کارآموزی ساخت و تولید

آَشنایی با واحد چرخدنده شرکت

اطلاعات جمع آوري شده در خصوص كارگاه توليدي چرخدنده و محور در رابطه با چارت سازماني و ماشينهاي موجود و روشهاي ماشينكاري و … يك سري اطلاعات اجمالي در مورد توليد محور و چرخ دنده به خوانندگان اين گزارش ارائه مي نمايد كه اين گزارش با توجه به نياز شركت جهت طراحي سيستم هاي جامع به كمك مسئولين كارگاه و افرادي كه مستقيماً با مسائل كارگاهي درگير هستند و در كليه مراحل راه اندازي و توليد قطعات و … شركت داشته اند در قسمت MIS تهيه شده است. لازم بذكر است كه اطلاعات اين گزارش حاوي مطالبي عملي و اطلاعات مختصر تئوريك براي افرادي كه مي خواهند از طريق مطالعه اين گزارش و بازيد از كارگاههاي توليدي با عملكردهاي كارگاهي بيشتر آشنا شوند ،
مي باشد.

عمليات ساختماني واحد ماشين كاري چرخ دنده و محور از اواخر سال 1366 شروع و تا اواخر سال 1369 طول كشيده است و همزمان با آن نسبت به خريد ماشيت آلات اقدام و از سال 1369 شروع به نصب و درسال 1370 در چهار مرحله راه اندازي گرديده است.

1ـ دنده زني تا مرحله عمليات حرارتي

2ـ دنده زني تا قسمت نهايي

3ـ ماشينكاري محور تا مرحله عمليات حرارتي

4ـ ماشينكاري محور تا قسمت نهايي

كه مراحل 1و2 در سال 1371 و مراحل 3 و4 در سال 1374 به اتمام رسيده است.

  روش ساخت چرخدنده :

چرخ دنده ها بر حسب موقعيت و بكار بردن آنها در صنعت چه از نظر استحكام و چه از نظر مقاومت يا كاري كه انجام مي دهند بطرق مختلف زيرساخته مي شوند :

1ـ بطريقه ريخته گري

2ـ بطريقه متالورژي پودري

3ـ بطريقه رولينگ

4ـ بطريقه براده برداري

طريقه ريخته گري براي ساخت چرخدنده هايي كه دقت زيادي ندارند استفاده مي شود. ابتدا مدل چرخدنده مذكور را از چوب يا فلز ساخته و سپس از همان مدل ساخته شده استفاد نموده و آنرا قالب گيري مي كنند. مواد ذوب شده را در داخل قالب هاي ساخته شده ، مي ريزند و پس از سرد شدن و در آوردن آنها از قالب ، چرخدنده خواسته شده بدست مي آيد از اين روش هنگامي استفاده مي شود كه اولاً دقت زيادي نداشته باشند و در ثاني چرخدنده بزرگ بوده و از نظر قيمت از همه طريقه هاي ساخت چرخدنده ارزانتر خواهد بود.

چرخدنده هاي تهيه شده بدين طريق بيشتر در ماشين هاي كشاورزي و راه سازي مورد استفاده قرار
مي گيرند.

در روش متالوژي ، پودر فلزات تهيه و ساخت قطعات همراه با گرم كردن و تراكم انجام مي گيرد قطعاتي كه بدين ترتيب ساخته مي شوند داراي امتيازاتي از جمله توليد سريع مي باشد. اين روش چرخدنده هاي دقيقي را براي ما ارائه مي دهد ولي متالوژي پودري نياز به تكنولوژي خاصي دارد كه در حال حاضر زياد رايج نيست.

در طريقه رولينگ ، ابزار برشي شامل دو عدد بلوك خواهد بود كه روي آنها آج ايجاد شده است و براي ايجاد دنده روي هزارخارها يا دنده هاي ريز با مدول كوچك مورد استفاده قرار مي گيرد. نحوه كار بدين صورت است كه دنده بين دو بلوك يك حركت غلتشي پيدا مي كند و ابزار برشي ضمن حركت افقي
( مخالف جهت هم ) با اعمال يك فشار روي قطعه كار دنده مورد نظر را ايجاد مي كند. البته لازم به ذكر است كه قطر سر دنده كمي باد خواهد كرد و بايستي اينمورد در قطر رعايت شود. ( كوچكتر از اندازه در نظر گرفته مي شود ).

براي تهيه چرخدنده از روش چهارم در اين شركت استفاده مي شود و در اين روش دقت چرخدنده ها بيش از ساير روشهاست در نتيجه هنگام كار توليد صدا و لرزش نكرده و راندمان كار بيش از ساير چرخدنده ها است.

براي ساختن چرخدنده ها بطريقه براده برداري مي بايستي ابتدا ماده خام آن قطعات بطريق روش فورجينگ ( FORGING ) ساخته شود. براي اين كه تا حدي با روش فورجينگ آشنا شويم توضيحات مختصري در مورد اين عمليات نيز آمده است تا با روش هاي معمول آن و روشهايي كه قطعات شركت با آن روش ساخته مي شوند آشنا شويم.

فورجينگ 

به فرآيند تغيير شكل پلاستيكي فلز به وسيله اعمال نيروهاي موضعي توسط چكش هاي دستي يا مكانيكي ، دستگاههاي پرس يا دستگاههاي مخصوص ، فورجينگ گفته مي شود. اين عمل تغيير شكل دادن فلز مي تواند در حالت سرد يا گرم صورت گيرد ولي كلمه فورجينگ به حالت گرم ( بالاتر از دماي تبلور مجدد ) اطلاق مي شود كه تغيير شكل در اين فرآيند بطور كلي عبارت از :

1ـ اضافه كردن طول و كم كردن مقطع با بيرون كشيدن فلز از يك سوراخ

2ـ كم كردن طول و زياد كردن مقطع با ضربه زدن

3ـ جريان دادن فلز در تمام جهات بوسيله فشردن آن در يك قالب بسته

روش هاي معمول فورجينگ عبارتند از :

1ـ چكش كاري يا آهنگري

2ـ آهنگري حديده اي

3ـ مهرش

4ـ پرچ كاري گرم

5ـ فورجينگ غلطكي

6ـ فورجينگ قرار

1ـ چكش كاري يا آهنگري

معمولا بعد از اعمال هر گونه ضربه موضع و طول قطعه عوض مي شود از نوع ساده آن مي توان كار آهنگري معمولي را مثال آورد كه در ساخت چكش ، كلنگ و نعل استفاده مي شود.

2- آهنگري حديده اي

در اين روش ، قالب مورد مصرف دو تكه است يك نيمه قالب در روي چكش و نيمه ديگر روي سندان نصب مي شود فلز گداخته را در نيمه پايين قرار داده و نيمه بالايي را طي يك يا چند ضربه بر روي آن مي كوبند.

3- مهرش

در فورجينگ ضربه اي قسمت عمده انرژي در حوالي سطح و در پايه دستگاه تلف مي شود در نتيجه تهيه قطعات بزرگ به روش چكش كاري امكان ندارد در مقابل در روش مهرش عمل فشردن فلز تدريجي بوده و در تمام حجم قطعه نفوذ مي كند ( البته به قطعه زمان داده مي شود تا قطعه بتواند تغيير شكل دهد ) پرس هاي فورجينگ مهرش در اندازه هاي خيلي بزرگ ساخته مي شوند در فورجينگ مهرش كه معمولاً شيب قطعات كمتر از فورجينگ حديده اي است در نتيجه دقت ابعادي محصول بيشتر است.

غالباً عمل شكل دادن طي يك مرحله بسته شدن قالب صورت مي گيرد.

4- پرچ كاري گرم

پرچ كاري گرم بعمل زياد كردن قطر يك ميله در انتها يا در قسمت مياني بوسيله اعمال فشار در جهت طول آن گفته مي شود.

5- فورجينگ غلطكي

كاهش ضخامت و ازدياد طول ميله هاي گرد يا مستطيل شكل به منظور تهيه قطعاتي مانند محور چرخ اتومبيل و فنرهاي تيغه اي و … با روش فورجينگ غلطكي صورت مي گيرد. دستگاه فورجينگ غلطكي داراي دو غلطك نيم استوانه اي است كه شيارهايي با مقاطع مورد نظر و كمي خارج از مركز نسبت به محور چرخش روي آن ايجاد شده است. قطعه كار گرم شده را هنگامي كه غلطك ها باز هستند در دهانه بين آنها قرار مي دهند و در طي دو نيم دور چرخش غلطك ها ميله بتدريج فشرده شده و از بين شيار جلوي دستگاه بيرون مي آيد سپس قطعه بين دو سری غلطك ديگر قرار داده مي شود و آن قدر اين عمل تكرار مي شود كه به اندازه و شكل دلخواه برسد.

6- فورجينگ قرار  

فورجينگ قرار بعمل كم كردن قطر لوله يا ميله با عبور از حديده در اثر نيروي ضربه اي گفته مي شود يك مثال از اين نوع فورجينگ تنگ كردن كپسول هاي گاز است.

در شركت چرخشگر كه قطعات فرج شده از تراكتور سازي تامين مي شود به صورت زير در تركيبي از مرحله اول يعني آهنگري و مرحله دوم حديده اي ساخته مي شوند.

بدين ترتيب كه فلز داغ كه دماي آن مخصوص دماي فرج است و براي هر جنس قطعه متفاوت و معمولاً از حدود 910-1100 درجه سانتيگراد است آهنگري مي شود.  در مرحله اول كه با استفاده از روش آهنگري انجام مي شود تغيير شكل اوليه قطعه بوقوع مي پيوندد. در اين حالت ضمن اينكه شكل ظاهري قطعه به شكل اوليه نزديك مي شود قسمت هاي اكسيده نيز جدا مي شوند.

جدا شدن قسمت اكسيده داراي اين مزيت اساسي است.

در مراحل بعد در صورت وجود اكسيد روي قطعه هنگام جاري شدن قطعه ، قسمت اكسيده شده به داخل جان قطعه نفوذ مي كند و عامل ترك مي شود.

در مرحله دوم فورجينگ كه تشكيل شده است از دو مرحله آهنگري حديده اي كه در مرحله اول آن شكل ابتدايي قطعه كه خيلي نزديكتر به شكل اصلي قطعه مي باشد شكل مي گيرد ، عين همين مرحله منتها با اين تفاوت كه فرم اصلي قالب ها برابر زاويه و ابعاد قطعه مي باشد مرحله ديگري نيز انجام
مي شود كه با انجام اين مرحله فرم اصلي قطعه ايجاد مي شود. اما براي ايجاد سوراخهاي وسط دنده ها در مرحله اي بنام BED PANCH اين سوراخها ايجاد مي شوند بدين ترتيب كه قطعه در يك نشيمنگاه خواهد نشست و توسط سنبه با اعمال نيرويي ضربه اي ، سوراخ قطعه ايجاد مي شود.

البته لازم به ذكر است كه يك راهنماي سوراخ كاري قبلاً در مراحل آهنگري حديده اي ايجاد شده است. بدين ترتيب كه وقتي عمل آهنگري صورت گرفت براي در آوردن قطعه از قالب ، به هنگام جدا شدن هر دو قالب بالايي و پاييني سنبه اي به فلز داغ ضربه مي زند تا قطعه را از قالب جدا نمايد در اين زمان است كه راهنماي سوراخ كاري ايجاد مي شود.

آخرين مرحله اي كه روي اين قطعات فرج شده انجام مي پذيرد اين است كه قطعات امكان دارد در حين مرحله BED PANCH كج و معوج شوند اين مورد در مرحله اي بنام HOT SET اصلاح مي شود بدين ترتيب كه توسط قالبهاي تختي كه تا ابعاد پاياني قطعه بهم نزديك مي شود اين ايراد را بر طرف
مي كنند.

لازم به يادآوري است كه كليه اين مراحل در زماني كمتر ازدو دقيقه انجام مي پذيرد زيرا بايستي تا زمانيكه قطعه فورج داغ است اين مراحل بپايان برسد.

کارآموزی ساخت و تولید