مقاله در مورد بررسی عوامل موثر بر افزایش سن ازدواج در بین دختران و پسران دانشگاه پیام نور اردبیل

/
/
دانشگاه پیام نور مرکز اردبیل
پایان نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی رشته علوم اجتماعی (پژوهشگری)
عنوان موضوع:بررسی عوامل موثر بر افزایش سن ازدواج در بین دختران و پسران دانشگاه پیام نور اردبیل
استاد راهنما:
جناب آقای حمزه خلخالی
پژوهشگر :
اکرم جعفری
نیسمال اول 91-1390
با تقدیر و تشکر از :
استاد محترم «جناب آقای خلخالی » که در طول انجام تحقیق با راهنمایی های بی دریغ خود ما را یاری نموده اند.
تقدیم به:
فهرست مطالب
فصل اول:
کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
کلمه ی خانواده یا کلمه ی فامیلی family از لغت یونانی «فامیلیا» «فامولوس» famila، famulas به معنی مستخدم و برده گرفته شده است.
از لحاظ تاریخی فامیلی family یا خانواده به نوعی اتحاد خانگی اطلاق می شود که افراد آزاد و برده را با هم شامل می شود. در برخی از فرهنگ ها این مفهوم شامل اموال خانه نیز می شود به این ترتیب در یک اتحاد خانگی به جای پیوند خونی اعضاء خانواده تعداد افراد دخیل درامر تولید مهم است.
در زبان فارسی نیز خانواده معنای خاندان، دودمان، اهل و عیال و خانه و اسباب خانه، خویشان و اهل و عیال، خانه، دولت و ثروت مخصوصاً ثروت موروثی قابل حمل دارد. به نظر می رسد خانواده بیش از یک واحد مبتنی بر پیوند خونی و صمیمی زن و شوهر است. (تقوی، 1382: 97 به نقل از سایت آفتاب)
يكي از سنتهاي الهي در جهان، سنت زوجيت است كه به صورت طبيعي در بسياري از موجودات وجود دارد ولي در ميان انسان ها اين سنت از جايگاه خاصي برخوردار است چرا كه
انسان با ازدواج علاوه بر ارضاي غريزه به ارزشهايي چون آرامش، پاكدامني، خودسازي، احساس مسئوليت و … دست مي يابد از اين رو اسلام به عنوان يك مكتب آسماني همگان را به اين پيمان مقدس فراخوانده است و از اولياء و خانواده ها خواسته است كه زمينه هاي ازدواج جوانان را فراهم نمايند.
ازدواج، عامل اصلی در شکل گیری خانواده است و معمولاً بر نیازهای طبیعی و فطری انسانی استوار است. ازدواج سالم موجب بقای نسل، کمال و شخصیت زن و مرد، پیوند عاطفی میان آن ها و اعضای خانواده و رعایت بهداشت روانی در روابط اجتماعی می گردد. مطابق نظر برخی از جامعه شناسان و روان شناسان و با عنایت به آموزه های اسلام، اگر ازدواج در چهارچوب معیارهای صحیح و مناسب انجام نگیرد، روابط زن و مرد ابتذال، سقوط انسانیت انسان، و خود فروشی و … را موجب می گردد. در این حالت جایگاه و موقعیت خانواده متزلزل، پیوند عاطفی و فکری اعضای خانواده کاهش و سرانجام کارکردهای اجتماعی و فردی خانواده از بین می رود و به خانواده های گسسته یا ناقص تبدیل می گردد. لذا تغییر شرایط اجتماعی، صنعتی شدن جوامع و بالاخره تغییرات ساختاری خانواده ها ایجاب می کند راهکارهای عملی برای ازدواج جوانان فراهم گردد که در آن «المرئه ریحانه لیست بقهرمانه» زن مانند گل است، نه همچون قهرمان. پس باید همچون گل از او مراقبت کرد و «جهاد العرنه حُسنُ التبعل» جهاد زن خوب شوهرداری کردن است، تحقق پیدا می کند.
1-2- بیان مساله
خانواده يكي از نهادهاي اجتماعي است كه به لحاظ تاثيرگذاري براعضاي خود و نيز بر سطوح مختلف جامعه، از جايگاه ويژه اي برخوردار است. همان طور كه مي دانيم عامل پيدايش خانواده ازدواج است.پس سلامت جامعه و خانواده وابسته به ازدواج سالم و پردوام است.بنابراين پرداختن به موضوع ازدواج وموانع ومشكلات برسرراه‌ آن،به عنوان يك مسئله اجتماعي نيازمند تحقيق و بررسي است.(هايدي روزن بارم.1367: 1،2 به نقل از فرجاد، 1368 ).
به گفته مالينوفسكي،خانواده ماده خام ارگانيسم تازه را شكل مي دهد و‌آن را به صورت عضو كاملي براي قبيله و يا شهر در مي‌آورد.علاوه بر اين ها، درمقابل انضباط خشك ونظم كسالت آور وبي روح جهان بيرون ازخانه،خانوده با فضايي آكنده از احساس مشترك ،آرامش، محيط انساني به منزله مكان زندگي خصوصي يا به تعبير بهتر انساني،جلوه گر مي شود و سلطه طبيعي خانواده در برابر سلطه انتزاعي جامعه قرار مي گيرد جايگاه و نقش خانواده د ر ميان نهاد يا گروه هاي ديگر اجتماعي به گونه اي است كه بعضي از جامعه شناسان معتقدند كه هرگونه اصلاح جامعه بايد از خانواده آغاز شود زيرا در روند تكامل بخشيدن به مناسبات پابرجاي جامعه، خانواده پيشتاز است.از اين رو ازدواج كه مجرا و مقدمه لازم تشكيل خانواده است.نيز از اهميت زيادي برخوردار است كه در این بررسي مورد توجه قرار مي گيرد.(هايدي روزن بارم:1367: 23، به نقل از فرجاد، 1368).
ازدواج يك سنت فطري والهي است كه از دير باز وجود داشته و تمامي شرايع و قوانين آن را ترغيب كرده اند،ازدواج قراردادي است كه به موجب آن زن و مرد در زندگي با يكديگر شريك و متحد شده، خانواده اي تشكيل مي دهند. مصلحت فرد و اجتماع در اين است كه زنان و
مردان پيمان زناشويي ببندند و تشكيل خانواده دهند. اسلام اساس خانوده را بر آرامش،مودت،مهرباني و مساوات استوار ساخته است.(صنايي،حسين و امامي. اسدالله،1376: 41 به نقل از مجدالدین ، 1386).
ازدواج نهاد اجتماعی بسیار فراگیر است و در همه ی فرهنگ های گوناگون متفاوت است. (گیدنز، ص 424). کارلسون «ازدواج را فرایندی می داند از کنش متقابل بین دو فرد یک مرد و یک زن که برخی شرایط قانونی را تحقق بخشیده اند و مراسمی برای برگزاری زناشویی خود برپا داشته اند و عمل آنان مورد پذیرش قانون قرار گرفته است. (ساروخانی، 1382: 23) در واقع ازدواج ارتباطی را می رساند که در مقایسه با دیگر ارتباطات انسانی دارای تامّیتی است بی نظیر. دیگر ارتباطات انسانی هر یک بعدی از ابعاد حیات را می پوشانند و حال آن که زوجیّیت دارای ابعاد زیستی، اقتصادی، عاطفی و روانی و اجتماعی است. (همان منبع، ص 24)
از سوی دیگر دین مبین اسلام بر خلاف پاره ای از مکاتب و اندیشه ها (چون تصوّف) انسان را زندگی اجتماعی فرا می خواند و از رهبانیت و ولگردی برحذر می دارد. چنانچه خداوند در قرآن می فرماید: اسلام تعطیل زندگی همسری را روا نمی دارد و زینت های مشروع را تحریم نمی کند. (آیه 32، سوره ی اعراف) و همه ی آنچه را که در آسمان ها و زمین است رام و مسخر شما قرار داده ایم. (آیه ی 13، سوره ی جاثیه) حیوانات و همه ی آنچه را که در زمین است برای شما خلق کردیم. (آیه 5، سوره ی نحل) و (آیه ی 3 سوره ی بقره) پس اسلام تجرد و بی همسری را روا نمی دارد و زندگی را نیازمند قانون، نظم، تعهد، تکلیف و مسئولیت می داند.
از آنجا که خانواده به دلایل صنعتی شدن و تغییر شرایط اجتماعی از نظر ساخت و کارکرد تحولاتی را به خود دیده است مثلاً: خانواده روزگاری یک واحد تولیدی محسوب می شد اینک فقط یک واحد مصرفی است که کارکرد تولیدی آن به کارخانه ها، فروشگاهها و ادارات واگذار شده است. کوچک شدن خانواده، افزایش نرخ طلاق، کاهش نرخ باروری، افزایش سن ازدواج، مهاجرت و … تحولات دیگری است که در ساختار خانواده شکل گرفته است. امروزه با تغییر خانواده، اجتماعی کردن کودکان را مدارس، رسانه های همگانی، ماهواره، اینترنت و … برعهده گرفته اند. (آزاد ارمکی، 1376: 61)
وظایف آموزشی، اخلاقی، تفریحی و سبک پوشش از کنترل خانواده خارج است که امروزه اندیشه و روان افراد فرزانه و دردمند که نگران تباهی، انحراف و آفت پذیری خانواده ها هستند و از کم رنگ شدن نقش اعضای خانواده و به تبع آن جدایی نسل ها، سقوط ارزش ها و … رنج می برند.
از اینروست هر جامعه ای بر مبنای ارزش ها و فرهنگ خود تلاش می کند برای ازدواج جوانان راهکارهای علمی مطلوب و معقول پیدا کنند و زندگی خانوادگی را به کانون سعادت و خوشبختی مبدل سازند و در ضمن از ازدواج های هزینه بر که معمولاً طبقات مرفه جامعه برای نشان دادن خود در جامعه رواج داده اند جلوگیری نموده و به جای آن ازدواج های آسان و شراکتی را رواج دهند که دختر و پسر قدم به قدم زندگی زناشویی خود را بسازند و زندگی خانوادگی را به کانون سعادت و کامیابی مبدل کنند تا سن ازدواج نیز افزایش نیابد.
اما همانطور که می دانیم در سالهای اخیر با توجه به مشکلات پیش روی ازدواج جوانان، سن ازدواج افزایش چشمگیری یافته است.به ‏گزارش ايسنا آمارهاي مركز ايران نشان مي دهد
سن ازدواج براي مردان از 24 سال در سال 65 به 7/26 ‏سال در سال 83 و براي زنان از 20 سال به 9/23 سال در اين مدت رسيده است . ‏
دكتر شهلا كاظمي پور ، جامعه شناس در تحقيق خود در مورد سن ازدواج جوانان بيان مي كند : سن ‏ازدواج زنان در سال 1345،18 سال بوده و هم اكنون به 4/23 رسيده است . ‏
او مي افزايد : در سال 1345 سن ازدواج براي زنان شهري 19 سال و براي زنان روستايي 17 سال بود و ‏پس از آن با مقداري افزايش رو به رشد و سپس با يك توقف بعد از انقلاب اسلامي كاهش يافت ولي بايد ‏دانست كه متغيرهاي جمعيتي در جايي توقف مي كند و از حدي بالاتر نمي رود ، بنابراين سن ازدواج زنان ‏در حدي متوقف مي شود . این امر در مورد استان اردبیل نیز مشهود است. به نحوی که سن ازدواج زنان استان از 19 سالگی در سال 1345 به 24 در سال 1385 رسیده است(کاظمی پور،1385: 102).
تحقیق حاضر در این راستا در پی پاسخگویی به این سوال اساسی است که چه عواملی می تواند باعث افزایش سن ازدواج دختران و پسران دانشجویان دانشگاه پیام نور اردبیل شود؟
1-3- اهميت و ضرورت تحقيق
ازدواج و تشكيل خانواده يكي از نیازهاي اساسی بشر است و اين خانواده است كه فرد در بدترين شرايط به آن پناه مي آورد.از آنجايي که يكي از بزرگترين مشكل جوانان تشكيل خانواده است با توجه به ريشه هاي عميق فرهنگي و پشتوانه ديني در مردم كشور و همچنين وجود خرده فرهنگ هاي متفاوت شهري و روستايي،ضرورت بررسي مساله ازدواج و نقاط ضعف و قوت آن در جامعه از ديدگاه گوناگون و در مناطق فرهنگي و ضعف و قوت آن در جامعه از ديدگاه گوناگون و در مناطق فرهنگي و جغرافيايي مختلف احساس مي گردد.
تا دو دهه ی اخیر، گمان می رفت خانواده به سبب روابط صمیمی و عاطفی بهترین مکان برای زندگی بزرگسالان و بهترین مکان برای رشد شکوفایی عاطفی و جسمانی کودکان و نوجوانان است. اگر بداخلاقی و بدرفتاری در خانواده مشاهده می شد معمولاً گمان می برند که به خاطر فقر یا بی سوادی و بی فرهنگی و یا شرایط بحرانی است و اختلافات بیشتر در خانواده های «به اصطلاح مسئله دار» صورت می گرفت.
1-4- اهداف تحقيق
هدف کلی تحقیق:
بررسی عوامل موثر بر افزایش سن ازدواج در بین دختران و پسران دانشگاه پیام نور اردبیل
اهداف جزئی تحقیق :
بررسی تاثیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی بر افزایش سن ازدواج
بررسی تاثیر معیارهای انتخاب همسر بر افزایش سن ازدواج
بررسی تاثیر آگاهی اجتماعی بر افزایش سن ازدواج
بررسی تاثیر محل زندگی (روستا/ شهر ) بر افزایش سن ازدواج
1-5- تعریف مفاهیم و متغیرهای تحقیق
افزایش سن ازدواج
تعریف نظری: سن بالاتر از میانگین سن ازدواج کشور را افزایش سن ازدواج می گویند. (کاظمی پور، 1385: 10)
تعریف عملیاتی: با توجه به اینکه میانگین سن ازدواج برای پسران در حال حاضر 5/24 و برای دختران 5/21 است. بنابراین افرادی که بالاتر از این سن قرار دارند و هنوز ازدواج نکرده اند جزء افرادی هستند که دچار افزایش سن ازدواج شده اند.
محل سکونت
تعریف نظری: مکان جغرافیایی که فرد در آن ساکن است و به همراه خانواده خود در آنجا زندگی می کند. (کاظمی پور، 1385: 11)
تعريف عملي محل تولد : تعريف عملي محل تولد به صورت زير پرسيده شده است .
1 ـ شهر 2 ـ روستا
شیوه ی همسرگزینی
تعریف نظری :
منظور از شیوه همسر گزینی شیوه ای است که در آن دختر و پسر به یکی از روشهای سنتی (از طریق خانواده) یا مدرن (انتخاب شخصی ) ازدواج می کنند. (کاظمی پور، 1385: 12)
تعریف عملیاتی: فرد اگر به واسطه خانواده همسر خود را ازدواج کرده باشد جزء ازدواج های سنتی محسوب می شود، در غیر اینصورت جزء ازدواج های مدرن به حساب می آید.
پایگاه اقتصادی- اجتماعی
تعریف نظری:
به طوری کلی پایگاه اقتصادی- اجتماعی به موقعیت اجتماعی و جایگاهی اطلاق می شود که فرددر گروه یا در مرتبه اجتماعی یک گروه در مقایسه با گروههای دیگر احراز می کند (کوئن، 1983: 80)
پایگاه اقتصادی و اجتماعی فرد می تواند انتسابی یا اکتسابی باشد. پایگاه انتسابی از آغاز تولد به فرد محول شده، عمد تا بر زمینه های خانوادگی فرد استوار است. جنسیت ، دین ، نژاد ، ثروت و معیارهای اجتماعی ، همگی از طریق والدین و خانواده به فرد منتقل می شود. تا حد

فایل : 55 صفحه

فرمت : Word