مقاله کامل نقش معلمان درتربیت فرهنگی و اجتماعی دانش آموزان

نقش معلمان درتربیت فرهنگی واجتماعی دانش آموزان
چکیده
معلمان یکی ازافراد کلیدی هستند که نقش مهمی در پرورش نیروهای فرهنگی- اجتماعی- اقتصادی در زندگی دانش آموزان دارندومی توانند دانش آموزان را که جزئی از افراد جامعه هستند و درآینده نقش ایفا می کنند هدایت وراهنمایی کنندتابتوانند آینده ی جامعه خود را به دست خود رقم زنند.یکی از فعالیتهای لازم وضروری برای معلمان آشنایی آنها به فرهنگ جامعه خود است.معلمی که فرهنگ جامعه خود را بشناسد خیلی بهتر مفاهیم فرهنگ جامعه را به دانش آموز یاد می دهد تامعلمی که به فرهنگ جامعه خود آشنایی کامل ندارد.از هدفهای آموزش دانش آموزان توسط معلمان این است که آنها بتوانند در زندگی روزمره خود تصمیم هایی درست و عاقلانه بگیرندتا این که دانش آموزان بتوانند به طور مؤثر در زندگی اجتماعی شرکت کنند.وتا زمانی که افراد جامعه مهارت هاوعادات معینی را در خود پرورش ندهند نمی توانند به مؤفقیت ورضایت خاطر به زندگی اجتماعی ادامه دهند.جهان وجامعه در حال تغییر و تحول و روبه پیشرفت هستند.این پیشرفت ها در جامعه ممکن است مفید و در موارد دیگر زیانبار باشند.وظیفه معلمان در این زمینه آگاهی دادن دانش آموزان دراستفاده از این تکنولوژی های روز به نحوی که نه به خود و نه به جامعه ضرری وارد کنند.بعضی از کشورها قصد وهدف تغییر یا از بین بردن فرهنگ کشورهای اسلامی را دارند معلمان را می توان به عنوان حافظ و مدافع این فرهنگ ها دانست زیرا آنها می توانند با در اختیار گذاشتن اطلاعات وآگاهی دادن به دانش آموزان، آنان را از قصد وهدف دشمنان آگاه سازند.یکی از راه های تأثیر گذاری معلم در تربیت وشخصیت دانش آموزان، داشتن محبوبیت و مقبولیت در نزد دانش
آموزان است.معلمی که در نزد دانش آموز محبوبیت داشته باشد بهتر می تواند از لحاظ تربیتی درذهن و اندیشه دانش آموز نفوذ کند تا معلمی که محبوبیتی در بین دانش آموزان ندارد.
واژگان کلیدي: معلم، تربیت فرهنگی، تربیت اجتماعی، دانش آموز
مقدمه
در آغاز قرن بیست و یکم، به تعلیم و تربیت بیش از گذشت توجه شده است تا جوامع بشری بتوانند با ایجاد تحول و افزایش کارایی های و کفایت در این زیرمجموعه نظام های اجتماعی، با چالش های موجود به گونه ای سازنده روبرو شوند و برای عبور از آنها بستری مناسب تر، کارسازتر و موجه تر در اختیار داشته باشند. به دیگر سخن، بشر امروز به خوبی دریافته است که تحول در آموزش و پرورش پیش نیازی است برای پاسخ گویی به چالش های علمی، صنعتی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و اخلاقی و دستیابی به توسعه پایدار. اولویت اول به معلم تعلق می گیرد. چون، کارگزار اصلی تعلیم و تربیت به حساب می آید و تحقق اهداف متعالی نظام و تربیت، در هر بعد و اندازه ای که باشد، با واسطه معلم صورت می پذیرد. آنچه دانش آموزان کسب می کنند، بیش از هر چیز، متأثر از خصوصیات، کیفیات و شایستگی های علمی، فرهنگی، اجتماعی، اخلاقی و معنوی معلمان است. کافی است بر محورهایی که بر تغییر و تحول در نظام های تعلیم و تربیت در سطح ملی و بین المللی مطرح شده اند نگاهی، هر چند گذرا، داشته باشیم تا دریابیم بدون در نظر گرفتن جایگاه ویژه برای عنصر معلم، هیچ یک از خواسته ها تحقق نخواهد یافت. (رووف، 1379).
متن
مفهوم و تعریف معلم
معلم در فرهنگ معین، تعلیم دهنده و آموزنده، معنی شده است و در فرهنگ عمید، تعلیم دهنده، آموزاننده و آموزگار و در لغت نامه دهخدا نیز آموزنده، آموزاننده، تعلیم دهنده، آموزگار و شیخ معنی شده است. امروزه در نظام های آموزشی و پرورشی جهانی معلم به معنی خاص به کسی اطلاق می
شود که واجد ویژگی ها و صلاحیت های مشخص بوده و حرفه و شغل او تعلیم است. (اسدی گرمارودی، 1392).
می توان بر اساس دیدگاه اسلامی تعریف ذیل را از تربیت ارائه نمود:
«تربیت عبارت است از فرایند تعاملی زمینه ساز تکوین و تعالی پیوسته هویت متربیان، به صورتی یک پارچه و مبتنی بر نظام معیار اسلامی، به منظور هدایت ایشان در مسیرآماده شدن جهت تحقق آگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه در همه ابعاد». (مبانی نظری تحول بنیادین، 1390).
فرهنگ
عموماً فرهنگ یک جامعه یعنی راه های زندگی آن جامعه. فرهنگ به معنای آداب خوب نیز استعمال شده است. فرهنگ از نظر یک جامعه شناس شامل کلیه رفتارهایی است که در زندگی اجتماعی آموخته شده و از طرق گوناگون بین نسلهای مختلف یا افراد یک نسل انتقال پیدا کرده است (شریعتمداری، 1392). فرهنگ مجموعه پیچیده ای است که شامل، معتقدات، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، قوانینی، سنن و بلاخره تمام عادات و رفتار و ضوابطی که فرد به عنوان عضو جامعه خود فرا می گیرد. (مرتضوی و دیگران، 1388). حضرت امام خمینی (ره) پیرامون فرهنگ فرمودند:«اگرفرهنگ درست شود، یک مملکت اصلاح می شود» (صحیفه نور، ج 1، 390).در بیان و اندیشه نایب بر حقش مقام معظم رهبری (مدظله العالی) با تعابیری همچون: «فرهنگ روح در کالبد هر جامعه است»، (فرهنگ ستون فقرات حیاط یک ملت و هویت یک ملت است)، (فرهنگ بستر زندگی انسان است(، «فرهنگ مثل هواست»، (همه راه ها واقعا به فرهنگ ختم می شود) «قوام یک ملت به فرهنگ است»، «فرهنگ یک ملت، منشا عمده تحولات آن ملت است» (اسدی گرمارودی ودیگران، 1392: 8).تربیت اجتماعی و سیاسی؛ ناظر به آماده سازی فردی وجمعی متربیان در
مسیر تحقق شأن اجتماعی و سیاسی حیات طیبه؛.(مبانی نظری تحول بنیادین، 1390).تربیت اقتصادی و حرفه ای؛ ناظر به آماده سازی فردی وجمعی متربیان در مسیر تحقق شأن اقتصادی و حرفه ای حیات طیبه.)مبانی نظری تحول بنیادین، 1390).
ویژگی هاي معلمان
معلمان باید قادر به ایجاد انعکاس در خود و در جامعه خود باشند و از بکارگیری تحلیل انتقادی در ایجاد پرسش های بنیادی درباره تقسیم نیروهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی زندگی خود و زندگی دانش آموزان خود آن چنان که آنها بتوانند همه برای مشارکت )و تغییر( در جهان بزرگ آماده باشند آنها باید در تحلیل انتقادی ایدئولوؤی ها، ارزشی ها و تمایلاتی که نقش آنها را آگاه می سازند توانا باشند آن چنان که معلمان و سیاست های فرهنگی را در کلاس ترویج نمایند. توانایی در تحلیل روابط خود با جامعه بزرگ در نظم برای درک انتقادی از خود به عنوان توانمندی نماینده های اجتماعی تایید که آنها می توانند همدست با اشکال افسردگی و رنج انسان باشد. توانا در تحلیل عمیق نیروهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی که در بی عدالتی و نابرابری در جامعه خود مشارکت کنند؛ و آماده تخیل جامعه بهتر آینده و عمل در بوجود آوردنشان. (اسکایرو، 1392).
معلم و فرهنگ
مطالعه فرهنگ و عناصر عمده آن برای هر فرد لازم و ضروری است، اما پیش از همه معلم باید به فرهنگ جامعه آشنا باشد .
مدرسه هدف خود را از جامعه می گیرد و یکی از وظایف مدرسه آشنا ساختن افراد به فرهنگ جامعه است. بنابراین، برای اینکه معلم بهتر ریشه و اساس هدفهای تربیتی را درک
کند و با وضع صحیح تری شاگردان را به امور فرهنگی آشنا سازد، باید مطالعاتی عمیق و اساسی درباره فرهنگ جامعه داشته باشد. تهیه برنامه تعلیماتی و انتخاب مواد مفید و لازم، کار مدرسه و معلم است. در هر جامعه منبع قدرت و منشا افکار و عقاید، اموری خاص می باشند. در جامعه ای علم و منطق هادی و راهنمای افراد در رفتار و عقاید و افکار آنهاست، در جامعه دیگر آداب و رسوم و سنتهای گذشته حاکم بر اعمال و افکار می باشند؛ در یک اجتماع عقاید دینی به طور موثر نفوذ دارند و در جامعه دیگر هر یک از این عومل در حد خود در افکار و نظریات و عادات مردم تاثیر دارد. بنابراین معلم باید کاملا به وضع فرهنگی و اجتماعی آشنا باشد تا بهتر بتواند وظیفه تربیتی خود را انجام دهد. (شریعتمداری، 1392). تغییر و توسعه وسایل ارتباطی برای دستگاه تربیتی با معلم، اموری را مطرح می کند. همان طور که وسایل ارتباطی مثل روزنامه، مجله، کتاب، فیلم، رادیو و تلویزیون روی عادات، تمایلات، افکار و عقاید افراد تأثیر می کنند؛ مربیان باید در مقابل تاثیر این عوامل در برنامه تربیتی نکاتی را در نظر داشته باشند. هر یک از این وسایل ممکن است اثر بد یا خوب روی فرد بگذارد، ضمنا استفاده از این وسایل آمادگی خاصی لازم دارد؛ از طرفی بیشتر این وسایل در دنیای امروز جنبه تبلیغاتی پیدا کرده است. بنابراین باید شاگردان مدارس را از لحاظ طرز تفکر انتقادی چنان مجهز نمود که بتوانند در مقابل این گونه وسایل و تاثیر آنها مقاومت کنند و در استفاده از آنها حسن انتخاب بخرج دهند. (شریعتمداری، 1392).
محبوبیت معلم
محبوبیت معلم از دیگر شرایط لازم برای تاثیرگذاری بر شخصیت دانش آموزان است و بدون این شرط، تاثیر معلم در
بهترین حالت محدود به ذهن و شناخت دانش آموز است. محبوبیت معلم به او این امکان را می دهد تا به آسانی موانع تبدیل باور ذهنی به ایمان قلبی را از میان بردارد و بدین تربیت، بذر باورهای دینی را در روح و قلب دانش آموزان به بار بنشاند. (داوودی، 1390). هدف عمده آموزش توانا کردن دانش آموز برای تصمیم گیری ها در زندگی روزمره است به همین دلیل دانش آموز باید، در فرآین آموزش، مهارتهای لازم برای خود ارزیابی کردن را نیز فرا بگیرد.آگاه شدن دانش آموز در فرایند ارزشیابی خود او را به فرد آگاهی تبدیل می کند که به فراشناخت رسیده است که میتوان معلم را به عنوان الگوی یلدگیری دانش آموز معرفی کرد. (رستگار، 1382).
معلم در نقش مدافع مرزهاي فرهنگی
در برخی روایات، عالم و معلم پاسدار مرزهای فرهنگی مسلمانان شمرده شده اند. از آنجا که اسلام همواره مخالفانی دارد که تلاش می کنند حقانیت و مقبولیت عقاید، ارزشها و معارف آن را زیر سوال ببرند، لازم است گروهی از این مرزها مانند مرزهای جغرافیایی مسلمانان، حراست کنند. در یک جمع بندی کلی می توان گفت : مقام و منزلت ، ، معلم در متون دینی مقام و منزلت پیامبر است و همان نقشهایی را بر عهده دارد که پیامبران داشتند؛ یعنی نقش تبیین و ترویج معارف اسلامی، هدایتگری، روشنگری، و دفاع از مرزهای فرهنگی اسلام. از آنجا که نقش و مقام معلمان مهم و اساسی است، مسئولیت آنان نیز بسیار سنگین است؛ زیرا دو چیز گرانبها به امانت در اختیار آنان قرار داده شده است: نخست علم و فرهنگ اسلامی و دیگر، نسل جدید جامعه، نگهداری و حراست از این دو، نیاز به فداکاری و تلاش دارد. امام خمینی (ره) می فرمایند: «معلم امانت داری است که غیر همه امانتها، انسان امانت اوست.
(داوودی، 139).درلایه برداری سطوح مختلف و نگاه عمیق و دور از غرض ورزی نخسین گام در تحول در آموزش و فرهنگ و اقتصاد است. پرورش خوب نسل نوپا بازبینی نحوه تربیت در خانواده ها و به موازات آن تحول در سیستم آموزش کشور از الف تا ی درساخت یکفرد مقتدر ضروری است. برای نسل حاضر ایجاد انگیزه و بستر سازی مناسب برای ارتباط سودمند در بین آنان گامی موثر در پویایی، تحول در فرهنگ و اندیشه، رشد و شکوفایی کمالات آدمی است. (شفائی، 1993).
اهداف ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی
بازشناسی، حفظ و اصلاح آداب، رسوم، هنجار ها و ارزش های جامعه در پرتو نظام معیار اسلامی.
درک مناسب موقعیت اجتماعی و سیاسی خود و جامعه و مواجهه خردمندانه با تحولات اجتماعی وسیاسی بر اساس نظام معیار اسلامی، به منظور ساختن آینده ای روشن وتأثیرگذاری بر آینده خود و جامعه در سطح ملی و جهانی؛توسعه آزادی و مرتبه وجودی خویش و دیگران در پرتو درک واصلاح موقعیت اجتماعی خود و دیگران (اعضای خانواده، خویشاوندان، دوستان، همسایگان، همکاران و همشهریان وهموطنان و…)، برقراری رابطه سازنده ومناسب با ایشان بر اساس نظام معیار اسلامی وکسب صفاتی جمعی نظیر احسان، مهرورزی، انصاف، خیرخواهی، بردباری، وفاق، همدلی و مسالمت جویی.
آمادگی جهت تشکیل خانواده و حفظ وتداوم آن به مثابه مهم ترین نهاد تحقق بخش جامعه صالح براساس ارز شهای نظام معیار اسلامی.
تعامل شایسته با نهاد دولت و سایر نهادهای مدنی وسیاسی وکسب شایستگی هایی نظیررعایت قانون، مسئولیت پذیری، مشارکت اجتماعی و سیاسی و پاسداشت ارزش های اجتماعی در جهت شکل گیری جامعه صالح وپیشرفت مداوم آن بر اساس نظام معیاراسلامی.
بازشناسی فرهنگ وتمدن اسلامی، همراه با توجه به نیاز های حال و آینده جامعه و تلاش جهت تحقق امت واحده اسلامی بر اساس نظام معیار اسلامی.
تلاش برای ارتقای ابعاد مشترک (انسانی، اسلامی، ایرانی) هویت خویش به طور یک پارچه و براساس نظام معیار اسلامی.
مشارکت جمعی مؤثر در حیات اجتماعی وسیاسی با رعایت اصول حق طلبی، حفظ کرامت وعزت، ظلم ستیزی، عدالت خواهی، کسب و حفظ استقلال همه جانبه، مراعات حقوق و آزادی های مشروع دیگران، پیشرفت مردم سالاری دینی، بسط عدالت اجتماعی، حفظ وحدت و تفاهم ملی، تعامل میان فرهنگی و تفاهم بین المللی بر اساس نظام معیاراسلامی. (مبانی نظری تحول بنیادین، 1390).یکی از صلاحیت های حرفه ای معلمان داشتن صلاحیتهای عمومی است که مهمترین آنها رابطه معلم و شاگردی است.بایدبررابطه معلم و شاگردی بیش از پیش تأکیدکردوامیدداشت این رابطه، تحولات مهمی رادرپی داشته باشد .شاگردان، عمومادرنتیجه تماس با معلم از نظر فکری متحول می شوند. این تحول مهم است زیرا هیچ کس نمی تواند بدون تفکر، زندگی خوبی داشته باشد. تعلیم و تربیت باید به گونه ای باشد که در آن شاگرد و معلم به رغم تفاوت در نوع و میزان دانش، در شرایط یکسانی از مناسبات انسانی باشند و هر کس در این ارتباط هم یاد دهنده و هم یادگیرنده باشد. چنین ارتباطی، به جای رقابت، بر همکاری که تجارب یادگیری مثبت تری را برای دانش آموزان در بردارد تأکید می کند. بهبود رابطه دانش آموزان با یکدیگر و نیز رشد دائمی «عزت نفس» در ایشان، از نکات مورد توجه این معلمان است. (شرکایی و دیگران، 1392).
بازسازان اجتماعی بر این باورند که معلمان باید برای آمادگی، نیرومندی، روشنگری و رویه اجتماعی، رهبری،
آمادگی و صلاحیت برای چالش با قدرت تمایلات خود پسندانه و با دفاع کردن از انگیزه توده مردم واجد شرایط باشند. این هم بدان معنی که معلمان باید افرادی باشند که در تب و تاب در جهت آگاهی از بی عدالتی و تصمیم به تصحیح آن باشند. و این که معلمان باید به شکل سنجیده ای به قدرت و آنگاه بیشترین قدرت نائل شوند و این که معلمان باید بیش از آن که پیروان باشند، باید رهبران باشند. (اسکایرو، 1392). بازسازی توسط تعلیم وتربیت؛ تعلیم و تربیت در بسیاری از موقعیت هایی رخ می دهد که شامل خانواده، انجمن و مدرسه می شود. بازسازان اجتماعی می خواستند تعلیم و تربیت که در همه این موقعیت ها رخ می دهد را تحت تأثیر قرار دهند و باور کنند که شغل مربیان انجام دادن آن است. اگرچه آن در مدرسه یعنی، جایی که مربیان تلاش های خود را در آن متمرکز می نمایند، خواه که مدرسه در ساختمان مدرسه، خانه، کارخانه یا پارک واقع شده باشد.) (اسکایرو، 1392).
تعلیم و تربیت و تغییر اجتماعی؛ پرسش از چگونگی بازسازی اجتماعی )دیدگاه آنهایی که از طریق اقلیت جامعه حفظ می شوند( جامعه را ازآنچه که برای آن بهترین است متقاعد می سازدو بنابراین به وجود آوردن توافق اجتماعی مطلوب، پرسش ها رادرباره مسئولیت مدنی مربیان درجامعه ای که آنهاخدمت می کنند، تعهددرامور سیاسی، واجتماعی سازی، فرهنگ پذیری، یا تلقین اکثریت اجتماعی از طریق یک اقلیت افزایش می دهد. این پرسش ها به این دلیل ایجاد می شدند که بازسازان اجتماعی باور دارند که بینش آنها در ماهیت جامعه و آنچه برای توده مردم خوب است، مافوق و متفاوت از توده مردم است و آنها باور دارند که شغل آنها در انتقال پایه داشن و ارزش های جامعه آن چنان که موافق با ارزش های خود هستند، است. (اسکایرو، 1392).

فایل : 22 صفحه

فرمت : Word