مقاله فارسی ورزش شطرنج

نام: بیـتا
نام خانوادگی: فاخـری
نام کلاس: سوم تجربی 4
نام دبیر:خانم خطیبی
نام تحقیق:ورزش شطرنج
مقدمه
ازچه زمانی شطرنج پیدا شده است؟
مدتهای مدید گمان می کردند که اینکار، به عـنوان نوعی بازی جنگــی، در اواخر قرن پنجم و یا اوایل قرن ششم به وجود آمده است.
اما در سالــهای اخیر، کشـفیات تــازه ای که از نظر هنر شناسی، تحــت سرپرستی گ.پوگانچنکوف، به عمل آمد، و در حفریاتی که توسط همین تیم در«دال ورزین تپـه» واقـع در سرزمین ازبکسـتان صورت گرفت ، منجر به پیدایـش دومهره کوچک از اسـتخوان فیل گردید، که به عصــر کوشانسک، پادشاهی خوویشکا«دومین قرن عصر ما» تعلق دارد.
بســیاری از متخصصان ، این مهـره ها را،مهره هــای شطــرنج قلمداد کرده اند. و اگر اینطور باشد، در آن صورت شطرنج 300 سـال «پیرتر» خواهد شد.
اولین نوع شطرنج درهند قدیم«چاتورانگا» که در واقع به معنی«چهار جزء» می باشدوسلف شطرنج معاصر به حساب می آید، سازمان جنگی هند را در گذشته بازتاب می دهد که در ترکیب آن، پیاده ، اسب ، فیـل ، و ارابه های جنگی وجود داشته وحرکت مهره ها باانداختن تاس ، معین می شده است.
می گویند در عصرقدیم«خارشا چاریترا» معاصر، راجی خارشا تابلوی شطرنج به عنوان«محل استقرار نیروهای جنگی» آموزش داده مـی شده است.
در چاتورانگا، ابتدا فیل مهیب که از سرسلسله رخهای معاصربه شمار می آید ، بادر هم شکستن همه موانع بر سر راه خود ، بـه راه می افـتد . سپس، رفتار رخها، به ارابه های جنگی سپرده شد. آنـگاه فیل با پریــدن از روی خانه ها، جنگ را روی اقطار کشاند و چند بار قوی تر از پیاده ظاهر شد کـه آهسته به تعرض مـی پرداخت و تنها به خانه های مجـاور
1
داخل می شد.
چاتورانگا ، به تدریج در قلـمروی هند ، مقبول عامه واقـع شـد.
توسعه تجـارت، به گسـترش روابط بین الملتلی ، ومبـادلات فرهنگی توده ها کمک کرد. شطرنج از شـرق تا غـرب همـه جا را فرا گرفـت و همه نقشه های جغرافیایی را تسخیر کرد. هند، ایران ، آسیای مرکزی ، کشورهای عربی ، واروپا . متاسفانه ، نه قواعد دقیق چاتورانگا محفوظ مانده است ونه طرز بازی با آن. تنها، کارهایی ازدانشمندمشهورخوارز ، به نام آل بیرونی،(آغاز قرن ششم) به جامانده است که بعضی مطالب مقدماتی درباره بازی چاتورانگا ، در آن تشریح شده است.
گمان نمی رود چاتورانگا ،که در آن عامل تصادف نقش مهمی را ایفا می کرده است، طرح تئوریک جدی داشته باشد.
تاریـخ و تئوری شروع دیرتـر از زمانـی شروع شده اســت کـه چاتورانگا با نفوذ در ایران و آسیای مرکزی ، باکتریو ، سغدو ، خارزم به طور ماهوی تکمیل و مدرنیزه می شد.
دومـین مرحـله تاریخی گسـترش شاه مات – شطرنج ، با پیدایِِــش چاتورانگاهای مدرن و در سطحی بسیار بالا هم زمان بوده است.در این دوره ، در شطرنج ، دیگر تصادف(تاس ریختن) نیست که نتیجه مبارزه را معین می کند، بلکه منطق ،حاضر ذهنی بازیکن آن را رقم می زند.
همین بازی است که به طـور چشم گـیری مورد پسـند عامه قـرار می گیرد.تسخیر ایران از طرف اعراب ، و تاسیس خلافت مقتدر عـرب ، به توسعه دامنه شطرنج در کشورهای گوناگون و تغییر کیفی دوبـــاره آن ، کمک کرد. درقرن نهم ، شطــرنـج برای خــود صــاحب فرهنــگ تخصصی بزرگ و تئوری آماده مدون گردیده بود.
بی تردید دوره ترویج فرهنـگ قرون وسطـایی اعـراب ، و مـلـل آسیای میانه با دوره شکوفایی هنر شطرنج هم زمان بوده است. رسـالـه های زیادی از اشخاص مشهور راجع به شطـرنـج به جــا مـانده اســت که تـئـوری شطـرنــج را بررســی کرده انـد . اخـــیرا” در بایگانـی کتابهای خطی انستـیتـوی خاورشناسـی آکادمی علوم
ازبکستان، دایرة المعارف دست نویس اصیلی پیدا شده است که نزدیک به سی صـد پوزیسیون مختلف شطرنج را در آن گنجانده اند.احتمال می رود این سند توسط ابوالفتح سیجیزی استــاد تاجیکسـتان درقرن دوازدهـم نوشتـه شده باشد.اکثر پوزیسیون های جمع آوری شده در این سند، به وسط و یا آخر بازی تعلق دارد. در دست نویس ، مسایل بسیاری وجود داردکه مربـوط به (منسوب ) اســت و شـامل 10 پوزیسـیون شروع می باشـد که (تابی) نامیده می شود .
اگرچه شطرنـج در آن دوره ، بازی جالـب توجـهی شده بود ، امـا نارسایی هـای بنیادی هم داشت. بـه همین جهـت بود که حوادث بازی ، خیلی کند پیش می رفت مهره ها و پیاده ها مدت های مدید قادر به بــر – خورد با یکدیگر نبودند.
در طول زمان ، راه حل های قابـل توجهی برای این مشکـل پـیدا شد. استــادان شطرنج کوشـش هـمه جهــنبه ای را بــرای مهــیا ساخـتـن پوزیسیون شروع تابی، با شانسهای تقریبا” مساوی برای دوطرف بازی آغاز کردند.
تابی هــای شطرنــج قرون وسطی ، تا روزگــار مـا ، در زمــره تحقیقات گسترده گ.مری ، تحت عنوان (تاریخ شطرنج) گرد آوری شده است ، وهمه آنها مجموعا” 31 تابی می باشد. این سری تابی ، نه به نام خود مری ، بلکه به نام ابو الفتح شهرت دارند.
3
اصول شروع های معاصر
اشتاینتز شماری ازاصول عام را براساس دانش معاصر شطرنــج بنا نهاد. ودربـاره مراکزضعیف،قوت وبرتـری پوزیســیونــی و ضـعف پوزیسیونی تحقیق و کار کرد.ازجمله این ضعف ها، می توان به معایـب
آرایش پیاده ها اشاره کرد:حرکت دان پیاده ها در پوزیسیون قلعه، نشانه رفتن برای حمله به خانه های جلوی پیاده های ایزوله.
اشتاینتز علاوه بر این ، درباره سلیر مسایل تئوریک هم تحقیـقات زیادی انجام داده است . از آن جمله اند، مسایلی درباره تصاحب ستــون های باز ، تحرک بیشتر مهره ها و اهمیت نقش دو فیل در بازی .
اشتاینتز با اولویت دادن بیش از حد به اهمیت دفـاع ،اصول حملـه را ارتقاء داد . اصولی که بر اساس آن می توان به پزیسیون برتر دسـت یافت؛ حریف رااز گسترش بازداشت و یا ضعفی در پوزیسیون او ایجاد کرد .
طبق این اصول ، اشتاینتز بازی های خود را پی ریزی می کـرد، با دقت برای حمله تدارک می دید و مرحله به مرحله پوزیسیون حریـف را تخریب می نمود ؛ کاری را که اشتاینتز«انباشت برتری های کوچک می نامید تا در نهایت به برتری بزرگ منجر شود.»
این گونه بازی ها ، گروه بندی مجدد مهره ها را لازم داشت. برای همین بود که اشتاینتز پوزیسیون های بسته با آهنگ آرام را کـه بـا چنین ساختاریهایی ساخته می شد، برسایر پوزیسیون ها ترجیح می داد.
4
برای بازی صحیح درشروع ، لازم است:
1-در فکر گسترش سریع مهره ها به جاهای امن ومهم پوزیسیون بود تاجلوی امکانات حریف سد شود.
2-تعدادحرکات توسط پیاده ها را درشروع به می نیمم رساند و اساساُ بازی را با مهره ها به پیش برد .
3-از حرکت متوالی با یک مهره خودداری شود به شرطی که اینـکار در ارتباط با«ملاحظات تاکتیکی معین» آلخین نباشد.
4-حرکاتی راکه بیفایده هستند،به خاطرطرح گسترش واشغـال خطوط باز ، انجام نداد .
5-مترصد تصرف مرکزشدو مرکز را با پیاده ها تصرف کردو فشار مهره ای را روی خانه های مرکزی سازمان داد.
6-از ضعیف ساختن پیاده ها به طور دائم پرهیز کردو سعی نمود تــا حریف این کار را به عهده بگیرد.
7-اگر گسترش پایان نیافته، شیفته حمله پیش از وقت نشد . حتی اگــر این حمله بتواند برتری ماتریال نصیب ما کند.
8-به یاد داشت که در گسترش جناحی مهره ها ، جهت عمده عملیـات مرکزاست.
9-با دقت، کارهای حریف را زیر نظر گرفت و با رفع تهـدیدهای ا و و استفاده از اشتباهات او ، تدابیر لازم را به عمل آورد.
البــته این مجمـوعه ، قوانـین لازم الاجـرایـی نیستـند، بلـکه جنبــه راهنمایی دارند. همان طـور که تجربه نشـان داده است ، راهنمـای مطمئن را در دریای طوفانزای نبردشطرنجی باید جستجو کرد.
5
مرکز دیدبانی قلعه- f7
در آغـاز بـــازی مراکـــز f7 و f2ضربه پذیــرترین نقــاط صفحــه شطرنج هسـتند. زیرا تنــها توسط شاه ها دفــاع می شونـد. بنابراین قابل درک است که در بیشتر سیستم های شروع ، عملیات نبرد، درست به همین مناطق خطرناک کشیده می شود.
ابتدا باید اصطلاح«شروع باز» را روشن کرد و کمی روی اصولی که روی طبقه بندی امروزه اعمهل می شود مکث نمود.
همه تئوری های شروع به سه دسته تقسیم می شوند: باز، نیمه باز، و بسته.
از نظر تعداد باید گفت که، تمام بازی هایی که باحرکتe4.l شروع می شوند و سیاه در جواب آن l…e5 را بازی می کند،به آنهایی گفته می شود که با l…e5 شروع می شود اما جواب سیـاه l…e5نیست. یعنی به جای آن حرکت دیگری انجام می دهد و بالاخره شروع بسته ،به سیستم گسترشی اطلاق می شود که حرکات اولیه آن ، با
d4 ، c4 ، cf4 ، f4 ، b 4 شروع می شو د .
6
شروع فیل
1. e 4 e5 2.fc4.
عملا” امروزه این شروع قدیمی شده و تقریبا” به تنهایی اهمیتی ندارد. سیاه می تواند چنین بازی کند2…fc5 و 2…Cc6 و2…cf6 یا بازیهای دیگری که در طرح بازیهای دیگری که در طرح بازیهای شروع برای ما آشنا هستند.
شروع چهار اسب
1.e4 e5 2.cf3 Cc6 3.Cc3 Cf6.
این شروع ساختار امن و استواری دارد.طبق قاعده ، هر دو طرف به سرعت و به راحتی مهره های خود را گسترش می دهند تا تقریبا” با شانس مساوی وارد نبرد شوند.
I.4.Fb5 Fb4
)بسیار جالب و اغلب توسط آ.روبیشتاین به کار می رفته است:4…Cd4 واگر 5.C . e5 آنگاه 5…De7
(6.Cf3C . b5 7.C . b5D . e4+)
5.O-O-O 6.d3 d6 7.Fg5.
در این پوزیسیون مخصوصا” درنگ کنید. به آسانی دیده می شود که تاکنون دو حریف مهره های خود را به طور قرینه پخش کرده اند. اما در اینجا سیاه باید توقف کند. به طور کلی باید توجه داشت که در شروع ها ، در دراز مدت گسترش تقارنی ، طولانی برای سیاه فوق العاده خطرناک است. زیرا سفید اول
7
می تواند عملیات فعال خود را شروع کند وسیاه نمی تواند جواب ضربه او را بدهد. اکنون اگر:7…Fg4 آنگاه
8.Cd5 Cd4 9.C . b4C . b5
10.Cd5 Cd4 11.Dd2!
واگر11…F . f3آنگاه12.F . f 6 g fو 13.Df6ادامه
12… Dd7 13.Ce7+ Rh8
14. F . g7+.
هم گره گشا نیست.
7…F . c3 8.bc De7.
پوزیسیون حاصل را می توان تقریبا” مساوی قلمداد کرد. سیاه در نظر دارداسب c6 را از طریق d8 به e6بیاورد و سپس ، بسته به چگونگی اوضاع c7-c6 یاc7-c6 یا c7-c5 را ادامه دهد.سفید با تقویت پیاده مرکزی e4به انجام d3-d4 مبادرت می کند.
II.4.Fc4 C . e4 5.C . e4
5.
f . f7+R . f7) چیزی عاید نمی کند.)
6.C . e4 d5.
سیاه پوزیسیون کاملا” مطلوبی دارد.
8
انواع شروع های بسته
این شروع ها زیاد هستند و تقریبا” همه پیچیده و مشکل هستند.این موضوع از نظر تئوری شروع در مرحله ی دوم اهمیت قرار دارند. در اکثر این شروع ها ، بازی از طریق مانور گسترش پیدا می کند و همه دفاع های پیچیده هندی ، که متکی بر فشار متقابل به پیاده های مرکزی می باشند و در مسابقلت استادان بزرگ شطرنج از شأن و اهمیت بالایی برخوردارندرا ، در بر می گیرد.
این گونه استراتژی ، نیازبه آمادگی جدّی و درک بهتر از ظرافت های پوزیسیونی دارد.
حالا انحصارا” درباره این سیستم ها صحبت می کنیم :
دفاع های هندی شاه
1.d4 Cf6 2.c4 g6.
دفاع قدیمی ، اما برای همیشه موضوع تازه ، مرکز پیاده ای زیر آتش مهره ها .
3.Cc3 Fg7 4.e4 d6.
سیاه با به حرکت در آوردن e5 و یا c5آماده می شود تا پیاده های مرکزی سفید را متلاشی کند.
9
دفاع هندی وزیر
1.d4 Cf6 2.c4 e6 3.Cf3 b6.
با کشاندن فیل به خانهb7 ، سیاه می خواهد کنترل خانه e4را به دیپست گیرد و از این طریق در مقابل عملیات حمله سفید در مرکز ، مانع ایجاد می کند. معمولا” نحوه گسترش چنین است:
4.g3 Fb7 5.Fg2 Fe7
6.O-O O-O 7.Cc3 Ce4
وسیاه به پوزیسیون دلخواه دست می یابد.
شروع رتی
1.Cf3 d5 2.c4.
سپس سفید g3 را باز می کند و فیل را به g2 می کشد تا فشار بر مرکز d5 را تقویت کند. در اینجا همچنین سفید ساختن پیاده مرکزی را در مقابل سیاه جایز می شمارد تا بعدا” فشار به مرکز را اعمال کند.
شروع هندی قدیم
برای استراتژی شروع معاصر ، متدهای کاملا” ویژه ای در بازی ایجاد کرده اندکه در آن، سفید سیستمی را انتخاب می کند از طرف سیاه به کار برده می شود ، اما با تمپ اضافی .
10
درست همین متد در شروع هند قدیم به کار برده می شود:
1.Cf3d5 2.g3 Cf6 3.Fg2 Ff5
4.O-Oc6 5.d3 Cd7 6.Cd2 e6
7.Del Fe7 8.e4 de 9.de Fg6.
و این یکی از واریانتهای نمونه ای (تیپیک)است.پوزیسیون حاصل امکانات مشترک برای دو طرف را در بر دارد.
وسط بازی
وسط بازی ، بی تردید مهمترین بخش از مراحل سه گانه شطرنج را تشکیل می دهد. درست در این دوره از پیکار است که برخوردها ی تاکتیکی تعیین کننده بروز می کند، برآوردترکیبات به تعویق می افتد و مشکلاتی برای باز سازی مهره ها بوجود می آید: طرحهای استراتژیکی . استاد بزرگ را می توان مجاز دانست که شروع را در حد متوسط بازی کند و یا مرحله آخر را بدون دقت کافی و با مهارت جزیی پیش ببرد اما کسی که هنر مرحله وسط بازی را دقیقا” نشناسد ، به هیچ وجه نمی تواند شطرنج بازیدر سطح بالا به حساب آید .
البته نبردهای شطرنجی وجود دارند که در آنها نتیجه پیکار، در همان مرحله شروع معین می شود ، بازی های نه چندان نادر هم هستند که پیروزی یکی از طرفین در آن ، فقط در مرحله آخر بازی معلوم می گردد ، اما پیروزی هایی که از آنها نام بردیم ، در مقایسه با مجموعه پیروزیهای بیشماری که در مرحله وسط بدست می آید وتورنمنت ها ومسابقات صد سال اخیرآنها را می شناسـد، ناچیـزهسـتند.
11
ترکیب
در روند پیچیده نبرد شطرنجی ، در وسط بازی ، بازیکن در تمام مدت سعی می کند آینده را پیش روی خود داشته باشد و تعیین کند که کام حرکت به پیروزی او منجر خواهد شد. ضمن این کار، او نزدیکترین حرکات خود و جواب های حریف را در مد نظر دارد و به واریانتهایی فکرمی کند که در برابر نگاه هوشمندانه اش شکل می گیرند. او باید این واریانتها را ارزیابی کند، اما خواهیم دید ارزیابی استاداه این واریانتها ، کار ساده ای نیست وپیروزی شطرنجباز درمسابقات، بیشتر به این ارزیابی ها بستگی دارد.
لازم است روی نقش ویژه ترکیب در پروسه برخورد قوی طرفین، و قبل از همه در غیر مترقبه و دور از انتظار بودن آن تأمل شود.اما نوئل لاسکر ، فیلسوف بزرگ شطرنج می نویسد :«از طریق بازی پوزیسیونی، استاد شطرنج سعی می کند ارزشهای حقیقی را تحکیم و از آنها استفاده کند و به کمک ترکیب آرزوی دور ریختن ارزش های کاذب را دارد. ترکیب، ارزیابی مجدد غیرمترقبه ای را درارزشها ضروری می سازد.»
با شروع ترکیب،همه شاخه های آن درمغز بررسی می شود و شطرنجباز طبیعتا” موظف است که پوزیسیون نهایی را پیش چشم خود داشته باشد. این پوزیسیون را مضمون ترکیب می نامند. بالاخره برای برای رسیدن به پوزیسیون نهایی از پوزیسون اولیه ، باید یک رشته حرکات بخصوصی راانجام داد تا دگرگـونی های لازم در آن پـوزیسـیون ایجـاد شود . ایـن سـری
12
حرکات اجباری را ، ابزار ترکیب می نامند. این عنوان همان طور، سر زبان ها افتاده است: مظور از ابزار در اینجا ، به معنی حرکات کمکی می باشد.
ترکیب های ماتی
امکان مات شاه دشمن روی صفحه شطرنج، عملا” بی شمار است. ترکیب ها را از نظرماتی ، در ارتباط با وضعیت هایی که دارند ، به موضوع های زیر تقسیم می کنیم:
1- مات در عرض هشتم.
2- مات در عرض هفتم.
3- مات با استفاده از ستون ها و اقطار.
4- حمله به نقاط ضعیف .
5- در هم ریختن پوشش پیاده ها .
6- بیرون کشیدن شاه از پناهگاه .
مات در عرض هفتم
از زمان های قیم معلوم شده است که: وقتی دو رخ به عرض هفتم (یا دوم) داخل شوند ، می توانند در هم ریختگی بزرگی را بوجود آورند و یا حتی مات اجباری ایجاد کنند.
ترکیبهایی که با استفاده از ضعف عرض های ماقبل آخر، ایجاد می شوند، زیاد هستند.
13
مات در ستون ها و قطر ها
قریب به اتفاق ترکیبات با استفاده از ستونها و قطرها ایجاد می شوند. بازی های زیادی وجود دارند که در آنها، شاه یکی از بازیکنان، به جناح وزیرمی رود:قلعه بزرگ، درآن صورت، خطوط و اقطار مهم، خطوط واقطاردیگری خواهند بود بود که در روی صفحه در جهت و سوی جناحوزیر قرار دارند. در بسیاری از مواقع ما در باره ستونهای «h»،«g»،«f» وهمچنین یا قطر های a2-g8،a1-h8،b1-h7 سخن می گوییم (اگر حمله با سیاه باشد، قطرهای نظیرh2-b8،a8-h1 وg1-a7 )
به آسانی می توان ویژگی ترکیبات مشابه را هم تشخیص داد که در آنه،این ویا آن مهره جان برکف به قیمت جان خودبه اردوی شاه دشمن رخنه می کند و در آنجا ووله و غوغا به پا می سازد و مهره های کمکی با حملات خود سعی می کنند با ایجاد شکاف و رخنه در اردوی شاه دشمن، او را مات کنند و یا غنایم تعیین کننده ای را به دست آورند.
14
حمله به مراکزضعیف
مهره های دور زن، ناگهان ضربه های چندی را به چند مرکز در جناح شاه حریف وادر می آورند. مثلا” به خانه های h6،h7 وh8- بطور ستونی یابه خانه های f6،g7 وh8 ازطریق قطر.
در زمره مهاجمین ترکیب که ضربات کاری را روی یک خانه متمرکز می کنند، نه تنها رخ های دور زن، فیل ها و وزیر، بلکه مهره های کم تحرک، ماند پیاده ها هم شرکت دارند. در چنین حالاتی است از حمله به مراکز ضعیفجناح شاه سخن به میان آورده می شود. در این حالات ممکن است حملات مخرب وهمراه باقربانی و توأم با انبوهی از دریافت ماتریال باشد، و یا امکان دارد که از چند ضربه تشکیل شده باشد.
بیرون کشیدن شاه از پناهگاه
با به قعله کوچک رفتن(به دلایل مشابه گاه به قاعه بزرگ رفتن) شاه تحت پوشش پیاده های خودی قرار می گیرد و در آنجا دسترسی به آن آسان نیست. مهره های قربانی که به شاه حمله می کنند، اورا وادار می کنند در«خانه های باز» پیشروی کند و واضح است که در آنجا، دفاع از او در مقابل ضربات مهره های دشمن مشکل می شود: در این مواقع اغلب شاه راه می افتد و پیش می رود و در وسط صفحه و یا حتی در اردوی دشمن به هلاکت می رسد. به آسانی معلوم می شود که موتیف این گونه ترکیبات- مانندموتیف سایرترکیبات درخانه های مجاورخانـه های
15
شاه قرار دارند که به اندازه کافی دفاع نمی شوند: نمونه های کلاسیک ترکیب درباره موضوع بیرون کشیدن شاه از پناهگاه را میتوان در بازی اِم. لاسکر وتوماس مشاهده کرد که در سال 1911 برگزار شده است.
همه مهره های سفید، به طرف جناح شاه روانه شده اند،آن هم درست وقتی که چند مهره سبک سیاه خانه های h7 وg6 را تضعیف کرده اند. نارسایی دفاعی، پایه واساس ترکیب خارق -العده سفید قرار می گیرد و 65 سال است که هر بازیکن دراولین بازیهای خود با تحسین آنرا وارد می کنند.
1-D.h7 +!!F.h7
2-C.f6 + + Rh6
عقب نشینی به h8 مجاز نیست، زیرا در آن صورت اسب دوم سفید،در خانه g6ماتی بوجود می آورد. اکنون بحث در باره شاه سیاه بوجود می آورد. اکنون بحث در باره شاه سیاه پیش می آید که در مکان کاملا” غیر عادی جا قرار گرفته است.
3- Ceg4 + Rg5
4- h 4 +Rf4
5- g3 +Rf3
به آسانی دیده می شود که هر بار شاه سیاه فقط یک خانه برای عقب نشینی دارد.
6- Fe2 + Rg2
7- Th2 + Rg1
8- O – O – OX
سفید انتخاب دیگری هم دارد Rd2X
16
ترکیب های پیاده ای
پیاده یکی از نیرو های مبارز در صفحهء شطرنج است که می تواند با رسیدن به آخرین عرض به نیرومند ترین نیرو یعنی وزیر تبدیل شود. امکان چنینتغییر ناگهانی در او، قلمروی بسیار وسیعی را بروی ترکیب باز می کند . قربانی ماتریال، به حریف فعال کمک می مند تا با تبدیل پیاده به وزیر ، به برتری تعیین کننده ای دست یابد.
به آسانی معلوم می شود موتیف چنین ترکیباتی از این قرار خواهد بود: وجود پیاده رونده ، دور بودن از پیاده های دیگر و همچنین نارسایی دفاع خانه هایی که در آنجا تبدیل انجام می گیرد- خانه های عرض هشتم . واضح است که مضمون ترکیب، یعنی پوزیسیون نهایی پیدایپوزیر جدید است.
خانه های ضعیف و خانه های قوی
چه نوع خانه ای را ضعیف می نامیم؟
جواب ساده است: خانه ای که نمی تواند با پیاده دشمن مورد تهاجم قرار گیرد و آن به این معنی است که این خانه ، بدون چون و چرا، متروک است. برعکس با آگاهی بر تعرض ناپذیر بدون آن می تواند ، محل استقرار مهره های دشمن قرار گیرد . بالاخرهاین مفاهیم عملا” به این معنا است که: اغلب خانه ای را ضعیف توصیف می کنیم که از طرف پیاده دشمن می تواند مورد تهاجم قرار گیرد ، اما حمله ، به ضعف قطعی پوزیسیون بستگی دارد. ازآنجا به آسانی معلوم می شود که چه نوع خانه ای را قوی
17
می نامیم .
در اینجا این قانون ، متقابل است . به این معنی که اگر خانه ای برای حریف ضعیف باشد، همان خانه برای مهره های ما (طرف دیگر.م) قوی به حساب می آید.
گاهی پیش می آید که خانه های ضعیف را ، مجموعه ای از خانه های یک رنگ تشکیل می دهند . در این صورت گفته می شود که با مرکز ضعیف دوردست سر وکار داریم . بازی در این حالات به سهولت قابل درک است : اشکال خانه های ضعیف با مهره های خودی ، افزایش فشار به حریف از طریق تهاجم تا لحظه ای که هنوز تغییر کیفی در پوزیسیون پیدا نشده است. در این صورت یا حمله منجر به مهتی می شود و یا برتری قابل ملاحظه ای به دست می آید .
خصوصیات اصلی آخر بازی
در روند مبارزه بر روی صفحه شطرنج ، حوادثی روی می دهد که به تدریج نیرو های دو حریف ضعیف و فرسوده می شوند. پوزیسیون ساده می گردد و بازی به آخرین مرحله قطعی ، مرحله آخر وارد می شود.
در ارتباط با این مسئله، در حالی که بازی به مرحله آخر خود می رسد ، سه مسئله هم در مقابل بازیکن قرار می گیرد. اگر او از نظر ماتریال ویا پوزیسیون برتری داشته باشد ، باید سعی کند این برتری را به پیروزی منجر کند. اگر برتری از آن حریف شده باشد، باید
سعی کند تا از طریق دفاع و خنثی سازی ، بازی را به تسـاوی بکشاند و بالاخره اگر در مرحله وسط ، درهم
18
ریختن توازن به انجام نرسیده باشد باید سعی کند درست در همین مرحله آخر ، به برتری دست یابد .
بنابر خصوصیات مبارزه ، مرحله آخر بازی را می توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد.
1-در این قسمت یکی از طرفین به برتری کامل از نظر نیرو دست یافته و سعی دارد با دادن کیش به شاه حریف که به طور طبیعی از مات شدن فرار می کند ، بازی را به پایان برد.
2-این قسمت از آخر بازی که زیاد هم با آن مواجه می شویم مرحله ای است که در آن نیرویی باقی نمانده است که با استفاده از امکانات آنها بتوان به شاه حریف کیش داد. در اینجا لازم است راه دیگری برای پیروزی جستجو کرد. راه میان بر، راندن پیاده به منظور تبدیل به وزیر و ایجاد امکانات جدید برای مات کردن حریف است. این روند در مرحله آخر بازی ، بیشتر خود را نشان می دهد .
اگر شاه را ماتی تهدید نکند، می تواند«نفس راحتی» بکشد. می تواند به جان پناه برود و بطور فعال در نبرد شرکت کند واین بدان معنی است که در مرحله آخر بازی ، شاه به مهره مهاجم و فعال تبدیل می گردد؛ طوری که می تواند به مهره ها و پیاده های حریف حمله کندو اغلب به صورت اولین مهاجمی در آید که وارد اردوی دشمن می شود.
چون درمرحله آخر بازی روی صفحه شطرنج ، مهره های کمی باقی می ماند ، در نتیجه ارزیابی نسبی هریک از آنها افزایش پیدا می کند . اگر در وسط بازی اغلب ، برای دست یابی به پیروزی برتری نیرو در قسمت هایی از صفحه شطرنج لازم است، طبق اصول ، در مرحله آخر بازی اهمیت پیدا می کند.
19
مرحله آخر بازی درست،به معنی تأمین حداکثر فعالیت و هم بستگی صریح و روشن بین همه نیروهای شرکت کننده در بازی می باشد.
چون در مرحله آخر، هدف استراژیک ، تبدیل پیاده به وزیر است، بنابراین باید گفت که اهمیت نقش پیاده ها در مرحله آخر به شدت بالا می رود. اگر در وسط بازی ، برتری در یک پیاده چندان نقش تعیین کننده ای نداشت ، در مرحله آخر بازی، یک پیاده اضافی در اکثر موارد ، عامل کافی و وافی برای پیروزی به حساب می آید.
پایان
20

منبع: مدرسه شطرنج
نوشته: یو.ل.آورباخ – آ.آ.کوتوف – م.م یودوویچ
ترجمه وتنظیم : ابراهیم دارابی
تاریخ چاپ : بهار 1372

فایل : 17 صفحه

فرمت : Word