مقاله کامل تزئینات سنگی

مقدمه :

سنگ يكي از قديمي ترين مصالحي است كه بشر از بدو زندگي بر روي زمين شناخته است و از آن براي تهيه وسائل مختلف زندگي و همين طور بناي آثار خود سود جسته است . در آثار به دست آمده از جوامعي كه در دوره پارينه سنگي مي زيسته اند ، ابزار كار و اسلحه سنگي ديده شده است . بعد از آن ، اين مصالح فراوان و در دسترس در ساخت بناي ساختمان پرستشگاه ها به كار رفت كه بناي مونوليت ها و تري ليت ها از آن جمله اند .

اين بناها بعداز هزارها سال در تمام جهان به جاي مانده اند تا پيام انسانهاي نخستين را به ما برسانند . در دوره نوسنگي به كارگيري سنگ در ساختمان افزايش مي يابد و بعدها با شناخت بيشتري كه بشر از خواص به كارگيري سنگ هاي گوناگون و ابزار فلزي سبه دست مي آورد ، آثار متنوع و به جاي ماندني از جمله تنديسها ، پرستشگاه ها ، مقابر و كاخ هاي عظيمي از خود به يادگار مي گذارد كه هر يك به عنون عجايب دنياي قديم شناخته شده اند

اين ابنيه در آغاز با قطعات تخته سنگ و بدون ملات ساخته شده اند و در بعضي از آنها از بست و قلاب و اتصالات فلزي استفاده شده است . بعدها بشر ملاتهاي گوناگوني را شناخت و به كار گرفت و به اين وسيله از سنگ هايي با ابعاد كوچك تر استفاده كرد .

برخي از سنگ هاي تزئيني را به طرف مختلف به صورت صفحاتي مي برند و در كف و در نما ، پله ها ، كف پنجره و غيره مورد استفاده قرار مي دهند . نبايد از ياد برد كه مخلوط خرده سنگ با بعضي از مواد چسنبده ، مهم ترني مصالح را در ساختمان تشكيل مي دهد . بتن ، ملات ها ، موزاييك و بعضي از قطعات پيش ساخته از آن جمله اند .

امروزه تنها در ساختمان هاي يادبود و مانند آنها تماماً سنگ به كار گرفته مي شود . اما فراواني و مقاومت آن در مقابل عوامل محيطي باعث شده است كه در قسمت هايي كه ساختمان به زمين مربوط مي گردد يا نقاطي يكه تحت فشار بيشتري مي باشند و به استحكام بيشتري نياز دارد ، از آن استفاده شود.

منشا شكل گيري :

سنگ ها و خرده سنگ ها :

دو فرآيند كوه زايي و كوه سايي در زمين موجب پديد آمدن محصولات سنگي مي شود . شناخت اين دو پديده ما را از شناسايي بهتر انواع سنگ ها كمك مي نمايد .

عوامل هوازدگي يا كوهسايي در زمين شناسي ، هر يك از چند روندي را كه باعث خرد شدن و تغيير شكل مواد سخت سطح زمين و موادي كه با جو در تماس هستند ، هوازدگي مي نامند . به دليل پديده هوازدگي است كه كوهستان ها خصوصيات فيزيكي و شيميايي خود را از دست مي دهند . عوامل فرسايش و هوازدگي به دو گروه شيميايي و فيزيكي تقسيم مي شوند .

هوازدگي شيميايي :

محصول هيدراتاسيون ، انحلال ، هيدروليز ، اكسيداسيون و يا عكل العمل آب هاي اسيدي با املاح تشكيل دهنده سنگ هاست .

هوازدگي فيزيكي : كه بدون هيچگونه تغييرت شيميايي است ، باعث خرد شدن سنگ ها و تغيير شكل آنها به دانه هاي ريزتر مي شود . اين پديده توسط عواملي چون يخبندان ، تغييرات حرارت در جو و در نتيجه انقباض و انبساط ، قوه جاذبه زمين ، رشد گياهان ، باد ، جريان آب و عمل جانوران و مانند اينها شكل مي گيرد .

نتايج مهم ناشي از هوازدگي ، تشكيل خاك و رسوباتي همچون بوكسيت (منبع اصلي تهيه آلومينيوم ) و خاك هاي حاصلخيز و تغيير ماهيت دي اكسيد كربن موجود در جو مي باشد .

عوامل كوه زايي : اگر در واقع تاثيرات هوازدگي را بر پوسته زمين يك فعاليت تحليل برنده برجستگي ها بدانيم و به عنوان يك پديده خارجي بشناسيم ، فشارهاي درون كره مذاب را كه بر پوسته جامد زمين وارد مي شوند ، مي توان فرآيند كوه زايي و خشكي زايي ناميد .

اين فشارها تاثيرات گوناگوني بر روي پوسته زمين مي گذارند و تغيير شكل پوسته زمين را كه گاه در طي ساليان دراز و گاه در مدت زمان كوتاهي انجام مي شوند از اين نيرو سرچشمه مي گيرند . عمده تغييرات عبارتند از :

چين ها : در اثر فشار ، لايه هاي زمين به صورت پيچ و موج هايي در مي آيند كه البته در همه انواع سنگ ها ممكن است اين موج ها پديد آيد ولي در سنگ هاي رسوبي بهتر مشاهده مي گردند و اندازه آن از چند سانتي متر تا چندين كيلومتر متغيير است .

شكستگي ها : تجارب آزمايشگاهي علاوه بر مشاهدات عيني نشان داده اند كه اغلب سنگ ها در برابر نيروي كشش ، مقاومت بسيار كمتري نسبت به نيروي فشار نشان مي دهند . شكستگي ها بيشتر حاصل كشيده شدن سنگ ها هستند و در سنگ هاي سطح زمين رخ مي دهند ، شكستگي هاي طبقات سنگي زمين مي تواند در جهت و اندازه هاي مختلف از چند ميليمتر تا چند كيلومتر باشند .

از انواع شكستگي ها ، ترك با درز مي باشد كه بدون تغيير مكان جداره ها اتفاق مي افتد . ترك ها معمولاً پس از مدتي توسط مواد رسوبي پر مي شوند . درزها براساس زاويه صفحه آنها ، وضعيت درز نسبت به طبقات سنگي اطراف و نحوه تشكيل تقسيم بندي مي شوند .

گسلها : در صورتي كه پديده شكستگي با جابه جايي بخش هاي طرفين آن همراه باشد گسل به وجود مي آيد . اگر گسل ها در سنگ هاي لايه لايه واقع شود به آساني قابل تشخيص است ، معمولاً عوامل فرسايش مانع از ديدن اختلاف سطح بين دو قطعه زمين مي شوند .

آتشفشان : مي دانيم كه در مركز زمين به علت وجود حرارت زياد مواد تحت فاشر فراوان قرار دارند كه در اثر فعل و انفعالات داخل زمين مواد مذاب به طرف پوسته حركت مي كنند و رفته رفته سرد مي شوند ولي گاه از جايي كه پوسته زمين نازكتر است به طرف خارج فوران مي نمايند ، كه اين پديده گاه آرام و گاه با انفجار همراه است .

زلزله : زمين لرزه از ديگر پديده هاي ناشي از فعاليتهاي دروني زمين است و از لرزشهايي كه در اثر شكستن و حركت تند و سريع قطعات شكسته شده در بخش هاي سطحي زمين رخ مي دهد سرچشمه مي گيرد . اگر مقدار انرژي آزاد شده زياد باشد ، عوارض طبيعي و مصنوعي مناطق نزديك به كانون بروز نيرو منهدم مي شوند و محيط اطراف به شدت مي لرزد و گسله هاي موجود فعال و با گسلهاي جيديد پديد مي آيند .

منشا ساختماني سنگها :

سنگ ها از تجمع كاني ها حاصل مي شوند . بعضي از سنگ ها از يك نوع و بعضي از چند نوع كاني تشكيل شده اند ، كاني ها مواد جامد ، طبيعي ، معمولاً متبلور ، غيرآلي و همگن هستند كه تركيب شيميايي نسبتاً ثابتي دارند . كاني ها تشكيل شيميايي نسبتاً ثابتي دارند . كاني هاي تشكيل دهنده سنگها يا به اصطلاح كاني هاي سنگ ساز ، برحسب انواع سنگ ها به سه گروه كافي هاي ماگمايي ، رسوبي و دگرگوني به شرح زير تقسيم مي شوند .

سنگهاي آذرين :

سنگ هاي آذرين از انجماد مواد مذاب دروني از زمين به وجود مي آيند . مواد مذاب كه خود از ذوب سنگ هاي پوسته يا گوشه زمين به وجود مي آيند ، تركيب سيليكاتي دارند و ماگما ناميده مي شوند . تركيب شيميايي ماگما متنوع است . بعضي سيليس زياد ماگماي اسيدي و بعضي سيليس كمتر و در عوض عناصر آهن ، منيزيم و كليسم بيشتري دارند . ماگماي بازي .

دماي ماگما بيش از 700 درجه سانتيگراد است در اين مذاب جوشان ، گازها ، قطعات بلور در حال رشد و قطعات سنگي كنده شده از سنگ هاي درون زمين وجود دارد.

ماگمايي كه به سطح زمين رسيده باشد .

بيشتر گازهاي خود را از دست مي دهد ، در اين حال به آن گدازه مي گويند . از انجماد گدازه در سطح زمين سنگ هاي آتشفشاني به وجود مي آيد ، ماگما ممكن است در اعماق زمين يا در شكستگي ها و يا آشيانه هاي ماگمايي تدريجاً انجماد يابد . در اين حال به سطح زمين نمي رسد و سنگ آذرين دروني به وجود مي آيد .

علت اصلي اختلاف فوران هاي آتشفشاني ، نوع گدازه است . گدازه هاي بازيك گرانروي كمتري دارند و گازها به آساني خارج مي شوند . در انواع انفجاري مقدار سيليس ماگما زياد و گرانروي آن نيز بيشتر از نوع قبلي است . ثابت كرده اند كه هر قدر مقدار سيليس يك ماگما بيشتر باشد اتصال اتم ها براي تشكيل كاني ها ، با ايجاد بلورهاي درشت همراه است و همين امر موجب گرانروي بيشتر ماگما مي شود . در حالي كه در ماگماي بازيك شبكه مولكولي كاني ها كوچك تر و گرانروي كمتر است .

در ماگماي اسيدي ، گازها و بخار آب به آساني خارج نمي شوند و تجمع آنها موجب ازدياد فشار دروني و در نتيجه انفجار شديد مي شود كه در آتشفشان هاي اسيدي پديده ي شناخته شده اي به شمار مي آيد . ( جدول رده بندي سنگ هاي آذرين )

يك ماده ي مذاب ممكن است در اعماق و يا در نزديكي سطح زمين سرد شود . در اين حالت دو نوع سنگ به وجود مي آيد كه از نظر شيميايي و كاني شناسي شبيه به هم هستند ولي از نظر بافت با يكديگر شبيه به هم هستند ولي از نظر بافت با يكديگر متفاوت هستند . بنابراين هر سنگ آذرين دروني يك معادل بيروني خواهد داشت .

به اين ترتيب در جدول فوق ، با تركيب كاني شناسي و بافت هفت نوع سنگ آذرين آشنا شديم و دانستيم فراوان ترين سنگ هاي آذرين كدام هستند .

سنگ هاي پرسيليس به علت وفور كوارتز و فلدسپات ظاهري روشن دارند و سنگ هاي كم سيليس و به اصطلاح بازيك ( و خيلي بازيك ) به علت وفور كاني هاي آهن و منيزيم رنگ تيره تر از خود ظاهر مي سازند . به اين ترتيب با توجه به رنگ سنگ ( به شرط آنكه سطح تازه شكسته ي سنگ در نظر گرفته شود ) مي توان تا اندازه اي به تركيب سنگ پي برد .

بافت سنگ هاي آذرين :

به طور كلي ، هر قدر سرعت سرد شدن كندتر باشد ، تعداد مراكز تبلور كمتر است و يون ها فرصت كافي براي مهاجرت به سوي مراكز تبلور را خواهند داشت . اين امر سبب مي شود تا تعداد بلورها اندك ولي بزرگ باشند ، در عوض اگر سرعت سرد شدن سريع باشد تعداد مراكز تبلور بيشتري به وجود مي آيد كه اين امر سبب تشكيل بلورهاي كوچك تر مي شود . در نهايت اين حالت سنگ هاي آذرين بيروني پديد مي آيند .

سنگ هاي فاقد بلور و به اصطلاح شيشه اي چون به سرعت سرد مي شوند ، يون هاي موجود در مايع مذاب فرصت بستن ندارند و ساختمان منظم بلورين حاصل نمي شود . در واقع ، به علت انجماد سريع ،‌ يون ها بي حركت مي شوند و حالتي شبيه مايع ( فاقد نظم و ترتيب بلوري ) در آنها به وجود مي آيد . اين همان شيشه ي طبيعي است كه بعضي از سنگ هاي آتشفشاني از آن دسته اند  به طور كلي سنگ هاي آذرين را به انواع درشت بلور ، ريز بلور و شيشه اي ( فاقد بلور ) طبقه بندي مي كنند . البته بافتي به نام پرفيري زمينه اي فاقد بلور يا ريز بلور قرار دارند . وجود اين بافت حاكي از آن است كه سنگ در دو مرحله سرد شده است . مرحله ي اول در اعماق ، شروع به سرد شدن مي كند و بلورهاي درشت تشكيل مي شوند . مرحله دوم در مسير حركت و نزديك شدن به سطح زمين به علت سرد شدن نسبتاً سريع بلورهاي ريز تشكيل مي شوند و سرانجام در سطح زمين به علت سرد شدن سريع ماگما بلوري تشكيل نمي شود و شيشه خميره ي سنگ را تشكيل مي دهد

در بعضي از سنگ ها هيچ بلوري ديده نمي شود . مانند ابسدين كه شبيه شيشه ي سياه شكسته است و يا منظره ي قير مانند دارد . بافت و اسفنجي نيز در سنگ پا و پوكه ي معدني ديده مي شود كه به علت خروج گازها از گدازه ي در حال انجماد ، چنين سنگ هاي حفره داري به وجود مي آيد .

سنگ هاي رسوبي :

فرايند هوازدگي ، سنگ هاي قديمي را به تدريج متلاشي و تبديل به قطعات كوچك تر مي كند . عوامل فرسايش مثل آب هاي جاري ، باد ، امواج و يخ هستند . نيروي جاذبه مواد حاصل از هوازدگي سنگ هاي بستر را حمل و آنها را خردتر مي كند . اين مواد را رسوبات مي گويند . ذرات ماسه در تلماسه هاي صحرايي ، گل رس در مرداب ، ريگ در بستر رودخانه ، حتي گرد و خاك روي وسايل منزل مثال هايي در مورد اين فرايند بي وقفه هستند . در نهايت رسوبات در محل هايي جديد مثل دريا ، درياچه و صحراها ته نشين ( رسوب گذاري ) و به صورت لايه هايي روي هم جمع مي شوند .