مقاله کامل اثر سطوح مختلف سبوس برنج فراوری شده با حرارت بر روی مصرف خوراک ، ترکیب

فصل اول :
کليات تحقيق
1-1-مقدمه
نظر به افزايش جمعيت جهاني از سطح 72/5 ميليلارد (1995، FAO) به 11 ميليارد نفر در سال 2100 (نورس، 1992 و دمني، 1984) میرسد استفاده بهينه از منابع غذايي موجود و فرآوردههاي جانبي توليد شده در بخش كشاورزي در راستاي توليد منابع غذايي انساني امري ضروري به نظر ميرسد. جدول 1-1 برآورد جمعيت با توجه به آمار بانك جهاني ( برحسب میلیارد نفر )
اقتباس از منبع 53 و 34
برنج سهم زیادی از محصولات غلات دنیا را به خود اختصاص میدهد. که علت آن مصرف زیاد و قابلیت سازگاری با شرایط آب و هوایی مختلف میباشد. بدلیل قابلیت رشد و کشت در انواع زمینهای کشاورزی، آن را تبدیل به مهمترین محصول غلات در دنیا کرده است(2).
(مایکلسون و داتل، 1991 ) برنج یک ماده غذایی پایه در کشور های در حال توسعه است و در سال 2000 برنج و فرآوردههای آن تأمین کننده انرژی 40% از مردم جهان بود به طوری که از گندم پیشی گرفته است( هانگ و لو، 1991 ). جمعیت زیادی در کشورهای در حال توسعه وجود دارد که با محدودیت در مصرف دانه غلات مواجه میباشند و این دلیل موجهی برای استفاده از دانه غلات در تغذیه انسان، و استفاده از غلات اضافی و پسماندههای آن در تغذیه دام میباشد. اين در حاليست كه حجم دور ريزی ضايعات كشاورزي در مزارع كشور قابل تأمل است. اين مسئله زماني اهميت خود را نشان ميدهد كه بدانيم ضايعات و پسماندههاي مزارع در ديگر كشورها منبع اصلي تأمين خوراک دام
است و نیز به ايران وكشورهاي مشابه صادر ميگردد. سالانه ميليونها دلار ارز جهت واردات غلات از كشور خارج ميشود و اين روند هرساله سير صعودي به خود ميگيرد، بنابراین توسعه جیرههای بدون غلات یا با دانه غلات پایین به طوریکه سطح تولید حفظ شود، لازم به نظر میرسد. از طرفی، در دنیا، مصرف سرانه شير درجهان به عنوان يكي از شاخصهای توسعه يافتگي محسوب ميشود و هر كشوري که از سرانه مصرفي بالاتري برخوردار باشد در مباحث توسعه از رتبه بالاتري برخوردار میگردد. توليد سرانه شير در جهان در حالي به عدد 100 كيلوگرم رسيده است كه توليد شير ايران با شش كيلوگرم افزايش از شاخص ميانگين جهاني بالا زده است.
در حال حاضراز مجموع شش ميليون تن شيرتوليد داخلي 17 ‬درصد متعلق به گوسفندو بز، 80 درصدشيرگاو و مابقي شیرگاوميش است. براساس آمارهاي موجود، تراكم متوسط توليد شير كشور به حدود 8/3 تن در هر كيلومترمربع رسيده ‌است كه نزديك به 40 ‬درصد شير توليدي از مجراي صنعتي و باقيآن به شكل سنتي فرآوري و عرضه مي‌شود. شیرکاملترین غذایی است که میتواند مورد استفاده انسان قرار گیرد، به همین منظور یکی از فعالیتهای اساسی دامداری در دنیا پرورش دامهای شیری است. این ماده غذایی از یک ترکیب پیچیده تشکیل شده که شامل چربی، پروتئین، قند لاکتوز، عناصر معدنی، ویتامینها، آنزیمها و آب میباشد و فرآوردههای شیری بهترین منابع تأمین کلسیم بدن انسان هستند. شیر، دارای كليه اسيدآمينههاى ضرورى است. قند شير، لاكتوز نام دارد و شيرينى آن 30 بار از قند و نيشكر كمتر است. لاكتوز چاق كننده نيست و مصرف آن براى بيماران مبتلا به ديابت مضر نمىباشد. چربى شير نيز بسيار سهل الهضم و انرژىزا است. انرژىزايى حاصل از چربى شير تقريباً دو برابر مواد قندى و يا پروتئينى است، املاح معدنى در شير كه به شكل محلول و يا تركيب با مواد پروتئينى است، كمتر
از يك درصد میباشد و مهمترين آنها شامل: كلسيم، پتاسيم، فسفر، سديم و مقدار بسيار كمى آهن و مقادير جزئى مس و روى است كه نقش اساسى در ساخت آنزيمها و هورمونهاى بدن دارند. مصرف شیر وفرآوردههای مختلف آن به ویژه فرآوردههای تخمیری، منجر به افزایش طول عمر، افزایش بازده جسمی وفکری، کاهش بیماریهای عفونی، کاهش بیماریهای استخوانی ورشد مطلوب کودکان ونوجوانان میشود. تحقيقات نشان داده است شير در افراد مبتلا به زخم معده بهترين و مفيدترين ماده خوراكياست. پژوهشگران ميگويند: در شير نوعي باكتريهاي مفيد وجود دارد كه باكتريهاي عامل ايجاد زخم معده را از بين ميبرد. شير به ويژه با داشتن باكتري لاكتوباسيل در كنار آنتيبيوتيكها بهترين مواد غذايي براي معالجه معدههايي با زخمهاي پيشرفته است. توليد شیر با صرف هزينه كمتر به عنوان يك فاكتور مهم اقتصادي در راستاي رقابت در بازار توليد محسوب ميگردد، از طرفي بخش اعظم كاهش هزينه از طريق تغذيه ميسر خواهد شد. در بيشتر كشورها به لحاظ ارزش بالاى غذايى شير، به منظور عرضه شير با قيمت ارزان و افزايش مصرف سرانه با هدف نهايى داشتن جامعهاى سالم و پويا، مبالغ هنگفتى يارانه از بودجه سالانه براى شير در نظر مىگيرند. اهمیت این امر مستقیماً مربوط به تمهیدات و تدابیری است که به منظورتأمین و رفع کمبود پروتئین مورد نیاز 70 میلیون نفر جمعیت رو به تزاید کشور اتخاذ میشود، و به حل مشکل کمبود خوراک دام، افزایش میزان بهرهدهی کمیوکیفی دامها، آبزیان و طیور کشور کمک خواهد کرد.
در کار تغذیه و تأمین خوراک دام بجز مواد اصلی شناخته شده نظیر یونجه، جو، ذرت، سبوس گندم، چغندر، کاه و …..، چه بسا ضایعات و پسماندههای غیرقابل مصرف حاصل از صنایع تولید مواد غذایی و کشتارگاهها و ….. وجود دارد که بخوبی میتواند در تهیه خوراک دام مورد استفاده قرار گیرد
مثل انواع محصولات نامرغوب و غیر قابل استفاده در کشاورزی و باقی ماندههای صنایع روغنکشی مانند انواع کنجاله ها ( مثل سبوس روغنکشی شده، کنجالهکلزا و غیره ) که با بهرهجویی از این همه مواد فراوان و گوناگون و فرآوری آنها براساس موازین فنی و بهداشتی میتوان در تهیه و تولید خوراکهای متراکم و متوازن برای انواع دامها بهرهبرداری نمود، بگونهای که بسته به نوع و شرائط خاص دام مورد نظر، میزان پروتئین، مواد معدنی و ویتامینی مورد احتیاج آنها را برطبق ارزیابیهای مشخص علمی و استانداردهای مربوط تامین سازند، خوراکهایی که از قابلیت هضم و جذب بالا و مطمئن برخوردار بوده و انرژی لازم برای پرورش و تولید دام را در اختیار او قرار میدهند. براين اساس استفاده از فرآوردههاي جانبي بخش كشاورزي كه اغلب از قيمت كمتري برخوردارند، از ديرباز مدنظر محققان قرار گرفته است. و به دليل وجود برخي مشكلات در زمينه استفاده مستقيم اين فرآورده ها در تغذيه دام، فرآوري آنها به روشهای گوناگون ضروری به نظر ميرسد (10).
در اين ميان محصولات فرعي حاصل از عملآوري غلات نظير سبوسگندم و سبوسبرنج، بدلیل توليد زياد و قيمت پايين از اهميت ويژهاي برخوردارند. در حال حاضر ساليانه بيش از 2 ميليون تن شلتوكدراستان گيلان و مازندران توليد ميشود، كه حدود 10 درصد آن سبوس ميباشد. به طوري كه سبوس برنج را مي توان یکی از عمده ترين محصولات فرعي فرآوري غلات در جهان نام برد. عمدهترين مشكل در استفاده از سبوس برنج فيتات، فيبر، روغن و سیلیس زياد موجود در آن ميباشد. امروزه در اكثر كشورهاي توليد كننده برنج، سبوس به عنوان ماده اوليه توليد روغن خوراكي است، که این روغن برای سالاد، عالی و نیز برای مصارف پخت وپز و سرخ کردن بسیار مناسب میباشد، همچنین مزه غذاهای پخته شده را بهبود داده و سبب کاهش کلسترول می‌شود. روغن سبوس برنج از
مواد با درجه آلرژیزایی بسیار کم محسوب شده و در تغذیه کودکان مفید است. گرانروی آن بالا بوده و موقع سرخ کردن روغن کمتری جذب مواد غذایی می‌شود و نيز در صنعت براي ساخت مواد دارويي، كنسانتره، ويتامين B، استخراج فيتين، كنسانتره پروتئين، توليد نوشابههايغني از پروتئين شبيه شير و غيره، مصرف ميشود. از عصاره طبیعی سبوس برنج در ساخت کرمهای پوستی استفاده میکنند تا خشکی و ترکخوردگی سر آرنجها، زانوها و پاها را رفع مینماید. عصاره سبوس برنج تأثیرات مختلفی روی پوست بدن دارد که شامل رطوبتدهی به پوست و جلوگیری از ترکخوردگی، نرم کردن پوست بطوری که همیشه حالت مرطوب داشته باشد، زدودن اکسیژن فعال از سطح پوست به منظور جلوگیری از تشکیل پروکسید چربی، اینوسیتول بعنوان یکی از خانواده ویتامین B، رشد سلولهای پوستی را افزایش می دهد، (36).
تراكم مواد مغذي در سبوس برنج متنوع ميباشد، كه به طور عمده به دليل واريته برنج و فرآیند روغنكشي از سبوس و نيز نسبت پوسته خارجي به پوسته نرمتر يا پوستهداخلي ميباشد. در كشورهاي توسعه يافته به منظور جلوگيري از فساد زود هنگام سبوس برنج آن را روغنكشي نموده و از روغن حاصله جهت مصارف انساني و از باقي مانده آن در تغذيه دام و طيور استفاده مينمايند. روغن سبوس برنج به لحاظ اثرات دارويي از جمله كاهش كلسترول سرم خون، غذاي سلامتي و روغن قلب ناميده ميشود (32).اين روغن داراي تركيب مناسبي از اسيدهايچرب است. همچنين حاوي آنتي اكسيدانها و ساير مواد مغذي مي باشد.
در آمريكا سبوس پايدار شده را به طور وسيع در فرمولاسيون غذايي كودك، تهيه نان، پنكيك شيريني و كيك، مورد استفاده قرار ميدهند. از سبوس پايدار شده براي تهيه خوراك دام و طيور و ماهي به طور وسيع استفاده ميشود. به عنوان مثال در كشور هندوستان در سال 1980 توليدي معادل 158000 تن سبوس را به ساير كشورهاي صادر نموده است. علاوه بر آن امروزه توليد خوراك ماهي از سبوس برنج به طور وسيع در كشور تايلند رواج يافته است (26).
1-2- ضرورت و اهميت تحقيق
با توجه به ميزان قابل توجه سبوسبرنج در استانهاي شمالي كشور و قيمت پايين آن، ميتوان آن را جايگزين بخشي از اجزاي کنسانتره جيره دام نمود. از طرفي به دليل وجود روغن در سبوس به نظر میرسد روغنکشی آن احتمالاً موجب افزایش مدت نگهداری و بهبود ارزش تغذيهاي آن خواهد شد. در همین راستا مطالعه حاضر به منظور بررسی ارزش غذایی سبوس برنج روغنکشی شده در تغذیه و با اهداف زیرانجام گرفت.
1-3-اهداف تحقیق
1- استفاده از سبوس برنج روغنکشی شده و فرآوری شده با حرارت بجای سبوسگندم در جیره گاوهای شیری هلشتاین و تعیین بهترین سطح آن.
2-بررسی اقتصادی بودن جایگزینی سبوس گندم با سبوس برنج فرآوری شده .
3-تأثیر مصرف سبوس برنج فرآوری شده با حرارت بر متابولیتهای خونی گاوهای شیری هلشتاین.

فایل : 78 صفحه

فرمت : Word