا 70 سانتی متری قرار دارند . Ph مناسب برای رشد خیار بین 5/5 تا 7/6 می باشد .
کود
خیار نسبت به دو نوع کود دامی و شیمیایی عکس العمل مثبت نشان می دهد مقدار کود دامی برای این گیاه به عواملی چون حاصلخیزی خاک ، میزان کود دامی داده شده در کشت قبلی ؛ نوع کشت قبلی و بالاخره قرار دادن گیاهان تیره بقولات در تناوب زراعی بستگی دارد . اگر از نظر مصرف کود دامی محدودیتی نداشته باشیم می توانیم 20 تا 25 تن در هکتار کود دامی به زمین بدهیم . چنانچه کود دامی به این اندازه در اختیار نداشته باشیم می توانیم به میزان 8 تا 10 تن در هکتار فقط در اطراف بوته کود بدهیم .
کودهای شیمیایی از ته ، فسفر و پتاسه برای خیار مناسب می باشند . در خاکهای شنی در مقایسه با خاکهای سنگین باید مقدار بیشتری کود در نظر گرفته شود .
مقدار 100 تا 120 ک یلوگرم ازت و 150 تا 180 کیلوگرم فسفر و حدود 70 تا 80 کیلوگرم پتاسیم در هکتار توصیه می شود . البته مقداری از کود ازته را نیز به صورت سرک به خاک می دهیم . کود سرک را می توان در دو یا سه مرحله به زمین اضافه کرد . اولین مرحله وقتی است که شاخه های فرعی شروع به رشد می کنند . در هر مرتبه می توان بین 40 تا 60 کیلوگرم کود ازته به زمین داد . ازت در رشد رویشی و همچنین رشد میوه نقش مهمی دارد . ازمایشهای مختلف نشان داده است که علاوه بر عناصر اصلی عنصرهای مس و آهن نیز برای مزرعه خیار ضروری می باشند . ولی مدارکی موجود نیست که زمینها کمبود این عناصر را نشان بدهند .
تهیه زمین
چون ریشه خیار رشد عمیقی دارد و مکن است تا یک متر هم برسد لذا مزرعه خیار باید عمیقا شخم بخورد . در مناطق سردسیردر فصل پاییز اقدام به شخم عمیق می کنند در صورت استفاده از کودهای دامی تازه ، باید آن را در پاییز به زمین بدهیم . هر موقع که هوا مساعد گرددی در اواخر اسفند یا اوایل بهار اقدام به دیسک سنگین می کنیم . توصیه می شود به جای دیسک شخم زده شود سپس زمین به جوی و پشته تبدیل گردد اگر کود شیمیایی به زمین می دهیم باید قبل از آماده کردن جوی و پشته آن را به زمین اضافه نماییم . طول جویها به نوع زمین بستگی دارد .
کشت
چون بوته خیار نسبت به سرما حساس می باشد کاشت ان تا برطرف شدن خطر بیخبندان به تعویق می افتد . وقتی که زمین به جوی و پشته تبدیل می شود جویها را پر از آب کرده به محض گاورو شدن زمین و هنگامی که بتوان در مزرع ه کار کرد بذور به صورت کپه ای در بالای داغ آب کاشته می شود . نحوه ی عمل این ترتیب است که بذور قبلا خیسانده می شوند (حدودا 24 ساعت ) و با سربرداری از بالای داغ آب با ایجاد حفره ای به عمق 3 تا 4سانتی متر تعداد 3 تا 4 عدد بذردر داخل حفره گذاشته روی آن را با خاک مرطوب پشته و یا کف جوی می پوشانند . فاصله ی دو کپه یا به عبارت دیگر فاصله ی دو بوته روی خط کشت بین 50 تا 70 سانتی متر در نظر گرفته می شود . فاصله دو خط کشت برای خیار بین 8/1 تا 2 متر مناسب است . توصیه می گردد که این فاصله کمتر از 2 متر در نظر گرفته نشود که هم بوته ها به اندازه کافی از نظر زمین در مضیقه نباشند . و هم هنگام برداشت میوه
آنها پایمال نشوند وقتی که بذور سبز شدند آبیاری انجام می شود . یکی دو هفته بعد از کشت وقیت که بوته های 3 تا 4 برگه شدند اقدام به تنک کردن می شود . البته برای این کار دو برگ اولیه یا لپه در نظر گرفته نمی شود . نحوه ی تنک کردن به این صورت است که یا با ناخن بوته های اضافی از روی سطح خاک قطع می گردند و یا با قیچی باغبانی این کار انجام می شود . در هر صورت به ریشه ی بوته های باقیمانده نباید صدمه ای وارد آید . ریشه گیاهان این تیره بسیار حساس اند و به محض ک وچکترین صدمه بوته آنها خشک می شود و یکی از دلائل این است که این سبزیها نسبت به نشان کاری عکس العمل مثبت نشان نمی دهند همین مسئله است . هر تعداد بوته که از بذور کاشته شده به وجود آیند باید به یک یا دو تقلیل یابند . معمولا چنین مرسوم است که دو بوته را باقی می گذارند . اگر هنگام کاشت دمای مناسب برای سبزشدن بذر وجود نداشته باشد بذور به طور سالم در خاک باقی می مانند هر موقع شرایط مساعد گردید جوانه خواهد زد .
اغلب مشاهده می شود که در اوایل بهار پس از کاشت خیار بر اثر بارندگیهای پی در پی روی بذر سله بسته می شوند و مانع از خروج جوانه از خاک می گردد . در این صورت باید با بیلچه باغبانی یا نوک داس روی بذور را سله شکنی کنیم . البته این کار باید با حوصله و دقت تمام انجام شود چون ممکن است درست در زیر محل سله بسته شده جوانه وجود داشته که اگر دقت نشود با نوک داس یا بیلچه آن قطع خواهد شد . با قطع ساقه اولیه گیاه از دست می رود .
موقع کاشت بذر خیار در نواحی سردسیر یا بعد از برطرف شدن خطر سرمای بهاره و یا اواسط تابستان است که در این صورت اوایل پاییز محصول به بازار خواهد آمد . در مناطق گرمسیری یکی اواخر تابستان اقدام به کشت می شود که اوایل و اواسط پاییز محصول آماده عرضه به بازار است . و دیگری اوایل و یا اواخر زمستان که میوه اوایل بهار قابل بهره برداری است .
چنانچه از تونل پلاستیکی درمناطق گرمسیری (خوزستان) استفاده می شود . می توان هر موقع در زمستان اقدام به کشت کرد . دوره رشد و نمود خیار حدود 50 تا 80 روز می باشد . این گیاه در مناطق جنوبی کشور (خوزستان ) 2 بار در سال کشت می شود ولی در نقاطی مانند جیرفت بین 2 تا 3 بار به کشت ان اقام می کنند . مقدار بذر مورد نیاز برای هر کشت بین 2 تا 4 کیلوگرم در هکتار می باشد .
خیار را نمی توان نشا کرد چنانچه در نظر است در نقاط سردسیر زودتر به کشت اقدام شود باید 3 تا 4هفته قبل از آنکه هوای بیرونی مناسب برای کاشت باشد بذور را به طور انفرادی در ظرفهایی که پیت پات نام دارند کاشته شوند بعد از اینکه بوته ها 5 تا 10 سانتی متر رشد کردند بدون انیکه آنها آسیبی ببینند به محل اصلی منتقل می شوند . لازم به یادآوری است که جنس این گلدآنهای کوچک از مواد آلی می باشد . از این رو بوته را با گلدان درخاک می گذاریم به این ترتیب خیار را نشان کاری کرده بدون آنکه کوچکترین صدمه ای به بوته برسانیم البته هزینه تهیه این نوع نشا زیاد است ولی قیمت گران خیار زودرس جبران هزینه
آن را خواهد کرد ممکن است گلدان های اماده شده در گلخانه نشا شوند که بدین ترتیب بوته های خیار روی تورهای سیمی یا نخی یا هر نوع قیم دیگر پرورش داده می شود .
چنانچه خیار به منظور برداشت میوه برای کارخانه های تهیه خیار شور کشت می گردد باید بوته های با تراکم بیشتری کشت شوند در این صورت فاصله ردیفهای کشت بین یک تا یک و نیم متر و فاصله دو بوته روی خطوط کشت حدود 20 تا 30 سانتی متر در نظر گرتفه می شود به این ترتیب حدود 60 تا 70 هزار بوته در هکتار خواهیم داشت .
مراقبت از مزرعه خیار
مبارزه با علفهای هرز به خصوص در اوایل رشد لازم و ضروری می باشد ولی بعد از بزرگ شدن بوته ها و پوشیده شدن سطح زمین از آنها این عمل یعنی مبارزه با علفهای هرز به حداقل کاهش می یابد . آبیاری باید مرتب و منظم صورت گیرد . کود سرک باید به طور مرتب داده شود . یکی از مراقبتهایی که باید در مزرعه خیار انجام شود این است که به محض آنکه بوته ها به بیش از 30 سانتی متر رسیدند آنها را در جهت پشته ها قرار دهیم که بوته ها در جویها قرار نگیرند و فقط روی پشته ها حرکت کنند بعد از هر باد شدید باید بوته ها را مرتب و منظم کرد .
برداشت
بر خلاف بعضی از سبزیهای این تیره که باید میوه های آنها کاملا برسند خیار را باید قبل از رسیدن کامل برداشت کرد . اولین برداشت 60 الی 70 روز پس از کاشت می باشد . برای نیل به این هدف باید مرتب در مزرعه گردش کرد و و خیارهای سبز قلمی را چید . برداشت
به فاصله دو تا سه روز از یکدیگر انجام می شود برداشت خیار برای خیار شور روزانه انجام می شود .
در امریکا پس از برداشت خیار بر اساس اندازه ، میوه ها درجه بندی می گردند , سپس شستشو شده واکس زده می شوند . گرچه واکس زدن هزینه تولید را بالا می برد ولی این عمل از پلاسیدن و از دست دادن رطوبت خیار جلوگیری می کند . خیارهای سبز ، قلمی ، ترد و خوش رنگ درجه یک محسوب می شوند و خیارهای دیگر در درحات بعدی قرار می گیرند .
ارقام خیار
انواع مختلف خیار که در ایران کاشته می شوند عبارتند از :
1 –خیار معمولی که در اغلب نقاط ایران کاشته می شود و در اطراف تهران به نام خیار دولابی معروف است . طول آن 10 تا 12 سانتی متر و قطر آن 3 تا 4 سانتی متر می باشد .
2 – خیار طارم که در تهران به نام خیار شمیرانی معروف است . طول این نوع خیار بیشتر از نوع قبلیاست .
3 – خیار باسمنج : این نوع خیار فقط در استان آذربایجان کاشته می شود . شکل ظاهری ان شبیه خیار چنبر است ولی خیار چنبر نیست و بسیار لذیذ و ترد می باشد .
4 – خیار اصفهان : رقمی است پاکوتاه و میوه آن بسیار معطر است . طول میوه آن حدود 10 سانتی متر با رنگ سبزتیره است و بسیار پر محصول می باشد .
5 – خیار ورامین : این نوع خیار در مدت 60 تا 70 روز محصو می دهد . رقمی زودرس است که طول میوه آن به 10 تا 15 سانتی متر می رسد و بسیار پر محصول می باشد .
از ارقام خارجی که در ایران کشت می شود رقم بتا الفا ست .
شایان ذکر است که در بعضی از شهرهای ایران مانند شهرهای استان خوزستان گونه ای از جنس Cucumis با نام علمی Cucumis flexuosus به نام خیار چنبر کاشته می شود و مورد استفاده قرار می یگرد دکتر اسماعیل زاهد آن را خیار ترکی ، خیار نیشابوری و یا خیار کازرونی نامیده است . دکتر زاهدی خیار چنبر را واریته ای از گونه خیار می داند لذا نام علمی آن را Cucumis sativus var . flexuosus ذکر می کند .
اهمیت غذایی و دارویی
خیار دارای املاح معدنی از قبیل پتاسیم ، فسفر و کلسیم می باشد . همچنین حاوی مقدار کمی سدیم و آهن است . خیار از نظر داشتن انواع ختلف ویتامین ضعیف است ولی ویتامینهای A,C را بیشتر از سایر ویتامینها دارد . بیشتر ترکیبات غذایی خیار در پوست آن است .
این سبزی در خارج بیشتر در تهیه سالاد همراه با سایر سبزیها مورد استفاده قرار می گیرد خیار ممکن است به صورت خیار شور استفاده شود در ایران علاوه بر موارد فوق از آن برای تهیه ترشی به کار می رود در بعضی از کشورها خیار را به صورت پخته مصرف می کنند .
بذر خیار به عنوان تب بر تجویز می گردد . همچنین از آن به عنوان مرهم زخمها استفاده می شود .
آفات و بیماریها
آفات
از افات مهم خیار می توان از شته ، تریپس ، کفشدوزک 12 نقطه ای خیار ، آبدزدک ، کنه های تارعنکبوتی ، مینوز برگ ، نوعی کرم خیار ، مگس خربزه ،کنه و تماتودها نام برد که با انواع سموم حشره کش قابل کنترل هتسند .
بیماریها
الف – بیماریهای قارچی
خیار دچار امراض قارچی زیادی می شود که با تناوب زراعی ، ارقام مقاوم و استفاده از بذور ضدعفونی شده تا اندازه ای جلو خسارت آنها گرفته می شود . مهمترین قارچهایی که به خیار حمله می کنند عبارتند از
آنتراکتوز
عامل این بیماری قارچ Colletotrichum lagenarium Pass می باشد . این قارج علاوه بر خیار به سایر میوه های تیره کدوئیان مانند طالبی و هندوانه حمله می کنند بر اثر حملیه این قارج لکه های کوچک ، گردو پر از آب روی میوه ظاهر می شود . برگهای الوده به این قارچ حالت آفتاب سوختگی پیدا می کنند . برای کنترل این قارچ باید از ارقام مقاوم استفاده کرد . ضد عفونی بذور با قارچ کش می تواند جلو شیوع بیماری را بگیرد . به محض مشاهده بوته های الوده باید آنها هر چه زودتر از مزرعه خارج و معدوم گردند . تناوب زراعی به مقدار زیادی به کم کردن خسارت این قارچ کمک می کند . قرار دادن
بذور در آب گرم 57 درجه سانتی گراد قبل از کشت می تواند در کم کردن شدت بیماری کمک کند .
سفیدک
سفیدک داخلی یا دروغی که عامل آن قارچ Pseudoperonospora cubensis می باشد . تحت شرایط گرم و مرطوب سریعا رشد م یکند . کم کردن رطوبت محیط دمای بالا و کم شدن آب روی برگها به مقدار زیادی جلو شیوع این قارج را می گیرد . بر اثر حمله ی این قارچ لکه های کوچک و زرد رنگ با لبه ه ای ناممنظم روی برگها ظاهر می شوند . بافت در مرکز لکه خشکیده می شود و می میرد . تعداد لکه ها بتدریج بیشتر شده و برگ حالت پیچگی به خود می گیرد . استفاده از ارقام مقاوم خیار بهترین راه برای جلوگیری از شیوع این قارج می باشد . سمپاشی بوته های آلوده هر 10 تا 15 روز یکبار با سموم قارچ کش بسیار موثر است تناوب زراعی زهکشی خوب و از بین بردن علفهای هرز تیره کدوئیان در تخفیف بیماری اثر دارد .
سفیدک سطحی یا سفیدک حقیقی که بیشتر به خیار ، طالبی ، خربزه و کدوها حمله می کند ولی نمی توند به هندوانه صدمه بزند . لکه ها یکوچک سفید رنگ در زیر برگهای قدیمی دیده می شوند . بعد از چند برگها کاملا سفید می شوند و حالت مردگی به خود می گیرند سپس برگها خشک شده ، میوه ها در مقابل آفتاب قرار می گیرند و آفتاب سوخته می شوند در طالبی میوه های نارس حالت رسیدگی به خود می گیرند که در این حالت از کیفیت خوبی برخوردار نیستند . این قارچ به حرارت بالا و افتاب شدید احتیاج دارد .
بارندگی و نور کم خورشید رشد آن را کاهش می دهد با سموم قارچ کش این بیماری قابل کنترل است .
3 – این بیماری توسط باکتری Pseudomonas syringae pv . lachrymans ایجاد می شود این بیماری در روی برگ ، ساقه ، دمبرگ ، و میوه خیار ظاهر می شود . لکه هایی که در روی برگ ظاهر می شوند چوندر اندازه ها یمختلف بوده و به رگبرگ ختم می گردند زاویه دار به نظر می رسند . به مرور زمان این لکه ها خشک و چروکیده م یگردندو از قسمتهای سالم جد ا می شوند بنابراین سوراخهایی روی برگ ظاهر می شوند برگهای جوان نسبت به برگهای مسن نسبت به این بیماری ح ساسترند . برای مبارزه با این بیماری استفاده از بذور سالم و تناوب زراعی توصیه شده است . خیساندن بذور در اب گرم 57 درجه سانتی گراد و یا استفاده از آنتی بیوتیک ازدیگر راههای مبارزه با این بیماری است . همچنین می توان از سموم قارچکش معدنی مانند قارچ کش های مسی مخلوط با قارچ کشهای الی مانند مانب 1 یا ناکوزب 2 برای مبارزه با این بیماری استفاده کرد .
4 – لکه 3 یا بیماری جرب جالیز
قارچ 4 این بیماری به میوه تیره کدوئیان به خصوص خیار حمله می کند لکه های قهوه ای با شکلهای نامنظم از علائم این بیماری است . استفاده از ارقام مقاوم خیار راه پیشگیری با این بیماری است . استفاده از سموم قارچ کش در کم کردن شدت بیمرای موثر است .
5 – لکه های موجی
عامل آن قارچ Alternaria Cucumerian می باشد این بیماری در روی برگها ایجاد لکه می کند . ابتدا برگهای مسن مورد حمله واقع می شوند استفاده از ارقام مقاوم خیار ، رعایت تناوب زراعی ، کاشت بذور عاری از بیماری ، ضدعفونی بذور با قارچ کشها در کم کردن میزان خاسرت ناشی از این بیماری بسیار مفید است .
6- بوته میری جالیز
عامل این بیماری قارچهای زیادیمی باشد . بعضی از آنها مانند Pythium aphanidermatum , Phytophthora drechsleri و Phytophthora می باشند این بیماری تمام گیاهان تیره کدوئیان را مورد حمله قرا رمی دهد . برای مبارزه با این بیماری باید زمین از زهکشی خوبی برخوردار باشد تا میزان رطوبت خاک کم شود در هنگام آبیاری با بوته تماس نداشته باشد تناوب زراعی رعیات گردد از سموم قارچ کش و ارقام مقاوم استفاده شود .
ب – بیماریهای ویروسی
موزائیک
عامل این بیماری (CMV) Cucumber mosaic virus است . این ویروس به سایر گیاهان خانواده کدوییان حمله می کند . این بیماری در نقاط مختلف به نامهای مخملک ، برگ تاولی ، ابلقی و پیسی گفته می شود . این ویروس بیشتر به وسیله ی حشرات به خصوص شته ا زگیاهان دیگر به ویژه علفهای هرز به خیار منتقل می شود . در اثر این بیماری برگها کوچک شده ، رشد بوته متوقف می شود . میوه ها از کیفیت خوبی برخوردار
نخواهند بود . کنترل شته ا و سایر حشرات از بین بردن علفهای هرز در کم کردن خسارت به مقدار زیادی کمک می کند . استفاده از ارقام مقاوم می تواند جلو شیوع این بیماری را بگیرد .
ج – بیماریهای باکتریایی
1 – پژمردگی باکتریایی کدوئیان
باکتری عامل این بیماری Erwinia tracheiphial نام دارد . پژمردگی باکتریایی یکی از بیماریهای معمولو مخرب در بسیاری از گونه های این خانواده است . خیار حساسترین آنها به این بیماری است . خربزه ، طالبی ، کدو و کدو حلوایی به ترتیب به این بیماری حساس می باشند ولی هندوانه در برابر آن مقاومت زیادی از خود نشان می دهد . از علائم این بیماری پژمردگی ناگهانی شاخه و برگ و بوته است . استفاده از ارقام مقاوم به بیماری میزان خسارت را به حداقل می رساند . کنترل حشرات ناقل در مهار کردن این بیماری نقش عمده ای دارد .
گل جالیز
نام علمی گیاه گل جالیز که در ایران بیشتر روی گیاهان تیره کدوئیان و سایر سبزیها مانند گوجه فرنگی َ، سیب زمینی ، بادمجان خسارت می زند Orobanche aegyptiaca می باشد . گل جالیز یا اوربانش گیاه گلدار انگلی است که فاقد کلروفیل است بنابراین قادر به تهیه مواد غذایی نیست و به صورت انگل روی ریشه ی گیاهان دیگر استقرار می یابد .
گل جالیز به وسیله ی بذر تکثیر می شود و بذور گل جالیز قوه نامیه خود را تا 13 سال در خاک حفظ می کنند . برای مبارزه با گل جالیز
الف – جمع اوری تمام بوتهها قبل از به گل رفتن و خارج کرن آن ها از مزرعه و سوزاندن و معدوم نمودن آ«ها
ب – به وسیله مبارزه بیولوژیکی می توان با این انگل مبارزه کرد چرا که نوعی مگس از کپسول گل جالیز تغذیه م یکند بنابراین بذر آن تشکیل نمی شود .
ج – استفاده از علف کشها در کم کردن تعداد بوته های آن موثر است .
د – ضدعفونی کردن خاک با گاز متیل بروماید .
هندوانه
تاریخچه
هندوانه بومی مناطق گرم آفریقاست و در قرن شانزدهم به اروپا آورده شد سپس از اروپا به امریکا منتقل و کشت آن شروع گردید . از بعضی نوشتها چننی مشهود است که مصریان قدیم و اسپانیاییها هندوانه را می کاشتند و از میوه آن استفاده غذایی می نمودند
مشخصات گیاه شناسی
نام علمی هندوانه Citrullus vulgaris Schard می باشد . ولی در بعضی از کتابها ان را C.lanatus Thund می نامند .
التبه در بعضی از نوشته های قدیمی ان را Cucurbita citrullus ذکر کرده اند که به نظر می رسد صحیح نباشد .
جنس Citrullus دارای گونه دیگری است به نام C.citroides که به انگلیسی به آن Citron melon یا Preseving melon می گویند . همچنین در بعضی از کتابهای سبزیکاری اسم علمی آن را Citrullus lanatus var . citroides ذکر کرده اند . میوه آن با هندوانه معمولی کاملا فرق دارد اندازه میوه خیلی کوچکتر از هندوانه معمولی است . وقتی که نارس است واقعا قابل خودرن نیست . قسمت گوشتی یا پولپ آن بسیار سخت می باشد که مناسب خودرن به صورت خام نیست و باید آن را به صورت پخته و یا تغییر شکل یافته مصرف نمود به همین دلیل به آن پریزروینگ ملون می گویند . کشت آن شبیه هندوانه معمولی است . سرخ پوستان آمریکایی ازمدتها قبل از آن استفاده می کرده اند و تاریخچه کشت آن در امریکا قبل از هندوانه معمولی است .
هندوانه گیاهی است یکساله و متعله به تیره کدوئیان . آ« گیاهی خزنده است که طول شاخه های خزنده آن شاید به 4 تا 5 متر هم برسد . ریشه هندوانه رشد عمیقی دارد و در بعضی از خاکها شاید تا عمق یک متری رشد کند . برگهای ان قلبی شکل با بریدگیهای عمیق است ممکن است این بریدگیها فرعی باشند شاید برگ و ساقه آن ا زکرهکهای ریز نیز پوشیده شده باشند .
گلهای نر و ماده آن از هم جدا هستند ولی روی یک پایه قرار دارند . به عبارت دیگر هندوانه یک گیاه یک پایه است .
رنگ پوست میوه هندوانه در ارقام مختلف است . رنگ پوست میوه آن از سبز خیلی روشن که تقریبا سفید است تا سبز خیلی تیره که نزدیک به سیاه است دیده می شود . در بعضی از
میوه ها رنگ پوست روشن است که به وسیله ی رگه های سیاه منقوش شده شکل جالبی به هندوانه می دهد . رنگ گوشت میوه در انواع مختلف متفاوت می باشد .
ممکن است رنگ گوشت میوه به صورتهای سفید ، سفید مایل به زرد ، زرد لیمویی ، صورتی کم رنگ ، صورتی پررنگ و بالاخره قرمز کم رنگ و قرمز پررنگ و لاکی دیده شود .
میوه ی هندوانه ممکن است دارای تعداد زیادی بذر (تخمه هندوانه ) باشد که به رنگهای سفید ، زرد ، قهوه ای ، سیاه قرمز در داخل هندوانه وجودداشته باشد . البته هندوانه بدون بذر هم وجود دارد این نوع هندوانه تریپلوئید نام دارد که معمولا بدون بذر است ژاپنیها برای اولین بار هندوانه تریپلوئید تولدی کردند. آنها هندوانه تتراپلوئید را با هندوانه دیپلوئید تلقیح دادند تا تولید هندوانه تریپلوئید بدون دانه کنند . بذر تریپلوئید پس از سبز شدن تولید بوته ای می کند که دانه گرده آن عقیم است و تولید میوه بدون بذر می کند . برای تولید بذر تریپلوئید بذور تتراپلوئید را در ردیفهای متناوب با بذور دیپلوئید می کارند و در اثر تلقیح این دونوع بذور تریپلوئید به وجود می آید که با کاشتن آن میوه بدون بذر تحاصل می شود . شایان ذکر است که بذرهای دیپلوئید که کاشته می شود باید بذور دیپلوئیدی باشد که براحتی به تتراپلوئید تبدیل شود و به همین علت به آن ارقام استاندارد گویند زیرا این نوع هندوانه تولید گرده می کند که با چشم دیده نمی شود . بذور تریپلوئید که تولید هندوانه بدون بذر می کند خیلی گران است و بهتر است خزانه گیری شوند که در مصرف میزان بذر کاملا صرفه جویی گردد .
آب و هوا
هندوانه یک گیاه فصل گرم است . نسبت به گرما بیشتر از سایر گیاهان تیره کدوییان مقاوم است . هندوانه مخصوص مناطقی است که دارای تابتسان طولانی و گرم هستند . از این رو تابستآنهای خشک و یا نسبتا مرطوب برای آن مناسب می باشد . شیوع بیماریهای که به برگ آن حمله می کنند در نواحی مرطوب بیشتر از نواحی خشک است در مناطقی که طول دوره تابستان کمتر از 120 روز است باید از ارقامیاستفاده کرد که میان رس و یا زود رس باشند در غیر این صورت میوه نارس باقی می ماند و شیرین نمی شود .
می توان هندوانه را در مکآنهای سرپوشیده و گرم خزانه گیری کرد و به محض مساعد شدن هوا به محل اصلی منتقل نمود . آزمایشهای مختلف نشان داده است که تهیه مالچ و استفاده از ان به زودرسی محصول در این مناطق کم میکند ارقام زودرس در مدت 70 تا 80 روز به میوه می نشیند این مدت در ارقام میان رس به 80 تا 90 روز می رسد هندوانه چارلستون گری که در ایران به هندوانه مهندسی معروف است . یک رقم میان رس می باشد . این هندوانه نسبت به آنتراکتوز و پژمردگی فوزاریومی مقاوم است . رنگ پوست میوه سبز روشن است . رنگ گوشت میوه قرمز و مزه آن بسیار شیرین است . شکل میوه کشیده و دراز می باشد .
خاک و تهیه زمین
هندوانه خاکهای شنی و سبک را که از نظر مواد آلی قوی بوده و از زهکشی خوبی برخوردار باشند می پسندد . در خاکهای رسی هم محصول خوبی می دهد به شرط آنکه
آب تحت الارض در پایین نگه داشته شود . خاکهای شنی رشی و لومی شنی ، بهترین خاک برای رشد هندوانه است . در خاکهای حاصلخیز و زهکشی شده شنی لومی ، نتیجه بسیار مطلوب می دهد . خاکهای کمی اسیدی تا pH خنثی مناسب کشت هندوانه می باشد . pH بین 6 تا 7 برای کشت هندوانه بسیار مناسب است .
تهیه زمین و آماده کردن آن برای کشت هندوانه همانند تهیه زمین برای کشت خیار می باشد . فقط تنها فرق بین آنها این است که در هندوانه فاصله بین جویها بیشتردر نظرگرفته می شود . و این فاصله شاید به 4 تا 5 متر هم برسد باید عمق جوی عمیق باشد که بیشتر آبگیر شود و رطوبت زمین بیشتر حفظ گردد .
احتیاجات کودی
نیاز کودی هندوانه همانند خیار ، خربزه و طالبی می باشد . البته هندوانه احتیاجات کودی کمتری دارد . میزان مصرف کود حیوانی بین 5 تا 10 تن در هکتار است . کودهای شیمیایی کامل برای تولید حداکثر محصول توصیه می شود . کود سرک ازته در زمان شروع رشد ساقه های خزنده ضروری است . در زمینهایی که میزان هوموس پایین است قرار دادن کود سبز در برنامه کشت عملکرد را افزایش می دهد .
نحوه کاشت
بذر هندوانه همانند بذر خیار مستقیما در محل اصلی کاشته می شود . تنها تفاوتی که بین کاشت هندوانه و خیار وجود دارد این است که هندوانه احتیاج به فضای بیشتری دارد . رشد طولی بوته هندوانه زیادتر از سایر گیاهان تیره ک دوئیان می باشد و همچنین رشد عرضی
بوته زیادتر است لذا فاصله دو خط کشت (عرض پشته ) بیتر در نظر گرفته می شود . همچنین فاصله دو بوته باید بیشتر باشد . بذور در عمق یک تا دو سانتی متری کشت می گردند و بعد از سبز شدن تعداد بوته به 2 تا 3 عدد تقلیل می یابد . در بعضی مناطق تعداد بوته را به یک عدد می رسانند و فاصله دو بوته روی خط کشت به 60 تا 90 سانتی متر می رسد .
لازم به یادآوری است که در مناطقی که طول دوره رشد کوتاه است و یا می خواهیم محصول زودرس داشته باشیم بذور در داخل گلدآنهای کوچک جیفی پات کاشته می شوند . بعداز ان که بوته ها 4 برگه شدندن فقط 1 یا 2 بوته را باقی گذارده سپس بوته با گلدان به محل اصلی منتقل می شوند.
بذور هندوانه را موقعی می کارند که دمای محیط به 20 درجه سانتی گراد رسید ه باشد . نظر به اینکه هندوانه به سرما حساس است بنابراین تا بر طرف نشدن کامل سرما باید از کاشت بذر در هوای آزاد خودداری کنیم میزان مصرف بذر برای یک هکتار 2 تا 3 کیلوگرم می باشد .
مواظبتهای زراعی
مبارزه با علفهای هرز از ابتدای رشد بوته ها الزامی است . سله شکنی سطح خاک با انواع کولتیواتورها ضروری می باشد . کولتیواتور زدن باید در اولین فرصت بعد از آنکه بوته های جوان از خاک خارج شدند شروع شود . این عمل تا زمانی که بوته ها زمین را نپوشانده اند باید ادامه یابد .
به طور کلی کلیه کارهایی را که باید برای مزرعه خیار انجام داد باید در مورد مزرعه هندوانه نیز انجام داد . کود سرک نباید فراموش شود .
کم کردن تعداد میوه در روی بوته یکی از اعمالی است که باید در مورد هندوانه انجام شود . ارقامی که تولید میوه با اندازه های بزرگ می کنند بهتر است تعداد میوه به دو عدد تقلیل یابد . ولی در ارقامی که تولی میوه های کوچک می کند می توان تعداد 3 تا 5 عدد میوه در هر بوته باقی گذاشت .
ارقام هندوانه
اززمآنهای قدیم انواع مختلف هندوانه را به دو دسته تقسیم می کرده اند . یکی هندوانه های پوست نازک و دیگری هندوانه پوست ضخیم . دسته اول بیشتر مصرف محلی داردو چون صدمات مکانیکی را تحمل نمی کند از این رو نمی توان آن را به نقاط دور دست ارسال نمود . دسته دوم به خاطر پوست ضخیم آن قابل حمل و نقل به نقاط دور دست می باشد . امروزه ارقام هندوانه را بر اساس زودرسی و میان رسی و دیررسی به سه دسته تقسیم می کنند . به طور کلی در موقع انتخاب رقم باید ذائقه محلی ، فاصله محل تولید تا بازار مصرف ، نوع وسیله حمل و نقل ، طول فصل رشد ، نحوه ی نگهداری و انبار داری در نظر گرفته شود . از ارقام خارجی که معروفیت جهانی دارند و کشت آنها در ایران نتایج خوبی داده است می توان از چارلستون گری ، دیکسی کوئین ، فرفاکس ، چیلان بلاک نام برد . از ارقام ایرانی هندوانه می توان به هندوانه های قرق ، شریف آباد ، محبوبی و همدانی را نام برد .
برداشت میوه هنداونه
برداشت میوه باید زمانی صورت گیرد که رسده بودن میوه مشخص و محرز باشد برداشت میوه هنگامی است که گوشت میوه رسیده و میزان قند آن حداکثر باشد . تشخیص میوه رسیده از نارس احتیاج به تجربه دارد . بهترین روش برای اینکه مشخص شود میوه رسیده است یا نه نوع صدای ضربه ای است که با انگشت شست به میوه وارد می آید . اگر میوه نارس باشد این صدا زنگ دار فلزی می باشد ولی در میوه های رسیده صدا خفه و گرفته است . خشک شدن پیچک نزدیک میوه می تواند راهنمای خوبی برای رسیدن میوه باشد البته شاید این موضوع در بعضی موارد صحیح نباشد . شاید تغییر رنگ پوست میوه بتواند ما را در تشخیص میوه رسیده از نارس کمک کند . چنانچه رنگ پوست میوه روشن باشد دلیل بر رسیدن میوه است . بر جسته شدن خطوط روی پوست میوه نیز می تواند راهنمای خوبی برای این مسئله باشد .
اهمیت غذایی
هنداونه دارای مقدار ناچیزی مواد کانی و ویتامین است ولی به خاطر بالابودن میزان آب و شیرین بودن آنو مزه خوب مورد توجه مردم دنیا قرار گرفته است .
کدوها
تاریخچه
موطن کدو احتمالا قاره افریقا می باشد .ولی در 10000 سال قبل از میلاد مسیح مردم کشور پرو از میوه این نوع کدو استفاده می کردند . درمکزیک این میوه سابقه 8000 ساله دارد . پوست میوه نوعی کدوی زینی با نام علمی Lagenaria siceraria که نام انگلسی آ« باتل گورد می باشد در گورهای مصریان در 3500 سال قبل از میلاد مسیح کشف شده است .
بعدها این میوه به وسیله دریانوردان از آفریقا به امریکای جنوبی انتقال یافت ولی موطن گونه های جنس Cucurbita امریکای شمالی و امریکای جنوبی می باشد .
کدوها در بین تمام سبزیهای تیره کدوییان از اهمیت کمتری برخوردارند . در مورد موطن کدوها عقاید مختلفی وجود دارد . عده ای موطن آنها را آمریکا میدانند . بخصوص نوع Cucurbita moschata , Cucurbita peop L در حالی که بعضی موطن کدو را مخصوصا گونه Cucurbita maxima را اسیا به حساب می اورند .
گونه های کدو
تمام کدوها متعلقبه جنس Cucurbita بوده که دارای گونه های متنوعی است . گونه های خورکای آن به 4 گروه تقسیم می شوند .
1 – Cucurbita peop L کدوی مسمایی یا کدو خورشی (کدو تابستانه )
2 – Cucurbita maxima Duch کدوی تنبل (کدو زمستانه )
3 – Cucurbita mixta Pang
4 – Cucurbita moschata Duch کدوی حلوایی (کدو زمستانه یا کدو تابستانه )
در تجارت سه گروه کدو را به شرح زیر تعریف می کند .
1 – Pumpkin : به کلیه گونه های جنس Cucurbita اطلاق می شود در ایران به آنها کدو تنبل می گویند . میوه آن زمانی برداشت می شود که کاملا رسیده باشد . پوست میوه ان در هنگام برداشت سخت نمی باشد . از این نظر می توان این نوع کدو را از کدوهای حلوایی جداس ساخت .
2 – Summer squash : به گونه های جنس Cucurbita گفته می شود که به صورت نارس در تابستان از ان استفاده می شود در هنگام برداشت پوست میوه آن بسیار نرم است . بیشتر گونه های C.peopL در این گروه قرا رمی گیرند . کدوی خورشی و یا کدوی مسمایی که در ایران به صورت پخته یا سرخ کرده مصرف می شود متعلق به این گونه می باشد .
3 – Winter sqush : به تمام گونه های جنس Cucurbita گفته می شود که در آخر تابستان و یا اوایل پاییز به صورت تقریبا رسیده برداشت می شوند . و مصرف می گردند آنها را به صورت پخته یا سرخ کرده مورد استفاده قرار می دهند . پوست آن بسیار ضخیم بوده از این رو به خوبی انبار می شوند در ایران به کدو حلوایی معروف می باشند .
در ایران رقمهای مختلف کدو تحت نامهای گوناگونی آورده می شوند . بعضی از اسامی که در ایران متداول است به شرح زیر است :

فایل : 27 صفحه

فرمت : Word