مقاله فارسی هوش و خلاقيت

هـوش
در ابتدا آشنایی با انواع هوش و تعریفی از هوش:
تعريف هوش به سه دسته تقسيم مي شوند :
1)     تربيتـي : كيفيتي است كه سبب موفقيت تحصيلي مي شود از اين رو آن را يك نوع استعداد تحصيلي تلقي ميكنند و مربيان تربيتي مدعي اند كه كودكان باهوش نمرات بهتري در دروس خود كسب مي كنند و پيشرفت تحصيلي آنان نسبت به كودكان كم هوش چشمگيرتر است.
2)     تحليلـي : هوش به بخشهاي تشكيل دهنده اش تقسيم مي شود (تحليل مي شود).
3)     كـاربردي : هوش پديده اي است كه از طريق آزمونهاي هوش سنجيده مي شود.
از ديدگاه ديگر هوش تقسيم مي شود به :
1-     آمـوزشي : (ديدگاه وكسلر، ترمن، بينه و سيمون، پياژه و فراگرد هوش)
2-     فيـزيولوژيكي ( هب، كتل، دو سطحي جنس )
1- ديدگاه آموزشي ( الف ) – وكسلر : از ديد وكسلر هوش نتيجه ي تأثير دايمي و متقابل فرد با محيط است و هوش توانايي كلي و جامع فرد براي اين كه به طور هدفمند رفتار كند و به
طور منطقي بيانديشد و به طور مؤثر با محيط خود به مبادله بپردازد.
( ب ) – تـرمن : ظرفيت فرد در تفكر انـتزاعي است.
( ج ) – بيـنه و سيـمون : قابليت عمومي درك و استدلال است . درست قضاوت كردن، درست درك كردن و درست استدلال كردن فعاليتهاي بنيادي هوش هستند و هوش از 4 استعداد، تركيب يافته است :1 – فهم- 2- ابتكار – 3- انتزاع 4- توجيه فكر.
( د ) : پيـاژه : استعداد انطباق با محيط است.
( ه ) : نظريه ي فراگرد هوش : پيچيدگي خيلي زياد در يك وضعيت به عدم اطمينان و ناراحتي
مي انجامد. افراد تيزهوش قادرند اطلاعات خود را به روشهايي سازمان دهند كه عدم اطمينان را كاهش مي دهد. (كاهش پيچيدگي) پس هوش شامل كاهش پيچيدگي از طريق انتخاب، دسته بندي و ساخت دهي و اطلاعات مي شود و افراد تيزهوش كساني هستند كه زودتر و كارآمدتر از ديگران اين كار را انجام مي دهند.
2- ديدگاه فيزيولوژيستي : ( الف ) : هوش BوA ( هِب ) :
كودك هنگام تولد توانايي بالقوه اي براي رشد ذهني را دارا است چنانچه محيط براي به فعل
درآمدن اين توانايي فراهم نباشد در روند رشد ذهني وقفه ايجاد خواهد شد. چنانچه توانايي بالقوه ذهني در سطح پاييني باشد، محيط نمي تواند ضريب هوشي بالايي را براي فرد تدارك ببيند از اين رو توارث دامنه رشد هوشي را مشخص مي كند.
با توجه به اين تعاريف هوش A :
توانايي ذاتي فرد براي رشد استعداد ذهني است و هوش B سطحي است كه رشد ذهني به آن خواهد رسيد؛ هوش A قابل اندازه گيري نيست، چون كنش ذهني نوزاد قابل اندازه گيري و مشاهده نمي باشد از اين رو ضريب هوشي، فقط هوش B را اندازه مي گيرد هوش AوB به طور كامل و مستقل از يكديگر نيستند و هوش A به رشد هوش B كمك مي كند و يكي از عوامل لازم در تشكيل آن تلقي مي شود.
ب). هوش سيال و متبلور ( كتل ) : كتل وجود دو جزء عمده در فعاليت هوشي را تحت عنوان هوشي سيال و هوش متبلور فرض كرده است.
هوش سيال : ظرفيت كلي ادراك است كه معرف هوش بالقوه فرد است، مستقل از اجتماعي شدن و آموزش و پرورش فرد است. كه شامل پادگيري هاي
تصادفي و تجارب بدون برنامه است. در محيط و در همه فرهنگ ها تقريباً مشتركند. (تواناي بنيادي)
هوش متبلور : بازتاب تجارب و تماس هاي فرهنگي فرد نظير تجارب رسمي آموزشي است كه مهمترين آنها دانش و مهارتهايي است است كه در مدرسه تدريس مي شود مانند مهارتهاي عددي …
# – هوش متبلور سالها بعد از پايان يافتن دوران آموزشي به رشد خود ادامه مي دهد. در حالي كه هوش سيال در حدود 14 سالگي به اوج خود مي رسد پس به فلات در مي آيد و در بعد از 20 سالگي سير نزولي طي ميكند.
ب). نظريه دو سطحي جنس : جنس براي هوش داراي دو سطح Ι و Π قايل مي شود:
توانايي كه در سطح Ι قرار دارند، شكل پاسخ ضرورتاً مشابه و همنواخت با شكل محرك است براي نمونه فرد ياد ميگيرد كه حاصل ضرب 2×2 مي شود 4 و يا از تركيب حرف گ_‌ر_ب_ه كلمه ي گـربـه حاصل ميشود. كه اين نوع يادگيري تا حدي به منـزله ي كسب پيوند ميان محرك و پاسخ با يادگيري S-R است.اما در مورد توانايي هاي مربوط به سطح Π اعمال پيچيده تري مورد نياز است به اين معني كه محرك ارايه شده به ارگانيسم مورد تعبير و تفسير قرار مي گيرد و در نتيجه تغيير شكل پيدا ميكند و جامعيت
بيشتري مي يابد. انواع تواناييهايي كه براي دست يافتن به حل مسايل، تعريف كلمات انتزاعي و براي درك ضرب المثل ها لازمند،‌ نمونه اي از تواناييهاي سطح Π هستند.
تعريف خلاقيت
تعريف خلاقيت بر مسائل مختلف متمركز شده است. برخي از تعاريف، ويژگي هاي شخصيتي افراد را محور قرار داده و برخي ديگر بر اساس فرايند خلاق و تعاريف ديگر بر حسب محصول خلاق، به خلاقيت نگريسته اند.
–          گيلفورد معتقد است كه خلاقيت مجموعه اي از توانايي ها و خصيصه هايي است كه موجب تفكر خلاق ميشود. (برحسب شخصيت)
–          تعريف ديگر خلاقيت كه بر فرايند خلاقيت مبتني است؛ مدنيك مي گويد كه خلاقيت عبارت است از شكل دادن به عناصر متداعي به صورت تركيب هاي تازه كه با الزامات خاص مطابق است يا به شكلي مفيد است و هر چه عناصر تركيب جديد غير مشابه تر باشد، فرايند حل كردن خلاق تر خواهد بود.
گيزلن بر اساس محصول به خلاقيت توجه مي كند و معتقد است كه خلاقيت ارائه كيفيت هاي تازه اي از مفاهيم و معاني است. به طور كلي خلاقيت يك توانايي همگاني است كه هم ناشي از عوامل مختلف فردي و شخصيتي است و هم ناشي از عوامل
اجتماعي، و هم به عنوان فرايند مطرح است و هم به عنوان محصول ملاك خلاق بودن يك فعاليت به عوامل ذيل بستگي دارد :
1 ). سيالي ( فراواني ) : توانايي پاسخ هاي متعدد به يك سؤال
2 ). تازگي ( جديد بودن ) : توانايي ارائه پاسخ به كاربردهاي جديد به يك سؤال
3 ). مفيد بودن ( اصالت ) : ارائه پاسخ هاي بي نظير به يك سؤال
ويژگيهاي كودكان خلاق
تمايل به تجربه و آزمايش – گرايش دروني به ارزشيابي – توانايي بازي با عقايد و نظرات – تمايل به ريسك كردن – تمايل و ترجيح دادن پيچيدگي – گرايش به امور مبهم و عمل آنها – خودپنداري و بالا – توانايي چسبيدن به كار.
معمولاً از معلم خيلي فرمانبرداري نمي كنند- ترجيح مي دهند به تنهايي درس بخوانند، معلمان و برخي كودكان درسخوان از چنين دانش آموزاني به عنوان كودكي كه نظم كلاس را رعايت نمي كنند شكايت مي كنند.
اصطلاحات مرتبط با تيزهوش
1.     نبوغ : Genius : كلمه اي كه گاه در مورد استعدادها و يا توانايي هاي خاص در زمينه هاي مختلف به كار مي رود. مثلاً فرد قدرت هوش فوق العاده اي از خود نشان مي دهد.
2.     بصيرت : Insight : استعداد تجزيه يا تركيب اطلاعات به طريقي نو، خلاقانه و يا مفيد. جدا ساختن اطلاعات درست يا نادرست.
3.     پيشرفته : Advanced : در مورد كودكي به كار مي رود كه نسبت به سنش در درس يا حوزۀ بخصوصي جلو است.
4.     خلاقيت : Creativing : توانايي باراز افكار نو و مفيد، درك و تشخيص روابط جديد و مهم، طرح سؤالات بي سابقه و مهم.
تعاريف خلاقيت از ديدگاههاي مختلف
برخي از تعاريف خلاقيت بر ويژگي هاي شخصيتي افراد، برخي براساس فرايند خلاق و برخي ديگر برحسب محصول خلاق به خلاقيت نگريسته اند.
1-     تعريف گيلفورد ( بر اساس شخصيت ) : خلاقيت مجموعه اي از توانايي ها و خصيصه هايي است كه موجب تفكر خلاق مي شود گيلفورد خلاقيت را كاربرد تفكر واگرا در حل مسأله دانسته است.
–          تفكر واگرا :  توانايي ارايه پاسخ هاي متعدد و متفاوت كه به صورت بالقوه براي يك سؤال وجود دارد.
–          تفكر همگرا :  تلاش براي رسيدن به يك پاسخ كه مي تواند درست يا نادرست ارزيابي شود.
2-     تعريف مونيك ( بر اساس فرايند خلاقيت ) : خلاقيت عبارت است از شكل دادن به عناصر متداعي به صورت تركيبهاي تازه كه با الزامات خاص مطابق است يا به شكلي مفيد است و هر چه عناصر تركيب شده جديدتر و غير مشابه تر باشد، فرايند حل كردن خلاق تر خواهد بود.
3-     گزلين ( بر اساس محصول ) : خلاقيت ارايه ي كيفيت هاي تازه اي از مفاهيم و معني است.
#- به طور كلي خلاقيت يك توانايي همگاني است كه هم ناشي از عوامل مختلف فردي و شخصيتي است و هم ناشي از عوامل اجتماعي و هم به عنوان فرايند و هم به عنوان محصول مطرح است.
ملاك خلاق بودن به موارد ذيل بستگي دارد :
1-     سيالي : ( فراواني ) : توانايي پاسخ هاي متعدد به يك سؤال
2-     تازگي ( جديد بودن ) : ارايه ي پاسخ و كاربردهاي جديد به يك سؤال
3-     مفيد بودن ( اصالت ) : ارايه ي پاسخهاي بي نظير به يك سؤال
ويژگي هاي كودكان خلاق
تمايل به تجربه و آزمايش – گرايش دروني به ارزشيابي – توانايي بازي با عقايد و نظرات، تمايل به ريسك كردن، تمايل به ترجيخ دادن پيچيدگي – گرايش به امور مبهم و عمل به آنها – خودپنداري توانايي چسبيدن به كار – معمولاً
از معلم فرمانبرداري نمي كنند، ترجيح مي دهند به تنهايي درس بخوانند، دانش آموزان درسخوان از چنين دانش آموزاي به عنوان كودكي كه نظم را رعايت نمي كند شكايت مي كنند. عقايد منفي ديگران آنها را به ندرت مأيوس مي سازد.
– آموزش خلاقيت :
1- روش بارش ذهني ( Brain storming ) : در اين تكنيك گروهي از دانش آموزان و يا كل كلاس در مورد يك مسأله بحث مي كنند و تا آنجا كه ممكن است، پاسخ ها و ايده هاي متنوعي را ارايه ميدهند.
در ميان روش بارش ذهني مي توان از تكنيكهاي ذيل براي استفاده از اجزاي خلاقيت ( سيالي، تازگي، اصالت ) مي توان از روش هاي ذيل نيز استفاده نمود : ( اين سؤالات سر كلاس مطرح مي شوند )
2- فرض كنيد كه ….. ( هر موقعيت طبيعي يا مغاير با واقعيت ) ….. نتيجه چه خواهد شد ؟
مثلاً اگر لبخند زدن غيرقانوني باشد، چه اتفاقي مي افتد ؟
3- بهبود بخشيدن وضع اشياء. چيزهاي زيادي وجود دارند كه بهتر ساختن آنها سرگرم كننده است. مثل ميز تحرير، كلاس درس، حياط خانه، اسباب بازي ها، كتابها، تخته سياه، شما چه پيشنهادي داريد ؟
4- كامل كردن چيزهاي ناتمام. تصويرها، طرح ها يا داستانهاي ناتمام را كامل كنند. مثلاً در اين جا چند شكل جالب وجود دارد، از آنها چه تصاوير ديگري مي توانيد به وجود آوريد؟ در اين جا يك چند ضلعي مي بينيد، آنها را به شكلهاي ديگري تبديل كنيد.
5- كاربردهاي جديد از اشياء معمولي : ما معمولاً از خط كش براي اندازه گيري استفاده مي كينم. از خط كش براي چه منظورهاي ديگري مي توان استفاده كرد؟ از يك ميز تحرير چه استفاده هاي ديگري مي توانيم به عمل آوريم؟ همين طور صندلي ها، مدادها، كتابها، كركره ها، ….. چه كاربردهاي ديگري مي توانند، داشته باشند؟
6- عنوان ها و پايانه هاي ديگر. آيا مي توانيد براي يك داستان، تصوير و يا موقعيتهاي ديگر، عنوانهايي پيدا كنيد؟ براي يك تصوير و يا جمله هاي آغازين يك داستان، متن هاي متعددي را بنويسيد.
#- در روش بارش مغزي چند اصل بايد رعايت شود :
1-     انتقاد ممنوع : هيچ چيز نبايد جريان ايده سازي را متوقف سازد. هيچ كس حق ندارد ( نه معلم نه شاگردان ) از پيشنهادهاي ارايه شده انتقاد كرده و يا از آنها ارزشيابي
نمايد. بهتر است به آنها گفته شود كه ارزشيابي پاسخ ها بعداً انجام خواهد گرفت.
2-     ايده ها هرچه بيشتر باشد بهتر است. هر چه تعداد ايده ها بيشتر باشد، امكان اين كه در ميان آنها ايده هاي بهتري پيدا شود بيشتر ست.
3-     يكپارچه سازي و تركيب ايده ها بايد مورد استقبال قرار گيرد.
4-     ارزشيابي بايد در پايان و پس از ارايه همه ايده ها صورت گيرد. قضاوت در مورد ايده ها را زماني شروع كنيد كه فكر دانش آموزان به بن بست رسده باشد.
روش ديگري كه در مورد پرورش خلاقيت وجود دارد، مطالعه در مورد افراد خلاق و نحوه ي كارهاي آنان است. در اين گونه مطالعات به روش زندگي اين افراد و ويژگي هاي شخصي آنها توجه مي شود.
علاوه بر اين، از آنجا كه خلاقيت به جو مطلوب عاطفي بستگي دارد، كوشش هايي در جهت بهبود چنين جوي ضروري مي باشد.
ويژگي هاي بدني كودكان تيزهوش :
اين افراد از لحاظ رشد جسماني، انرژي عضلاني و زيبايي نسبت به افراد عادي جامعه وضع بهتري دارند، سرعت در عمل، مقاومت در برابر خستگي، انرژي قابل توجه در فعاليتهاي جسمي، در اين
افراد تقريباً هميشه از همسالان آنان بهتر است. رشد بدني كودكان تيزهوش به طور متوسط بيشتر از كودكان معمولي هستند. اين گروه از نظر قد، بلندتر و از نظر وزن سنگين تر از حد متوسط هستند. كمتر بيماري مي شوند، پوسيدگي دندان، ضعف عمومي، سوءتغذيه، ….. در آنان كمتر از كودكان عادي ديده مي شود معمولاً از زيبايي و جذابيت بيشتري برخوردارند.
–          ويژگي هاي اخلاقي : اغلب تصور مي شود كساني كه باهوش ترين هستند، بهترين نيز هستند به عبارت ديگر فكر مي كينم كه صفات اخلاقي همانند انصاف، شرافت، محبت و عدالت با تيزهوشي هـمراه هستند. اما آدمكشي ها و جنايتهايي كه بوسيله برخي از افراد سرشناس تاريخي كه از استعداد و خلاقيت برخوردار بوده اند اين حقيقت را تأئيد ميكند كه افراد نابغه و تيزهوش نيز مي توانند از نبوغ خود در كارهاي جنايي استفاده كنند. به هر حال مي توان گفت كه اغلب مطالعات نشان مي دهند كه افراد تيزهوش از نظر رفتارهاي اخلاقي از افراد معمولي برتر هستند. البته آنچه در مورد افراد نابغه درست تر اين است كه آنان از بهترين تواناييها برخوردارند و قادرند از طريق آن به افراد و جوامع كمك كنند تا مسايل اخلاقي خود را برطرف كنند.
–        ويژگي هاي شخصيتي :
افراد تيزهوش معمولاً كمتر ديگران را عصباني مي كنند، گزافه گويي، دروغگويي، بازي هاي خطرناك را كمتر انجام مي دهند، اعتماد به نفس و استقلال فكري، حس همكاري، احترام به ديگران، دورانديشي، علاقه به درستي و در رسيدن به هدف، ادب و تواضع در تيزهوشان ديده مي شود. كمتر از همسن هاي خود به كارهاي خلاف دست مي زنند حتي در شرايط دشوار صداقت و تعهد خود را حفظ مي كنند و بهتر از ديگران از افكار و اعمال خود استفاده مي كنند. اغلب شادمان و مورد علاقه ديگران مي باشند. اغلب آنها از نظر عاطفي با ثبات و متكي به نفس هستند و در برابر اختلالات عصبي و رواني كمتر از كودكان معمولي آسيب پذيرند. آنان از از علايق وسيع و متنوعي برخوردارند و نسبت به خود نظري مثبت دارند. كودكان تيزهوش نسبت به گروه متوسط مشكلات كمتري داشته اند.
ويژگي هاي تحصيلي كودكان تيزهوش:
تيزهوشان معمولاً خواندن را پيش از مدرسه رفتن ياد مي گيرند. اغلب مدرسه را دوست دارند و عاشق يادگيري هستند. عملكرد تحصيلي آنها بالاتر از سطح عملكرد ديگر دانش آموزان مي باشد. زيرا افرادي كه در دروس مختلف نمره هاي بالا بدست مي آورند بيشتر به دليل استفاده
زياد از حافظه و يادگيري سطحي آنان است. پژوهش ها نشان مي دهد كه علت اين كه ميان هوش و موفقيت تحصيل همبستگي كامل وجود ندارد، دلايل زيادي وجود دارد. از جمله مي توان به عوامل ذيل اشاره كرد:
1-     ضابطه ي نمره دادن در معلمان يكسان نيست
2-     ظاهر دانش آموزان نحوه ي سخن گفتن و رفتار او با معلم و مسؤلان مدرسه، خط و انشاي او در ورقه ي امتحان، در نمره ي او اثر مي گذارد.
3-     دانش آموزان از نظر انگيزشي و پشتكار در يادگيري و همچنين از نظر شخصيت و نحوه ي برخورد با درس و مدرسه با هم اختلاف دارند. مثلاً برخي از آنها با وجود هوش خوب، از اعتماد به نفس لازم برخوردار نيستند.
4-     وضع نامناسب جسمي مانند ضعف بينايي، برخي از دانش آموزان را از موفقيت در تحصيل باز مي دارد و مانع يادگيري مطلوب مي شود.
5-     محيط نابسامان خانوادگي مانند اختلاف ميان زن و شوهر و يا اختلاف ميان پدر و مادر و فرزندان درس خواندن را براي برخي از دانش آموزان مشكل و گاهي غير مـمكن مي سازد.
به طور كلي هوشبهر بالا سبب موفقيت بيشتر در تحصيل مي شود، مگر آنكه عواملي مانند انگيزش كم براي يادگيري افسردگي، اختلاف شخصيت يا
ناراحتي هاي خانوادگي در كار يادگيري و پيشرفت تحصيلي دانش آموز خلل بوجود آورند.
ويژگي هاي تحصيلي تيزهوشان از ديدگاه معلمان
–          داراي معلومات عمومي گسترده اي هستند.
–          در كسب اطلاعات و يادآوري آنها مهارت زيادي دارند.
–          داراي كنجكاوي زيادي هستند.
–          توجه خوبي به روابط علت و معلولي دارند.
–          سؤالات زيادي را مي پرسند.
–          به سرعت مسايل را تعميم مي دهد.
–          غالباً به دنبال روابط غير عادي امورات تا روابط معمول بين آنها.
–          بدون بررسي دقيق به پذيرش دستورات تمايل ندارد.
–          ترجيح مي دهد حرف بزند تا بنويسد.
–          روياهاي زيادي در سر مي پروراند.
–          به سرعت متوجه مشكلات شده و از خود ابتكار نشان مي دهد.
–          به راحتي و به سهولت ياد مي گيرند.
–          در مشاهدات خود تيز و هوشيار است.
–          در انجام كامل امور پافشاري مي كند.
–          به طور سازنده انتقاد مي كند.
–          در رياضيات و حل مسايل قوي تر است.
–          به سرعت مطالعه مي كند و به خاطر مي سپارد.
–          از زبان به خوبي استفاده مي كند و آن را مي فهمد.
–          نسبت به ديگران احساس هـمدردي مي كند.
علايق تيزهوشان
تيزهوشان به خواندن داستانها و كتابهاي مختلف، نقاشي و موسيقي علاقه دارند، در اين كودكان تمايل زياد براي شركت در جلسات بحث و انتقاد، تفريحات سالم و بازي هاي دسته جمعي مخصوصاً با بزرگترها وجود دارد. پسران تيزهوش اكثراً به داستانها و ماجراهاي مرموز و دختران به داستانهاي خانوادگي و آنچه به زندگي و مدرسه مربوط مي شوند علاقه نشان مي دهند.
مشكلات دانش آموزان نابغه
1-     اشكال در جلب توجه كودكاني كه توانايي هاي آنها از سطح كلاسي آنها بالاتر است.
2-     اشكال در برانگيختن اين كودكان در كارهايي كه ممكن است مورد علاقه آنها نباشد.
3-     اشكال در ارائه كمك به آنها تا با مشكلات ناشي از نابغه بودن خود، كنار بيايند.
نوابغ داراي افت تحصيلي
تعداد نسبتاً زيادي از كودكان نابغه هرگز به ان سطح رشد كه تستهاي هوش برايشان پيشگويي
كرده اند نمي رسند. خصوصيت عمده ي، مبتلايان به افت تحصيلي را از افراد موفق متمايز مي سازد:
1.      احساس حقارت بيشتر
2.      اعتماد به نفس كمتر
3.      پشتكار كمتر
4.      داشتن هدفهاي كمتر در زندگي
مطالعات نشان دادند كه ايجاد يك محيط گرم و صميمي ظاهراً مي تواند كه افت تحصيلي كودكان را به حداقل برساند.

فایل : 18 صفحه

فرمت : Word