مقاله در مورد مقایسه سلامت روان شاعران با سایر افراد غیر شاعر

چکیده
با توجه به عقیده ی فروید که می گوید:«ویژگی افراد دارای سلامت روانشناختی خودآگاه کردن وبه خودآگاه آوردن آنچه ناخودآگاه است.» و استفاده از مکانیسم هایی مثل والایش در مورد قشر هنرمند ودر این پژوهش شاعران، از آنجایی که توان بیان سمبولیک هیجانات خود به شکل والایش یافته را دارند، فرض اصلی پژوهش حاضر در«داشتن سلامت روان متفاوت شاعران نسبت به سایر افراد جامعه» ، گذاشته شد. برای بررسی این فرضیه، پژوهش پس رویدادی دنبال شد. برای جمع آورری اطلاعات نیز استفاده شد. با روش نمونه گیری اتفاقی نمونه ها انتخاب شدند.نمونه ی گروه شاعرSCL-25از پرسشنامه از شاعران مراجعه کننده به کانون ادبیات ایران واقع در تهران و شاعران مراجعه کننده به مرکز اصلی حوزه ی هنری تهران و نمونه ی افراد غیر شاعر از میان سایر اقشار غیر شاعر جامعه بودند. وابسته(فرضیه ی 1-6) وتحلیل واریانس دوطرفه(فرضیه ی 7)مورد استفاده قرارگرفت.t روش آماری تحت ویندوز(نسخه 16)استفاده شد.spssو از نرم افزار
نتایج حاکی از آن بودند که سلامت روان شاعران با افراد غیر شاعر تفاوت معنی داری با هم ندارند واگر تفاوتی در نمرات سلامت روان شاعران و افراد غیر شاعر دیده می شود ناشی از خطای تصادفی و نمونه گیری است. در نهایت فرضیه های مبتنی بر متفاوت بودن وضعیت سلامت روان و سایر افراد جامعه رد شدند.
فصل اول
“ابعاد مسئله ی مورد بررسی”
مقدمه
سلامت روان به دلیل وجود پیشگیری از اختلالات و نیز ایجاد کردن زمینه برای شناخت و ایجاد معیارهای سلامت روان در افراد جامعه مورد توجه و قابل بررسی است. از سویی کارآمدی، پیشرفت و سلامت افراد جامعه با گذر زمان پیشرفت و سلامت جامعه را در حد مطلوبی فراهم میکند. در این میان چون انسان مدام در حال تغییر است، تلاش برای شناسایی عوامل موثر در سلامت روان پایان ناپذیر می نماید. سلامت روان مقوله ای حائز اهمیت است، چرا که تأثیر روح و روان بر عملکرد جسمانی بر هیچکس پوشیده نیست. در این راه بزرگان ادبی و مذهبی ما از دیر باز بر مبحث سلامت روان تأکید داشته اند. مولوی می فرماید:
تن زجان وجان زتن مستور نیست لیک کس را دیدجان دستور نیست
از جمله عوامل مؤثر و ایجاد کننده سلامت روان هنر و در اینجا منحصراً شعر می باشد. افراد به وسیله بیان آنچه که می خواهند به شکل سمبولهای کلامی، نه تنها از انرژی منفی حاصل از افکار ناخوشایند خودآگاه و ناخودآگاه رهایی می یابند، بلکه دست به آفرینندگی زده اند و این یکی از ویژگی های افراد خودشکوفا ست، که به قول «راجرز» دارای بالاترین سطح سلامت روان هستند. پس تأثیر شعر در همین بدو امر در دو بحث کاتارسیس و خلاقیت سطح بالا در انسانگرایی مطرح می گردد. بیان احساسات در قالب شعر باعث میشود که فرد بتواند از بیرون به خود بنگرد یا به خودآگاهی دست یابد و حافظ می فرماید:
مروبه خانه ارباب بی مروت دهر که گنج عافیتت درسرای خویشتن است
باید توجه داشته باشیم که معیارهای سلامت روان با فرهنگ جامعه مرتبط است.از طرفی ایران سابقه طولانی و اصیل در زمینه ی ادبیات (نظم یا شعرونثر) دارد، و جدانشدنی بودن ارادت و علاقه به شعر از ایرانیان نشان می دهد که می توان از طریق شعر به پویایی افراد جامعه و ایجاد سلامت روان کمک کرد. ادبیات ایران در زمینه تعلیم و تربیت، حکمت، آموزش شیوه های کسب آرامش و رسیدن به کمال نکته ها دارد. بسیاری از نظریه پردازان مانند؛ یونگ، آدلر، آریه تی، و ریک نوشتند که : «علوم چقدر (poetry as therapy.2007)از مطالعه ی اشعاراطلاعات کسب می کنند ویاد می گیرند.»
نکته ای که مدام مرا متوجه خودش می کند این است که:«در روانکاوی تحولی رخ می دهد و این بر خلاف آنچه ممکن است خیلی ها تصور کنند، رسیدن به یک وضعیت استاندارد یا نرمال نیست، بلکه درست برخلاف آن، به گفته لکان، دستیابی به«تفاوت مطلق»است. یا به قول« فروغ فرخزاد»، (کسی که مثل هیچکس نیست) این کسی است که مثل هیچکس نیست زیرا که این شخص فقط و فقط مثل خودش است، با اشتیاق و ژوئی سانس[یک لذت مخرب،دردآور وکشنده]خاص خودش.»(کدیور،1381)و این بسیارارزشمند است که فرد خودش باشد.هنرمندان افرادی هستند که اشتیاقشان برای آفرینش، خود بودن و پویا بودن خلل ناپذیر است. درپی همین آفرینش است که سلسله ای از سازندگی و خوشایندی را در روان و پیکره ی جان افراد جامعه ایجاد می کنند.«شعر و شاعری در ایران از تاریخچه ای بس درخشان برخورداراست و بر تارک آن شعر عرفانی خودنمایی می کند. کاربرد شعر نشان از ابزاری در جهت زنده نگه داشتن فرهنگ این مرز و بوم است که مدام آماج حمله ی وحشیانه بوده و نیز وسیله ای برای والایش جمعی و انتقال مفاهیم عمیق فکر و فلسفه ایرانی نسبت به ضرورت تاریخی و حتی جغرافیایی. شعر فارسی زمینه ساز یک وحدت اجتماعی-فرهنگی بوده و پیام خویش را در هر زمان به بهترین وجه ارائه نموده است.»(مؤمن زاده، 1378) در اشعار فارسی می توان هزاران بیت و شعر را سراغ گرفت که هریک با واسطه و بی واسطه به یکی از معیارهای سلامت روان اشاره می کنند. شاعران به عنوان فرهنگ سازان و پیام رسانان مهمترین افراد به وجود آورنده ی سلامت در حیطه ی روان به شمار می روند و خود به عنوان الگوهایی در جامعه مورد توجه معنوی و انسانی ِ بشر امروزند. این بیت از شاعر بزرگوار “ابن یمین فریومدی” عیان میکند که این توجه درخور بوده و خواهد بود:
«من بعون رأی پیر و قوت بخت جوان عرضه کردم شعر و زو دیدم هزاران تربیت»
بیان مسئله
با توجه به اینکه«سلامت روانی فرد هیچگاه با فهرست خصوصیات ثابت یا ویژگی های معین تعریف نشده است. به نظر می آید تعریف رضایت بخش از سلامت روانی برای فرد، مستلزم داشتن احساس مثبت و سازگاری مؤفقیت آمیز و رفتارشایسته و مطلوب است.»(احدی وبنی جمالی،1369) مهم بودن بحث سلامت روان در تمام اقشار جامعه امری انکار نشدنی است. در میان گروه های مختلفی که در جامعه زندگی می کنند افراد اهل قلم و به خصوص شاعران که با توجه به مکتب انسانگرایی افراد خودشکوفا هستند و دست در خلاقیت دارند مورد توجه این پژوهش بوده است. از آنجا که افراد خلاق انعطاف پذیرند و پشتکاردارند، پس با وجود مشکل نسبت به افرادی که خلاق نیستند متعاقباً بهتر عمل می کنند .بنابراین سازگاری بیشتری خواهند داشت. و این پژوهش در پی آن است که بداند آیا شاعران به عنوان عضوی از گروه خلاق، سلامت روان مطلوبتری نسبت به افراد غیر شاعر دارند یا نه؟ «یاکوبسن مجاز را با تراکم وجابه جایی تعابیر در رؤیا و استعاره را با یکی دانی و نمادسازی رؤیا قابل مقایسه دانسته است. بسیاری از پیروان فروید، تراکم را با استعاره و جابه جایی را با مجازمرسل یکی گرفته اند. ـاستعاره؛تشبیهی است که ادات تشبیه ندارد.مجاز؛به استعمال لفظ یا جمله درغیرموضوعش اطلاغ می شود.ـ» (مقدادی،1378) جابه جایی یکی از مکانیسم های دفاعی در برابر اظطراب است. اگرقرار باشد این آرایه ادبی مجاز به عنوان یک مکانیسم دفاعی کمک کند، پس آیا افرادی که توان استفاده از این آرایه را دارند یعنی شاعران سلامت روان بیشتری نسبت به افراد غیر شاعر دارند؟ در صورتی که انسان بتواند غالب وسوار بر احساساتش باشد، شعر می تواند به عنوان وسیله ای برای تخلیه ی هیجانات، کسب آرامش و حفظ سلامت روان باشد. فروید پدر روانکاوی معتقد است که شباهت های رویا و شعر به خاطر ارتباطشان با نا خودآگاه است و توصیه به استفاده از شعر به عنوان مکانیزم دفاعی(والایش) دارد، زیرا هنگامی که یک شخص بر شناخت درد یا لذت از یک شعر نائل می شود هیجاناتش که که قبلا آنها را سرکوب کرده رها شده و شخص تهی از بار سنگین احساس نابهنجار می شود.(بیدگلی مشهدی و پدرام،1382)
اهمیت وضرورت پژوهش
در حال حاضر که به مراتب زندگی نسبت به گذشته ماشینی و پیچیده تر شده و سرعت تحول در تمام شئون زندگی دیده می شود (مثلاً شیوه های برقراری ارتباط)و از طرفی مشکلات مادی هست و وقت کمتری برای پرداختن به خود نیز، افراد را از تعادل دور می کند، مسئله ی سلامت روان اهمیت بیشتری یافته است.آن هم متناسب با شرایطی که انسان امروزی در آن زیست می کند. از آنجا که هنر هرگز کهنه و قدیمی شدنی نیست و در مسیر این تحولات برق آسا، همچنان بر قله ی اهمیت و صداقت قرار دارد، و در زمینه ی تأثیر هنر(شعر) در رفع اختلالات و ایجاد سلامت روانی نکته هایی داریم، و چه بسا در این هنر ارزنده متاع ها نهفته است برای ارتباط بهتر و نزدیکتر با بعد روحی و روانی خود و در نتیجه شناخت خود، می توان افراد را با هنر و شعر تجهیز کرد تا بتوانند تعادل و رشد روحی و روانی و سلامت خود را حفظ کنند. افراد خلاق و در درجه ی اهمیت بیشتر منادیان فرهنگ جوامع مانند شاعران به عنوان الگوهایی در نظرگرفته می شوند و به گفته ی شاعرارزنده ی میهن”سهراب سپهری” «شاعران وارث آب وخرد و روشنی اند.»، پس با شناخت شیوه های رفتار و سلوک این بزرگان و متناسب کردن این رفتارها در اکثر اقشار جامعه می توان در بهبود و بهترعمل کردن در زندگی خود گامی چند برداریم. این بیت زیبا از استاد سخن “ابن یمین فریومدی” نشان دهنده ی عظمت ضمیر شاعران است: «گنجها یافته ام در دل ویران ز هنر زانکه بحریست ضمیرم که سراسر گهر است»
اهداف پژوهش
1- مقایسه سلامت روان شاعران با افراد غیر شاعر.
2- بررسی وضعیت سلامت روان شاعران.
3- بررسی وضعیت سلامت روان افراد غیر شاعر.
4- بررسی وضعیت سلامت روان شاعران متأهل.
5- بررسی وضعیت سلامت روان شاعران مجرد.
6- مقایسه ی وضعیت سلامت روان شاعران متأهل با شاعران مجرد.
7- مقایسه ی وضعیت سلامت روان شاعران متأهل با افراد غیر شاعر متأهل.
8- مقایسه ی سلامت روان شاعران مجرد با افراد غیر شاعر مجرد.
9- بررسی وضعیت سلامت روان شاعران زن.
10- بررسی وضعیت سلامت روان شاعران مرد.
11- مقایسه ی سلامت روان شاعران دارای بیشتر از ده سال سابقه ی سرودن شعر با شاعران دارای کمتر از ده سال سابقه ی سرودن شعر.
12- مقایسه ی وضعیت سلامت روان مردان شاعر و غیر شاعر.
13- مقایسه ی وضعیت سلامت روان زنان شاعر و غیر شاعر.
14- مقایسه ی وضعیت سلامت روان شاعران مرد و شاعران زن.
16- مقایسه ی سلامت روان شاعران در گروه های سنی مختلف با افراد غیر شاعر در همان گروه سنی.
سوالات پژوهش
1. آیا وضعیت سلامت روان شاعران در مقایسه با افراد غیرشاعرمتفاوت است؟ 2. آیا وضعیت سلامت روان مردان شاعر در مقایسه بامردان غیرشاعر تفاوت دارد؟ 3. آیا وضعیت سلامت روان زنان شاعر در مقایسه با زنان غیرشاعر تفاوت دارد؟ 4. آیا وضعیت سلامت روان شاعران متأهل در مقایسه با افراد غیرشاعرمتأهل متفاوت است؟ 5. آیا وضعیت سلامت روان شاعران مجرد در مقایسه با افراد غیرشاعرمجرد متفاوت است؟ 6. آیا وضعیت سلامت روان شاعران دارای بیشتر از ده سال سابقه ی سرودن شعردر مقایسه با شاعران دارای کمترازده سال سابقه ی سرودن شعر متفاوت است؟ 7.آیا سلامت روان شاعران گروههای سنی مختلف در مقایسه با افراد غیرشاعردرهمان گروه سنی متفاوت است؟
فرضیه های پژوهش
*وضعیت سلامت روان شاعران از افراد غیر شاعر متفاوت است.
*وضعیت سلامت روان مردان شاعر ازمردان غیر شاعر متفاوت است.
*وضعیت سلامت روان زنان شاعر از زنان غیر شاعر متفاوت است.
*وضعیت سلامت روان شاعران متأهل از افراد غیر شاعر متأهل متفاوت است.
*وضعیت سلامت روان شاعران مجرد از افراد غیرشاعرمجرد متفاوت است.
*وضعیت سلامت روان شاعران دارای بیشتر از ده سال سابقه ی سرودن شعر از شاعران دارای کمتر از ده سال سابقه ی سرودن شعر متفاوت است.
*سلامت روان شاعران گره های سنی مختلف از افراد غیر شاعر در همان گروه های سنی متفاوت است.
تعاریف
تعریف نظری:
سلامت روان: «در سالهای اخیر ، انجمن کانادایی بهداشت روانی، بهداشت روانی را در3 قسمت تعریف کرد: قسمت اول؛ نگرشهای مربوط به خود. قسمت دوم؛ نگرشهای مربوط به دیگران. قسمت سوم؛ نگرشهای مربوط به زندگی. نگرشهای مربوط به خود شامل: تسلط بر هیجانهای خود، آگاهی از ضعفهای خود و رضایت از خوشیهای ساده است. نگرشهای مربوط به دیگران شامل:علاقه به دوستیهای طولانی صمیمی، احساس تعلق به یک گروه، احساس مسئولیت درمقابل محیط انسانی و مادی است. نگرشهای مربوط به زندگی شامل: پذیرش مسئولیتها، انگیزه ی توسعه ی امکانات و علایق خود، توانایی اخذ تصمیمهای شخصی و انگیزه ی خوب کارکردن است.»(گنجی،1380)
تعریف عملیاتی:
است.(SCL_25)سلامت روان:«منظورازسلامت روان دراین پژوهش نمرات بدست آمده ازپرسشنامه
شاعر:«منظورازشاعردراین پژوهش افرادی هستند که سابقه ی سرودن شعرتا کنون را دارند.»
فصل دوم
“گستره ی نظری مسئله ی مورد بررسی و پژوهش ها”

فایل : 75 صفحه

فرمت : Word