مقاله صنعت جوشكاری ، پيشرفت تكنولوژی و شرايط جديد كار

با ورود سيستمهاي اتوماتيك و روباتيك در صنعت ، طبيعي است كه ويژگيهاي كليه پرسنل تحت تاثير قرار خواهد گرفت . با ماشيني شدن ، استفاده از كارهاي يدي به مرور زمان به فراموشي سپرده مي شوند. با اين وجود گروهي معتقدند كه منابع انساني همچنان اهميت خود را حفظ كرده و حتي به آن بهاي بيشتري نيز خواهد داده شد. جهت شفاف ساختن اين مطالب كارگاهي تحت عنوان Worklife 2000 برگزار گرديد كه در اين كارگاه جوشكاري به عنوان يكي از زير شاخه هاي توليد و همچنين به دليل رو به نقصان گذاشتن جوشكاران مورد بررسي قرار گرفت. در اين كارگاه مطالبي چون تاثير روبات بر صنعت جوش ، عواملي كه در محيط كار بر سلامتي جوشكار تاثير مي گذارند و مهارتهايي كه پرسنل مي بايستي در كارگاههاي جوشكاري كسب نمايند ، مورقعيت فعلي و آتي جوشكاري و وضعيت آتي صنعت جوشكاري مورد بحث و بررسي قرار گرفت.
همچنين تاثير تغييرات تكنولوژي بر رفتار اپراتورها ، جوشكاري و سلامتي ، مديريت منابع انساني و توصيه هاي مهم براي صنايع توليدي چون بكارگيري روباتها و ساير ماشينها توسط اپراتورهايي كه دانش كافي در رابطه با روشهاي پايه دارند ، ارائه كار جذاب ، محيط كاري خوب و فرصت هاي شغلي خوب و حقوق مناسب توسط صنايع و امثالهم نيز ذكر شده است.

صنايع توليدي در اقصي نقاط دنيا مرتبا با تقاضاي روز افزون براي توليد بيشتر و كيفيت بهتر مواجه مي باشند. ابزارهاي پيشرفته با تكنولوژي جديد جهت طراحي و برنامه ريزي توليد چون طراحي با كمك رايانه، توليد با كمك رايانه،  مهندسي با كمك رايانه به صنعت معرفي مي شوند.
با ورود سيستمهاي اتوماتيك و روباتيك ، طبيعي است كه ويژگيهاي كاري كليه پرسنل تحت تاثير قرار خواهد گرفت. اين طــور به نظر مي رسد كه در اثر به كارگيـري استـــراتژي جديد صنعتي ( ماشيني شدن ) ، استفاده از نيرو و كارهاي يدي به مـــــرور زمان به فراموشي سپرده مي شود. با اين وجود گروهي معتقدند كه منابع انساني همچنان اهميت خود را حفظ كرده و حتي به آن بهاي بيشتري نيز داده خواهد شد.
جهت شفاف ساختن مطالب مورد بحث ، كارگاهي تحت عنوان work life 2000 برگزار گرديد. در اين كارگاه ، جوشكاري به عنوان يكي از زير شاخه هاي توليد كه تغييرات تكنولوژيكي در آن به وضوح آشكار بوده و خصوصا صنايع كشورهاي اروپايي به دليل رو به نقصان گذاشتن جوشكاران ماهر توجه خاصي نسبت به آن دارند، مورد بررسي قرار گرفت. در دنيا پيشرفت تكنولوژيكي تدريجي در صنايع جوش قابل مشاهده است. روش ها و مواد جديد مرتبا معرفــي مي گردند. به موازات پيشرفت هاي ذكر شده ، واضح و مبرهن است كه منابع انساني نيز ركن مهمي است كه نبايد به فراموشي سپرده شود. در بسياري از كشورها ، صنعت جوشكاري با معضل بزرگي مواجه شده و آن عبارت از حفظ نيروي جوشكار ماهر و عدم استقبال جوانان از اين فن مي باشد. از آنجايي كه جهت احراز صلاحيت لازم براي عنوان جوشكار ماهر ، سالها آموزش و تمرين لازم بوده و از سوي ديگر محيط كار جوشكاري پر خطر بوده و تميز نمي باشد ، لذا خصوصا جوانان چندان تمايلي جهت پذيرش جوشكاري به عنوان شغل آينده خود ندارند. اين امر به خصوص در كشورهايي كه آمار بيكاري بالا مي باشد بسيار نمايان مي باشد. واضح است كه صنعت جوشكاري مي بايستي به فكر چاره بوده و راه حلي جهت اين معضل بينديشد.

در كارگاه مربوطه مطالب ذيل مورد بحث و بررسي قرار گرفت :

–    تاثير اتوماسيون و روبات بر صنعت جوش

–    انواع عاملي كه در محيط كار بر سلامتي جوشكار تاثير مي گذارند.

–    مهارتهايي كه پرسنل مي بايستي در كارگاههاي جوشكاري سال 2000  كسب نمايند.

–    موقعيت  فعلي و آتي جوشكاري با توجه به اينكه جوانان رغبت چنداني به پذيرفتن اين فن به عنوان شغل آتي ندارند.

–    چگونه جوشكاران مي توانند به عنوان عضوي فعال و مولد تا سن بازنشستگي در اين حرفه به خدمت ادامه دهند.

–    با توجه به عدم تمايل افراد به كار در صنايع توليدي ، وضعيت احتمالي آينده چگونه خواهد بود.

–    با توجه به روابط بازار كار ، آيا نياز به ساختار جديدي مي باشد.

بطور كلي بحث بر روي تاثير تغييرات تكنولوژيكي بر شخصيت كاري و مهارتهاي مـورد نياز ، موارد پزشكي و مديريت منابع انساني متمركز شده بود.

تاثير تغييرات تكنولوژيكي بر رفتار اپراتورها

تجزيه و تحليل در زمينه معرفي تكنولوژي هاي جديد ، بر پايه كارهاي تحقيقاتي چندين موسسه جوشكاري در نقاط مختلف دنيا انجام پذيرفت. اين پروژه توسط آقاي Boekholt ، مشاور ارشد يك شركت بين المللي جوشكاري انجام گرفت.

تغييرات تكنولوژيكي ذكر شــده شامل مكانيزه شــدن و استفاده از روبات در صنايع جوشكاري مي گردد.

در زمينه مكانيزه نمودن جوشكاري ، به اهداف مهمي در جهت استفاده از سيستمهاي مكانيكي با هزينه كم يعني استفاده از ماشين هاي كوچك و يا كله گي هايي كه تــرچ جوشكاري بر روي آنها نصب بوده نايل گرديدند.

  مزاياي اين سيستم ساده به قرار زير است :

–    حداقل هزينه سرمايه گذاري

–    بالا بردن بازدهي جوشكاري

–    تجهيزات قابل حمل بوده و انعطاف بالايي دارند

–    كيفيت يكنواخت و خوب جوشكاري

روباتها مي توانند توسط افرادي كه جهت كار با آنها آموزش ديده اند به كار گرفته شوند. احتياجي نيست كه اين اشخاص در رابطه با روشهاي جوشكاري و يا رفع عيب اطلاعاتي داشته باشند و بطور كلي از سازماندهي توليد جدا مي باشند. بنظر مي رسد كه اين سيستم بسيار نسبت به اختلالات حساس باشــد . روش ديگر ، استفاده از سيستم روبات به عنوان بخشي از پروسـه مي باشد. گروهي از جوشكاران ماهر نه تنها دانش كار را مي آموزند بكله برنامه ريزي و سرويس روبات را نيز فرا خواهند گرفت.

اين سيستم احتياج به سرمايه گذاري اوليه بيشتري دارد ولي در مقابل قابليت بالايي براي مشكلات عملي و همچنين انطباق با تغييرات خصوصا” توليدات جديد دارد.

مطالب فوق الذكر حاكي از آن است كه در آينده احتياج به اپراتورهاي صلاحيت دار جهت كار با روباتها افزوني خواهد يافت و اين اپراتورها مي بايستي دانش كافي در زمينه روشهاي جوشكاري داشته باشند. بنابر اين استخدام هاي آتي بر پايه به كارگيري جوشكاران دستي ماهر باشد.

اين نكته را نبايستي فراموش نمود كه درصد بالاي از توليدات جوشكاري به صورت دستي و با روشهاي نيمه اتوماتيك ميـگ / مـگ ، تيـگ و جوشكاري قوســي با الكترود روش دار انجام مي پذيرد . همچنين روشهاي ديگري نيز براي مقاصد خاصي به كار مي روند . در واقـع اكثر پروژه هاي جوشكاري توسط جوشكاران ماهري كه از روش هاي دستي چون ميگ / مگ براي جوشكاري لوله استفاده مي كنند ، انجام مي پذيرد.

جوشكاري و سلامتي

شرايط كاري كه در كارگاههاي سنتي جوشكاري براي سلامت جوشكاران مضر است به قرار ذيل مي باشند:

–    تشعشع شديد اشعه

–    گاز و دودهاي حاصل از جوشكاري

–    سر و صداي زياد

–    موقعيت هاي كاري نامناسب

–    قطعات سنگين

از موارد منفي روش مكانيزه مي توان به محدود بودن به جوشكاري اتصالات ساده و نياز به نظارت دايم اشاره نمود. احتياجي به مهارت دستي نبوده ولي براي ارزيابي مداوم كيفيت جوشهاي توليدي وجود جوشكار لازم مي باشد . بدين معني كه جوشكار بايستي تجهيزات و ابزار را در موقعيت مناسب قرار دهد. مزاياي جوشكاري روبات در مقايسه با جوشكاري دستي و مكانيزه مشخص است. در اين روش قابليت همچنين كيفيت توليد تقويت مي گردد. تعدادي از مزاياي اين روش عبارتند از :

–    اپراتورها در اثر تماس مستقيم با دود جوشكاري نيستند . سيستم تخليه دود معمولا” در منطقه جوشكاري قرار گرفته و عمل تخليه را به خوبي انجام مي دهد.

–    اپراتورها از اثر مضر اشعه ماوراء بنفش و تشعشع حاصل از قوس جوشكاري بوسيله پرده و يا ماسك محافظت مي شوند و احتياجي به پوشش محافظ ندارند.

–    احتياجي به تغيير مكان قطعات مورد جوشكاري نمي باشد. اين قطعات بر روي مانيپولاتور اتوماتيك قرار گرفته ، بدين ترتيب به راحتي مي توانند در زواياي مختلف قرار گيرند.

–    سيكل جـــوش روبات بطور كلي از زمان شارژ و دشارژ فيكسچـرهاي جوشكاري طولاني تر مي باشد. اين امر سبب ايجاد محيط كاري با تنش كمتر براي اپراتور مي گردد. اپراتورها بايستي در حين سيكل جوشكاري روبات زمان كافي براي شارژ قطعات در فيكسچر داشته باشند. كار در محيطي عــاري از تنش موجب برآوردن توليــد در حد نيــاز و حتي بيشتر مي گردد.

–    اپراتورهايي كه در عين حال جوشكار نيز مي باشند فرصت يادگيري مهارت هاي جديد و مفيد را دارند. بنابراين طبيعت تكراري و خسته كننده جوشكاري دستي حذف مي گردد.

توجيه لازم جهت استفاده از روبات در صنعت جوشكاري عبارت از افزايش قابليت و توانايي محيط كاري مي باشد. از آنجايي كه اپراتور و يا برنامه ريز مي بايستي زواياي ترچ و موقعيت جوشكاري را پيش بيني نمايد، لذا ضروري است كه دانش كافي در زمينه روشهاي جوشكاري داشته باشد. اين اطلاعات ، اپراتور را در ارتقاء كيفيت كاري روبات كمك مي نمايد. بدين ترتيب ، تجربيات قبلي ، وي را در رابطه با يادگيري مهارت هاي جديد مرتبط با برنامه ريزي روبات ياري مي نمايد. حيطه كاري مهارت هاي جديد بيشتر در ارتباط با خلاقيت و تفكر منطقي مي باشد. نتيجتا” اپراتورها به راحتي با رايانه و قابليت هاي آن آشنا شده و در محيط هاي توليدي مورد استفاده قرار مي دهند.

استفاده از روبات در صنايع جوشكاري به روشهاي گوناگوني انجام مي شود. به عنوان مثال ، در موارد خاصي مي توان روبات جوشكاري را به صورت منفرد و جداگانه در پروسه توليد قرار داد.

–    در معرض ابزار لرزاننده قرار گرفتن

–    ميدانهاي مغناطيسي شديد

–    در معرض حوادث كاري بودن

–    جوشكاري يك كار منفرد مي باشند

–    انتظار توليد و كيفيت بالاي كار

–    فرصت هاي ضعيف شغلي

–    بازنشستگي زود هنگام

در اكثر كشورهاي صنعتي تعداد كمي از جوشكاران مي توانند تا سن بازنشستگي همچنان به صورت حرفه اي فعال بمانند. دليل عمده اين امر مشكلاتي است كه در رابطه با سلامتي شخص پديد آمده و موجب بازنشستگي زود هنگام و يا انتقال به مشاغلي ديگر مي گردد.

جوشكاران در معرض عوارض وخيم ناشي از آتش سوزي ، سقوط از ارتفاع و يا برق گرفتگي مي باشند. همچنين در معرض آسيب هاي فيزيكي چون بريدگي ، سوختگي در اثر تماس با فلز داغ ، جرقه هاي جوشكاري و تابش اشعه هاي مادون قرمز و ماوراء بنفش نيز مي باشند. ذرات ريز و گازهاي حاصله از جوشكاري نيز موجب بيماريهاي جدي مي شوند. گازهاي حاصله از جوشكاري مي توانند موجب حالت خفگي ، ذات الريه و تب فلزي گردند.

همچنين اثرات مزمن اين گازها بر سيستم تنفسي سبب آسم و برونشيت مزمن مي شود. از آنجائيكه جوشكاران در معرض غبارهاي آزبست و همچنين دود و غبار آلومينيومي مي باشند بنابراين عوارضي چون تصلب بافت ها دامن گير آنها مي گردد و جذب آلومينيوم و منگنز نيز سبب بيماريهاي مربوط به سيستم اعصاب مركزي مي شود. جوشكاران مرد در معرض كاهش قدرت بارروي قرار گرفته كه اين نيز به دليل كرم و منگنز ناشي از جوشكاري مي باشد . بنا به گزارش انجمن مطالعات بهداشتي در سوئد  ، 90  درصد از جوشكاران در معرض بازنشستگي زود هنگام هستند . در اين آمار ، جوشكاري رتبه هفتم را دارد ، بدين معني كه 6 نوع شغل ديگر نيز موجود مي باشد كه خطر آنها از لحاظ موارد پزشكي بيشتر از جوشكاري مي باشد. از دلايل اصلي اين بازنشستگي بيش از موعد ، بيماريهاي عضلاني و جمجمه اي و سيستم گردش خون مي باشد . در مطالعات ديگري كه بر روي جوشكاران شاغل در كشتي سازي انجام گرفت ، مشخص گرديد كه ضايعات پزشكي در جوشكاران نسبت به كارگراني كه در ساير بخش ها چون كشتي و يا تعميرات موتور كار مي كنند بسيار بيشتر مي باشد و جوشكاراني كه بخاطر عوارض ناشــي از شغل ، كار خود را تــرك مي كنند 20 درصد بيشتر از كارگـراني است كه در بخش كنتــرل كار مي كنند.

از موارد بالا چنين نتيجه گيري مي شود كه از نقطه نظر پزشكي ، مشكلي كه بيش از همه سلامتي جوشكاران را به مخاطره مي اندازد ناراحتي هاي مربوط به عضلات و جمجمه مي باشد. در آينده ، مطمئنا” جوشكاري بر روي مواد پرآلياژ و آلومينيوم كه احتياج به مهارت بالا دارد ادامه خواهد داشت و موارد محدودي خواهد بود كه اين جوشكاري ها با سيستم هاي روباتيك انجام پذيرد . بنابر اين در ساليان آتي نيز جوشكاران در معرض ذرات و غبار مضر و تنش ها خصوصا” در شركتها  و سازمانهاي كوچك خواهند بود. ساعات جوشكاري در روز افزايش يافته و بدين ترتيب تاثير اين مواد بر جوشكاران بيشتر خواهد گرديد. اين مشكل به خصوص در كارگاههاي توليد قطعات بـــزرگ كه جوشكاري در يك محل و بر روي يك قطعه انجــام مي پذيرد بيشتر نمايان مي باشد. از لحاظ مسايل اجتماعي يكي از بيماريهاي رايج شغلي ، بيكاري مي باشد. بايستي به اين مسئله توجه نمود كه استفاده از سيستمهاي اتوماتيك در جوشكاري منجر به بيكاري گشته كه خود سبب تاثيرات مضري بر سلامتي مي گردد.

مديريت منابع انسانـي

با وجود آنكه اتوماسيون و استفاده از روبات در صنايع جوشكاري به مرور زمان اهميت بيشتري مي يابد، ولي در آينده جوشكاري دستي همچنان به عوان يك فعاليت مهم در صنعت جوش ارزش خود را حفظ خواهد نمود و تعادلي مابين روشهاي دستي و اتوماتيك بوجود خواهد آمد. معمولا” يك جوشكار در سن 30  الي 35  سالگي مهارتهاي بالا را كسب مي نمايد. در اين سن جوشكار مهارت و ظرفيت فيزيكي لازم را داشته ، با بيشتر روشها و مواد جوشكاري آشنا بوده و به عنوان عضو فعال انجام وظيفه مي نمايد. در سن 40 و يا كمي بالاتر ، مشكلاتي در رابطه با برآورد كردن نيازهــاي كار گريبان گير او خواهد شد. و در اين مرحله اگر وظايف كاري جوشكار تغيير نكند ، مشكلات پزشكي براي او پيش خواهد آمد و بعد از گذشت چند سال مسئله بازنشستگي زود هنگام و يا تغيير شغل مواجه خواهد شد . اين وضعيت در شرايطي كه نيروي كار ارزان و قابل دسترس بود و همچنين تقاضا براي جوشكاران ماهر كم بود ، به خوبي قابل حل بود. ولي امروزه شرايط تغيير كرده و دلايل اين تغييرات به قرار ذيل مي باشد :

–    در اكثر كشورها ، ترغيب جوانان به جوشكاري روز بروز مشكل تر مي گردد.

–    آمار حاكي از آن است كه در آينده خصوصا” در اروپا رقابت شديدي براي نيروي كار خواهد بود.

–    رتبه و موقعيت اجتماعي و جوشكاري در جامعه پايين مي باشد و اكثرا” فرزندان خانواده هاي كم درآمد به اين شغل روي مي آورند.

–    افزايش تقاضا براي توليد سبب افزايش زمان جوشكاري مي گردد كه خود موجب بار كاري بيشتر براي جوشكاران مي شود. اين امر خود سبب ايجاد تنش بر كليه افراد دخيل در توليد مي شود.

–    تقاضا براي كيفيت بالاتر موجب آن مي گردد كه جوشكار تحت آموزش دائمي براي كسب مهارتهاي لازم باشد .

–    اتوماسيون و استفاده از روبات نياز به اپراتورهاي داراي دانش كافي در جوشكاري و برنامه ريزي توليد را مي طلبد.

با توجه به مطالب ذكر شده چنين مي توان نتيجه گرفت كه صنايع مي بايستي متوجه مسئله رقابت فشرده در جهت استخدام و حفظ جوشكاران ماهر باشند. در اين رابطه حرفه جوشكاري بايستي مورد حمايت قرار گيرد. معرفي تكنولوژي جديد در يك سازمان بايد با همياري مشترك كارگر و كارفرما انجام پذيرد. روش و رفتار به كار گرفته شده در موسسات و جامعه بطور فزاينده اي جوشكاران را به بازنشستگي زود هنگام ترغيب مي نمايد. اين شرايط مي بايستي تغيير يابد. دانش كافي براي شروع اقداماتي در اين زمينه موجود مي باشد . در كشور فنلاند با اعمال شرايط خاصي ، جوشكاران تا سن معمول بازنشستگي يعني 65 سال به كار ادامه مي دهند. مواردي كه در نظر گرفته شد شامل شرايط اقتصادي ، وضع جسماني خوب ، علاقه به كار و مناسبات اجتماعي بودند.

مكانيسم هاي ارتقــاء توانايي كار مـــورد تجزيه و تحليل قـــرار گرفت و يك جعبه ابـــزار ( tool box ) براي موسسات طراحي گرديد. اين به اصطلاح جعبه ابزار در واقع به عنوان راهنمايي براي:

الف) اشتغال

ب) برنامه ريزي

ج) تنظيمات برحسب تقــدم كار

بودند. نتايج نه تنها از لحاظ توانايي كار رضايب بخش بودنــد ، بلكه سبب بهبود در مسئله بازنشستگي نيز گشتند.

صنايع اروپايـــي با كمبود نيروي كار مواجهند . اين امر نه تنها به خاطر عـدم توانايي حفظ و نگهداري نيروهاي ماهر فعال مي باشد ، بلكه استخدام نيروي جوان هم روز به روز رو به كاهش مي گذارد .

در كل اروپا ، مدارس مهندسي ، آموزشي و برنامه هاي آموزشي ديگر جذابيتي براي نسل جوان ندارد. صنعت جوش نسبت به ساير شاخه هاي توليد با اين مشكلات بيشتر مواجه است . بنابراين مباحث مطرح شده در اين مقاله بايستي با جديت بيشتري در نظر گرفته شود.

درسهايي مهم براي صنايع توليدي

–    در آينده جوشكاري دستي و اتوماتيك بطور مشترك و در كنار هم خواهد بود ولي جوشكاري دستي با مسائلي مواجه خواهد شد كه ناشي از پيشرفت هاي تكنيكي مي باشد. در آينده به كارگران با مهارتهاي بالاتر نياز مي باشد.

–    روباتها و ساير ماشين ها در صورتي كه توسط اپراتورهايي كه داراي دانش كافي در رابطه با روش هاي پايـــه مي باشند به كار گرفته شوند ، بازدهي افزايش خواهد يافت. معرفي تكنولوژي هاي جديد توليد بايستي با همكاري مديريت و اپراتورها انجام پذيرد.

–    موسسات بايستي تغييرات اساسي در سازمان خود داده تا در به كارگيري افراد مشكلي نداشته باشند. به عنوان ديگر به مسئله مديريت منابع انساني بايد توجه داشت.

–    صنايع بايد قابليت ارائه كار جذاب ، محيط كاري خوب ، فرصت هاي شغلي خوب و حقوق مناسب را داشته باشند.

–    صنايع بايد براي افراد جوان ايجاد كار نمايند.