مقاله کامل بررسي اهميت گل جاليز با تاكيد بر روش‌هاي كنترل

مفهوم بيماري درگياهان:
گياه سالم براساس استعداد ذاتي يا موروثي خود، عمليات فيزيولوژيكي مختلفي را كه براي ادامه حيات لازم دارد انجام مي‌دهد. مهمترين اين عمليات عبارتند از:
تقسيم سلولي، تشكيل بافتها و اندامهاي مختلف، جذب آب و موادمعدني از خاك، انتقال مواد خام، فتوسنتز، انتقال مواد ساخته شده براي مصرف و ذخيره، متابوليسم مواد ساخته شده، توليد مثل و بالاخره ذخيره مواد غذايي براي دوران زمستانگذراني يا توليد مثل.
هر گاه بر اثر عوامل بيماري‌زا يا بعضي از شرايط زيست، اختلالاتي در عمليات فيژيولوژيكي فوق بروز كند كه گياه را از رشد طبيعي باز دارد يا علائم خارجي بيماري (Symptoms) ظاهر شود و يا ميزان محصول به نحو غير طبيعي كاهش يابد، گياه بيمار است. عوامل عمدة توليد بيماري در گياهان، موجودات زنده بيماريزا (‌Pathogens) و يا عوامل فيزيكي و شيميايي محيط زيست گياه مي‌باشند و چگونگي ايجاد هر بيماري بستگي به نوع عامل و گاهي اوقات بستگي به نوع گياه دارد. در ابتدا عكس‌العمل گياه نسبت به عامل بيماريزا در نقطه شروع بيماري و بصورت فعل و انفعال شيميايي غير قابل روئت است ولي بزودي اين واكنش توسعه يافته و باعث تغييرات سلولي و بافتي مشهود گشته و بالاخره آثار بيماري پديدار مي‌شود.
بنابراين مفهوم بيماري در گياهان عبارتست از هر گونه اختلالي كه بوسيله يك پاتوژن يا موجود زنده بيماريزا يا عامل محيطي در عمليات توليد، انتقال، استفاده از مواد غذايي، مواد معدني و آب روي ‌دهد و باعث تغييرات ظاهري و تقليل ميزان محصول گردد.
ايجاد بيماري بوسيلة پاتوژنها ممكن است به يكي از مراحل زير انجام گيرد:
مصرف و جذب مواد داخل سلولهاي ميزبان.
كشتن يا ايجاد اختلال در متابوليسم سلولهاي ميزبان در اثر مواد سمي و آنزيمها و مواد هورموني
انسداد راه انتقال مواد غذايي و معدني و آب.
اهميت بيماريهاي گياهي:
اهميت بيماريهاي گياهي براي بشر بعلت خساراتي است كه در نتيجة بيماري به گياهان و فراورده‌هاي گياهي وارد مي‌شود. ميليونها نفر از ساكنين جهان كه خود توليد كننده فرآورده‌هاي گياهي مي‌باشند براي ادامه حيات به اين محصولات احتياج دارند و بعبارت ديگر بيماريهاي گياهي ممكن است در سرنوشت آنها نقش موثري را ايفا كند.
مرگ حدود سيصد هزار نفر ايرلندي در نتيجه قحطي (1845) و گرسنگي ميليونها نفر مردمي كه در كشورهاي توسعه نيافتة امروز زندگي مي‌كنند، نمونه‌هاي درد آوري از نتايج شوم بيماريهاي گياهي است.
بيماريهاي گياهي ممكن است عامل محدود كننده كاشت يك گياه در يك منطقه يا كشور باشند و تمام گياهان يك گونه را كه به بيماري حساسند نابود كنند. ضمناً بيماريهاي گياهي عامل ايجاد صنايع جديد شيميايي يا ماشين آلاتي كه در مبارزه با بيماريها بكار مي‌روند مي‌باشند. ميزان پولي كه تا كنون در اين قسمت خرج شده به بيليونها دلار مي‌رسد.
طبقه بندي عوامل بيماريزاي گياهي:
در حال حاضر دهها هزار بيماري وجود دارد كه به گياهان اصلي در سراسر جهان صدمه مي‌زنند. بطور متوسط هر يك از گياهان به حدود صد نوع بيماري مبتلا مي‌شوند. هر كدام از پاتوژنها نيز ممكن است از يك واريته تا دهها تا صدها گونه گياهان متفاوت را آلوده كنند. براي تسهيل در امر شناسايي، مطالعه و مبارزه با بيماريهاي گياهي بايستي به نحوي آنها طبقه‌بندي كرد. بيماريهاي گياهي را به روشهاي مختلف كه پايه و اساس متفاوت دارند طبقه‌بندي كرده‌اند.
اين طبقه‌بندي گاهي براساس علائم ظاهري امراض بوده و گاهي براساس اندام بيمار گياه و يا براساس نوع گياه بيمار صورت مي‌گيرد. ولي متداولترين طبقه‌بندي براساس نوع عامل بيماري است.
بيماريهاي گياهي را به دو گروه زنده (Biotic) و غير زنده (ABiotic) تقسيم مي‌كنند.
گروههاي غيرزنده (ABiotic): بيماريها و اختلالاتي هستند كه در اثر كمبود عناصر غذايي، بالا بودن حرارت و رطوبت و بالا بودن اسيديتة خاك يا قلياييت آن، زيادي برخي از ميكروالمانهاي غذايي در خاك و آلاينده‌هاي سمّي در اتمسفر بوجود مي‌آيند كه غير مسري مي‌باشند و عوامل غير زنده هستند.
بيماريهاي ناشي از عوامل زنده يا بيوتيك (پاتوژنها) آلوده كننده و مسري بوده و از گياه بيمار به گياه سالم منتقل مي‌شود كه مهمترين آنها بيماريهاي ناشي از عوامل قارچي مي‌باشد.
گروههاي بيوتيك خود به گروههاي زير تقسيم مي‌شوند.
قارچها (Fungi)
باكتريها (Bacteria)
ويروسها و ويروئيدها (Viruses and Viroids)
گياهان انگل گلدار (Phanerogamic plant parasites)
قارچها:
تمام گياهان عالي ممكن است بوسيلة يك يا چند قارچ بيمار شوند. گياه سيب‌زميني به تنهايي مورد حملة حداقل 30 قارچ بيماريزاي مختلف قرار مي‌گيرد. قارچهاي بيماريزاي گياهان، سالانه در سراسر جهان خسارات فراواني مي‌زنند.
عوامل بيماريزاي مزبور به تمام اندامهاي گياهي مي‌توانند حمله كنند. به بذور و همچنين به محصولات برداشت شده بخصوص سبزيجات و ميوه‌ها حمله مي‌كنند. قارچهايي كه محصولات
برداشت شده را آلوده مي‌كنند مي‌توانند منجر به توليد ميكوتوكسين‌هايي شوند كه در انسان منتج به مشكلات مهمي در سلامتي نظير بروز سرطانهاي مختلف در اندام انسان مي‌شوند.
باكتريها:
پروكاريوتها گروهي از موجودات فوق العاده متنوع مي‌باشند. در يك طرف اينها كوچكترين موجود زنده شناخته شده يعني ميكوپلاسماهاي فاقد ديواره سلولي (فيتوپلاسماها) و در طرف ديگر در ميان باكتريهاي حقيقي باكتريهاي رشته‌اي شكل (اكتينوميستها) قرار دارند.
ويروسها و ويروئيدها:
ويروس عامل آلوده كننده است كه بوسيله ميكروسكوپهاي چشمي غير قابل روئت هستند و آنقدر كوچكند كه از صافيهاي نگاهدارنده باكتريها عبور مي‌كنند.
فاقد سيستم سوخت و ساز (متابوليك) خاص خودشان هستند و جهت تكثير وابسته به سلول ميزبان مي‌باشند. اينها به عنوان يك بسته كوچك اطلاعات ژنتيكي (بيگانه با ميزبان) از نوع RNA و يا DNA هستند كه مي‌توانند سبب تحريك بيماري در ميزبان شوند.
ويروسها به بيشتر آنزيمهاي ضروري براي تكثيرشان به ميزبان خود متكي هستند. قارچها، باكتريها، نماتدها، و گياهان انگل‌گلدار همگي موجودات سلولي بوده كه نياز به مواد غذايي معدني و آلي جهت رشد و تكثير و توليد مثلشان دارند.
اين موجودات داراي يك سيستم معين سوخت و ساز هستند. هنگامي كه آنها غذا را از ميزبان گياهي كسب مي‌كنند با هزينه موجود ديگري زندگي مي‌كنند و پارازيت (Parasites) ناميده مي‌‌شوند.
نماتدها:
نماتدها موجوداتي هستند كه مشابه كرمهايي كه در روده انسان هستند مي‌باشند. آنها از موجودات طبيعي خاك و آب مي‌باشند. نماتدها اساساً حيوانات آبي بوده و يك قشر آب كه بدن آنها را مي‌پوشاند جهت بقاء و فعاليت آنها ضروري است.
نماتدهايي كه به ريشه‌ها حمله مي‌كنند ممكن است سبب انشعابات زياد ريشه بشوند و رشد طولي ريشه‌ها قطع و يا به تعويق بيافتد، نوك ريشه‌ها متورم، نكروزه و سطح ريشه‌ها ناهموار و زبر مي‌شود، گال ريشه‌اي و كاهش كل توده ريشه خواهد شد. تعداد زيادي از گونه‌هاي نماتدها روابط نزديكي با بيماريهاي قارچي، باكتريايي، و يا ويروسي دارند. خيلي از ويروسها بوسيله برخي نماتدها منتقل مي‌شوند. نماتدها خودشان سبب پوسيدگي ريشه نخواهند شد ولي مسئول دخول عوامل پوسيدگي ريشه هستند.
گياهان انگل‌گلدار: (Phanerogamic plan parasites)
اگر چه بيشتر بيماريهاي گياهي در اثر قارچها، باكتريها، نماتدها و ويروسها بوجود مي‌آيند چند تايي هم گياهان بذردار و فانروگام هستند كه روي گياهان و درختان باغات و كنار جاده‌ و غيره بصورت زنده پارازيت هستند.
بسته به نوع و طبيعت گياه، خسارت ممكن است كم يا زياد باشد. گياه دارواش (Viscum album) از خانوادة لورانتاسه به تدريج شيره درختان انبه يا مانگو را گرفته و احتمالاً منجر به مرگ آن خواهد شد. گياه سس (Cuscuta) به برخي محصولات حمله و منجر به تقريباً انهدام تمامي آن خواهد شد.
برخي از گياهان انگل‌گلدار فاقد كلروفيل بوده و عاري از برگهاي حقيقي و همچنين فاقد سيستم ريشه‌اي هستند (مانند سس) و كاملاً براي تغذيه به گياه ميزبان وابسته هستند. در صورتي كه برخي ديگر مانند گياه دارواش داراي كم و بيش برگ سبز بوده و فقط جهت تغذيه معدني به ميزبان وابسته است. برخي فقط پارازيت ريشه هستند (مانند گل جاليز و استريگا) در صورتيكه
برخي ديگر اصولاً به ساقه حمله مي‌كنند (سس و دارواش). اين انگلها گياهان دانه‌دار بوده و تشكيل گل و بذر مي‌دهند. بذر منبع اصلي دوام و انتشار اين گياهان از طريق باد و پرندگان و ديگر حيوانات بوده و قطعات ساقه نيز بوسيله بادهاي قوي و يا حيوانات ناقل همچنين به عنوان منبع انتشار برخي گياهان انگل‌گلدار نيز عمل مي‌كنند.
انگل چيست؟ (Defination of parasites)
يك معامله از دو ارگانيسم متفاوت، كه يكي از آنها (پارازيت) بوسيلة مواد غذايي ديگري (ميزبان) حمايت مي‌شود.
مشخصات گياهان عالي پارازيتي:
گياهان عالي پارازيتي از نظر ميزان احتياج به گياهان ميزبان اختلاف زياد دارند. بعضي كه معمولاً شبيه پارازيت (hemiparasite) خوانده مي‌شوند (مانند اركيده‌ها) كلروفيل و ريشه دارند. لذا، غذاي مورد احتياج خود را از گاز كربنيك و آب مي‌سازند اما براي برخي از مواد معدني محلول و احتمالاً بعضي مواد آلي به ميزبان خود متكي مي باشند. برخي ديگر (مانند دارواشها) كلروفيل دارند اما ريشه ندارند، و لذا با وجود آنكه مي‌توانند تمام كربوهيدراتها را در برگها و شاخه‌هاي خود توليد كنند، براي آب و تمام مواد معدني به ميزبان خود اتكاء دارند. بالاخره برخي ديگر از گياهان عالي پارازيتي كه نه كلروفيل دارند و نه ريشه (مانند سس) كاملاً به گياهان ميزبان خود وابسته‌اند. چنين پارازيتهاي كاملي هرگز سبز نبوده و برگهاي آنها، اگر برگي داشته باشند، معمولاً كوچك و غير قابل توجه است. ريشة آنها (مكينه‌ها) كاملاً تغيير شكل داده و در داخل بافتهاي ميزبان تشكيل مي‌گردد.
برابر اطلاعات موجود، گياهان عالي پارازيتي از طريق محروم ساختن ميزبان از آب و مواد غذايي كه بايستي به مصرف رشد آن برسد، توليد بيماري مي‌كنند. گر چه ترشح برخي از آنزيمهاي هيدروليز كننده بوسيلة بعضي از پارازيتها به اثبات رسيده و دخالت بعضي عوامل شيميايي ديگر
از قبيل مواد كنترل كننده رشد در توليد بيماري مورد بحث است، مكانيسم كامل بيماريزايي به وسيلة گياهان گلدار پارازيتي هنوز روشن نيست.
گروههاي عمده گياهان عالي پارازيت:
تعداد نسبتاً معدودي از گياهان عالي پارازيتي شناخته شده توليد بيماريهاي با اهميتي روي نباتات زراعي يا درختان جنگلي مي‌كنند. عادي‌ترين و مهمترين اين پارازيتها به خانواده‌هاي گياهي زير تعلق دارند.
Dodders)) يا سس‌ها
از خانوادة كونوول و لاسه (Convolvulaceae)
جنس: Cuscute
(Dvarf mistletoes) يا دارواشهاي پا كوتاه روي مخروطيان
از خانوادة لورانتاسه (Loranthaceae)
جنس: Arceuthobium
(American true mistletoes) يا دارواشهاي حقيقي آمريكايي روي درختان برگ پهن
از خانوادة لورانتاسه (Loranthaceae)
جنس: Phoradendron
(European true mistletoes) يا دارواشهاي حقيقي اروپايي
از خانوادة لورانتاسه (Loranthaceae)
جنس: Viscum
(Broomraps) يا گل‌جاليز
از خانواده اوروبانچاسه (Orobanchaceae)
جنس: Orobanche

فایل : 42 صفحه

فرمت : Word