مقاله کامل ارزش و اهميت شير در تغذيه انسان

ارزش و اهميت شير در تغذيه انسان
شير به عنوان يكي از كامل‌ترين غذاهاي طبيعت شناخته شده است و غذاي منحصر به فرد بچه‌هاي تازه متولد شده پستانداران است و تنها منبع غذايي در 3-2 ماه اول زندگي است.
اهميت توليد شير تنها از نظر غذايي و تغذيه نمي‌باشد. گوساله يا بره‌ي تازه متولد شده براي اين‌كه خوب رشد كند و در مقابل امراض مقاومت داشته و صاحب بنيه خوبي شود و در آينده توليد خوبي داشته باشد، بستگي به مقدار و كيفيت شيري كه در دوره‌ي شيرخوارگي مي‌خورد، دارد.
شير به خاطر داشتن سه جزء تركيب دهنده‌اش يعني كلسيم، پروتئين و ويتامين، در جيره غذايي داراي اهميت ويژه‌اي است. پروتئين شير مركب از آلبومين و گازئين و گلبولين است كه از پروتئين‌هاي با كيفيت و بسيار خوب بوده و در ساختمان ماهيچه‌ها و ترميم بافت‌هاي بدن بكار مي‌رود. قند شير يا لاكتور يك منبع انرژي خوبي بوده و به آرامي جذب بدن مي‌شود و در جذب كلسيم و فسفر نقش عمده‌اي دارد.
چرب شير يكي از مواد غذايي بسيار زود هضم بوده و علاوه بر توليد انرژي زياد، محتوي ويتامين‌هاي E, D, A است و همچنين شير محتوي انواع ويتامين‌هاي B است. مواد معدني بخصوص كلسيم موجود در شير از مواد معدني است كه اسكلت انسان احتياج مبرمي به آن دارد. يك ليتر شير در روز تمام احتياجات ريبوفلاوين بچه‌هاي در حال رشد و افراد بالغ را تامين مي‌كند.
ارزش ظاهري گاوهاي شيري:
در حدود نيم قرن است كه دامداران با استفاده از روش بازرسي كمي و كيفي شير كه در هر يك از ماده گاوهاي بطور انفرادي به عمل مي‌آورند، به قدرت شيردهي هر يك از آنها پي برده و آنها را در كتاب انسان شجره نامه ياد كرده‌اند. در ضمن با توجه به كتاب مذكور و با استفاده از روش انتخابريال به اصلاح نژاد گاوهاي خود پرداخته‌اند.
در كشورها و يا مناطقي كه تا كنون سازمان مجهزي براي اجراء اين عمل در يك مقياس قابل توجهي بوجود نيامده باشد، در چنين مواقعي براي پي بردن به ارزش حيوان از لحاظ شير و چربي محتوي آن، ناچار بايد به علائم گوناگوني متوسل شد.
براي اولين بار در سال 1834 در جزيره جرسي، دامداران روش نمره‌گذاري را براي گاوهاي شيري تعيين نمودند و مورد استفاده قرار دادند. در حال حاضر هر يك از اتحاديه‌هاي دامداري براي نژادهاي مورد علاقه‌ي خودشان استاندارد خاصي معين كرده و روش تعيين ارزش حيوان را بوسيله‌ي نمره دادن به اندام‌هاي خارجي دام معمول ساخته‌اند.
مجموع نمراتي كه براي بهترين فرد يك نژاد قائل شد، 100 مي‌باشد. در نتيجه نمره‌ي افراد مختلف هميشه از اين كمتر است. نبودن يك اساس علمي براي تعيين نمرات جهت اندام‌هاي خارجي، باعث شده است كه هميشه رضايت كامل از اين طرز قضاوت حاصل نشود.
دامداران هلندي كه در اوايل قرن هفدهم، نژاد هلشتاين را به آمريكا صادر مي‌كردند، روش شماره‌گذاري نواحي را انتشار دادند. در آمريكا در سال 1885 براي
نژاد جرسي و در سال 1889 براي نژاد هلشتاين – فريژن يك روش نمره‌گذاري كه با روش ديگران متفاوت بود، قبول كردند.
علائم گاوهاي شيري
شكل عمومي – منظره حيوان:
از روي منظره‌ي عمومي دام، مي‌توان تا حد زيادي به صفات شيردهي حيون پي برد. ماده گاوهاي پرشير به حد اعلاء داراي صفات مادينگي باشند و بخصوص بايد كه رشد اعضاء متناسب با جنس در آنها كامل و واضع باشد. فرم مستطيلي كه مشخص‌كننده‌ي گاوهاي گوشتي مي‌باشد و فرم ذوذنقه كه تيپ گاوهاي شيري را مشخص مي‌كند، خط پشت و كمر مستقيم و خط قسمت تحتاي بدن از جلو به عقب و از بالا به پايين مورب مي‌باشد.
اندام‌هاي متناسب با جنس:
هر گاه يا اسب اخته را در نظر بگيريم، مشاهده مي‌كنيم كه بين اعضاء گوناگون حيوان تعادلي برقرار مي‌باشد، اما اين تعادل در اسب و ماديان، در گاو نر و ماده از بين مي‌رود.
به عبارت ديگر، اندام‌هاي مختلفي كه در حيوان بر حسب جنس بيشتر رشد و نمو مي‌كند، متناسب با جنس و صفتشان را صفات ثانويه مي‌خوانند. بنابراين در گاو ماده بايد كه هر دو دهانش از يكديگر باز، شكم فراخ، رشد لگن خوب و برعكس سر كوچك، گردن طويل و باريك و سينه نيز باريك باشد.
بطوري كه از روي شكل عمومي مي‌توان تا حد قابل توجهي به خاصيت شيردهي ماده گاو پي برد. تيپ گاوهاي پرشير بايد داراي يك هيكل استخواني باشد، رشد عضلات بدن زياد نباشد و در عين حال سرحال باشد. موهايش نرم و سالم، پوستش نرم و بسيار قابل انعطاف است. چشمهايش درخشان و با حالت، شكمش فراخ است و من‌حيث‌المجموع يك حالت اعتدال و آرامش خاصي در حيوان مشاهده مي‌شود كه كه از سلامتي او حكايت مي‌كند.
طبيعت حيوان
طبيعي است كه هر حيواني بايد در آخر دوره‌ي شيردهي و در موقعي كه خشك مي‌كند، تا حدي چاق و سرحال باشد. اين چربي ذخيره در سه يا چهار هفته‌ي اول دوره‌ي شير از بين مي‌رود و حيوان لاغر مي‌شود. مي توان گفت كه هيچگاه در بهترين زمان دوره شيردهي، يك حيوان ممتاز و پرشير، چاق نخواهد شد. حتي اگر مقدار جيره‌ي آن را بطور قابل توجهي اضافه كنند و يا به عبارت ديگر با هيچ نوع جيره‌اي نمي‌توان حيوان را به حالت قبل از زايش از لحاظ چاقي رساند. چنين طبيعيت مخصوص گاوهاي پرشير مي‌باشد و مي‌توان گفت كه چنين حيوان پرشير در موقع شير دادن هميشه لاغر و استخواني مي‌باشد. جدوگاه آن برنده، مهره‌هاي پشت قوي و برجسته و ناحيه‌هايش و ران عاري از گوشت زائد است.
رشد و نمو دستگاه گوارش:
يك گاو پرشير بايد جهاز گوارش بسيار پر رشد باشد تا بتواند مقدار زيادي غذا را هضم، جذب و تبديل به شير كند. رشد اين دستگاه باعث مي‌شود كه قسمت شكم يعني قسمت دستگاه گوارش و ساير اندام‌هاي منضم به آ را در خود جاي دهد. هرگاه ظرفيت شكم به قدر كفايت نباشد، نمي‌تواند به قدر لازم از غذا استفاده كند، بديهي است كه سن حيوان در روي حجم شكم از لحاظ عمق و ابعاد ديگر، تا حدي موثر است و عمق شكم با افزايش سن زياد مي‌شود. دنده‌ها بايد پهن و كاملاً كماني و از يكديگر فاصله داشته باشند. گفته شده است كه فاصله سه انگشت باز بين دنده‌ها علامت خوبي حيوان از لحاظ شير بشمار مي‌رود.
دستگاه گوارش خون:
پس از هضم و جذب غذا، بايد تمام اندام‌ها بتوانند به نحو شايسته‌اي بوسيله‌ي دستگاه گردش خون تغذيه شود. بديهي است كه هر اندازه جريان خون بخصوص در پستان بهتر و شايسته‌تر انجام يابد، به همان اندازه ترشح شير زيادتر خواهد بود. بنابراين، فعاليت شديد دستگاه گردش خون داراي اهميت فراواني در دام‌هاي پرشير مي‌باشد.
در مورد جهاز گردش خون، ظرفيت قلب، شش‌ها و سرخرگ‌ها مورد توجه قرار مي‌گيرد. معمولاً يك قلب بزرگ نشانه زياد بودن ظرفيت قلب و شش‌ها مي‌باشد. گفته شده است كه نسبتي بين ابعاد بدن و توليد شير موجود است.
نسبتي بين وزن زنده، طول بدن، پهناي بدن و محيط بدن با توليد شير موجود مي‌باشد. پوست نرم و قابل انعطاف، علامت خوبي گردش خون مي‌باشد. چشم‌هاي
صاف و درخشان نيز نشانه‌ي خوبي جريان گردش خون است. خرفتي و يا تنبلي حيوان به طور طبيعي يا در اثر بيماري، نشانه ضعف و يا بدي جريان خون مي‌باشد. در اين حالت، پوست سفت و خشك مي‌شود، موهاسيخ مي‌گردد و چشم درخشندگي خود را از دست مي‌دهد.
پستان:
پستان عضو اصلي توليد شير مي‌باشد و آزمايش آن اهميت به سزايي دارد. در آزمايش پستان، حجم، شكل، عروق، طرز اتصال پستانك و قرينه بودن قسمت‌هاي چهارگانه آن توجه دامپرور را جلب مي‌نمايد. براي آزمايش پستان بايد ابتدا از نيم‌رخ و بعد از عقب آن را بازرسي كرد.
مواردي كه در ارزيابي پستان بايد به آن توجه كرد عبارتند از:
حجم پستان
اين نكته مسلم است كه هر اندازه پستان بزرگتر باشد، مي‌تواند در خود شير ذخيره كند. اما در عين حال بايد به پستان‌هاي گوشتي توجه كرد. به عبارت ديگر لازم است كه با لمس غدد پستاني، ساختمان آن را احساس نمود، زيرا در صورتي كه ازدياد و نمو بافت‌هاي هم‌بند، باعث اين رشد باشد، دام پرشير نخواهد شد. اين نوع پستان بين دامداران به پستان گوشتي معروف است. در اين صورت حجم پستان پس از دوشيدن خيلي كم تغيير مي‌كند. در ضمن با لمس كرد پستان، بايد حالت ارتجاعي آن را در نظر گرفت و آن را از پستان گوشتي كه قبلاً عنوان شد،
تميز داد. از سوي ديگر، بايد در نظر داشت كه حجم بزرگ پستان، در موقعي است كه دام در دوره‌ي شيردهي مي‌باشد.
شكل پستان
دامدارها براي شكل پستان اهميت بخصوصي قايل هستند. پستان بايد به شكل برآمدگي منظمي خود را بنماياند، از طرف جلو بايد با يك زاويه خيلي محو شده به سطح شكم متصل شود و از طرف عقب به وسيله‌ي يك خط محدب و منظمي به طرف بالا و به سمت پرينه امتداد يابد. اين شكل در دام‌هاي جوان در موقع ابتداي شيردهي ديده مي‌شود و در دام‌هاي پير غالباً پستان مي‌افتد و پستانك‌ها نيز كلفت و افتاده مي‌شوند. شكل پستان در اين موقع به شكل بطري درمي‌آيد، طول آن از بالا به پايين بيش از جلو به عقب برمي‌گردد.
پستانك – حجم پستانك
پستانك كوچك باعث مي‌شود كه دوشيدن به سختي انجام پذيرد و پستانك‌هاي بزرگ علامت زمختي و عدم ظرافت مي‌باشد. بنابراين بايد پستانك‌ها متوسط باشد.
اتصال پستانك‌ها
اتصال پستانك‌ها اهميت مخصوصي را داراست. از نيم‌رخ، پستانك‌هاي راست بايد كاملاً پستانك‌هاي چپ را بپوشاند و از عقب بايد پستانك‌هاي عقبي بين پستانك‌هاي جلويي با فاصله مساوي قرار گرفته باشد، بطوريكه ترسيم چهار پستانك در سطي افقي شبيه به ذوذنقه‌اي شود كه قاعده بزرگ آن در جلو واقع گردد.

فایل : 59 صفحه

فرمت : Word