مقاله فارسی خرده اقلیم

خرده اقليم (ميكروكليمايت)
به قسمتي از يك اقليم گفته مي‌شود كه داراي شرايط آب و هوايي كاملاً يكساني مي‌باشد. در مناطقي كه با خرده اقليم مواجه هستيم عموماً عوارض جغرافيايي وجود ندارند. در ضمن واضح است كه هميشه مساحت خرده اقليم كوچكتر از منطقه اقليمي مي‌باشد.
نكته: گاهي اوقات در شهرهاي بزرگ چند خرده اقليم وجود دارد.
اشعه‌هاي منعكس شده از ساختمان‌ها به آسمان
قسمتي از اشعه‌هاي تابيده شده از خورشيد توسط سطوح مختلف ساختمان‌ها منعكس مي‌شوند كه اين مسأله نقش بسزايي را در دفع حرارت از ساختمان به عهده دارد. بدين معني كه مي‌توان مثلاً در مناطق گرم و خشك جداره‌هاي خارجي بنا را از مصالح با رنگ و روشن و به صورت صاف و صيقلي انتخاب كرد تا حرارت كمتري به ساختمان منتقل شود.
اشعه‌هاي منعكس شده از زمين با طول موج بلند
سطح كره زمين از مصالح گوناگون تشكيل شده است كه رفتار هر يك از اين سطوح در برابر تابش پرتوهاي خورشيدي متفاوت است. برخي از اين مصالح اكثر پرتوهاي دريافتي را منعكس مي‌كنند و برخي ديگر اكثر اين پرتوها را به خود جذب مي‌كنند و باعث بالا رفتن دماي خود مي‌شوند.
رطوبت
يكي از عوامل اقليمي كه در نوع اقليم هر منطقه نقش مهمي دارد ميزان رطوبت در هواي آن منطقه مي‌باشد. رطوبت موجود در هوا با توجه به خاصيت آب كه ظرفيت گرمايي ويژه بالايي دارد مي‌تواند در كاهش يا افزايش دماي محيط، اختلاف دماي كم يا زياد بين شب و روز و كلاً شرايط آسايش انسان بسيار مؤثر باشد.
اساساً آب به سه حالت در طبيعت ديده مي‌شود (جامد، مايع و گاز). منظور از رطوبت ميزان بخار آب موجود در هوا مي‌باشد. جالب توجه است كه بخار آب بخشش بسيار كوچكي از كل هوا (آتمسفر) مي‌باشد (حدوداً 2 درصد). اما از لحاظ تأثيرگذاري در شرايط آب و هوايي تأثير بسيار قابل توجهي دارد. زيرا رطوبت موجود در هوا در ميزان تابش اشعه خورشيدي و تشعشع زميني بسيار مؤثر است. اگر ميزان رطوبت در هوا بالا باشد، بخشي از تابش اشعه‌هاي خورشيدي منعكس شده و به منطقه مورد نظر نمي‌رسند.
همانطور كه گفته شد در مبحث اقليم و هواشناسي آنچه حائز اهميت است مبادلات انرژي گرمايي در مواقع تغيير حالت آب مي‌باشد. بدين صورت كه مثلاً وقتي آب در حال تبخير شدن است نياز به انرژي گرمايي دارد. اين انرژي را از محيط اطراف كسب مي‌كند كه اين امر در اقليم گرم و خشك بسيار اهميت دارد. زيرا آب گرماي محيط اطراف و همچنين سطح بدن انسان را گرفته و
تبخير مي‌شود كه موجبات خنك شدن محيط و بدن انسان را فراهم مي‌كند.
اكثر رطوبت موجود در هوا در لايه‌هاي نزديك به زمين مي‌باشد و با افزايش ارتفاع، ميزان بخار آب موجود در هوا به شدت افت مي‌كند. بالاخص از ارتفاع 5000 متر به بالا كاهش ميزان رطوبت بسيار سريع و چشمگير مي‌باشد. در اكثر نقاط كره زمين ميزان رطوبت تقريباً ثابت است كه از سطح درياها و اقيانوس‌ها بخار شده و در سطح كره زمين پخش مي‌شود كه با فرآيند بارندگي دوباره به درياها و اقيانوس‌ها برمي‌گردد. اين چرخه طي فصول مختلف تكرار مي‌شود.
تقليل دادن شدت بار
1- با استفاده از بادشكن‌ها (بوته و گياه، ديوارهاي ضخيم آجري، كاشت درختان بلند با رعايت فواصل معلوم در نزديكي بناها) مي‌توان از وزش مستقيم باد به ساختمان تا حدودي جلوگيري نمود.
2- با كاشت درخت به صورت رديف‌بندي‌هاي منظم و درختكاري پراكنده در بين آن‌ها (از فاصله‌هاي دور تا نزديك ساختمان) از شدت باد به مقدار زياد كاسته مي‌شود. ميزان اين كاهش به 50 تا 66 درصد مي‌رسد.
ساخت موانع آجري و يا ديوارهاي خشتي و گلي ضخيم بايد به گونه‌اي باشد كه در فصول گرم سال
مانع از رسيدن بادهاي خنك‌كننده و نسيم‌هاي ملايم به ساختمان نگردد.
3- در مناطق خشك كويري حركت باد، ماسه‌هاي روان را به درون مناطق مسكوني مي‌برد كه اين مورد سلامت انسان‌ها را به خطر مي‌اندازد. براي كاهش مورد ياد شده بايد به صورت كمربندي در اطراف روستاها و شهرها، درختان كاج را كاشت.
در شهر مرزي خواف اين مورد به چشم مي‌خورد.
4- در مناطق بادگير بايد دست‌انداز پنجره‌ها بيش از يك و نيم متر باشد تا كوران هوا و باد باعث اختلال در نظم زندگي و فضاهاي داخلي ساختمان‌ها نشود. در صورتي كه حركت بازشو پنجره، در جهت محور افقي باشد، وزش باد و كوران به ميزان چشم‌گيري به داخل فضاها كنترل مي‌گردد.
در ميان اين دانشمندان يك دانشمند اتريشي به نام «كوپن» يك تقسيم‌بندي ارائه كرده كه امروزه تقسيم‌بندي وي يك از متداول‌ترين سيستم‌هاي تقسيم‌بندي اقليمي در جهان مي‌باشد. وي تقسيم‌بندي خود را براساس رشد و نمو انواع گياهان تنظيم كرده است كه عبارت است از:
اقليم گرم و مرطوب
در اين اقليم فصل زمستان مشاهده نمي‌شود. به نحوي كه ميانگين دماي هوا در سردترين ماه سال بيش از 18 درجه سانتي‌گراد است. از ويژگي‌هاي
ديگر اين اقليم ميزان بارندگي زياد سالانه مي‌باشد.
اقليم گرم و خشك
اين اقليم آب و هواي بسيار خشكي دارد و ميزان تبخير و تعرق بيشتر از ميزان بارندگي مي‌باشد. نواحي‌اي از كره زمين كه محدوده اين اقليم قرار مي‌گيرند عبارتند از: استپ عرض مياني، استپ عرض پايين، بيابان عرض مياني، بيابان عرض پايين.
اقليم گرم و معتدل
در اين اقليم زمستان كوتاهي وجود دارد. اما در همين مدت كم هم به علت وجود رطوبت بالا در سطح زمين، سطح خاك يخ مي‌بندد و پوششي از برف روي زمين تشكيل مي‌شود. در اين اقليم ميانگين دماي هوا در ماه‌هاي سرد سال بين 3- تا 18 درجه سانتي‌گراد است و ميانگين دماي هوا در ماه‌هاي گرم سال حدود 10 درجه سانتي‌گراد مي‌باشد.
اقليم سرد و برفي
ويژگي‌هاي بارز اين اقليم عبارت است از زمستان‌هاي سرد و برفي، پوشيده بودن سطح زمين توسط برف و يخ به مدت چند ماه در سال، ميانگين دماي سردترين ماه سال زير 3- درجه سانتي‌گراد و ميانگين دماي گرم‌ترين ماه سال بالاي 10 درجه سانتي‌گراد.
اقليم قطبي
در اين اقليم تقريباً فصل تابستان وجود ندارد و ويژگي بارز آن آب و هواي بسيار سرد مي‌باشد. اين اقليم داراي دو نوع عمده مي‌باشد:
الف) اقليم توندار با تابستان بسيار كوتاه
ب) اقليم برف و يخبندان دائمي
نكته: در تقسيمات مختلف اقليمي كه توسط دانشمندان در طي سال‌هاي گذشته ارائه شده عوامل زير دخيل بوده‌اند:
1- عرض جغرافيايي منطقه
2- ارتفاع از سطح دريا
3- طول روز در تابستان و زمستان
4- زاويه و سمت تابش خورشيد
5- حركت جبهه‌هاي هوا
6- تركيب حرارت و رطوبت
7- ميزان حرارت مؤثر و ميزان بارندگي مؤثر
8- مدت رويش گياهان
9- گونه‌بندي زندگي جانوران
10- ميزان بارندگي
11- ميزان دما، نوع و اندازه بارندگي
12- دوري يا نزديكي به درياها، كوه‌ها، دشت‌ها و …
13- نوع و چگونگي رويش گياهان
14- حداقل و حداكثر دماي هوا
بين موارد ذكر شده در بالا عرض جغرافيايي و ارتفاع از سطح دريا بسيار تأثيرگذار مي‌باشند يعني در طبقه‌بندي‌هاي متنوع ارائه شده توسط
دانشمندان دو عامل فوق بيشتر از بقيه مؤثر بوده‌اند.
ايجاد حوضچه‌هاي آب بر روي بام
با ايجاد حوضچه‌هاي آب در سطح بام، آب داخل حوض به علت ظرفيت گرمايي بالايي كه دارد به صورت يك انباره حرارتي عمل مي‌كند و با ذخيره كردن انرژي گرمايي ناشي از تابش پرتوهاي خورشيدي مانع از انتقال آن به ساختمان مي‌شود. همچنين قسمتي از پرتوهاي خورشيدي بعد از برخورد با سطح آب منعكس شده و لذا اثر گرمايي آن‌ها از بين مي‌رود.
حوضچه‌هايي كه بر روي بام ساخته مي‌شوند، داراي همان نقش آب‌پاشي بر روي بام مي‌باشند. تنها تفاوت آن اين است كه حوضچه‌ها، خاصيت ذخيره‌سازي حرارت دارند. «يلوت» با انجام آزمايش‌هايي به اين نتيجه رسيد كه هيچ تفاوتي بين سرمايش به وجود آمده از حوضچه روي بام و آب‌پاشي روي بام نيست. او همچنين اظهار كرد كه آب‌پاشي متناوب به همان اندازه آبي به عمق 5 سانتي‌متر روي بام تأثير دارد.
اسپري آب (آب‌پاشي) بر روي بام ساختمان
آب‌پاشي سطح بام بدين صورت بر خنكي بام تأثير مي‌گذارد كه بعد از آب‌پاشي، آب تمايل به تبخير شدن دارد و فرآيند تبخير يك فرآيند گرماگير مي‌باشد كه اين گرما از سطح بام گرفته مي‌شود و لذا بام خنك مي‌شود.
با استفاده از سيستم‌هاي آب‌پاشي بر روي بام، مي‌توان بار حرارتي ناشي از تابش خورشيد را كاهش داد. آب بر پشت بام موقعي داراي بالاترين مزيت است كه در بام ساختمان از مصالح سبك استفاده گردد. همچنين از زير سقف به عنوان فضاي مسكوني استفاده گردد.
در بناهايي كه در زير بام آن‌ها يك فضاي خالي (توأم با جريان هوا) وجود داشته باشد نمي‌توان از روش آب‌پاشي روي بام استفاده نمود، زيرا حرارت جمع شده در فضاي ياد شده، از طريق تهويه دفع مي‌گردد. در بناهايي كه در زير بام داراي اتاق غيرمسكوني نمي‌باشند و يا در زير سقف آن‌ها از عايق حرارتي استفاده نشده باشد، بهتر مي‌توان از آب‌پاشي سقفي استفاده نمود.
پايين آوردن دماي بام به عنوان مهم‌ترين اثر آب‌پاشي روي بام محسوب مي‌گردد. علاوه بر اين كه فضاي مسكوني زير سقف خنك مي‌گردد، آب‌پاشي موجب مي‌گردد تا هواي خنك در اطراف ديوارها به وجود آيد.
با انجام آب‌پاشي بام، دما پايين مي‌آيد و پوسته شدن بام كاهش مي‌يابد و از تبخير قير موجود در آسفالت بام جلوگيري مي‌گردد. براي حفاظت بهتر از سطح روي بام بهتر است كه به جاي نصب لايه عايق حرارتي در زير بام، آن را در كف اتاق نصب كنيم.
با انجام آب‌پاشي نسبتاً خوب، مي‌توان حدود 90 درصد از بار حرارتي ناشي از تابش آفتاب بر روي بام را كاهش داد. پشت‌بام‌هايي كه در فصل گرماي سال در معرض آفتاب قرار دارند، دمايي در حدود 71-60 درجه سانتي‌گراد دارند كه با انجام آب‌پاشي مي‌توان آن را به 7/37-6/26 درجه سانتي‌گراد كاهش داد.
– علي‌رغم گفته‌هاي بالا در برخي از نواحي اين اقليم از خشت و گل هم به عنوان مصالح ديوارها استفاده شده است.
– پوشش دادن سطح بام شيب‌دار توسط مصالحي چون سفال، گالي، و … در برخي از نواحي كه بارش و كج‌باران‌ها فراوان است، سقف‌هاي شيب‌دار در جبهه غربي تا نزديكي زمين امتداد مي‌يابد تا بدين طريق كج‌باران‌ها به داخل نفوذ نكنند.
پل حرارتي موجب مي‌گردد كه مسيري براي انتقال حرارت به هواي خارج به وجود آيد. جريان گرما از طريق پل‌هاي حرارتي با سطح آن‌ها نسبتي نداشته و منجر به اتلاف حرارت زياد مي‌شود.
تا آنجا كه مقدور است بايد از ايجاد پل حرارتي در جداره‌هاي مختلف جلوگيري به عمل آوريم چون در غير اينصورت مقدار زيادي از حرارت توليد شده در داخل تلف مي‌شود و برعكس حرارت زيادي از خارج به داخل ساختمان نفوذ مي‌كند كه در هر دو صورت فضاي داخلي ساختمان از حالت آسايش خارج مي‌شود.

فایل : 10 صفحه

فرمت : Word