مقاله کامل در مورد پيشنهاد پروژه فاز صفر طرح بستر سازي نظام آموزشي مبتني بر فاوا

بسم الله الرحمن الرحيم
وزارت آموزش و پرورش
سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي
پيشنهاد پروژه فاز صفر
از طرح
مطالعه وبسترسازي نظام آموزشي مبتني بر فن آوري اطلاعات و ارتباطات(فاوا)
موسسه مطالعات راهبردي فن آوري اطلاعات
اردوان مجيدي
مهر 1382- اصلاحيه : فروردين 1383
فهرست
فهرست 2
1- چكيده :‌ موضوع سند و معرفي بخشهاي اصلي 3
بخش اول :‌ معرفي طرح 4
2- مقدمه : ضرورت و موضوع طرح 5
3- اهداف طرح 5
4- نكات محوري طرح 6
5- معرفي ابعاد و پروژه هاي اصلي طرح 8
5-1- پروژه 1- مطالعه ابعاد نظري نظام آموزشي مبتني بر فاوا (مدل نظام برتر) 9
5-2- پروژه 2- ايجاد دانشکده نيمه مجازي آموزش مبتني بر فاوا و مهندسي آموزش 10
5-3 – پروژه 3- مطالعه و طراحي معماري نظام آموزشي کشور مبتني بر فاوا 12
5-4 – پروژه 4- مطالعه، طراحي، پياده سازي بستره و پشتيباني از معماري فني سيستمهاي آموزش مبتني بر رايانه 13
5-5- پروژه 5- ايجاد يک گروه مدرسه آموزشي نيمه مجازي (مدرسه آزمايشگاهي) 14
5-6- پروژه 6- فرهنگ سازي و فراهم سازي بستره فرهنگي براي نظام آموزش مبتني بر فاوا 15
6- توصيف خروجي كل طرح 16
7- سوابق حركتهاي انجام شده در اين زمينه توسط مجري طرح 17
بخش دوم : معرفي پروژه فاز صفر 18
8- اهداف پروژه فاز صفر 19
9- توصيف پروژه فاز صفر و شرح و خروجي فعاليت ها 19
9-1- فعاليت تدوين طرح كلي 19
9-2- فعاليت تبيين پروژه ابعاد نظري 20
9-3- فعاليت تبيين پروژه معماري نظام آموزشي 20
9-4- فعاليت تبيين پروژه بستره فني 21
9-5- فعاليت تبيين پروژه مجموعه آموزشي 21
9-6- فعاليت تبيين پروژه دانشكده 22
9-7- فعاليت تبيين پروژه فرهنگ سازي 22
10- تخمين زمان و منابع 23
11- سوابق مجري 23
1- چكيده :‌ موضوع سند و معرفي بخشهاي اصلي
اين سند حاوي اطلاعات لازم براي شناخت کلي طرح “مطالعه و بستر سازي نظام آموزشي مبتني بر فاوا” و اختصاصا شناخت فعاليتهاي لازم براي انجام پروژه فاز صفر اين طرح است؛ به گونه اي كه چگونگي انجام، منابع (هزينه و زمان) و مراحل انجام پروژه فاز صفر مذكور قابل تشخيص و تخمين باشد.
سند در دو بخش اصلي تنظيم شده است. در بخش اول اين سند ابتدا موضوع و صورت عمومي كل طرح تبيين مي‌شود. سپس در بخش دوم، براي آنكه برنامه‌ريزي و طراحي تفصيلي طرح ميسر و ممكن باشد، انجام اين مهم در پروژه فاز صفر طرح پيش‌بيني و تبيين مي‌گردد. در اين بخش، صورت، مراحل، منابع و خروجيهاي پروژه فاز صفر تبيين مي‌شود.
تذكر : به جهت اختصار در ادامه طرح به جاي عبارت”طرح مطالعه و بستر سازي نظام آموزشي مبتني بر فاوا” از واژه “طرح” بصورت مخفف استفاده خواهد شد. نيز واژه هاي “پروژه” مخفف “پروژه فاز صفر”، “سازمان” مخفف “سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي”‌، بكار مي روند.
بخش اول :‌ معرفي طرح
2- مقدمه : ضرورت و موضوع طرح
در سالهاي اخير، توسعه و تحولات سريعي در دانش و فن‌آوري زمينه هاي مختلف بخصوص فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات (فاوا)، رخ داده است. يکي از اين زمينه ها، بکارگيري فاوا در فراروند آموزش و پرورش و شکل گيري نظام آموزشي در بستره فاوا است. بستره فاوا بتدريج منجر به تحولات عميقي در نظام آموزشي مي شود.
تحولي كه بتدريج و هوشمندانه در حال شكل گيري در نظام آموزشي است، بسيار عميق‌تر از آن است كه تصور مي‌شود. در درون و بيرون نظام آموزشي كهنه و رنگ و رو رفته امروزي، واكنشهاي زنجيره‌اي پراكنده‌اي در حال شكل گيري است كه دامنه فعاليت هر يك بتدريج گسترش يافته و با همگرا شدن و به هم پيوستن آنها، احتمالا در فاصله‌اي نه چندان دور، بنيادهاي نظام آموزشي جديدي بنا خواهد شد كه با تحولات سريع و عميق اطراف سازگاري بسيار زيادتري خواهد داشت. برخلاف تصور بسياري از مدافعان نظام كهنه كنوني، نظام آينده نه تنها از ابعاد شكلي و ابزاري متفاوت بوده، بلكه اين تفاوت ماهوي خواهد بود. نظام برتر آينده تنها به استفاده از سيستمهاي رايانه‌اي توسط فراگيران و كلاسهاي مجازي و نظاير آن محدود نمي‌شود. بلكه مفاهيمي چون فراگير، مدرك تحصيلي، آموزش، كار، كلاس، تحصيل و نظاير آن،‌ نسبت به معناي امروزي آنها دچار تحول خواهند شد.
حرکت نظام آموزشي براي استفاده وسيع از فن آوري اطلاعات و ارتباطات، چه به عنوان محمل و ابزار کمکي و چه به عنوان مبناي سازماندهي و فعاليت نظام، مستلزم بستر سازي وسيع و گسترده اي است. اين بستر سازي چه از بعد نظري و چه از بعد فن آوري و ملزومات عملي و اجرائي، پيشنياز هر حرکت حساب شده و انديشمندانه در اين زمينه است. هر چند که حرکتهاي مختلف و متعددي در اين زمينه انجام شده و مي شود، اما به نظر مي رسد که انجام حرکتهاي ديگري نيز در اين زمينه ضروري باشد؛ حتي اگر اين حرکتها به نحوي با فعاليتهاي جاري و سابق موازي باشد. پرداخته شدن به وجوه مختلف و لحاظ نمودن ابعاد و نگرش از ديدگاههاي متفاوت، در طرحهاي مختلف و حتي موازي، و چالش ايجاد شده بين محصولات اين طرحها، مي تواند به پخته تر شدن محصول نهائي يعني نظام آموزشي کمک کند.
3- اهداف طرح
هدف آرماني : انجام حرکتي براي بستر سازي شکل گيري نظام آموزشي مبتني بر فاوا.
هدف عملياتي : ارائه يك مدل نمونه، با توجه به تحولي كه در مفاهيم و بسترهاي نظري نظام آموزشي در حال شكل گيري است.
4- نكات محوري طرح
نظام آموزشي آينده در پارادايم متفاوتي در حال شكل گيري است. بسياري از مفاهيم، بنيانهاي نظري، اصول و قواعد اين پارادايم با پاراديم جاري كه نظام آموزشي در آن قرار دارد متفاوت است. لذا فقط شكل دادن به يك زير ساخت فني يا ايجاد چند ابزار كافي نيست. بلكه ايجاد بنيانهاي نظري، معماري نظام آموزشي در پارادايم جديد،‌ و فرهنگ سازي و تربيت نيروي انساني در حوزه پارادايم جديد، به عنوان ملزومات كار تلقي مي‌شوند. نقص در هر يك از اين ابعاد، منجر به عدم امكان شكل گيري طرح در پارادايم جديد و غير عملياتي شدن آن و يا ارائه تصوير ناقصي از پارادايم جديد خواهد شد.
اين طرح مبتني بر يك گام مقدماتي ارائه و انجام مي‌شود. اين گام مقدماتي شامل پژوهشي است كه توسط ارائه دهنده طرح و با هزينه شخصي انجام شده است. تلاش اين پژوهش در تبيين ابعاد پارادايم جديد در حال شكل گيري و شناسائي خصوصيات و ساختار نظامي بوده است كه در آن پارادايم در حال تولد است. كتاب “نظام برتر، آينده آموزش و آموزش آينده”، به عنوان نتيجه اين پژوهش توسط ارائه دهنده طرح منتشر شده است. به عبارت ديگر كتاب نظام برتر،‌ مانيفست و شيرازه اصلي طرح حاضر را تشكيل مي دهد. طرح حاضر تلاش مي‌كند تا با ارائه يك مدل عملياتي، چگونگي تحقق نظامي را كه در كتاب نظام برتر تبيين شده است، به صورت ملموس نشان دهد. به همين لحاظ كتاب نظام برتر به عنوان مستندات گام قبلي طرح محسوب مي‌شود، و درك صحيح ابعاد مطرح شده در طرح، مستلزم مطالعه اين كتاب است. (شكل 1).
هدف عملياتي طرح ارائه يك مدل نمونه در پارادايم جديد در حال شكل گيري است. اين طرح تلاش مي‌كند تا با ارائه يك مدل نمونه، در
محدوده كوچك، ابعاد پارادايم جديد را ترسيم نمايد. اين مدل نمونه، چگونگي تحقق و ساختار نظام آموزشي جديد را نشان خواهد داد.
با توجه به ابعاد مختلف طرح، و لزوم ترسيم دقيقتر ابعاد طرح، انجام يك پروژه فاز صفر براي ترسيم اين ابعاد لازم است. پروژه فاز صفر،‌ مشخص مي‌كند كه فعاليتهاي طرح بايد چگونه و به چه شكل انجام شود. اين پروژه ابعاد مختلف طرح از جمله تبيين دقيق مدل نمونه و خصوصيات آن، محدوده اجراي طرح و وسعت مدل نمونه، روشهاي انجام كار، گامهاي انجام كار و ملزومات و منابع لازم را مشخص مي سازد. خروجي هاي پروژه فاز صفر،‌ شامل مستندات شناخت و تبيين دقيق مسئله و نيز دستور العملها و RFPهاي پروژه هاي طرح خواهد بود. (شكل 1)
طرح به صورت يک نظام کاملا منسجم، فراهم کننده بستره اي است که از وجوه مختلف، حرکت به سمت شکل گيري يک نظام نوين را حمايت مي کند. از يک سو بنيانهاي نظري لازم براي شکل گيري نظام جديد تبيين مي شود، از سوي ديگر بسترهاي فني براي امکان پذيري عملي نظام ايجاد مي شود، از سوي ديگر نمونه عملي در يک مجموعه آموزشي فراهم مي شود، و از سوي ديگر فرهنگ سازي لازم و تربيت نيروي متخصص براي عملي سازي طرح انجام مي شود. و در محوريت اين حرکتها، طراحي معماري نظام مورد نظر انجام مي شود. مجموعه اين حرکتها که در پروژه هاي 6 گانه طرح در نظر گرفته شده است، ما را در راهيابي به يک
نظام نوين، و ترسيم دقيق ابعاد آن (فراتر از متن کاغذي يک کتاب يا طرح يا مصوبه يا هر چيز ديگر) ياري مي کند. شکل 2 تجسمي بهتر از ارتباط بين پروژه ها و نقش و جايگاه خروجي آنان را امکان پذير مي کند.
هر چند كه نگاه طرح به كل نظام آموزشي است، اما دامنه اجرائي طرح به محدوده مدل نمونه كه در ابعاد طرح توضيع داده خواهد شد، محدود خواهد شد. طرح قرار نيست الگوئي را براي كل نظام آموزشي به صورت دستوري ارائه كند. يعني قرار نيست كل آنچه كه در مدل ايجاد و نشان داده مي‌شود، پس از طي كردن مراحل آزمايشي به كل نظام تعميم داده شده و ابلاغ شود. بلكه آنچه در مدل نمونه ايجاد مي‌شود، با نشان دادن ابعاد مختلف يك نظام آموزشي در پارادايم جديد، امكان الگو برداري رفتارها يا بخشهاي مختلف مدل را در كل نظام آموزشي، به انتخاب خود نظام آموزشي فراهم مي‌كند. ما از ابتداي انجام طرح به دنبال صدور يك نسخه فراگير براي كل نظام آموزشي نيستيم (اصولا اين اعتقاد در ارائه طرح وجود دارد كه نسخه فراگيري قابل صدور نيست). بلكه تنها مي خواهيم ابعاد مسئله را به مجموعه عوامل نظام آموزشي نشان دهيم. انتشار نتايج طرح در نظام آموزشي با انتخاب نكات مطلوب و مشاهده اثرات و عوامل آن،‌ به صورتي خود سازمانده رخ خواهد داد.
اين طرح ناقض حركتهاي انجام شده و در حال انجام براي مدل سازي نظام آموزشي با استفاده از بستره فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات نيست. اين طرح ضمن توجه به حركتهاي مذكور، سعي مي‌كند رفتار و حركت مستقل خود را حفظ نموده و امكان تطابق و بهره برداري دو طرفه را فراهم نمايد. هم طرح از حركتهاي در حال انجام، براي بهبود و اصلاح رفتار مدل خود بهره ببرد، هم مدل بتواند الگوهائي را براي اصلاح حركتهاي انجام شده فراهم آورد. به گونه اي كه حركتهاي انجام شده و اين طرح، به صورت همگرا،‌ بتواند حركتي را در نظام آموزشي كشور تسهيل كند.
5- معرفي ابعاد و پروژه هاي اصلي طرح
اين طرح و بستر سازي در چهار محور اساسي و شش پروژه تقريبا مستقل انجام مي شود :
الف – بستر سازي نظري و تخصصي
پروژه 1- مطالعه ابعاد نظري نظام آموزشي مبتني بر فاوا (مدل نظام برتر)
پروژه 2- ايجاد دانشکده نيمه مجازي آموزش مبتني بر فاوا و مهندسي آموزش
ب – بستر سازي ساختاري (معماري)
پروژه 3- مطالعه و طراحي معماري نظام آموزشي کشور مبتني بر فاوا
ج –بستر سازي عملياتي
پروژه 4- مطالعه، طراحي، پياده سازي بستره و پشتيباني از معماري فني سيستمهاي آموزش مبتني بر رايانه
پروژه 5- ايجاد يک گروه مدرسه آموزشي نيمه مجازي (مدرسه آزمايشگاهي)
د- بستر سازي فرهنگي
پروژه 6- فرهنگ سازي و فراهم سازي بستره فرهنگي براي نظام آموزش مبتني بر فاوا
طرح به گونه اي سازمان مي يابد که حرکت در اين چهار محور بتواند به صورت مستقل و موازي انجام شود. انجام هر يک از پروژه ها به صورت مستقل و قطع نظر از ساير پروژه هاي ديگر امکان پذير است. اين موضوع در مورد وابستگي پروژه هاي 2و 5 به پروژه 4، مستثني است. اما انجام پروژه ها در کنار يکديگر، مع الوصف استقلال آنها، به يکديگر براي انجام شدن بهتر و پخته تر، کمک مي کند. ضمن آنكه انجام نشدن برخي از پروژه ها، شكل گيري پارادايم مورد بحث را دچار مشكل ساخته
و از اين رو، دستيابي به اهداف طرح را دچار نقصان مي سازد.
5-1- پروژه 1- مطالعه ابعاد نظري نظام آموزشي مبتني بر فاوا (مدل نظام برتر)
اين پروژه مبتني بر مطالعه قبلي انجام مي شود که نتايج آن در کتاب نظام برتر و مقالات منتشر شده توسط ارائه کننده طرح، منعکس شده است. اين مطالعه در سه شاخه به صورت موازي انجام مي‌شود : در يک شاخه به مقوله محتواي آموزشي و نگرش به علم خواهيم پرداخت و ريشه‏ها‏ي درخت آموزش را بررسي مي‏كنيم. نگرش به پديده علم و آموزش در اسلام و ابعاد اساسي مطرح در آن، ساختارهاي علمي ‏و آموزشي جزء نگر و كل نگر، مفهوم تعقل به عنوان يك عنصر محوري در آموزش، انتخاب محتوي، تربيت استعدادها و هوش در بستره آموزش مبتني بر فاوا، خود سازماندهي ساختار محتواي آموزشي، فرادانش، رويکرد علمي و طبقه بندي علوم و آنتولوژي به عنوان مبناي سازماندهي محتواي آموزشي در آموزش مبتني بر فاوا، از جمله مباحثي است که در اين شاخه مورد تحليل قرار خواهند گرفت.
در شاخه دوم به ميوه‏ها‏ و كاربردها و نيازها خواهيم پرداخت و خواهيم ديد كه مطالبات و نيازهاي دنياي واقعي و در حال تحول ما از درخت نظام آموزشي مبتني بر فاوا چيست و چگونه توسط اين درخت بر آورده خواهد شد. نقش كاربردها در تعيين رويکردهاي آموزش دوران آينده، آموزش مبتني بر نياز، يادگيري مبتني بر علت و لايه لايه، آموزش با زندگي و آموزش زندگي، آموزش توليد براي مصرف شخصي و امپرياليسم آموزشي و توسعه، و کليه اين مباحث از ديدگاه اسلام، از مباحث کليدي هستند که در شاخه دوم مورد تحليل و بحث قرار مي‌گيرند. همچنين رابطه آموزش با موجوديت اصلي مرتبط با آن، يعني فراگير تحليل مي‌شود و چگونگي توجه به وي، هويت يافتن وي، انگيزه، آموزش مبتني بر خصوصيات فراگير، سفارشي سازي آموزش و آموزش شخصيت فراگير از موارد ديگري است که در اين نظام تحليل مي‌شود.
در شاخه سوم به فراروند آموزشي و سازماندهي آن به عنوان بدنه درخت آموزش پرداخته خواهد شد. ابزارها و رسانه‏ها (به مفهوم عام آن، نه صرفا ابزارها و رسانه هاي آموزشي)، خودسازماندهي توسعه آموزش، ساختارهاي انعطاف پذير، سازمانهاي توزيع شده، تصميم گيري توزيع شده، همچنين مكانيزمهاي کلان ارزيابي و كنترل در ساختار توزيع شده، بحران آموزش، و مهندسي آموزش از موارد اصلي مباحث اين شاخه محسوب مي شوند.

فایل : 26 صفحه

فرمت : Word