مقاله کامل باغ فين كاشان

باغ فین کاشان
فهرست مطالب :
موقعیت باغ فین کاشان…………………………………………………..2
تاریخچه باغ فین کاشان …………………………………………………3.
سابقه تاریخ باغ فین……………………………………………………..4
وضع کنونی باغشاه ……………………………………………………..8
معرفی و شکل گیری باغشاه فین ……………………………………….10
سر درب ، دیوار و برج ها ………………………………………………21
چشمه سلیمانیه …………………………………………………………..23
شتر گلوی عباسی ………………………………………………………..25
شتر گلوی فتحعلیشاهی…………………………………………………..27
اندرونی کریم خانی و اتاق شاه نشین ………………………………….28
حمام ها……………………………………………………………………28
فهرست نقشه ها:
شبکه های دسترسی در وضع موجود ……………………………..33
تراكم بناهای محوطه بنا………………………………………………34
سایت پلان………………………………………………………………35
عناصر شاخص باغ فین ………………………………………………36
قدمت ابنیه………………………………………………………………37
بررسی کاربری های موجود ………………………………………….38
یازشناسی کاریری های وضع موجود…………………………………39
چگونگی حضور آب وشکل حرکت آن در باغ ……………………….40
دسترسی ها …………………………………………………………….41
جهت حرکت آب بر اساس شیب زمین در باغ ……………………….42
نظام حرکتی …………………………………………………………….43
نظام کارکردی ………………………………………………………….44
موقعيت باغ فين- كاشان
شهر كاشان در حاشيه كوير در فاصله 220 كيلومتري جنوب شهر تهران و 86 كيلومتري جنوب شهر قم واقع است. مختصات جغرافيايي آن 51 درجه و 27 دقيقه طول شرقي و 33 درجه و 59 دقيقه عرض شمالي است و ارتفاع آن از سطح درياي آزاد بين 940 تا 1130 متر مي‌باشد. ناحيه فين يكي از تفرجگاه‌هاي اطراف كاشان است و مي‌توان نسبت ناحيه فين به كاشان را مانند منطقه تجريش به تهران دانست. ناحيه‌اي كه باغ فين در آن قرار گرفته‌است, به نام فين كوچك معروف بوده و موقعيت آن در جنوب غربي شهر كاشان مي‌باشد. باغ تاريخي فين در منتهااليه جنوب شرقي جاده فين (خيابان اميركبير) در شهر كاشان و در مجاورت مظهر چشمه تاريخي سليمان قرار گرفته‌است. در گذشته در ناحيه فين منظومه‌اي از باغ‌ها وجود داشته كه باغ فين با اهميت‌ترين و در حقيقت نگين آن منظومه بوده‌است.
ناحيه فين«فين قصبهاي است در بخش مركزي شهرستان كاشان كه داراي دو قسمت جداگانه فين بزرگ و فين كوچك است، و بعضي آن را فينين نامند. فين در شش هزار گزي باختر كاشان قرار گرفته است و به واسطه كثرت اشجار و آب و هواي خوب يكي از تفرجگاههاي اطراف كاشان است، آب آن از چشمه معروف سليمانيه و سفيدآب تأمين ميشود و . . . (لغتنامه دهخدا). طبق نوشته دونالد ويلبر در كتاب باغهاي ايراني و كوشكهاي آن: «وقتي مسافر به شهر تاريخي كاشان نزديك ميگردد ميتواند در سمت راست جاده، باغ فين را با سروهاي زيبايش مشاهده كند، با بازديد از اين نقطه ميتوان گفت كه مهمترين نقطه اين شهر را ديده است.» قديميترين منبعي كه در مورد تاريخ فين و آبهاي آن اشاراتي دارد، كتاب تاريخ قم (تأليف سال 378 هجري قمري) است كه البته مانند بسياري از مناطق ديگر پايهگذاري آن را با شخصيتهاي اساطيري آميخته چنين مينويسد: «فين آن را بشتاسب بنا كرد و در آن وقت كه با ارجاسف ملك ترك كارزار كرد و كاريزهاي آن ديه را با اشارت ملك جم بيرون آورده و بسيار آبند» فين كوچك كه باغ فين نيز در آن واقع است، داراي 17 محله ميباشد، اين محلات عبارتند از: محله سرپايين، محله پشت باغ، محله مصلي، محله ملتي، محله رودخانه، محله باغكهنه، محله سازمان آب، محله ملاقطب، محله انار، محله توتستان، محله زيارت، محله شاهزاده ابراهيم، محله گذر، محله پنجروزه، محله حيدري، محله تنبيلي، زبان مردم فين فارسي است، ولي زبان محلي كه ريشههاي فرس قديم دارد در اين قسمت رايج است. مذهب مردم فين شيعه اثني عشري است.
تاریخچه باغ فين كاشانبه نظر ميرسد در دوران باراني بين آخرين دورههاي يخچالي دوران چهارم Plistocem در نجد ايران درياچه پهناوري گسترده بوده است. اين دريا با شروع عهد خشكسالي به تدريج خشك شده و اكنون در محل آن كوير بزرگ مركزي برجاست. در اواخر هزاره ششم در سرزمين حاصلخيز رسوبي در جوار كوهستان و حاشيه كوير مركزي اولين استقرارها در ناحيه سيلك شناسايي شده است. يكي از مهمترين عوامل اين امر كه موجب استقرار طولاني در اين ناحيه گرديده را ميتوان وجود چشمه فين در 2 كيلومتري اين ناحيه ذكر كرد. در واقع مهمترين عامل شكلگيري تمدنها از قديميترين دورانها در اين ناحيه، وجود آب سرشار و دائمي در سرچشمه فين است، كه باعث جذب انسان به اين منطقه شده و در شكلگيري و پيشرفت تمدن در اين ناحيه نقش اساسي ايفا نموده است. از دوران هخامنشي اين ناحيه مطلب خاصي نميدانيم، تنها در روستاي مرق مجموعهاي از سكههاي داريوش سوم به همراه تعدادي سكههاي سلوكي يافت شده است. وجود آتشكده نياسر بجاي مانده از زمان ساسانيان در حومه كاشان نشان از آباداني و معمور بودن ناحيه در آن دوران دارد، به حدي كه طبق گزارشهاي اعثمكوفي در جنگ نهاوند، دلاوري از ناحيه كاشان (آذرگرد) با بيش از بيست هزار سوار در اين نبرد شركت داشته كه روياروي لشكر اعراب ايستاده اند. و دست آخر اينكه حمدا. . . مستوفي در نزهته القلوب بناي شهر كاشان را در دوره اسلاميبه زبيده خاتون همسر هارون الرشيد نسبت داده است .
سابقه تاريخ باغ فين
باغ كهنهوجود باغ فين به دوران آلبويه منسوب است كه از اين دوران شواهدي در دست نيست و اثبات اين مطلب نياز به تحقيقات و كاوشهاي باستانشناسي دارد. بعد از اين دوران نيز وجود باغ فين را به دوران ايلخاني منسوب كردهاند، ياقوتحموي (قرن هشتم) نيز از گشت و گزار مردم كاشان در اطراف باغات فين ياد كرده است. در دوران آغازين حكومت شاهاسماعيل صفوي (909 هجري قمري) مردم كاشان كه از رسميشدن مذهب شيعه به شوق آمده بودند، مشتاقانه در انتظار ديدار شاه محبوب خود به آذينبندي كوچه و خيابان شهر پرداختند. شاهاسماعيل به كاشان آمد، در باغ فين جلوس كرد، و در سرچشمه فين بار عام داد. همه اقشار مردم ـ در اين جشن و سرور شركت كردند و پس از مراسم تشريفات به طعام دعوت شدند. شاه از آن همه احساسات و پذيراييهاي بسيار شادمان شد و در پايان دستور برپايي جشن خلعت داد. (شاهاسماعيل دو بار باغ فين آمد و در آنجا جشن و سرور برپا كرده است.). 2- باغ فين1- در اواخر دوران شاهطهماسب زلزله مهيبي در شهر كاشان روي داد. كانون آن در منطقه فين بوده و در آنجا آسيب فراواني به بناها وارد كرده است. پس از شاهطهماسب تا به حكومت رسيدن شاهعباس اول دو تن از خاندان صفوي به حكومت رسيدند. (شاهَاسماعيل دوم، و محمد خدابنده پدر شاهعباس) در تمامياين دوران حكومت مركزي ضعيف بوده و چندين سال حكومت كاشان در دست تركمنان افتاده است كه در آن دوران خرابيهاي بسياري به بار آوردهاند. 2- در عهد شاهعباس پس از رفع فتنه تركمنها، شاه صفوي اوامري جهت عمران و آباداني كاشان و تدارك وسايل توسعه و ترقي صنايع محلي و بهبود اوضاع عموميآنجا صادر كرد و آقا خضرنهاوندي حاكم كاشان مأمور اجراي آن شد. حسن نراقي در كتاب آثار تاريخي شهرستانهاي كاشان و نطنز آورده است: «شاه عباس چون بناي سالخورده و ويران گشته فين را خور همسري با چشمه سليمانيه و همت والاي خود نميديد، از اين رو طرح كاخ جديدي بدينگونه پي افكنده شد. مظهر آب روان چشمه را قريب500 متر بالاتر از باغ قديم يعني در مكان چشمه كنوني قرار داد و باغشاه جديد را در محدوده زمينهاي نوگير به ابعاد 157 متر طول شرقي و غربي در 142 متر عرض شمالي و جنوبي حصار بندي كرد و در چهارگوشه آن برجهاي گرد و مرتفعي بنا كرد و. . .»
شاهعباس براي رفع خطر سيل در حدود يك كيلومتري جنوب باغ سدي مستحكم با سنگ و ساروج ساخت كه هنوز هم پا برجاست. خضرنهاوندي سالها در كاشان حكومت كرد و در طي اين دوران بر قدرت خود افزود، تا جايي كه قدرتش به حدي رسيد كه شاه عباس از نفوذ او احساس خطر كرد. در سال 1016 هجري قمري به هنگام حضور شاه عباس (احتمالاً در باغ فين) كلهپزي با كارد به او حمله كرد و وي را از پاي در آورد از آنجايي كه برادر وي ملاعبدالباقي نهاوندي صاحب كتاب «مآثر رحيمي» پس از قتل برادر به هندوستان فرار كرده و بر طبق نوشتههاي او، اين نتيجه دور از ذهن نيست كه اين قتل، قتلي سياسي بوده و به فرمان شاه اجرا شده است. در اينباره حتي اسكندربيگ منشي نيز سكوت كرده است و مطلبي در كتاب عالم آراي عباسي ننوشته است. شاه صفي پس از مرگ شاه عباس به حكومت رسيد. او نيز مانند پدر خود براي عمران و آبادي اين باغ كوشيد و طبقه فوقاني بناي شترگلوي صفوي با چوب و آهن در زمان او ساخته شد (سال 1050 هجري قمري) تا وي بتواند مناظر اطراف را از بلندترين نقطه مشاهده كند. شاهصفي نيز چندين بار به كاشان و باغ فين آمده است و در آخرين سفر خود در عمارت دولتخانه كه از ابنيه دوران شاهعباس است بر اثر افراط در خوردن شراب از پاي درآمد و فرزندش عباس دوم در سن 10 سالگي در آنجا تاجگذاري كرد. لكهارت مينويسد: «شاه سليمان و شاه سلطانحسين نيز حين عبور از كاشان مدتي در عمارتهاي دولتخانه و باغ فين با تشريفات توقف و كامراني مينمودهاند.» پس از شاه سلطان حسين و حمله افغانها كاشان مورد بي مهري واقع شد و بسياري از عمارتهاي آن رو به ويراني گذاشتند. در سال 1175 هجري قمري هنگاميكه شهريار زند در آذربايجان بود زكيخان در اصفهان علم طغيان و سركشي بر افراشته كاظمخان بختياري را با گروهي به حكومت كاشان فرستاد، عبدالرزاق كه از طرف كريمخان وكيلالرعاياي آن شهر بود از مشاهده بيدادگريها به خشم آمده و نيمه شبي بر آنها تاخت و كاظمخان را دستگير نمود. زكيخان پس از اين حادثه گروه ديگري را به سركردگي عليمحمدخان به كاشان فرستاد. آنها در عمارت دولتخانه پناه گرفتند، منتهي عبدالرزاقخان آنجا را تصرف كرد و عليمحمدخان به باغ كه برج و باروهاي مستحكميداشت پناه برد. كريمخان كه عازم بازگشت به اصفهان بود دستهاي را روانه كاشان نمود آنها نيز بي درنگ به باغشاه حمله بردند و از آنها شكست خوردند. علي محمدخان كه از رسيدن كريمخان بيمناك شده بود سرهاي كشتهها را جدا كرد و به اصفهان گريخت. در دوران حكومت عبدالرزاقخان زلزله شديدي در كاشان به وقع پيوست كه خانه هاي آن شهر را ويران كرد. پس از اين جريان، وي با فرمان كريمخان شروع به تعميرات در كاشان و باغ فين نمود و عمارت جديدي نيز به ابنيه اين باغ افزود كه به خلوت كريمخاني موسوم است. در عهد كريمخان شه ملك قباد با سعي سليم حاكم پاك نهادتعمير چو يافت باغ فين آذر
گفت آباد شده عمارت فين آبادابيات بلا قطعه شعري است كه آذر بيگدلي سروده است و بيت آخر آن به حروف ابجد سال 1176 هجري قمري را نشان ميدهد. پس از كريمخان نسيم اميدي كه به سوي باغ وزيده بود براي مدتي از حركت باز ايستاد. اما با به قدرت رسيدن فتحعليشاه و نظر توجهي كه اين پادشاه به آنجا كرد، باغ دوباره اهميت خود را باز يافت. فتحعليشاه بر اثر دلبستگيهايي كه به صفاي باغ و زيباييهاي چشمه فين داشت به حاجي حسينخان صدراعظم اصفهاني سرپرست حوزه حكمراني كاشان دستور داد تا همزمان با ساختن مدرسه سلطاني خرابيهاي باغ را مرمت نموده آنجا را زيب و آرايشي شاهانه بدهند. در مدتي كه اين مكان در حال تعميرات و نوسازي بود خود شخصاً براي سركشي و تفرج در باغ حاضر ميشد تا در سال 1226 هجري قمري كار ساخت آن به پايان رسيد.

افزودههاي دوران فتحعليشاه به باغ فين عبارتند از:
– نقاشيهايي كه در شترگلوي صفوي به بنا افزوده شده است، كه عبارت بودند از تصوير دربار رسمي فتحعليشاه 2- تصوير ديگري در همين بنا در حال شكار3- ساخت حمام بزرگ و يا حمام سلطنتي 4- ساخت شتر گلوي قاجار (فتحعليشاهي) در سمت جنوب غربي باغ. 5- ايجاد خلوت نظام الدوله (حرمسرا) توسط دامادش علي محمد خان نظام الدوله. فتحعليشاه در سالهاي 1224،1225،1226 و 1234 هجري قمري در باغ فين اقامت كرد. آخرين ديدارش از باغ در سال 1249 هجري قمري هنگام عزيمت به سوي اصفهان انجام گرفت. در سال 1256 هجري قمري محمدشاه در راه مسافرت به اصفهان مدت دو هفته در باغ فين

فایل : 45 صفحه

فرمت : Word