مقاله فارسی مورچه
مورچه
نگاه اجمالی
حشرات اجتماعی شامل گونههای بیشماری از زنبورهای عسل ، زنبورهای معمولی و تمام گونههای مورچهها و موریانهها میشود. حشرات اجتماعی در گروههای فامیلی زندگی میکنند و یا به صورت قبیلهای زندگی کرده و لانههای بسیار بزرگ میسازند. در هر قبیله فقط یک حشره ، یعنی ملکه ، تولید مثل میکند. بیشتر حشرات دیگر کارگر هستند که به جمعآوری غذا و حفاظت از لانه و نوزادان مشغول هستند.مورچه (formica) حشرهای است از راسته نازک بالان که تیره خاصی را به نام تیره مورچگان در این راسته بوجود میآورد. مورچه جانوری است اجتماعی و آن دارای گونههای بسیاری میباشد و مخصوصا برخی گونههای نواحی حاره مورچههای خطرناک و گوشتخوار هستند. در حدود 8000 گونه مختلف از مورچهها شناخته شده است، مورچهها حشراتی هستند که از نظر هوش و غریزه طبیعی کامل میباشند. این حشره در مقایسه با حشرات دیگر ، لانه سادهتری دارد، بیشتر آنها در زیر زمین تونلهایی حفر میکنند، یا با استفاده از مواد خاکریز درست میکنند.
نمل به معنی مورچه در قرآن
آیات 16 و 18 و 19 سوره نمل به مورچه اشاره فرموده است. از آیات این سوره به خوبی استفاده میشود که داستان حکومت حضرت سلیمان جنبه عادی نداشت، بلکه توام با خارق عادات و معجزات مختلفی بود. در حقیقت خداوند قدرت خود را در ظاهر ساختن این حکومت عظیم و قوایی که مسخر آن بود، نشان داد. خداوند در آیه 16 این سوره میفرماید :« لشگریان سلیمان از جن و انس و پرندگان نزد او جمع شدند. آنقدر زیاد بودند که باید توقف میکردند تا به هم ملحق شوند. »سپس در آیه 18 میفرماید :« به هر حال سلیمان با این لشکر عظیم حرکت کرد تا به سرزمین مورچگان رسیدند. در این حال مورچهای از مورچگان همنوعان خود را مخاطب ساخت و گفت : ای مورچگان! داخل لانههای خود شوید تا سلیمان و لشگریانش شما را پایمال نکنند، در حالی که نمیفهمند. »
در آیه 19 : « سلیمان از شنیدن سخن این مورچه تبسم کرد و خندید. »در اینجا سلیمان رو به درگاه خدا کرد و چند تقاضا نمود :« پروردگارا! راه و رسم شکر نعمتهایی را که بر من و پدر و مادرم ارزانی داشتی به من الهام فرما. دیگر اینکه مرا موفق بدار تا عمل صالحی به جای آورم که تو از آن خشنود میشوی و بالاخره مرا به رحمتت در زمره بندگان صالحت داخل گردان. »یعنی هدف نهایی بدست آوردن قدرت انجام عمل صالح است و عمل صالح نیز مقدمهای است برای جلب خشنودی و رضای خدا که هدف نهایی است.
تنوع مورچهها در هر دسته
همه مورچهها دارای زندگی اجتماعی هستند، یعنی مورچهها در دستههای جدا از هم زندگی میکنند. در هر دسته سه نوع مورچه وجود دارد: ملکه که وظیفه آن تخم گذاری و به دنیا آوردن نوزادان است. عدهای مورچههای کارگر هستند که فاقد بال میباشند و کار آنها جمعآوری دانهها و مواد غذایی و حفر لانه و نگهداری تخمها و نوزادان میباشد. تعداد کمی از افراد یک لانه ، مورچههای نر ماده هستند که دارای چهار بال نازک میباشند. اندازه گروههای مورچهها بسیار متنوع است. برخی از این گروهها یا دستهها فقط شامل چند دوجین مورچه هستند، در حالی که در دستههای دیگر صدها هزار مورچه فعال زندگی میکنند.
ساختمان مورفولوژیکی مورچه
مورچهها گر چه از نظر اندازه ظاهری با یکدیگر فرقهای زیادی دارند، ولی از جهت شکل ظاهری کم و بیش شبیه یکدیگر هستند. بر روی سر مورچه یک جفت شاخک یا آنتن وجود دارد. این شاخکها مدام حرکت میکنند، زیرا اینها شاخکهای معمولی نیستند، بلکه اندامهای بویایی جانور به شمار میروند. بنابراین مورچه در عین حال که فاقد بینی است، ولی حس بویایی دارد. شاخکها همچنین به مورچه کمک میکنند تا مورچههای دیگر را بشناسند و با آنها ارتباط برقرار کنند.سر مورچه شامل مغز ، یک جفت چشم مرکب و آروارههای قوی و دهان است. علاوه بر چشم مرکب ، بیشتر مورچهها دارای اندام بینایی دیگری به نام چشم ساده هستند. بین شکم و تنه این حشرات پایهای وجود دارد که بوسیله آن شکم میتواند حرکات زیادی در جهات مختلف انجام دهد. مورچههای کارگر دارای سر کوچکی هستند، در صورتی که نر مادهها دارای سری بزرگ میباشند. آروارههای این حشره نسبتا قوی است و پاهایش به چنگال ختم میشوند.
بالهای جنس ماده حشره مذکور پس از جفت گیری میافتند. عمر مورچههای کارگر 8 تا 10 ماه ، مورچه ملکه یک سال و مورچههای نر ماده فقط دو هفته است، یعنی پس از جفتگیری با ماده میمیرند.
غذای مورچهها
هزاران نوع مورچه در جهان زندگی میکنند که هر نوعی زندگی و غذای مخصوص به خود را دارند.
مورچه خرمن چین : مورچهای است که از گیاهان اطراف خود دانه میچیند و به لانه خود میبرد و از آنها استفاده میکند.
مورچه شیر دوش یا گلهدار : این مورچهها به شکار شتهها میروند، آنها را گله گله در لانه جای میدهند و با نواختن ضربههای محکمی بر پهلویشان ، مایع شیرین مزهای از اندامشان برای خود میدوشند.
مورچههای باغبان : دسته دیگر از مورچهها باغبانی میکنند، یعنی قارچهای بسیار ریزی را میپرورند و خوراکشان را فقط از آنها تهیه میکنند. برای کشت قارچها نیاز به باغچهای هم دارند که برای این کار خمیری فراهم میکنند و قارچهای مورد نظر خود را بر روی آن میکارند.
مورچههای آسیابان : این نوع مورچهها با کله بزرگ و فکهای نیرومندشان دانهها را آسیاب میکنند.
انواع مورچهها
مورچههای تپه ساز ، همچون مورچههای چوبزی در انگلستان فراوان هستند. این مورچهها چنان بلند خانه سازی میکنند که گاهی ارتفاع ساختمانهایشان به یک متر و پهنای آن به 30 سانتی متر میرسد.
برخی از مورچهها ، بردهدار هستند، یعنی دسته دسته همچون گروههایی که عازم ماموریت نظامی هستند، به سراغ مورچههای کوچکتر میروند. تخمها ، کرمها و شفیرههای آنها را غارت میکنند و از آنها نگهداری میکنند تا بالغ شوند و در این هنگام آنها را به بیگاری وامیدارند.
در آفریقای مرکزی ، آمریکای جنوبی و نیز آسیای جنوبی ، پارهای از انواع مورچهها ، گوشتخوار هستند. گاهی آنها را مورچههای قزاق گویند. چون بسیار بیرحم هستند و در ستونهای طولانی مانند نظامیان جنگجو در جستجوی جانداری به راه میافتند تا از گوشت بدن او تغذیه کنند.
زندگی اجتماعی مورچهها
در حدود 8000 گونه مختلف مورچه وجود دارد و همه آنها در گروههای فامیلی زندگی می کنند این حشره درمقایسه با حشرات دیگر لانه سادهتری میسازد بیشتر آنها در زیر زمین تونلهایی حفر میکنند یا با استفاده از موادی خاکریز (پرچین) درست میکنند در طول تابستان مورچههای بالدار از لانه بیرون آمده و بطور دسته جمعی حرکت میکنند آنها جفت گیری میکنند و برای تشکیل اجتماع جدیدی پرواز کرده و میروند.مورچههای صحرا نشین اجتماعی در طول شب یک توده مخروطی موقت درست میکنند آنها برای این کار از بدنشان استفاده میکنند مورچهها به همدیگر میچسبند و از یک شاخه درخت آویزان میشوند آنها بوسیله پنجههایشان به یکدیگر میچسبند و این مخروط را میسازند. یک لانه مورچه از چندین اطاقچه که بوسیله تونلهایی به هم مرتبط میشوند، تشکیل شده است.
چرخه زندگی مورچه
چرخه حیات مورچه بسیار جالب است. مادههای یک کلنی یعنی ملکه تا ارتفاع زیادی در آسمان به پرواز در میآیند و نرها نیز به دنبالشان میروند. پس از این پرواز جفت گیری ، نرها فورا میمیرند و ملکه پایین میرود و به تنهایی آغازگر یک گروه یا دسته جدید میشود. او آشیانهای حفر میکند و تخم میگذارد. پس از آن که کرمهایی که فاقد پا هستند، از تخم بیرون میآیند، ملکه مادر به آنها کمک میکند تا پیلهای به دور خود بتنند. هنگامی که مورچه جوان به اندازه کافی رشد کرد، ملکه یک سر پیله را سوراخ میکند و مورچه را از داخل محفظه خود خارج میسازد. این کارگران
تازه نفس ، تقریبا به فوریت زندگی پر کار و فعال خود را آغاز میکنند که وقف ملکه و بقیه اعضای گروه است.
چطور مورچه ها راه لانه شان را پیدا میکنند؟
دانشمندان درباره انواع مختلف مورچه ها مطالعه کرده و باین نتیجه رسیده اند که هر نوع مورچه ای طریقه مخصوصی در پیدا کردن راه لانه اش دارد مثلا” بعضی از مورچه ها از طریقه نشانه گذاری در روی زمین استفاده میکنند ، یعنی وقتی لانه شان را ترک میکنند علائم روی زمین را نشانه میگذارند تا در موقع برگشت بتوانند از روی آن نشانه ها راه لانه خود را پیدا کنند درست شبیه علائم ساختمانها و یا خیابانها که ما برای پیدا کردن خانه خود از آنها استفاده میکنیم دسته دیگر از مورچه ها با نگاه کردن به ارتفاع خورشید و در بالای افق راه خود را می یابند که بشر جز با استفاده از ابزار و وسایل مخصوص قادر به استفاده از این طریق نیست بعضی دیگر از مورچه ها هم از نشانه های روی زمین و هم از خورشید کمک میگیرند دانشمندان این را با تجربه هائی ثابت کرده اند آنها ابتدا روی یک مورچه نشانه گذاری کردند و سپس آن را بحال خود گذاشتند و شروع به تعقیب آن نمودند و بعد از آنکه مورچه تکه خوراکی پیدا کرد و خواست که به لانه اش برگردد ، آنها آن را بلند کرده و نقطه دیگری که درست مخالف لانه اش بوده قرار دادند یعنی اگر قبلا” رو به مشرق بوده حالا رو بطرف مغرب گذاشته شد در این حالت مورچه نمی توانسته از آفتاب کمک بگیرد چونکه بنظر آن ظاهرا” آفتاب در یک جای دیگر بود. بنابراین ابتدا مورچه مدتی سرگردان شده و شروع به اینطرف و آنطرف رفتن نمود. ولی بالاخره با یافتن یک نشانه زمینی بخانه خود رسید دانشمندان با تعیین و حساب وقت این آزمایشها به این نتیجه رسیده اند که بعضی اوقات یک مورچه ممکن است چندین ساعت برای پیدا کردن نشانه زمینی که راهنمای او در رسیدن به لانه اش میباشد ، به جستجو بپردازد و در آخر مورچه هائی وجود دارند که با بو کشیدن لانه خود را میابند
موریانه
موریانهها حشراتی هستند که بدنی نرم دارند و به کندی حرکت میکنند به حکم طبیعت تا پایان عمر در تاریکی که محل اجتماع آنهاست به سر میبرند. زیرا در روشنایی آفتاب و فضای باز یارای ایستادگی در برابر دشمنان بیشمار خود را ندارند از نظر ساختمان بدنی و چگونگی رشد (دگر دیسی) به سوسکهای حمام شباهت دارند.
چطور مورچه ها راه لانه شان را پیدا میکنند؟
« دابه الارض » به معنای موریانه در قرآن
خداوند در آیه 14 سوره سبا ، از مرگ عجیب و عبرت انگیز حضرت سلیمان پیامبر بزرگ سخن میگوید و این واقعیت را روشن میسازد که پیامبر با آن عظمت و حکمرانی با آن قدرت و ابهت چگونه به آسانی جان به جان آفرین سپرد. میفرماید: هنگامی که مرگ را برای سلیمان مقرر کردیم، کسی مردم را از مرگ او آگاه نساخت. مگر جنبندهای از زمین (موریانه) که عصای او را خورد، تا عصا شکست و پیکر سلیمان فرو افتاد. (لازم به ذکر است که سلیمان در موقع مرگ به عصای خود تکیه داده بود و کسی از مرگ او آگاه نبود.)
نگاه اجمالی
موریانه (Termit) حشرهای است از راسته آرکیپترها (Archipteres) که نزدیک به راسته رگ بالان است. موریانهها حشراتی هستند اجتماعی که دو نوع از آنها دیده میشود: یک نوع در داخل چوبهای منازل زندگی میکنند و نوع دیگر مخصوص نواحی استوایی بوده و در بیابانها برای خود مسکن میسازند و طول خانههایشان گاهی به 5 متر و قطرش به 8 متر میرسد و بسیار هم سخت است، بطوری که با کلنگ هم شکسته نمیشود.در حالت کلی موریانهها ، شاه ، ملکه ، شاهزاده ، کارگر و سرباز دارند و اگر تپه آنها را بشکافید همه اینها را از هم تشخیص خواهید داد. تعداد زیادی از موریانهها با استفاده از چوبهای جویده شده و یا گل لانههای بزرگی درست میکنند. این لانهها بسیار اصولی ساخته شده و برای ساخت آن هر موریانه وظیفه مشخصی دارد. معمولا موریانهها در درون لانههایشان پنهان میشوند، ولی در صورتی که کسی مزاحم آنها شود یا برای تشکیل اجتماع جدید قصد پرواز داشته باشند، از لانههایشان بیرون میآیند.
تنوع موریانهها در هر دسته
امروزه در حدود دو هزار گونه موریانه در دنیا میشناسیم که در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر فراوانند یکی از نمونههای بزرگ و معروف آن موریانه تپه سیاه است که در دماغه امید (جنوب آفریقا) به سر میبرند و نام علمی آن آمی ترمز آتلانتیکوس است. گونه دیگری که خیلی نزدیک به این نوع و دارای عادات مشابه است در آفریقا و همچنین در استرالیا و بعضی نواحی آمریکا و هندوستان و مالایا و سواحل مدیترانه یافت میشود. البته بطور عمده در سراسر ایالات متحده آمریکا و نیز در قسمت جنوبی کانادا یافت میشود. در اروپا تا مناطق شمالی این قاره مثلا تا پاریس و وین جای زیست موریانه است، اما پرشمارترین موریانهها در مناطق باران خیز مدارگانی
یافت میشوند.در موریانهها نیز مانند مورچهها چند شکلی در هر دسته دیده میشود. یعنی در هر اجتماع موریانه تعداد زیادی موریانههای کارگر و و موریانههای مدافع یا سرباز موجود هستند. وظیفه کارگران تهیه غذا برای مجتمع است، یعنی چوب را میخورند و سپس هضم شده آن را در اخیتار دیگر موریانهها قرار میدهند. سربازان بال ندارند، کور هم هستند، ولی با این وصف جنگجویان دلیری به شمار میروند. موریانه ملکه میتواند تا سی هزار تخم در یک روز بگذارد. او قادر به حرکت نیست و برای زنده ماندن کاملا به موریانههای کارگر متکی است. بعضی از موریانههای ملکه میتوانند تا 50 سال زندگی کنند.
ساختمان مورفولوژیکی موریانهها
بسیاری از مردم موریانه را با مورچه سفید اشتباه میگیرند. اگر چه موریانهها نیز مانند مورچهها جانورانی اجتماعی هستند، ولی به کلی با آنها تفاوت دارند. موریانه کمدی کلفت ، رنگی روشن و شاخکهای یکنواخت و خمیده دارد. شکل هر موریانه به نوع وظیفهاش در اجتماع موریانهها ، بستگی دارد. برای مثال کارگرانی که وظیفه غذا دادن و تمیز کردن ملکه را به عهده دارند، معمولا کور بوده و بدون بال هستند و دستگاه تناسلی هم ندارند. فقط موریانه نر دارای 4 بال است و بیش از چند روزی زندگی نمیکند، یعنی پس از جفت گیری با نر تنها فرد ماده (ملکه) است که در اجتماع موریانهها زندگی میکند و دارای شکمی بزرگ است و کارش فقط تخمگذاری است.در دستگاه گوارش موریانهها که از چوب استفاده میکنند، عدهای از تک یاختگان از دسته فلاژلهها به نام «پلی ماستیژین» زندگی میکنند که با موریانهها زندگی اشتراکی دارند، بدین نحو که این تک سلولیها دیاستازی به نام سلولاز ترشح میکنند که موجب هضم و نرم شدن چوبها میشود و در این حالت موریانهها چوبهای نرم شده را میخورند.
تپههای موریانهای و زندگی اجتماعی موریانهها
تپههای موریانهای که بوسیله موریانههای تپه سیاه ساخته میشوند ممکن است به شکل لکههای نمایانی در تمام نقاط دامنههای کوهستانی جنوب غربی دماغه امید دیده شوند. سطح هر تپه درست مانند سطح خارجی مغز دارای برجستگیها و شیارهای مخصوصی است. بزرگترین آنها در حدود 60 سانتیمتر بلندی دارد و پهنای قاعده آن نیز به 60 سانتیمتر میرسد اگر یکی از آنها را بشکافیم دیده
میشود که داخل آن مانند اسفنج است و از تعداد زیادی اطاقک تشکیل شده که عرض هر کدام از آنها 2.5 سانتیمتر است و با دریچههای کوچک راه دارد.گرچه در یک تپه موریانهای بزرگ ممکن است بیش از 50000 موریانه زندگی کنند ولی داخل آن همیشه تمیز است. این تمیزی به این دلیل است که موریانهها مدفوعات خود را به منزله سیمان در ساختن دیوارههای تپه و اطاقکها بکار میبرند و لاشهها را نیز میخورند و مصرف میکنند. بیشتر ساکنین تپه حشرات کوچکی به طول 5 میلیمتر هستند که سرهایی سفید و بدنی به رنگ خاکستری تیره دارند. اینها کارگرها را تشکیل میدهند کارگرها ممکن است نر یا ماده باشند اندام تناسلی آنها رشد نمیکند و فعالیتی ندارد و فقط اثری از آن باقی است موریانههای کارگر کاملا کورند و کارشان جمع آوری غذا و رسیدگی به بچهها و پرستاری از شاه و ملکه و شاهزاده هاست.
موریانه ملکه میتواند تا 30000 تخم در یک روز بگذارد او قادر به حرکت نیست و برای زنده ماندن کاملا به موریانههای کارگر متکی است بعضی از موریانههای ملکه میتوانند تا 50 سال زندگی کنند که از طول همه حشرات دیگر بیشتر است. افراد دیگری که در حدود یک دهم کلیه ساکنین تپه را تشکیل میدهند و با کارگران تفاوت دارند سربازها هستند که رنگشان زرد و سرشان بیضی شکل است و یک جفت آرواره بلند و نوک تیز دارند که سلاح آنها را تشکیل میدهد کار آنها دفاع در برابر هجوم دشمنان خارجی است. سربازها در کار کارگرها شرکت ندارند ولی همیشه برای حمله به دشمنانی که میخواهند به زور وارد جایگاه آنها شوند آمادهاند. بزرگترین دشمن موریانهها ، مورچهها هستند که اگر آنها را بگیرند فورا میکشند و لاشهشان را برای تغذیه به لانه خود میبرند.
لانه سازی در موریانهها
در مناطق مدارگانی ، بسیاری از موریانهها لانه سازی میکنند. لانههایی به صورت تپهها و گنبدها که حدود 20 متر وسعت و ارتفاعی شاید بیشتر از 10 متر از سطح زمین دارند. برخی دیگر از موریانهها درخت آشیان هستند، یعنی آشیانههایی به اندازههای گوناگون معمولا به بزرگی یک توپ بستکبال ، بر فراز درختان میسازند. موریانهها در داخل چنین آشیانههایی خود را از خطر حمله پرندگان ، سوسمارها ، عنکبوتها و مورچهها مصون میدارند.
فایل : 9 صفحه
فرمت : Word