مقاله کامل آموزش خوشبینی (پیامدها، روشها و راهکارها)

آموزش خوشبینی(پیامدها، روشها و راهکارها)
چکیده
مهم ترین زمان هاي آموزشی هر فرد در مدرسه می گذرد و آموزش وپرورش زندگی آینده افراد را تعیین می کند. امروزه برنامه هاي اغلب مدارس بر فراگیري مها رتهاي خواندن، نوشتن، حسابکردن و تفکرخلاق متمرکز است، اما بدون مؤلفه هایی چون شادي، خوش بینی و سلامت روان نمی توان در آرزوي تحقق چنین اهدافی بود. خوش بینی را انتظار کلی فرد براي اینکه در آینده رویدادهاي مثبت اتفاق بیفتد تعریف کرده اند. خوش بینی نوعی الگوي فکري قابل آموزش و یادگیري است که به افراد در رویارویی با شرایط دشوار کمک می کند. درمان افسردگی، بهبود وضعیت جسمانی و کسب موفقیت از بدیه یترین کاربردهايخوشبینی آموخته شدهبهشمار می روند. علاوه بر این، ظرفیت لازم براي پیدا کردن شناختی جدید درباره ي خویش را نیز ایجاد می کند. بر این اساس، مقاله يحاضر با هدف مطالعه مفهوم، روش ها و پیامدهاي آموزش خو شبینی به دانش آموزان نگارش یافته است. روش پژوهش از نوع توصیفی- کتابخانه اي است. براساس یافته هاي به دست آمده از پژوهش هاي قبلی، سخنرانی، قصه گویی و نمایش فیلم، سه روش آموزش خوش بینی به دانش آموزان محسوب می شود. متغیرهاي تنیدگی تحصیلی، سلام تروان، معنویت و مذهب، کفایت اجتماعی، اسناد بدبینانه، انگیزه، استرس، خلاقیت، بهزیست یروانشناختی، هوش اجتماعی، کیف یتزندگی، میزان خوش بینی و اضطراب و افسردگی دانش آموزان از مهم ترین پیامدهاي آموزش خوش بینی به دانش آموزان است، در نتیجه آموزش خو شبینی به دانش آموزان داراي پیامدهاي مثبت متعدد است که زمانی مؤثر خواهد بود که ساعتی از برنامه آموزشی مدارس به آموزش خوش بینی اختصاص یابد، در پایان با توجه به مباحث
بیان شده، براي دستیابی به خوش بینی در بین دانش آموزان راه کارها و پیشنهادهایی ارائه گردیده است.
کلمات کلیدي: آموزش، خوش بینی، آموزش خوش بینی، دانش آموزان
1- مقدمه
انسان ها براي فرزندان خود، خواسته هایی فراتر از نیازهاي زیستی دارند و خواهان آنندکه زندگی فرزند انشان از دوستی و عشق و اعمال والا آکنده باشد. دوست دارند که آنها به یادگیري علاقمند باشند و تمایل داشته باشند با مشکلات به مبارزه بپردازند. خواهان آنند که آنها در برابر پسرفت ها و شکست هایی که همواره با بزرگ شدن همراهند، مقاوم باشند. با وجود این مانع عمد هاي بر سر راه تحقق این آرزوها وجود دارد و آن تحلیل رفتن وضعیت فعالیت بدنی و خوش بینی طبیعی در کودکان است. بی شائبه ترین اصطلاحی که می توان در این باره به کار برد، “بدبینی“ و “منفی نگري” است، کهمیتوان آن را به صورت مختصر و مفید چنین توضیح داد: تأکید بر فاجع هآمیزترین علت هر شکست. بدبینی، عادت ذهنی ریشه داري است که عواقبی گسترده و مصیبت آمیز دارد: خلق گرفته، کنار هگیري، بی کفایتی در عملکرد و حتی عوارض جسمی خلاف انتظار و مهم ترین عارضه آن افسردگی است. ضروري است در پیشگیري از افسردگی و بدبینی در کودکان، مهارت هاي لازم براي برخوردار بودن از خوش بینی همراه با انعطاف و مبتنی بر واقعیت را به کودکان آموزش داد (سلیگمن، رایویچ، کاکس و گیلهام،1393).
درمان افسردگی، بهبود وضعیت جسمانی و کسب موفقیت از بدیهی ترین کاربردهايخوشبینی آموخت هشده به شمار می رود. در حدود یکصد سال است که در موفقیت تحصیلی، استعداد و توانایی اصل شمرده شده اند. به نظر سلیگمن، به توانایی بیش از حد بها داده شده است. توانایینهتنها به طور ناقص اندازه گیري می شود و نیز موفقیت را درست پیش بینی نمی کند، بلکه اندیشه رایج زیر بنایی آن نیز نادرست است. این اندیشه، عاملی را که می تواند جانشین نمره هاي کم شود یا دستاوردهاي افراد بسیار توانا را به شدت مخدوش کند یعنی سبک تبیین را در نظر نمی گیرد. برمبناي عقل سلیم، افراد بر اثر توانایی یا عملکرد خوب خود خوش بین می شوند. اما پژوهش ها به روشنی نشان داده است که جهت این پیکان علیمیتواند معکوس باشد. گذشته از نمره افراد خوش بین و بدبین در آزمون توانایی، افراد بدبین کمتر از “توان بالقوه “ خود ظاهرمیشوند و افراد خوش بین از آن فراتر می روند. مفهوم توان بالقوه، بدون مفهوم خوش بینی، معناي چندانی ندارد (سلیگمن،1391).
مهم ترین زمان هاي آموزشی هر فرد در مدرسه می گذرد و آموزش و پرورش زندگی آینده افراد را تعیین می کند. امروزه برنامه هاي اغلب مدارس بر فراگیري مهارت هاي خواندن، نوشتن، حساب کردن و تفکر خلاق متمرکز است؛ اما بدون مؤلفههایی چون شادي، خوش بینی و سلام ترواننمیتوان در آرزوي تحقق چنین اهدافی بود (نیک منش و کاظمی، 2009). لزوم توجه به خوش بینی و آموزش آن به دانش آموزان زمانی بهتر درك می شود که در سالهاي اخیر با گستره اي از نگرش
منفی نسبت به مسایل روزمره به ویژه در ارتباط با امر تحصیل در بین دانش آموزان مواجهه هستیم (چراغی خواه، عرب زاده و کدیور،1394).
2-مفهوم خوش بینی
یکی از تغییرات اساسی که در دهه هاي اخیر در حوزه روانشناسی اتفاق افتاده است، این است که برخلاف روانشناسان پیشین که محور پژوهش ها و کارهاي علم یشان را بر مدار جنب ههاي اختلا لانگیز افکار و ابعاد بیمار گونه روان انسان متمرکز کرده بودند، امروزه بسیاري از روانشناسان علاوه بر پرداختن به جنبه هاي مرضی و بیمار گونه روانانسان، به جنب ههاي مثبت افکار، باورها، احسا سها و رفتارهاي انسان نیز توجه دارند. مفهوم خوش بینی یکی از موضوعات محوري و مهم روانشناسی مثبت است که در نتیجه تغییر ارزش در باورها، در دهه هاي اخیر، توسط افرادي چون آلپورت، اریکسون، فروم، راجرز و پیترسون در حوزه ي روانشناسی پدیدار گشته است، و سعی دارد تا باروشها و نگاه علمی، حضور مؤلفههاي مثبت را در ابعاد گوناگون زندگی انسان پررنگ تر و چشمگیرتر جلوه دهد (سلیگمن، 1391).
عموم مردم، خوش بینی را به صورت در نظر گرفتن نیمه پر لیوان، یا دیدن لای هاي براق در هر پدیده، یا عادت به انتظار پایانی خوش داشتن براي هر دردسر واقعی، در نظر می گیرند. زاویه “تفکر مثبت” از مثب تاندیشی و خوش بینی، بیانگر آن است که خو شبینی مستلزم تکرار عبارت هاي تقوی تکننده با خود است، یا تجسمآنکه همه کارها با
موفقیت به انجام می پذیرد. در تمامی این موارد، تجلیاتی ازخوشبینی و مثبت اندیشی وجود دارد، اما با عین حال خوش بینی عمی قتر از این است. مبناي مثب تاندیشی و خوش بینی، در عبارت هاي امیدوارکننده یا تجسم موفقیت جاي ندارد، بلکه در نحوه تفکر افراد درباره علت ها ریشه دارد. هر یک از ما، در نسبتدادن امور به علل مختلف، عادت هاي خاصی داریم، که این خصلت شخصیتی را “سبک تبیین“ نامیده اند. سطح تبیین در هر فرد، در دوره کودکی شکل می گیرد و در صورتی که از خارج، دخالتی در آن اعمال نشود سرتاسر عمر پابرجا می ماند. (سلیگمن و همکاران،1393).
در روایات از خوش بینی به “حسن ظن یا خوش گمانی” یاد شده است. و حسن ظن یاخوشبینی به پدید هها را نعمتی ناب از سوي پروردگار متعال می داند (فرزندوحی و جوشن، 1392). تعریف فرهنگ لغت از خوش بینی،دو مفهوم مرتبط را شاملمیشود. نخست یک گرایش امیدوارکننده یا اعتقادي محکم است که موجب تسلط فرد بر شرایط می شود. دوم باور به این عقیده یا تمایل که دنیا بهترین جهان موجود است. فرهنگ عمید (1389) خوش بینی را “به کارها و پیش آمدها به نظر نیک نگریستن” و فرد خوش بین را “کسی که به هر امرو پیش آمدي از روي بدگمانی و سوءظن نگاه نکند و به کار خود و آینده خود امیدوار باشد” دانسته است (به نقل از ایران مهر و گیتی پسند، 1395).
تاکنون از خوش بینی مفهوم سازي هاي متفاوتی به عمل آمده است یک نمونه از آن خوش بینی سرشتی و خوش بینی تبیینی
است. خوش بینی سرشتی یا گرایشی یک انتظار کلی است دایر بر این که در آینده بیشتر رویدادهاي خوب اتفاق خواهند افتاد تا رویدادهاي بد. افراد خوش بین، در رویارویی با دشواريها، به دنبال کردن هدف هاي با ارزش خود ادامه می دهند و با بکارگیري راهبردهاي کنار آمدن مؤثر، خودشان و حالت هاي شخصی شان را تنظیم می کنند تا اینکه بتوانند به هد فهاي خود برسند (شیرر و کارور،1993). به موازات مفهوم سازي یاد شده از خوش بینی، سلیگمن و همکارانش (1393) خوش بینی را به جاي یک صفت شخصیتی گسترده، به عنوان یک سبک تبیینی مفهومی کردهاند. سلیگمنخوشبینی را نوعی الگوي فکري قابل آموزش و یادگیري می داند که به افراد در رویارویی با شرایط دشوار کمک می کند. با مرور زمان خوش بینی به جنبه هاي مختلف زندگی انسان تعمیم پیدا کرده است، که از مهم ترین جنبه هاي خوش بینی،خوش بینی تحصیلی است که هم ساز هاي جمعی و هم فردي است. هوي، تارتر و ولفولک (2006) براي نخستین بار سازه ي خوش بینی تحصیلیرا در سطح مدرسه معرفی کردند که متشکل از کارآمدي جمعی معلمان، اعتماد کادر آموزشی به والدین و دانش آموزان و تأکید تحصیلی است. آنان بر این عقیده بودند که این سه ویژگی پیوند محکمی با هم داشته و به صورت یک نیروي واحد تعیین کننده يعملکرد مدرسه هستند. سازه ي خوش بینی تحصیلی در طی زمان و بر پایه ي روان شناسی انسان مدار، روان شناسی مثبت و با بهره گیري از
بنیان هاي نظریه ي شناخت اجتماعی، خودکارآمدي آلبرت بندورا، نظریه ي سرمایه ي اجتماعی کلمن، کار او و همکارانش در حوزه ي فرهنگ و جو سازمانی و همچنین مفهوم خوش بینی اکتسابی مارتین سلیگمن شکل گرفته است (هوي ، 2012).
برد، هوي و هوي (2010) و فاي، ویو و هوي (2009) به دنبال گسترش مفهوم خوش بینیتحصیلی به سطح فردي و معلمان بودند. آن ها فرض کردند که خوش بینی تحصیلی به سطح معلم قابل انتقال است و می تواند شامل عوامل مشابه خوش بینی تحصیلی مدرسه و احساس کارآمدي معلم، تأکید تحصیلی معلم و اعتماد به دانش آموزان و والدینباشد. خوش بینی تحصیلی دانش آموزان حوزه ي جدیدي است که توسط اسچنن- موران، بانکول، میشل، مور و دنیس (2013) شکل گرفته است. این مفهوم که از سه مؤلفه ي ادراك دانش آموز از فشار تحصیلی، اعتماد دانش آموز به معلم1 و احساس هویت دانش آموزان نسبت به مدرسه2 تشکیل شده است، یک باور مثبت در دانش آموزان است، مبنی بر اینکه آن ها قادر هستند با تأکید بر یادگیري خود، اعتماد به معلمان و احساس هویت نسبت به مدرسه، زمینه ي پیشرفت تحصیلی خود را فراهم آورند. به طور خلاصه، خوش بینی تحصیلی دانش آموزان تصویر
غنی از عاملیت انسانی را به تصویر می کشد که رفتار دانش آموزان را از نظر ابعاد شناختی، عاطفی و رفتاري تبیین می کند، همان طور که گفته شد خوش بینی تحصیلی دانش آموزان از سه مؤلفه، تشکیل شده است که شرح آن ها در را ادامه آمده است:
مؤلفه ي اول، خوش بینی تحصیلی دانش آموزاناحساس هویت دانش آموزان نسبت به مدرسه است. این مؤلفه، به این موضوع اشاره دارد که دانش آموزانی که احساس هویت نسبت به مدرسه ي خود دارند، اغلب رفتار آن ها با واژه هایی چون احساس وابستگی، دلبستگی، مشارکت، تعهد، الفت و محبت آن ها نسبت به مدرسه شان توصیف می شود (فین، 1989).
فین(1997)، دو ایده ي مکمل که نشان دهنده ي احساس هویت دانش آموزان نسبت به مدرسه است را به شرح ذیل بیان می کند: اول اینکه، دانش آموزان به مدرسه از حیث اینکه مدرسه نقش مهمی در زندگی آن ها بازي می کند، احساس تعلق می کنند؛ دوم اینکه، دانش آموزان براي مدرسه و اهداف مرتبط با آن ارزش قائل هستند. واژه هاي جانشین مورد استفاده براي توصیف دقیق این مفهوم شامل عضویت در مدرسه، دلبستگی به به مدرسه و تعهد به مدرسه می باشد ( اسچنن موران و همکاران، 3201).
مؤلفه ي دوم تشکیل دهنده ي سازه ي خوش بینی تحصیلی دانش آموزان اعتماد دانش آموزان به معلماناست. طی دو دهه ي گذشته، مطالعات درباره ي سازه ي اعتماد از سوي نظریه پردازان سازمانی و به تازگی در مدارس، فزونی گرفته است. تعریف واژه ي اعتماد به دلیل چندوجهی بودن آن براي پژوهشگران چالش انگیز بوده است.
اعتماد تمایل افراد براي آسیب دیدن و کار با دیگران است، این تمایل مبتنی بر اطمینان به دیگران است که آنها
خیرخواه، صادق، روراست، قابل اطمینان و لایق هستند.اعتماد دانش آموزان به معلمان نیز شامل موارد ذیل می شود: دانش آموزان اعتقاد دارند که معلمان همیشه آماده ي کمک کردن هستند، معلمان براي گفتگو به آسانی در دسترس هستند، معلمان در نحوه ي آموزش خود خوب عمل می کنند، دانش آموزان می توانند روي کمک معلمان حساب کنند، معلمان کارهاي جالب انجام می دهند، معلمان همیشه صادق هستند و معلمان واقعاً به صحبت هاي دانش آموزان گوش می دهند ( هوي و موران10،2006).
مؤلفه ي سوم سازه ي خوش بینی تحصیلی دانش آموزان، تأکید تحصیلی است. تأکید تحصیلی بر این اصل استوار است که دانش آموزان در محیط هایی که فعالیت هاي جالب توجه و چالش انگیز ارائه می شود، به احتمال بیشتر به موفقیت می رسند. بهعبارت دیگر، در تأکید تحصیلی توجه اصلی بر یادگیري و آموزش متمرکز است. یک مدرسه با تأکید تحصیلی قوي از نظر تحصیلی متمایل به محیطی است که در آن اهداف و انتظارات سطح بالا وجود دارد، پیشرفت مورد قدردانی و تجلیل قرار می گیرد، معلمان به توانایی هاي دانش آموزان اعتماد و اطمینان دارند و دانش آموزان هنجارهاي تحصیلی مدرسه را مورد احترام قرار می دهند، تأکید تحصیلی شامل سیاست ها، اقدامات، انتظارات و هنجارهایی است که دانش آموزان را به سوي پیشرفت سوق می دهد. دانش آموزان با تأکید تحصیلی بالا، بر این عقیده هستند که، دانش آموزان مدرسه يآن ها به کسانی که نمره ي خوب می گیرند احترام می گذارند، دانش آموزان مدرسه تلاش زیادي براي بهبود وضعیت آموزشی خود می کنند، مدرسه آنها نسبت به یادگیري دانش آموزان جدي است، دانش آموزان فعالیت و کوشش زیادي براي گرفتن نمره ي خوب می کنند، میزان پیشرفت دانش آموزان در مدرسه به چالش کشیده می شود، می توانند در
صورت نیاز مدرسه کمک بیشتري به مسئولان مدرسه بکنند و در مدرسه از نمره هايخوب قدردانی می شود (اسچنن موران و همکاران، 2013).
مرور پیشینه ي پژوهش در موردخوشبینی تحصیلی دان شآموزان نشان می دهد که خوش بینی تحصیلی دانش آموزان بر انگیزش تحصیلی طبق پژوهش بیگدلی و احمدي (1395)، رابطه منفی و معناداري بین خودناتوان سازي تحصیلی و خوش بینی تحصیلی صادقی، یوسف وند و قدم پور (1395)،خوش بینی تحصیلی دانش آموزان در عملکرددانش آموزان ، چراغی خواه، عرب زاده و کدیور (1394) و مرادي، واعظی، فرزانه و میرزایی (1393) همسو و هماهنگ است.
نوجوانان در دوره تحصیل تحت تأثیر افکار منفی زیادي قرار دارند و دائماً در حال مقایسه خود با دوستان و دیگران هستند و بیشتر به کمبودهاي خود توجه می کنند تا توانایی هاي مثبت خود. این تفکرات منفی بر روحیه، انگیزش و سایر جنب ههاي مهم زندگی آنها تأثیر منفی خواهد گذاشت. در نتیجه لازم است تا در این دوران با طراحی و انجام برنامه هاي آموزشی مناسب دیدگاه آنها به زندگی را در جهت مثبت تغییر داده و از مشکلات آنها بکاهیم (جعفري باغ خیراتی، قهرمانی، کشاورزي و کاوه، 1393). بیشتر روش هاي آموزش خوش بینی به دانش آموزان بر مبناي آموزش خوش بینی مارتین سلیگمن پای هریزي شده است که در ادامه مراحل آموزش خوش بینی سلیگمن بیان می گردد:
3-مراحل آموزش خوشبینی
آموزش مهارت هاي خوش بینی نخستین بار توسط مارتین سلیگمن در طی بیست سال تحقیق و پژوهش بر روي بیش از نیم میلیون کودك، نوجوان و بزرگسال، متجاوز از هزار مطالعه

فایل : 33 صفحه

فرمت : Word