مقاله کامل ارائه ی الگوی مسکونی توریستی برای شهر سرعین با رویکرد پایداری اجتماعی

دانشگاه هنر اسلامی تبریز
دانشکده هنر و معماری
گروه معماری
ارائه ی الگوی مسکونی- نوریستی برای شهر سرعین با رویکرد پایداری اجتماعی
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته ی معماری اسلامی.M.Sc
نگارش: لیلا آذری
استاد راهنما: دکتر مرتضی میرغلامی
استاد مشاور: دکترمحمد باقری
زمستان 92

چکیده:
کلمات کلیدی:
فصل اول(کلیات)
مقدمه
رشد و توسعه فعالیت هاي گردشگري می تواند باعث بروز تغییرات عمیق در بسیاري از شاخص هاي عینی و ذهنی، ویژگی هاي کلان اقتصادي، اجتماعی، فرهنگی و محیطی جوامع مقصد شود (ویلیام و
شاو ، 1988؛ پدرو و دیگران ، 1999؛ اندرک، 2000: 484؛ کیم، 2002: 54). بدین روي، گردشگري به عنوان فعالیت پایۀ بالقوه اي که میتواند زمینه هاي اصلی بهبود سطح کیفیت زندگی ساکنان محلی را فراهم آورد، اهمیت دارد.
با وجود این، توسعه گردشگري ممکن است اثرات و پیامدهاي منفی را نیز در پی داشته باشد که معمولاً به شکل های مختلف در جامعۀ مقصد بروز می کند و سبب کاهش سطح کیفیت زندگی ساکنان می شود.
سطح کیفیت زندگی جامعه محلی با مراحل مختلف مدل چرخه حیات گردشگري در ارتباط است (جانت و دیگران، 2003: 243). در نظریه هاي متعدد چرخه حیات گردشگري، که عموماً بر ظرفیت تحمل اجتماعی استوارند، اعتقاد براین است در طول مراحل اولیه توسعه، تغییرات مثبتی در سطح کیفیت زندگی ساکنان مقصد ایجاد می شود، ولی در ادامه، زمانیکه ظرفیت تحمل یا سطح تغییرات قابل قبول جامعه به آستانۀ خود برسد، تغییرات منفی ناشی از توسعه گردشگري در جامعه نمایان خواهد شد و به تدریج کیفیت زندگی ساکنان مقصد تنزل خواهد کرد (ریچارد و دیگران، 1999: 165؛ باتلر، 1980؛ اسمیت، 1992). به طور کلی کارکردهاي گردشگري در پیوند با سطح کیفیت زندگی جامعه محلی، می تواند با پیامدهاي مطلوب و نامطلوب همراه باشد و این امر به شدت بر نحوه نگرش جامعه میزبان تأثیر خواهد گذاشت.
تلاش برای کسب سود اقتصادی بیشتر در جوامع گردشگرپذیر خود از عواملی است که می تواند موجب ایجاد ناهنجاریها و اثرات سوء بر جامعه شود. یکی از عواملی که در کنترل و مدیریت این روند می تواند موثر باشد معماری و توان کالبدی جامعه در پاسخ صحیح به نیازهای جامعه میزبان و گردشگران است. در این فصل به موضوعاتی چون؛ تعیین مساله و بیان اصلی تحقیق، اهمیت و ضرورت انجام تحقیق،پیشینه تحقیق، اهداف و سوالات تحقیق، فرضیه ها، روش انجام تحقیق، روش نمونه گیري، کاربرد تحقیق، استفاده کنندگان از نتیجه پایان نامه، جنبه جدید بودن و نوآوري طرح و محدوده طراحی پرداخته شده است.
تعیین مسأله و بیان اصلی تحقیق
رشد و گسترش گردشگری از جمله پدیده های مهم اواخر قرن بیستم است که با سرعت در قرن جدید ادامه دارد. شهر سرعین بدلیل وجود چشمه های متعدد آبهای معدنی طی سالهای اخیر تبدیل به یکی از مراکز مهم توریستی شده بطوریکه سالانه بیش از چهار میلیون نفر توریست را به این منطقه روانه می کند؛ که بخشی از این مراجعات نه الزاماً برای تفرج و گذران اوقات فراغت، بلکه به منظور استفاده از خواص درمانی آبهای معدنی برای برخی بیماریها می باشد. این خود دلیلی است بر اینکه طیف مختلفی از مردم به لحاظ ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی با توان اقتصادی متفاوت وارد این شهر می شوند. ضعف هتلها و مسافرخانه ها برای تامین نیاز گردشگران چه بلحاظ تعداد و ظرفیت و بلحاظ قیمتها باعث شده تا بازار خانه های استیجاری در شهر از رونق خوبی برخوردار شده و مردم شهر برای کسب سود اقتصادی بیشتر خانه های خود را در اختیار گردشگران قرار دهند.
بنابر اظهار ساکنین و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی استان اردبیل فرهنگ شهر سرعین در مقایسه با فرهنگ بومی منطقه آذربایجان، پس از رونق گردشگری دستخوش تغییرات بسیاری شده است. طی مصاحبه با جمعی از ساکنین شهر سرعین که بخشی از خانه های خود را به گردشگران اجاره میدهند عموماً مردها در نقش سرپرست خانواده کسب درآمد و نقش اقتصادی گردشگران را در اولویت اهمیت قرار داده و مواردی از نارضایتی ذکر نکردند، اما زنان اظهار داشتند که در زمانهایی که خانه
هایشان در اختیار گردشگران است خود و فرزندانشان ترددشان را به بیرون از خانه و حیاط محدود می کنند. فضای بازی فرزندان آنها عموماً در خانه و بصورت بازیهای کامپیوتری است. در این شهر در فصول بهار و تابستان که زمان رونق گردشگری است، مهمانیها و جشنها برگزار نمی شود و سطح مراودات خانوادگی و فامیلی تحت تاثیر حضور گردشگران در خانه کاهش می یابد. در این میان زندگی بسیاری از خانواده ها تبدیل به نوعی کوچ نشینی شده چراکه در فصول رونق گردشگری مجبور به ترک خانه های خود شده، در خانه اقوام نزدیک مثل خانه پدری ساکن می شوند و یا در اتاقکی که در گوشه حیاط بنا کرده اند زندگیشان را می گذرانند و خانه خود را در اختیار گردشگران قرار می دهند. تبعات چنین شرایطی صدمه به بنیان و سلامت خانواده، افراد و جامعه است؛ حریم خصوصی خانواده تضعیف شده و محدودیت ها به ویژه برای زنان و کودکان در محیط خانه افزایش یافته است.
اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
ورود گردشگران به یک مقصد روابط و تعاملاتی بین آنان و میزبانان ایجاد می نماید که یک بعد این رابطه فرهنگی است.گردشگران هنگام عزیمت به یک مقصد، ابتدا با فرهنگ آن مقصد روبرو می شوند و بدین ترتیب گردشگري نقش مهمی در ایجاد تغییرات فرهنگی بر عهده دارد. گردشگري داراي آثار فرهنگی و اجتماعی متعددي است که بی توجهی به آن می تواند پیامدهاي نامطلوبی در پی داشته باشد. منظور از اثرات اجتماعی گردشگري تغییراتی است که در زندگی مردم جامعه ي میزبان به وجود می آید و این تغییر به دلیل تماس مستقیم میزبانان و گردشگران با یکدیگر است. منظور از اثرات فرهنگی تغییراتی است که در هنر، آداب و رسوم و معماري و سایر ابعاد فرهنگ مردم ساکن در جامعه میزبان رخ می دهد.
در حالیکه صنعت توریسم بازارهای متعدد مصرف کالا و خدمات را بروی مردم شهر سرعین گشوده است، ضعف کالبدی ساختمانها در پاسخگویی به نیازهای سکونتی و معیشتی ساکنین، آنها را در معرض برخوردهای رفتاری نابهنجاری قرار داده که برخی تعارضات رفتاری را در پی داشته است و بوضوح می توان دریافت که فرهنگ و هویت آنان تحت الشعاع قرار گرفته است. از اینروارائه ی راهکارهای مناسب معماری بمنظور حفظ ویژگیهای فرهنگی و کاهش رفتارهای نابهنجار اجتماعی ضروری می نماید. ضمن اینکه به تبع ایجاد پایداری اجتماعی و امنیت، این شهر از رونق بیشتری در امر توسعه توریسم و جذب گردشگر برخوردار خواهد شد.
پیشینه تحقیق
بحث توسعه پایدار در سال 1987 از طریق گزارش بروتلند تحت عنوان آینده مشترک ما توسط کمیته جهانی محیط زیست و توسعه، بطور رسمی در دستور کار سازمان ملل قرار گرفت. اجلاس سازمان ملل در ریودوژانیرو در سال 1992 میلادی، 178 کشور شرکت کننده را مکلف کرد تا برنامه ریزان و طراحان شهری و معماران کشورهای مذکور، «شهر و معماری پایدار» را در دستور کار خود قرار دهند. توسعه پایدار در ابتدا به مسائل زیست محیطی می پرداخت؛ اما طی یک دوره بیست ساله ابعاد اجتماعی و اقتصادی جایگاه خود را در امر توسعه پایدار بدست آورده، طی سالهای اخیر مطالعات بسیاری در زمینه پایداری اجتماعی در زمینه اکوتوریسم و بحث مسکن انجام شده است. این مطالعات به بررسی شاخصهای پایداری اجتماعی و سنجش سطح پایداری اجتماعی در بخشها و زمینه های مختلف پرداخته است. اما بدلیل اینکه سکونت میزبان با میهمان (کاربری مسکونی- توریستی)، در یک مکان،
در جوامع گردشگرپذیر تا حدودی بصورت یک پدیده غیررسمی و ریسک پذیر معرفی شده، مطالعات مدون و جامعی در این زمینه تاکنون صورت نگرفته و عموماً توسط ارگانهای رسمی و دولتی نفی شده است.
سوالات تحقیق
آیا الگوی سکونتی- توریستی مردم شهر سرعین بلحاظ اجتماعی پایدار است؟
این الگوی سکونتی در کدامیک از شاخصها ناپایدار بوده و موجبات نارضایتی مردم را فراهم آورده است؟
به چه روشهایی می توان الگوی ویژه سکونتی- توریستی مردم این شهر را بلحاظ اجتماعی پایدار نمود؟
فرضیه های تحقیق
ضعف کالبدی و ناتوانی عملکردی خانه ها در پاسخ به نیازهای سکونتی، معیشتی و رفتاری خانواده ها باعث بروز ناهنجاریهای رفتاری شده و جامعه را بلحاظ اجتماعی ناپایدار نموده است.
مسائل و موضوعاتی که پایداری اجتماعی را در خانه های شهر سرعین تضعیف کرده و هویت و فرهنگ مردم را تحت تاثیر قرار داده عبارتند از: نبود فضای مناسب برای برقراری تعاملات خانوادگی و اجتماعی، عدم تفکیک مناسب حریم های خصوصی و عمومی، عدم وجود فضاهای باز و نیمه باز مناسب برای استفاده زنان و بازی کودکان، صلب بودن فضاها و عدم انطباق آنها با نیازهای متغیر خانواده، ضعف ورودیها و عدم وجود سلسله مراتب در انتقال از فضای عمومی به فضای خصوصی خانه، ناتوانی خانه در تبیین مفهوم خانه نمادی از خویشتن.
همانگونه که معماری از فرهنگ تاثیر می پذیرد، قابلیت تاثیر بر فرهنگ و رفتارها را داشته و با استمداد از آن میتوان ناهنجاریهای رفتاری را تعدیل نمود و ضمن توانمند ساختن خانواده در کسب سود اقتصادی و امرارمعاش، کیفیت زندگی مردم را ارتقاء داده و با ایجاد تعلق خاطر و تقویت حس مکان الگوی سکونت مردم را بلحاظ اجتماعی پایدار ساخت. متوسل شدن به تکنیکهای طراحی انعطاف پذیر، توجه به فرهنگ بومی و استفاده از تجارب معماری گذشته ایران در پاسخگویی به روابط میهمان و میزبان میتواند در این امر موثر باشد.
اهداف تحقیق
اهداف کلی
حفظ و احياء فرهنگ بومی شهرسرعين
کاهش ناهنجاریهای رفتاری در سطح شهر
اهداف جزئی
ایجاد محیطی سر زنده و فعال بعنوان بستری برای تعاملات اجتماعی
ارتقا کیفیت زندگی مردم میزبان با افزایش سطح رفاه و احساس سرزندگی
ایجاد فضاهایی مطلوب و ایمن برای جذب و اقامت گردشگران
طراحی فضاهایی انعطاف پذیر متناسب با نیاز متغیر مردم شهر در فصول رکود و رونق گردشگری
تقویت حس مکان، قلمرو و احساس امنیت
ارتقاء سيماي شهر
بهره وران(استفاده کنندگان از نتیجه پایان نامه)
سازمان مسکن و شهرسازی، سازمان میراث فرهنگی و شهرداری شهر سرعین و مناطق گردشگرپذیر مشابه
مراکز تحقیقاتی که در زمینه معماری، شهرسازی، مسکن و توریسم فعالیت دارند.
دفاتر معماری و مشاوره
جنبه جدید بودن و نوآوری طرح
سالانه بیش از چهار میلیون نفر توریست به مقاصد تفریحی و درمانی روانه شهر سرعین می شوند؛ این در حالیست که جمعیت خود شهر حدود 5000 نفر است (که البته در تابستان بدلیل بازگشت مهاجرین به 20 تا 30 هزار نقر می رسد). این نوسانات جمعیتی ضمن شکل خاصی از روش کسب درآمد مردم که بواسطه ی توریسم ایجاد شده، الگوی خاصی از سکونت را می طلبد که بتواند پاسخگوی نیازهای فرهنگی، اجتماعی، سکونتی و معیشتی مردم شهر و مسافران باشد. این رساله بر آنست تا با تاکید بر مباحث مربوط به پایداری اجتماعی در راستای کاهش ناهنجاریهای رفتاری و حفظ هویت فرهنگی و بومی منطقه، الگوی مناسب سکونت را برای رفاه روانی و فیزیکی ساکنین (بصورت دائم و موقت) پیشنهاد نماید.
روش تحقیق
روش تحقیق حاضر از نوع کمی و کیفی با رویکرد تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانه ای و برداشت های میدانی و توزیع پرسشنامه است. در ابتدا طی مصاحبه هایی آزاد با مردم جامعه هدف به بررسی اولیه پرداخته و همزمان با بررسی ادبیات موجود در زمینه های مربوط به طرح، معیارها و شاخصهای پایداری اجتماعی استخراج، بومی سازی شده و نهایتاً بر اساس گویه های بدست آمده پرسشنامه ای جهت بررسی رضایت مردم از سطح پایداری اجتماعی در الگوی سکونتی خویش تهیه شد. تعداد نمونه 60 نفر و روش نمونه گیری از نوع تصادفی نامنظم است. پرسشنامه ها میان خانواده هایی که بخشی از خانه هایشان را به گردشگران اجاره میدادند، توزیع شد. نتایج حاصل پس از تجزیه و تحلیل با استفاده از روشهای آماری توصیفی و همچنین آمار استنباطی از طریق ضریب همبستگی با استفاده از نرم افزار spss، در فرآیند طراحی مورد استفاده قرار گرفته است.
محدوده طراحی

فایل : 9 صفحه

فرمت : Word