تحقیق بناها و يادمان هاي تاريخي – کاخ ها و عمارات

يكي از بناهاي مهم دوره صفويه در قزوين «حياط نادري» با عمارت ها و باغ هاي بسيار زيبا بوده است. اين مجموعه هفت در داشته است كه يكي از آن ها را عالي قاپو مي ناميدند. از درهاي آن جز در عالي قاپو، اثري باقي نمانده است.

اين بنا درگاه بلندي دارد كه به خيابان شهداي قزوين مشرف است. اين در به هشتي بزرگي متصل است و در داخل، در دو طرف آن دو اتاق وجود دارد كه جايگاه دربانان بوده است. راهرو طبقه دوم بنا نيز از همين اتاق ها مي گذشته است. در سمت غرب اين در، سه اتاق طولاني پهلوي هم در اتاق ها در دوره قاجاريه به قرائت خانه و ديگري به چاي خانه و ديگري به چاي خانه تبديل شد. اكنون تمام اتاق ها متعلق به چاي خانه است. در طرف شرقي بنا، بعدها، مدرسه اي ساخته شد. اين قسمت نيز در گذشته مانند طرف غربي، جايگاه قراولان و نگهبانان بوده است. جلو در عالي قاپو جلوخاني است كه در دو طرف آن دو سكوي پهن با سنگ ساخته شده است.

از اره هاي سردر، با كاشي پوشيده شده اند و بقيه سر در با گچ پوشيده شده است. در قسمت مياني سر در و بالاي در، كتيبه اي به خط ثلث جلي به قلم علي رضا عباسي- نقاش معروف- در كاشي معرق نوشته شده است. بالاي كتيبه در وسط سر در، پنجره مشبك بزرگي از كاشي معرق نوشته شده است. بالاي كتيبه، در وسط سردر، پنجره مشبك بزرگي از كاشي معرق دورو قرار دارد نظير آن را در ديوار شمالي نيز كار گذاشته اند. يكي از پنجره ها به خيابان شهدا و ديگري به حياط شهرباني كنوني گشوده مي شود. امروزه سر در عالي قاپو و حياط و ساختمان هاي شمالي آن، از محل اداره شهرباني قزوين است.

عمارت چهل ستون

اين بناي تاريخي كه يادگاري از دوران صفويه است، در وسط يك باغ قرار گرفته است. اين بنا در دو طبقه ساخته شده و تالار بزرگي دارد و در روزگار رونق، داراي درهاي خاتم كاري، راهروهايي با تزئينات نقاشي، كاشي كاري و طلا كاري جالب بوده است كه به مرور زمان، اين تزئينات از بين رفته و يا زيبايي اوليه خود را از دست داده است.

قطعه هاي تاريخي

در نقاط مختلف استان قزوين، قلعه هاي متعددي وجود دارد كه برجسته ترين آن ها قلعه الموت است كه با جنبش سياسي و ديني حسن صباح ارتباط مستقيم دارد. در زير، به معرفي مهم ترين قلعه هاي محدوده استان قزوين مي پردازيم:

قلعه الموت

اين قلعه بر فراز كوهي است كه اطراف آن را پرتگاه هاي عظيم بريدگي هاي شگفت فرا گرفته است. اين كوه از نرمه گردن ‌(ميان نرمه لات و گمارود) شروع شده و به طرف مغرب ادامه پيدا كرده است. صخره هاي پيرامون قلعه كه رنگ سرخ و خاكستري دارند، در جهت شمال شرقي به جنوب غربي كشيده شده اند. پيرامون دژ از هر چهار سو پرتگاه است و تنها راه دسترسي به آن راه بسيار باريكي است كه در جانب شمال آن قرار دارد.

قلعه الموت را مردم محل «قلعه حسن» مي نامند. اين قلعه از دو بخش غربي و شرقي تشكيل شده است. هر بخش به دو بخش: قلعه پايين و قلعه بالا تقسيم شده است كه در اصطلاح محلي، آن ها را «جورقلا» و «پيازقلا» مي نامند. طول قلعه حدود 120 متر و عرض آن در نقاط مختلف بين 10 تا 35 متر متغير است.

ديوار شرقي قلعه بالا يا قلعه بزرگ كه از سنگ و ملاط گچ ساخته شده است، كم تر از ساير قسمت ها آسيب ديده است. طول آن حدود 10 متر و ارتفاع آن بين 4 تا 5 متر است. در طرف جنوب، در داخل صخره اتاقي كنده شده كه محل نگهباني بوده است. در جانب شمال غربي قلعه بالا نيز دو اتاق به داخل در داخل سنگ كوه كنده اند. در اتاق اول، چاله آب كوچكي قرار دارد كه اگر آب آن را كاملا تخليه بكنند، داشته باشد. در پاي اين اتاق، ديوار شمالي قلعه به طول 12 متر و پنهاي 1 دارد. در جانب جنوب غربي اين قسمت، قلعه پايين تر واقع شده است و پرتگاه مخوفي دارد. در جانب جنوب غربي اين قسمت قلعه، حوضي به طول 8 متر و عرض 5 متر در سنگ كنده اند كه هنوز هم بر اثر بارندگي هاي زمستان و بهار پر از آب مي شود. در كنج جنوب غربي اين حوض، درخت تاك كهن سالي كه هم چنان سبز و شاداب است، جلب توجه مي كند. اهالي محل معتقدند كه آن را «حسن صباح» كاشته است. اين قسمت از قلعه، به احتمال زياد همان محلي است كه حسن صباح مدت 35 سال در آن اقامت داشته و پيروان خود را رهبري مي نموده است.

در جانب شرقي قلعه، پاسداران قلعه و افراد خانواده هايآن ها ساكن بوده اند. در حال حاضر آثار كمي از ديوار جنوبي اين قسمت باقي مانده است. در جانب شمال اين ديوار، ده آخور براي چارپايان در داخل سنگ كوه كنده شده است. گذشته از‌ آثار ديور جنوبي، ديوار غربي اين قسمت به ارتفاع 2 متر هم چنان پابرجاست، ولي از ديوار شرقي اثري ديده نمي شود. در اين قسمت، سه آب انبار كوچك در دل سنگ كنده اند و چند اتاق نيز در سنگ ساخدته شده كه در حال حاض ويران شده اند.

بين دو قسمت قلعه يعني قلعه بالا و پايين ميدانگاهي قرار دارد كه بر گرداگرد آن ديواري محوطه قلعه را به دو قسمت تقسيم كرده است. در حال حاضر در ميان ميدان آثار فراواني به صورت توده هاي سنگ و خاك مشاهده مي شود كه بي شك باقي مانده بناها و ساختمان هاي فراواني است كه در اين محل وجود داشته و ويران گشته اند.

به طور كلي بايد گفت، قلعه الموت كه دو قلعه بالا  پايين را در بر مي گيرد، به صورت بناي سترگي بر فراز صخره اي سنگي بنا شده و ديوارهاي چهارگانه آن به تبعيت از شكل و وضع صخره ها ساخته شده اند، از اين رو عرض آن به خصوص در قسمت هاي مختلف فرق مي كند از اين برج هاي قلعه سه برج گوشه هاي شمالي و جنوبي و شرقي هم چنان بر پاي اند و برج گوشه شرقي آن سالم تر است. دروازه و تنها راه ورود به قلعه در انتهاي ضلع شمال شرقي قرار دارد. مدخل راه منتهي به دروازه از پاي برج شرقي است و چند متر پايين تر از آن واقع شده است. در اين محل تونلي به موازات ضلع جنوب شرقي قلعه به طول 6 متر و عرض 2 متر و ارتفاع 2 متر در دل سنگ هاي كوه كنده شده است. با گذشتن از اين تونل، برج جنوبي قلعه و ديوار جنوب غربي آن كه روي شيب تخته سنگ ساخته شده است، نمايان مي گردد. اين ديوار بر دشت وسيع گازرخان كه در جنوب قلعه قرار دارد مشرف است؛ به نحوي كه دره الموت رود از آن ديده مي شود.

تحقیق بناها و يادمان هاي تاريخي – کاخ ها و عمارات