مقاله فارسی نقش مالچ ها در زراعت ديم

عنوان : نقش مالچ ها ( خاکپوش ها ) در زراعت ديم
1-‌رضا حنيفي – دانشجوي رشته مهندسي کشاورزي ( زراع و اصلاح نباتات ) دانشگاه آزاد اسلامي واحد ميانه
2-‌ رويا عليزاده – دانشجوي رشته مهندسي کشاورزي ( زراع و اصلاح نباتات ) دانشگاه آزاد اسلامي واحد ميانه
چکيده
مقصود از مالچ عبارتست از هر ماده اي که در سطح خاک روئيده و در همان محل نگهداري شده,هر ماده اي که در خاک روئيده ولي قبل از قرار گرفتن در جاي اصلي خود تغيير ماهيت داده شده باشدرا شامل مي شود.
دلائل استفاده از مالچ ها شامل : تعديل درجه حرارت خاک – اثرات عناصر غذائي خاک – کنترل شوري خاک بهبود ساختمان خاک – کنترل کيفيت گياه و کنترل علفهاي هرز مي باشد.
بسياري از خواص و شرايط خاک به طور مستقيم يا غير مستقيم تحت تاثير مالچ ها قرار مي گيرند. از جمله اين خواص : آب خاک از طريق کنترل روناب – افزايش نفوذپذيري – کاهش تبخير و کنترل علف هرز – درجه حرارت خاک از طريق ممانعت از تابش خورشيد و غيره … مي باشد.
در مناطقي که خاک به طور موثري از مالچ پوشيده شده افزايش عملکرد غالباً قابل توجه است . افزايش عملکرد ناشي از افزايش رژيم آّب و درجه حرارت خاک , اصلاح ساختمان خاک , اصلاح شوري خاک و کنترل فرسايش و ساير عوامل خاکي و محيطي گياه در ارتباط با استفاده از مالچ ها بوده است .
مقدمه :
تاريخ کاربرد مالچ ها در خاک احتمالا به قدمت کشاورزي مي رسد. روميان باستان جهت صرفه جويي آب سنگها را در سطح خاک قرار مي دادند. اين عمليات مناسب مناطقي بودند که دسترسي به کارگر به آساني ميسر نبود. اما با معرفي کشاورزي مکانيزه آنها ديگر عملي نبودند.
در کشاورزي مکانيزه امروز از بقاياي گياهي زراعي باقيمانده در مزرعه يا در مورد گياهان با ارزش از موادي که در جاي ديگر ساخته شده و به مزرعه انتقال يافته اند به عنوان مالچ استفاده مي کنند .
دلائل استفاده از مالچ ها :
مالچ ها به دلائل متفاوتي به کاربرده مي شوند اما زراعت در مناطق خشک , صرفه جويي آب و کنترل فرسايش بدون شک از اهم اين دلايل مي باشند. اگر مالچ ها به طور صحيح به کار برده شوند مطمئناً در کنترل فرسايش آبي و بادي موثر خواهند بود . ساير دلائل استفاده از مالچ ها شامل: تعديل درجه حرارت خاک – اثرات عناصر غذائي خاک – کنترل شوري خاک – بهبود ساختمان خاک – کنترل کيفيت گياه و کنترل علفهاي هرز مي باشد.
تعاريف
مقصود از مالچ عبارتست از هر ماده اي که در سطح خاک روئيده و در همان محل نگهداري شده ؛ هر ماده اي که در خاک روئيده ولي قبل از قرار گرفتن در جاي اصلي خود تغيير ماهيت داده شده باشد ؛ و هر ماده اي که تهيه يا ساخته شده و قبل از قرار گرفتن در محل اصلي به آنجا حمل شده است . منظور از زراعت ديم به معناي وسيع کلمه کشاورزي بدون آبياري مي باشد . اين عمل در هر منطقه جغرافيايي مي تواند انجام شود . زراعت ديم ,عبارتست از کشاورزي در مناطقي که تبخير و تعرق مطلق بيشتر از مقدار آبي است که توسط نزولات آسماني تامين مي گردد.
بررسي مطالعات قبلي
بسياري از خواص و شرايط خاک به طور مستقيم يا غير مستقيم تحت تاثير مالچ ها قرار مي گيرند. از جمله اين خواص : آب خاک از طريق کنترل روناب – افزايش نفوذپذيري – کاهش تبخير و کنترل علف هرز – درجه حرارت خاک از طريق ممانعت از تابش خورشيد – هدايت و نگهداري گرما و خنک شدن در اثر تبخير – مواد غذايي خاک از طريق افزايش مواد آلي , نيتريفيکاسيون
متفاوت و قابليت حل مواد معدني و غيره تحت تاثير مالچ ها قرار مي گيرند . البته در کشاورزي مناطق خشک , احتمالا آب خاک – درجه حرارت خاک – ساختمان و شوري خاک از همه مهمتر هستند.
آب خاک
مناطق خشک به علت ماهيت آنها , عموماً مقدار نزولات آسماني دريافتي آنها جهت توليد موفقيت آميز گياهان زراعي کافي نيست . بعلاوه قسمت عمده نزولات آسماني دريافتي , توسط روناب و تبخير تلف مي شود. همچنين مقدار آبي که وارد خاک مي شود , ممکن است قبل از کشت گياه تبخير شود. در حالي که نزولات آسماني در مناطق خشک محدود و غير منظم است و تبخير مطلق در اين مناطق زياد است. اگر قسمت عمده اين نزولات به طور موثري صرفه جوئي شود و به مصرف توليدات گياهي برسد عملکرد خوبي بدست خواهد آمد. دريافتي در بسياري از مناطق خشک خيلي کمتر است . بنابراين در اين مناطق نزولات آسماني به طور کلي کافي است و از آنها به طور موثر جهت توليدات گياهي استفاده نمي شود. تحقيقات متعددي جهت تعيين اثر مالچها بر ذخيره آب , محتواي آب خاک و تبخير از آن انجام شده است . در اين تحقيقالت از مواد بسيار متفاوتي استفاده شده است ولي يکي از اين مواد که بسيار مورد تحقيق قرار گرفته است پلاستيک(شامل پلي اتيلن , کلروپلي ونيل و ورقه هاي مشابه ) مي باشد . ميزان تاثير ورقه هاي پلاستيکي بستگي به مقدار سطحي که توسط پلاستيک پوشيده شده است دارد.
گر چه در مقايسه با خاک بدون پوشش , ورقه هاي پلاستيکي عموماً موجب افزايش محتواي آب خاک و کاهش تبخير مي شوند ولي معمولاً گران هستند و کاربرد آنها براي گياهان کم ارزش به خصوص در مزارع بزرگ مشکل است . پاشيدن مالچ هاي نفتي و آسفالت و صمغها
مورد توجه قابل ملاحظه اي قرار گرفته است . تاثير اين مواد به خاک مشابه ورقه هاي پلاستيکي است . ميزان اثر آنها بستگي به مقدار سطحي از خاک که توسط اين مواد پوشيده مي شود دارد.
بيشتر تحقيقات راجع به مالچ ها , مربوط به بقاياي گياهي و ساير مواد زائد گياهي ( نظير : کاه کلش – برگها – چوب – ذرت – خاک اره – خرده چوب و غيره ) مي باشد. اين مواد بسيار ارزان و غالباً فراوان بوده و نفوذ آب به خاک را تسهيل مي نمايند. اگر اين مواد به مقدار کافي در سطح خاک نگهداري شوند موجب افزايش مقدار آب و کاهش تبخير مي شوند. در جاهايي که اغلب يا تمام بقاياي گياهان در سطح خاک با استفاده از شخم مالچ کلشي و آيش شيميايي حفظ شده مقدار ذخيره آب اغلب بسيار ناچيز است.
درجه حرارت
اگر مالچها به مقدار کافي سطح خاک را بپوشانندعموماً موجب ذخيره مقدار بيشتري آب و تبخير کمتري در مقايسه با خاک بدون پوشش مي شوند. البته اثر آنها روي درجه حرارت خاک بسيار متغير است. رنگ مالچ هاي پلاستيکي تاثير عمده اي بر درجه حرارت خاک دارد. پلاستيک سفيد يا منعکس کننده نور , درجه حرارت را کاهش مي دهدو يا هيچ تاثيري بر حرارت ندارد . در حالي که پلاستيک شفاف پيوسته موجب افزايش درجه حرارت در خاک داراي مالچ نسبت به خاک بدون مالچ مي شود. پلاستيک شفاف موجب افزايش درجه حرارت مي شوند چون در اين حالت خاک مستقيماً اکثر انرژي ورودي اشعه خورشيد را دريافت مي کند. در پلاستيک هاي سياه خاک تنها قسمتي از انرژي ورودي خورشيد را که توسط ورقه پلاستيک جذب مي شود دريافت مي کند. ظاهراً مقدار تماس بين خاک و ورقه پلاستيک سياه بر ميزان درجه حرارت زير پلاستيک تاثير مي‌گذارد.پلاستيک هاي سفيد و منعکس کننده نور موجب تقليل درجه حرارت خاک مي شوند . چون انرژي ورودي خورشيد را جذب نمي کنند.
مالچ هاي نفتي افشان و صمغي پيوسته موجب افزايش درجه حرارت خاک در مقايسه با خاک بدون مالچ شده اند.
مالچ هاي تشکيل شده از مواد گياهي ( کاه – کلش برگها و غيره ) درجه حرارت خاک را کاهش مي دهند. مالچ هاي ضخيم تر , تبخير را بيشتر از مالچهاي نازکتر کاهش مي دهند بنابراين اين خشک شدن تبخيري در مالچهي ضخيم تر کمتر خواهد بود.
اثرات مالچها فرسايش خاک
به علت کمي بقاياي گياهي توليد شده و خشکي سطح خاک مناطق خشک نسبت به فرسايش بادي حساس هستند . مناطق نيز به فرسايش آبي بسيار حساس هستند چون مزولات آسماني در اين مناطق غالبا بصورت طوفانهاي شديد اتفاق مي افتند . همچنين سطح خاک به اندازه اي توسط گياهان محافظت نشده به طور موثر روناب را کنترل مي کند. بنابراين کاهش فرسايش آبي و بادي از دلائل مهم استفاده از مالچ ها در مناطق خشک مي باشد.
فراورده هاي حاصل از مواد مالچي ممکن است موجب بهبود خاکدانه اي شدن ذرات خاک گرند که بايستي حمايت خاک را نسبت به فرسايش کاهش دهند . ارزش اصلي مالچها به علت تعديل نيروي بادوآب درسطح خاک مي باشد . در سالهاي اخير بدون شخم مرد توجه زيادي قرار گرفته است در اين سيستم بقاياي گياهي در سطح خاک حفظ شده علفهاي هرز با استفاده از علف کش‌ها از بين برده مي شود و محصولات آينده بدون اينکه بيشتر از آنچه جهت بذر کاري لازم است بهم زده شود کاشته مي شود.
اثرات مالچها برروي گياهان
مالچها بر روي گياهان از طريق تاثير بر آب خاک – درجه حرارت – ساختمان – شوري و فرسايش موثر واقع مي شوند. يکي از بحراني ترين مراحل در دوره زندگي يک گياه مراحل جوانه
زدن – سبز شدن و استقرار گياهچه است براي اينکه بذر جوانه بزند بايستي در يک محيط مساعد از نقطه نظر ميزان آب , درجه حرارت و تهويه قرار گيرد. پس از جوانه زدن , گياهچه بايستي از خاک خارج شده و مستقر گردد. گياهچه به علت تردي و کوچکي اندازه‌اش اگر در محيط نامناسب قرار گيرد به آساني مي تواند صدمه ببيند. مالچها با تعديل يا اصلاح خاک در محيط هوائي که بذور و گياهچه ها با آن مواجه هستند مي توانند به جوانه زدن , سبز شدن و رشد گياهچه کمک کنند. محتواي آب بيشتر در خاک و کاهش تبخير که توسط مالچها حاصل مي شود از دلائل عمده افزايش جوانه زدن , سبز شدن و رشد گياهچه بودند. کاه , مواد نفتي , ريگ , سنگها و ورقه هاي پلاستيکي جوانه زني و رشد اوليه را افزايش مي دهند. اما جهت ادامه رشد گياه بايستي ورقه هاي پلاستيکي سوراخ کرده و يا برداشت. افزايش درجه حرارت خاک که به علت استفاده از مالچ حاصل شده است جوانه زدن , سبز شدن و رشد گياهچه را نيز افزايش مي دهد.
نتيجه گيري
در مناطقي که خاک به طور موثري از مالچ پوشيده شده افزايش عملکرد غالباً قابل توجه است . افزايش عملکرد ناشي از افزايش رژيم آّب و درجه حرارت خاک , اصلاح ساختمان خاک , اصلاح شوري خاک و کنترل فرسايش و ساير عوامل خاکي و محيطي گياه در ارتباط با استفاده از مالچ ها بوده است . از نقطه نظر زراعت ديم بدون ترديد بيشتر منافعي که در استفاده از مالچها حاصل شده است به علت افزايش ذخيره آب خاک بوده است که اين آب جهت رشد گياه مورد استفاده قرار گرفته است. درجائي که ورقه هاي پلاستيک سطح خاک مرطوب را پوشانيده است گياهان از آبي که به اين طريق در خاک ذخيره مي شود جهت رشد استفاده نموده و عملکر نسبتاً بالايي توليد نموده اند. البته اين ورقه ها مانع ورود آب به خاک مي شوند و همچنين نسبتاً گران هستند و بعضي اوقات کاربرد آنها مشکل است . بنابراين مصرف آنها به عنوان مالچ , فقط به گياهان زراعي پر ارزش و با سطح کم محدود شده است.
بقاياي گياهي به عنوان مالچ به طور گسترده اي مورد استفاده قرار گرفته اند . اين مواد وقتي به ميزان کافي موجود باشند , آب بيشتري را براي توليد ذخيره مي کنند. در شرايط ديم غالباً توليد بقاياي گياهي به ميزاني که آب خاک را به طور قابل توجهي افزايش دهد نيست . بنابراين دليل عمده مصرف آنها کنترل فرسايش است . در اين شرايط از سيستم هاي مالچ کلش به منظور حفظ قسمت اعظم بقاياي گياهي موجود در سطح خاک استفاده مي شود . در سالهاي اخير , سيستم هاي زراعت بدون شخم و شخم کم معرفي شده اند. در اين سيستم ها اغلب يا تمام عمليات شخم حذف شده و فقط علف هاي هرز و گياهان ناخواسته با علف کش ها کنترل مي شوند . بقاياي گياهي در سطح خاک به عنوان مالچ حفظ مي شوند. در جايي که ميزان بقاياي گياهي و کنترل علف هاي هرز کافي بوده افزايش آّب خاک قابل توجه بوده و عملکرد غالباً افزايش يافته است.

فایل : 9 صفحه

فرمت : Word