مقاله کامل زمين شناسي در منطقه كپه داغ

كليات
پيشگفتار
ايران از جمله كشورهاي جنوب غربي آسيا مي باشد و داراي آب و هواي متنوع در قسمتهاي مختلف خود است. از لحاظ زمين شناسي نيز ايران از صفحه هاي متنوعي تشكيل شده كه داراي روابط مختلفي بين خود مي باشد كه همين روابط باعث ايجاد مورفولوژي هاي گوناگون در سطح زمين مي شود. يكي از اين زونها ، زون كپه داغ مي باشد كه توسط زمين شناسان مختلفي از جمله اشتوكلين ، مدني ، و….. معرفي شده است. اين زون كه در منتهي اليه شمال شرق ايران قرار دارد منطقه اي كوهستاني است و شامل دو رشته شمالي و جنوبي مي باشد كه در اثر آخرين فازهاي آلپي در شمال ايران شكل گرفته است.
به منـظور شنـاخت بهتر و درك كاملتر از اوضاع و تاريخچه اين قسمت از كشورمان كه تحت تاثير تنش هاي فشارشي و كششي زمانهاي گذشته قرار داشته و هم اكنون نيز قرار دارد. بررسي هاي صحرايي مختصري در طي سه روز به همراه استاد ارجمند جناب آقاي دكتر عبدالمجيد موسوي نيا – يك روز در منطقه مزدوران و دو روز در منطقه تبارك آباد – انجام گرفت و سازندهاي مختلف آن مورد بررسي قرار گرفت و اين گزارش چكيده اي از همان بررسي ها است. بدين ترتيب ابتدا تاريخچه و خلاصه اي
از اتفاقات رويداده در زمانهاي گذشته را بررسي كرده و سپس به معرفي و تفسير سازندهاي مورد مطالعه مي پردازيم.
خلاصه اي از مطالعات قبلي انجام شده در ناحيه كپه داغ
1 – براي اولين بار در سال 1937 ، ريوز (Reeves) و بويي (Buie ) از شركت ملي نفت ايران ، مطالعات مقدماتي در دشـت سرخس انجام داده و نقشه زمين شناسي با مقياس كوچكي از ناحيه تهيه نمودند.
2 – در سال 1352 ، گلداشميت و فخرايي از شركت ملي نفت ايران يك نقشه زمين شناسي مقدماتي از ناحيه سرخس تهيه نمودند.
3 – در سال 1961 ، انصاري و افشار حرب چينه شناسي ناحيه سرخس را به طور دقيق مورد مطالعه قرار دادند و براي اولين بار سازندهاي زمين شناسي ناحيه را نامگذاري كردند.
4 – در سال 1962 افشار حرب نقشه زمين شناسي دقيق از تاقديس خانگيران تهيه نمود
5 – مطالعات كلانتري در سال 1969 بر روي فرامينيفرهاي ژوراسيك مياني – كرتاسه و چينه- شناسي كپه داغ
6 – مطالعات مهاجر در سال 1355 بر روي مخازن گازي ، ژوراسيك فوقاني و كرتاسه تحتاني در ميدان گازي خانگيران واقع در دشت سرخس
7 – مطالعات مدني(1977 )بر روي رسوبات ژوراسيك تحتاني تا مياني سازند كشف رود
8 – مطالعات افشار حرب (1979 )بر روي چينه شناسي و پتانسيل نفت زايي حوضه كپه داغ
9 – مطالعه موسوي حرمي( 1365 )بر روي سازند شوريجه در شرق حوضه كپه داغ و نيز رسوبات ژوراسيك فوقاني در جنوب شرق آق دربند
10 – آقا نباتي و شهرابي در سال 1987 طي گزارشي اعلام نمودند كه در بخش باختري مشهد ، سازند كشف رود ، گاهي روي گرانيت و گاهي بر روي سنگهاي قدري دگرگون شده سازند شمشك قرار مي گيرد.
11 – مطالعات لاسمي (1368) بر روي پترولوژي و پترو گرافي و محيط رسوبي سازندمزدوران
12 – مطالعه آدابي (1369 )بر روي ايزوتوپ كربن و اكسيژن و عناصر فرعي ، سنگهاي آهكي سازند مزدوران واقع در شرقي ترين بخش حوضه كپه داغ
13 – ك. سيد امامي و م. علوي نائيني در سال 1990 طي مقاله اي موقعيت سازندهاي باژوسين در ايران را نشان داده و طي آن سازند كشـف رود را معـادل سازندهاي دليچاي و پروده در نظر گرفتـه اند.
14 – مطالعات افتخار نژاد و بهروزي (1991 )بر روي اهميت ژئوديناميك افيوليت ها و سنگهاي پالئوزوئيك پاياني در شمال شرق ايران و ………
حوضه رسوبي كپه داغ
اين حوضه در شمال شرق ايران و قسمتهايي از تركمنستان و شمال افغانستان قرار دارد. نام آن كپت داغ و از نوشته هاي زمين شناسان روسي گرفته شده است. بر اثر تصادم مابين دو پليت ايران و توران اين زون به صورت باريكه طويلي در شمال خراسان و ادامه آن در تركمنستان بوجود آمده- است كه بخش جنوبي آن به بينالود ختم مي شود . حوضه كپه داغ با وسعتي حدود 55000 كيلومتر مربع در محدوده 30 35 تا 15 38 عرض شمالي و 00 54 تا 13 61 طول شرقي واقع شده است و تقريبا برابر 3 / 3 درصد از مساحت كل ايران را شامل مي شود. (شكل 1 )
كپه داغ ايران منطقه اي كوهستاني است با دو رشته كوه موازي كه كوههاي كپه داغ و هزار مسجد در شمال و كوههاي گلستان ، آلاداغ و بينالود در جنوب منطقه قرار
گرفته اند و دشت هاي مشهد ، قوچان ، شيروان ، بجنورد و گرگان در بين اين دو رشته كوه قرار گرفته اند . (منابع 1 و 2 )
شكل 1 – موقعيت جغرافيايي ناحيه كپه داغ
روند كلي كپه داغ در امتداد شمال غرب – جنوب شرق و به موازات گسل عشق آباد با روند
315 -310 N مـي باشـد كـه فـرو رفـتـگي كـشـف رود را بـا هـمـان روند به وجـود آورده اسـت ( نبوي 1355 ). در شمال آن پليت توران قرار دارد كه گسل عشق آباد در تركمنستان جدا كننده اين منطقه از پليت توران مي باشد ( نبوي 1355 ) . مرز جنوبي آن به بينالود و مرز شرقي آن به گسل هريرود در افغانستان محدود مي شود . مرز غربي آن با واحد گرگان – رشت نامشخص مي باشد زيرا زون تدريجي بين اين دو هنوز مشخص نشده است و بنابر مطالعات افشار حرب (1979 ) امتداد جاده گنبد – بجنورد را مي توان تقريبا حد حوضه كپه داغ با البرز شرقي در نظر گرفت كه در نقشه تكتونيك شركت ملي نفت ايران (1978 ) بدان اشاره شده است . ( منابع 1 و 2 و 6 )
در تقسيم بندي زمين شناسي ايران ، اشتوكلين (1968 ) و روتنر (1983 ) ، كوههاي كپه داغ در ايران را كلا در ارتباط با پي سنگ هرسي نين توران فرض نموده اند و در اين راستا به بيرون زدگي- هاي دگرگوني آق دربند اشاره مي كنند ولي افتخار نژاد با اشاره به بيرون زدگي هاي رخساره ی پالئوزوئيك بخش جنوب و جنوب غربي كپه داغ ، اين زون را دنباله پلاتفرم آفريقا – عربستان تصور مي نمايند (افتخار نژاد – بهروزي 1359 ) . از خصوصيات مهم اين حوضه اين است كه بر خلاف مناطق مجاور (البرز شرقي ) فاقد سنگهاي ولكانيكي و فعاليت هاي پلوتونيكي دوران سنوزوئيك است تنها در مرز جنوبي در منطقه كوههاي آلا داغ و در طول گسل شرقي – غربي، مقداري فوران بازالتي كه به چين خوردگي پليوسن مربوط است ديده مي شود . (منابع 1 و 6 )
در حوضه كپه داغ حركات كوهزايي خيلي به ندرت اتفاق افتاده است و مهمترين حركت كوهزايي مربـوط به اواخر مـيوسن است بقيه حركـات تاثير گذار در حوضه از نوع خشكي زايي بوده است . به نظر افشار حرب (1373 ) از کامبرين تا عهد حاضر پنج فاز كوهزايي و هفده فاز خشكي زايي در منطقه روي داده است .
فازهاي كوهزايي عبارتند از:
1 – كوهزايي اتريشين (در حد كرتاسه زيرين و فوقاني)
2 – كوهزايي ساب هرسي نين (سنو مانين – تورونين )
3 – كوهزايي لاراميد ( كرتاسه – ترسير )

فایل : 96 صفحه

فرمت : Word