مقاله فارسی فارس

مقدمه:
منطقه فارس از قديمترين مراكز تمدن ايران است، فارس در كتيبه هاي هخامنشي به صورت پارسه1 و در يوناني پرسيس2 كه معرب آن فارس است آمده است يونانيان پرسيس را كه تنها نام آن ايالت بوده اشتباها بر تمام ايران اطلاق مي كردند كه تا اين اواخر هم اروپائيان در اين اشتباه باقي مانده بود پارسي ها مردماني آريايي نژاد بودند كه تاريخ آمدنشان به اين سرزمين روشن نيست، همين اندازه از بيانات پادشاهان آشور استنباط مي شود كه پارسيها نيز مانند مادها مدتهاي مديد تحت تسلط آشوريها بودند و در اطراف اروميه يا در كرمانشاهان كنوني سكونت داشته اند.
يعقوب ليث مؤسس سلسله صفاري در سال 2620 ه.ق به فارس لشكر كشيد. پس از تسخير استخر رهسپار
شيراز شده بعد از يعقوب برادرش عمرو در سال 268 ه.ق عازم فارس شد و امنيت را در آنجا برقرار كرد بعد از صفاريان فارس به تصرف ديالمه آل بويه در آمد، عضد الدوله با اينكه بغداد را در تصرف داشت مع ذلك پايتخت خود را شيراز قرار داد، به فرمان وي بر روي رود كر سدي بسته شد كه به بند امير معروف است.
در سال 1325 ه.ق (1907 م) قرار داد روس و انگليس مبني بر تقسيم ايران به سه منطقه يعني حوزه نفوذ روس در شمال و مركز و منطقه نفوذ انگليس در جنوب شرقي و منطقه بيطرف در جنوب غربي منعقد گرديد و در سال 1915 ميلادي پس از آنكه روسها تا اصفهان پيش راندند و انگليسها در جنوب قواي امنيه و طرفداران وكلاي مهاجر ايران را مغلوب ساخته بودند، دولتين روس و انگليس قرار داد 1907 را از ميان بردند
و به جاي آن قرار داد ديگري كه به قرارداد 1915 معروف شد، بين خود بستند، به اين معني كه منطقه بيطرف را بكلي حذف كردند و قرار بر اين گذاشتند كه روسها تا حدودپانزده هزار متري قزاق تجهيز كنند تا بتوانند حافظ منافع روسها در شمال ايران باشند و همچنين نيرويي به همان اندازه بنام پليس جنوب در فارس، كرمان، يزد، اصفهان تحت عنوان حفظ امنيت راههاي جنوب ايران با هزينه دولت انگلستان به وجود امد.مركز استان فارس شيراز است و شهرستانهاي تابعه آن عبارتند از :كازرون، جهرم، داراب، فيروز آباد، لار، استربان، مرودشت، آباده، اقليد، نيريز ، فسا و ممسني.
شيراز
شهرتان شيراز در فاصله 919 كيلومتري تهران واقع شده، از شمال به آباده از مشرق به فسا و نيريز، اصطهبانات، از جنوب به فيروزآباد و از مغرب به كازرون محدود است.
در بعضي از داستانها بناي شيراز را به شيراز پسر فارس بن طهمورث نسبت مب دهند و همين افسانه ها دال بر قدمت اين شهر است مضافا به اينكه ويرانه هاي تخت جمشيد گواه بر اين مدعاست، شهر شيراز از دوره ساسانيان سابقه دارد ولي شهرت و اعتبار و اهميت آن از دوران اسلام به بعد است. در اواخر خلافت عمر، شهر به تثرف ابوموسي اشعري و عثمان بن ابي العاص درآمد، محمد برادر يا پسر عم حجاج بن يوسف ثقفي والي معروف عراق در سال 64 ه.ق شهر را از نو بنا كرد3. و از اين زمان به بعد روز به
روز بر وسعت و اهميت آن اضافه شد تا جايي كه در قرن چهارم هجري وسعت شهر بالغ بر يك فرسخ مربع شد.
نوه عضدالدوله باروتي به طول 12 هزار متر كه داراي 11 يا 12 دروازه بود در اطراف شهر كشيدند و اين بارو توسط محمود شاه در اواسط قرن هشتم4 مرمت شد. در قرن هشتم هجري حمدالله مستوفي از شيراز ديدن كرده و از هفده محله و نه دروازه و از مساجد معروف آن و بيمارستان عضدي و مرقد پسران امام موسي كاظم عليه السلام ياد كرده است.
كريم خان زند شيراز را پايتخت خود قرار داد و به فرمان وي بر گرد شهر باروقي كشيده شد و خندقي هم حفر گرديد، در شهر بناهايي تازه، بازارها و كاخها بنا شد كه از ان جمله
خلوتخانه كريم خاني، مسجد، بازار و حمام وكيل را مي توان نام برد.
آرامگاه دو شاعر بزرگ ايران، سعدي و حافط در اين شهر است و مقبره خواجو در كنار دروازه شهر جاي دارد. آثار و ابنيه بسيار از ادوار مختلف در شيراز به يادگار مانده كه مهمترين و معروفترين آنها عبارتند از:
تل باكون كه در نزديكي تخت جمسيد واقع شده و متعلق به دوران قبل از تاريخ است و ويرانه هاي شهر استخر قديم واقع در جلگه مرودشت، در اطراف اين محل آثاري از دوره هخامنشي و از دوران اسلامي ديده مي شود و بند امير واقع در جنوب شرقي مرودشت كه در اين محل پل تاريخي و بند عظيمي بر روي رودخانه كر ساخته شده، متعلق به نيمه اول قرن چهارم هجري و از آثار عضد الدوله ديلمي و پاسارگاد واقع در دشت
مرغاب كه مشتمل استبر آثار اوليه دوران هخامنشي تخت جمشيدواقع در 57كيلومتري شيراز به استناد مفاد كتيبه اي كه بر روي سنگ نقد شده اين آثار از زمان داريوش اول شروع شده به داريوش سوم ختم شده. يعني در فاصله يكصد و پنجاه سال ساخته شده و قصر ابو نصر پايتخت سليمان واقع در 6 كيلومتري مشرق شيراز متعلق به دوران هخامنشي و نقش رستم واقه در كوهستان حاجي آباد مشتمل است.
بر آثار فراواني از دوران قبل از هخامنشيان و عهد عيلام و دوره ساسانيان و نقش رجب واقع در سه كيلومتري شمال تخت جمشيد، در اين محل نقوش برجسته اي از سلاطين ساساني در سينه كوه حجاري شده است و مغازه شيخ علي واقع در 5 كيلومتري شرق نقش رستم در دهكده حاجي آباد، در درون اين غار كتيبه اي وجود دارد و به خط پهلوي
متعلق به شاپور اول پادشاه ساساني، بالاي غار آرامگاهي به نام شيخ علي بنا شده و مسجد جامع عتيق، اصل بناي آن متعلق به زمان صفاريان است كه به امر عمروين ليث در سال 281 ه.ق بنا شده است، بعدا در قرن هشتم و يازدهم هجري توسط شاه ابو اسحاق اتيجو و شاه عباس اول صفوي مرمت شده و مقبره ايشان خاتون آخرين اتابك فارس متعلق به قرن هجري و آستانه سيد علاءالدين، اين بقعه مدفن سيد علاءالدين براور شاه چراغ است، ساختمان بنا متعلق به قرن دهم هجري و بقعه شاه چراغ مدفن مير سيد احمد فرزند اما هفتم شيعيان عليه السلام، از بناهاي دوران اتباكان در قرن هشتم هجري است و مسجد نو يا مسجد اتابكي كه به فرمان اتابك سعد بن زنگي در اواخر قرن ششم هجري بنا شده و كليساي ارامنه متعلق به زمان
شاه عباس دوم صفوي از آثار اوايل قرن يازدهم هجري و مدرسه خان زند و مسجد وكيل از بناهاي دوره خان زند متعلق به قرن دوازدهم هجري و مزار شاه ميرعلي بن حمزه از نواده ي اما موسي كاظم (ع) است.
كازرون
بعد از خرابي شهر شاپور فيروز پسر بهرام ساساني به آبادي كازرون همت گماشت و در زمان قباد آبادتر و بزرگتر شد و نزديكي خرابه هاي شهر شاپور بر روي كوهها صحنه حجاري وجود دارد كه يكي از آنها صحنه غلبه شاپور اول بر والدين امپراتور روم شرقي را نشان مي دهد و مجسمه شاپور اول كه يگانه مجسمه اي است از دوره ساساني واقع در شهر مشهد نزديك آبادي جره، اين حجاري مشتمل است بر نقش بهرام دوم در حال پيكار با روسيه و نقوش برجسته ساساني
واقع در دره رودخانه شاپور (تنگ چوگان) و بقاياي آتشكده اي در ده كيلومتري شرق كازرون و آتشكده فراس بندواقع در خارج شهر كازرون متعلق به دوره ساساني است.
فيروزآباد
آثار تاريخي بسيار مهمي از اردشير بابكان و فرزندش شاپور اول در نزديكي آن وجود دارد كه از نظر اهميت مي توان آثار تاريخي فيروز آباد را همطراز با آثار تخت جمشيد دانست و آنها عبارتند از :در سر راه شيراز به فيروزآباد در 18 كيلومتري شهر اخير در كوهستان كنار رودخانه تنگاب يك مجلس نقش برجسته از اردشير بابكان در حاليكه حلقه سلطنتي را از اهورامزدا مي گيرد حجاري شده است و به فاصله 5/1 كيلومتري بعد از اين صحنه به طرف
فيروزآباد بر بالاي كوهستان حجاري ديگر از اردشير بابكان بر كوه كنده اند، و قطعه دختر در 6 كيلومتري بعد از اين صحنه به طرف فيروزآباد بر بالاي كوهي بلند با سنگ و گچ و آهك ساخته شده و متعلق به شاپور اول ساساني است و آثار شهر قديم فيروزآباد كه برجي چهارضلعي در ميان آن است به فاصله كمي از اين مناره ويرانه آتشكده فيروزآباد قرار دارد كاخ اردشير بابكان به فاصله دو كيلومتري ويرانه هاي شهر گور به جاي مانده و ويرانه هاي هپي در 18 كيلومتري فيروزآباد كه باني آن را مهرنوس يكي از همان دوره ساسانيان مي دانند.
شهر فسا
شهر فسا در قرن چهارم هجري دومين شهر مهم ولايت دارابگرد بود و از حيث بزرگي با شيراز
برابر مي كرد. بنا به گفته متصدي مسجد آنجا را با آجر ساخته بودند و مانند مسجد مدينه داراي دو صحن بوده است5 و به استناد ابن بلخي قلعه مستحكمي در كنار شهر تپه اي قرار دارد كه بر فراز آن در ادوار باستاني قلعه اي بنا كرده بروند و به نام قلعه قلعه ضحاك خوانده مي شود، در سه فرسخي شمال شرقي فسا در محلي معروف به نام تنگ گرم آتشكده متعلق به دوران ساسانيان در ميان دو كوه قرار دارد كه مشتمل است بر بناهايي از سنگ و گچ در 20 كيلومتري نزديك آبادي گليان تپه اي وجود دارد كه آثاري از دوران قبل از تاريخ در دل آن نهفته است.
لار
مهمترين آثار تاريخي عبارتند از: بازار قيصريه،بنائي است كه كاملا از سنگهاي تراش
ساخته شده و متعلق به قرن يازدهم هجري كه در زمان شاه عباس اول بنا شده و داراي كتيبه اي است به خط نستعليق، از مفاد آن چنين استنباط مي شود كه در زمان سلطنت شاه عباس دوم تعمير شد و مسجد جامع لار متعلق به اوايل قرن يازدهم هجري است. در سال 1339 ه-ش لار بر اثر زلزله بكلي ويران شد و شهر جديد را در نزديك شهر قديم بنا كردند.
كليمات كليدي :
1-parse
2-persis
3-فارسنامه، ابن بلخي، ص 132، مالك الممالك، استخري، ص 111.
4-نزهت القلوب، حمدالله مستوفي، ص 114.
5-احسن التقاسيم، بخش دوم، ص 643.

فایل : 15 صفحه

فرمت : Word