مقاله کامل اثر برداخت یارانه به کود شیمیایی را در مصرف غیر بهینه این نهاده و تخریب محیط زیست

مقدمه
یکی از مهمترین رسالتهای بشر در هزاره جدید بسیج اندیشه ها و توانمندیهای اجرایی برای حفاظت از محیط زیست است.در گوشه و کنار جهان هزاران کارشناس و محقق دست به کار شده اند تا ضمن مطلع کردن جوامع بشری و دولتمردان و سیاستگذاران اقتصادی و اجتماعی از مخاطرات بیش روی محیط زیست به راهکارهایی برای صیانت از این میراث مشترک دست یابند.
از میان بخش های مختلف تولیدی بخش کشاورزی بیشترین و نزدیکترین ارتباط را با محیط زیست دارد.این ارتباط یک رابطه متقابل و دو سویه است.از یک طرف فرسایش و تخریب محیط زیست تولید و عملکرد محصولات کشاورزی را تحت تاثیر منفی قرار میدهد و از جانب دیگر مواد آلاینده بخش کشاورزی و مصرف بی رویه کودها و سایر موارد شیمیایی در این بخش صدمات جبران نابذیری به محیط زیست وارد می کند.خطرناکترین موقعیت زمانی است که این ارتباط به شکل یک دور باطل در می آید به این صورت که با تخریب محیط زیست و فرسایش خاک کشاورزان مجبورند جنگلها و منابع طبیعی بیشتری را به کشتزار تبدیل نمایندو سطح مصرف کودهای شیمیایی را افزایش دهند.در واقع این فعالیتهای جدید موجب
تخریب بیشتر محیط زیست میگردد و به همین ترتیب دوری باطل ایجاد می شود که نتیجه آن چیزی جز نابودی محیط زیست و فقیرتر شدن کشاورزان نیست.(بای بوردی و ملکوتی 1379)
مقاله حاضر با درک این خطر می کوشد اثر برداخت یارانه به کود شیمیایی را در مصرف غیر بهینه این نهاده و تخریب محیط زیست بررسی کند.برداخت یارانه به نهاده های کشاورزی یک سیاست مرسوم در اکثر کشورهای جهان و بخصوص در کشورهای در حال توسعه است.در واقع هدف اصلی از این کار ترویج و ارتقاع نقش نهاده هایی مانند کودهای شیمیایی است که می تواند عملکرد محصولات زراعی را افزایش قابل توجهی دهد.کشورهای در حال توسعه می کوشند تا از این طریق غذای مورد نیاز جمعیت در حال رشد خود را تامین کنند و در عین حال سطح درآمد و معیشت کشاورزان را نیز بهبود بخشند و حتی از طریق ایجاد مازاد تولید محصولات کشاورزی امکان صادرات این محصولات و کسب درآمد ارزی را نیز به وجود آورند.لیکن چسبندگی(1) سیاست های دولت سبب می شود تا حتی بس از فراگیر شدن مصرف این نهاده های نوین برداخت یارانه های مذکور تدوام بیدا کند و موجب تخصیص غیر بهینه ی منابع گردد.
بررسی مشكلات و معضلات كودهای شیمیایی :
– استفاده بی‌رویه از كودهای شیمیایی در كشاورزی منجر به آلوده شدن آب و مواد غذایی مصرفی مردم و در نهایت بروز عوارض خطرناكی در آنها
می‌شود. در صورتی كه استفاده از كودهای شیمیایی به صورت بی رویه باشد، وارد آبهای زیرزمینی و در نهایت از طریق محصولات كشاورزی وارد غذای انسانها می شود
– میزان مصرف و نوع كودهای شیمیایی در كشاورزی در صورتی كه بیش از حد لازم باشد علاوه بر ضرر اقتصادی كه به جامعه وارد می‌كند مواد غذایی مصرفی مصرف‌كنندگان را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. در صورت استفاده بیش از حد كودهای شیمیایی در كشاورزی نیترات‌های اضافه آن وارد آب می‌شود، آب توسط مردم مورد مصرف قرار می‌گیرد و در نهایت در بدن به تركیبات سرطان‌زا تبدیل خواهد شد.
اما در صورت استفاده از کو دهای حیوانی و طبیعی و همچنین با یک برنامه ریزی مناسب با جمع آوری مواد قابل بازگشت به محیط (از قبیل برگ درختان و … ) می توان هم فضولات را با برگنداندن به چرخه گردش و بازگرداندن به اکو سیستم از آلودگی ها وبیماری قابل شیوع توسط این (فضولات ) جلوگیری کرد و هم به دلیل اینکه چون این کودها عموما از جنس محیط هستند به لحاظ کیفیت و تاثیر گذاری در محیط ، بازدهی و کیفیت خوبی را از خود بجا خواهند گذاشت و راحت تر به چرخه باز میگردند.
 متاسفانه با توجه به اینكه هم نوع سموم شیمیایی و هم میزان آن در كشاورزی، آزمایشگاه‌ها و … نیاز به نظارت بیشتری دارد در كشور شاهد كنترل ضعیف بر این مساله هستیم به طوریكه برای مثال در برخی از
آزمایشگاه‌ها با توجه به منبع مصرف برخی از انواع سموم هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
 مصرف بی‌رویه كودهای شیمیایی در بخش كشاوری موجب شیوع سرطان معده می‌شود. مصرف غیر منطقی و بی‌رویه كودهای شیمیایی در مزرعه‌ها و باغ‌ها مهمترین عامل شیوع سرطان معده در كشور محسوب می‌شود.
 استفاده بی رویه از كودهای شیمیایی خاك را آلوده می كند در زمینه استفاده از كودهای شیمیایی در مزارع كنترلی نمی‌شود.
وجود بالای نیترات در موادغذایی و آب آشامیدنی توسط باكتریها در معده به ماده سرطان‌زای نیتریت تبدیل می‌شود.
 سرطان معده شایع‌ترین سرطان در ایران است كشاورزان بااین باور غلط كه كودهای شیمیایی موجب بازدهی بهترمحصولات آنها می‌شود، كودهای شیمیایی را باقیمت‌های بالا از بازار سیاه تهیه می‌كنند. استفاده بی‌رویه كودهای شیمیایی درمزارع سبزیكاری رواج بیشتری دارد. در صورت ساماندهی نكردن آن علاوه بر محصولات، سفره‌های‌آب زیرزمینی نیز در معرض آلودگی قرار می‌گیرند.
 چنانچه كشاورزان بر اساس نتایج آزمون‌های آب و خاك و توصیه‌های كارشناسان مبادرت به مصرف منطقی كودهای شیمیایی كنند هیچ مشكلی بوجود نخواهد آمدكشاورزی‌ پایدار با تاكید بر استفاده‌ بهینه‌ از سموم‌ و
كودهای‌ شیمیایی‌« با تاكید بر اینكه‌ كودهای‌ شیمیایی‌ سبب‌ تخریب‌ حیاتی‌ خاك‌ و تعادل‌ موجود در آن‌ می‌شوند.
 كاربرد نامتعادل‌ كودهای‌ ازته‌ ممكن‌ است‌ سبب‌ كاهش‌پ‌ك‌ و كم‌ شدن‌ قابلیت‌ دسترسی‌ گیاهان‌ به‌ فسفر شود.
 همچنین‌ استفاده‌ مداوم‌ از كودهای‌ مصنوعی‌ سبب‌ كاهش‌ عناصر كمیاب‌ مانند روی‌، آهن‌، مس‌ و منگنز خواهد شد كه‌ بر روی‌ سلامت‌ گیاهان‌، جانوران‌ و انسان‌ تاثیر خواهند گذاشت‌.
 مصرف‌ كودهای‌ ازته‌ در شالیزارهای‌ شمال‌ ایران‌ زیاد بوده‌ و از طرفی‌ سطح‌ آب‌ زیرزمینی‌ بالاست‌، بنابراین‌ امكان‌ آلوده‌ شدن‌ آبهای‌ زیرزمینی‌ به‌ نیترات‌ در این‌ منطقه‌ زیاد است‌.
 بنابر نتایج‌ یك‌ تحقیق‌، غلظت‌ نیترات‌ درچاههای‌ آب‌ اطراف‌ شالیزارهای‌ بابل‌ تعیین‌ و مشخص شد كه‌ بین‌ مصرف‌ كودهای‌ ازته‌ و آلودگی‌ آبهای‌ زیرزمینی‌ به‌ نیترات‌ همبستگی‌ مثبت‌ وجود دارد
– با توجه‌ به‌ حد مجاز ازت‌ نیتراتی‌ كه‌ به‌ وسیله‌ سازمان‌ جهانی‌ بهداشت‌ 45 میلی‌گرم‌ در لیتر می‌باشد، 25 درصد از چاه‌های‌ نمونه‌برداری‌ شده‌ آب‌ مشروب‌ شهر بابل‌ دارای‌ غلظتی‌ بیش‌ از حد مجاز بود.
 به‌ دلیل‌ مصرف‌ زیاد سموم‌ و كودها در استان‌ مازندران‌، آمار سرطان‌های‌ گوارشی‌ و تنفسی‌ چندین‌ برابر میانگین‌ متوسط‌ كشور است‌.
 كودهای‌ شیمیایی‌ مصرفی‌ دركشورهای‌ توسعه‌ یافته‌ و درحال‌ توسعه‌ سبب‌ تشدیدخطرات‌ جانی‌ ناشی‌ از افزایش‌ اكسید ازت‌ در اتمسفر و استراتوسفر می‌شود. در استراتوسفر جو فوقانی‌ اتمسفر2ج سبب‌ كاهش‌ ازن‌ و در نهایت‌ افزایش‌ درجه‌ گرمای‌ جهانی‌ می‌شود كه‌ این‌ پدیده‌ به‌ اثر گلخانه‌یی‌ موسوم‌ است‌ كه‌ نتیجه‌ آن‌ عدم‌ ثبات‌ آب‌ و هوا خواهد شد.
نظارت ارگان‌های دارو و غذا، كشاورزی و محیط زیست بر این مساله باید با جدیت بیشتری پیگیری شود
مزایا و معایب مصرف کودهای شیمیایی در کشاورزیاز مزایای کودهای شیمیایی، بهای ارزان، کاربرد سهل و آسان، درآمد کاذب کوتاه مدت (بدون توجه به استهلاک سرمایه اصلی یعنی خاک و مواد آلی آن) است.
شیوع بیماری ها و آفات متعدد مثلا شیوع آتشک گلابی در باغ های گلابی کرج و قزوین، نماتد در مزارع چای و حتی شانکر مرکبات در جنوب کشور عمدتا زاییده مصرف نامتعادل کودها می باشد.
نظرات بانک جهانی درباره مصرف کودهای شیمیایی در ایران می تواند مؤید مصرف نامتعادل کود در کشور باشد که به شرح زیر می باشد:
توزیع نابرابر کودهای شیمیایی، بخش خصوصی جایگاهی ندارد (تقویت بخش خصوصی و فراهم آوردن امکان رقابت فعالانه، ایجاد یک محیط تجاری
و حقوقی صحیح و اتخاذ یک خط مشی پایدار و فعال از جانب دولت برای تقویت مشارکت بخش خصوصی)، نظام قیمت گذاری سبب اسراف در مصرف کود شیمیایی می شود، عدم توازن بین کود شیمیایی در دسترس و کودشیمیایی مورد نیاز، ضعف تحقیق در کاربرد کود.
تجارب سایر کشورها در کنترل مصرف کود شیمیایی می تواند به مصرف متعادل کود در کشور کمک کند که در زیر به دو مورد اشاره می شود: در انگلستان تولید گندم در هر هکتار در حدود ۷.۵تن تثبیت شده و تولید بیشتر از آن را وزارت کشاورزی صرفا به خاطر مسایل زیست محیطی ممنوع شده است.
در این مطالعه محصول گندم به عنوان شاخصی از کل محصولات زراعی کشور انتخاب و سطح بهینه مصرف کود شیمیایی برای این محصول برآورد شده است.با توجه به اینکه گندم بیشترین سطح زیر کشت را نسبت به محصولات دیگر به خود اختصاص داده و محصولی است که جایگاه راهبردی در بحث امنیت غذایی کشور دارد بنابراین می تواند شاخص بسیار مناسبی برای تعیین وضعیت کلی مصرف کودهای شیمیایی در بخش کشاورزی ایران باشد.(اخطاری 1381)

فایل : 25 صفحه

فرمت : Word