مقاله فارسی روش نامگذاری و فرمول نویسی ترکیبات دوتایی

روش نامگذاری و فرمول نویسی ترکیبات دوتایی:
ترکیبات دوتایی ترکیباتی هستند که از دو نوع عنصر تشکیل شده اند، هرچند كه ممكن است تعداد اتمهاي آن زياد باشد. مانند: H2O, SO3, N2O3 و ….. اين تركيبات به سه گروه زير تقسيم مي شوند:
الف) تركيبات دوتايي فلز با نافلز
ب) تركيبات دوتايي نافلز با نافلز
ج) تركيب هاي دوتايي هيدروژن و نافلز كه در واقع يك نوع تركيب دوتايي نافلز با نافلز است.
الف) تركيبات دوتايي فلز – نافلز:
– فرمول نويسي:
– براي نوشتن فرمول شيميايي اين تركيبات بايد به روش زير عمل نماييم:
۱- نماد شيميايي فلز را سمت چپ و نماد شيميايي غيرفلز را سمت راست مي نويسيم. درست مانند جايگاه آنها در جدول تناوبي.
۲- ظرفيت فلز را انديس غيرفلز و ظرفيت غيرفلز را انديس فلز قرار مي دهيم.
۳- در صورت امكان انديسها را ساده مي كنيم.
مثال: مي خواهيم فرمول تركيب اكسي‍ژن با آلومينيم را بنويسيم:
۱- نماد شيميايي فلز يعني نماد آلومينيم (Al) را سمت چپ و نماد شيميايي غير فلز يعني اكسيژن (O) را سمت راست مي نويسيم.
Al O
۲- ظرفيت فلز آلومينيم ۳ است كه به عنوان انديس غيرفلز قرار مي دهيم(Al O3). ظرفیت غیر فلز یعنی اکسیژن برابر ۲ است که به عنوان اندیس برای فلز قرار می دهیم. یعنی:
Al2O3
3- 2 با ۳ ساده نمي شود. بنابراين فرمول ما بدون تغيير مي ماند.
Al2O3
– نامگذاري:
براي نامگذاري اين تركيبات به روش زير عمل مي كنيم:
۱- ابتدا نام فلز را مي نويسيم.
۲- اگر فلز ما چند ظرفيتي بود ظرفيتي را كه در تركيب ما دارد، به صورت اعداد يوناني در پرانتز نمايش مي دهيم. اعداد يوناني به شكل زير هستند:
1- I 6-VI
2- II 7- VII
3-III 8- VIII
4- IV 9- IX
5- V 10- X
۳- نام غيرفلز را نوشته و پسوند ” يد” را به انتهاي آن مي افزاييم. در بعضي از غيرفلزها با افزودن پسوند “يد” نام غيرفلز مقداري تغيير مي يابد. به عنوان مثال:
اكسيژن —— اكسيد نيتروژن —— نيتريد
گوگرد (سولفور) ——-سولفيد فسفر ——– فسفيد
هيدروژن ——- هيدريد
اگر توجه نماييد فرمول شيميايي تركيب را از چپ به راست خوانديم، يعني همانطور كه نوشته بوديم. ابتدا فلز و سپس غيرفلز. در حالت كلي از الگوي زير پيروي مي نماييم:
” نام فلز + (ظرفيت فلزهاي چند ظرفيتي با اعداد يوناني) + نام غيرفلز + يد”
مثال: نام تركيب زير را بنويسيد.
Al2O3
۱- نام فلز را مي نويسيم: ” آلومينيم”
۲- فلز ما چند ظرفيتي نيست بنابراين نياز به نوشتن ظرفيت ندارد.
۳- نام غيرفلز را مي نويسيم. ” آلومينيم اكسيژن”
۴- پسوند ” يد” را افزوده و در صورت نياز نام غيرفلز را تغيير مي دهيم.
آلومينيم اكسيد
ب) تركيبات دوتايي نافلز – نافلز:
– فرمول نويسي:
براي نوشتن فرمول اين تركيبات شما بايد تشخيص بدهيد كه خاصيت فلزي كدام غيرفلز بيشتر است، سپس اين غيرفلز را فلز فرض كرده و فرمول نويسي را تقريباً مانند فرمول نويسي تركيبات فلز – نافلز انجام مي دهيم. براي تشخيص اينكه كدام يك از غيرفلزهاي ما ضعيف تر است از سري زير مي توان استفاده نمود:
Si – B – P- H- C – S – I – Br – N – Cl – O -F
در سري فوق عناصري كه سمت چپ قرار دارند غيرفلزهاي ضعيف تري هستند و هرچه از چپ به راست پيش مي رويم غيرفلزها قويتر مي شوند.
در صورتيكه نمي توانيد سري فوق را به خاطر بسپاريد از اصول هشتگانه ابتداي مقاله پيروي نماييد.
براي فرمول نويسي تركيبات نافلز – نافلز به ترتيب زير عمل مي كنيم:
۱- با توجه به توضيحات بالا نافلز ضعيف تر را شناسايي مي كنيم.
۲- نماد شيميايي نافلز ضعيف تر را سمت چپ و نماد شيميايي نافلز قوييتر را سمت راست مي نويسيم.
۳- ظرفيت غيرفلز سمت چپ را انديس غيرفلز سمت راست قرار داده و ظرفيت غيرفلز سمت راست را انديس غيرفلز سمت چپ قرار مي دهيم.
۴- در صورت امكان انديس ها را ساده مي كنيم.
توجه نماييد غيرفلز سمت راست يا قويتر با كمترين ظرفيت خود در تركيب شركت مي نمايد.
مثال: مي خواهيم فرمول تركيبات بدست آمده از فسفر و كلر را بدست آوريم.
۱- فسفر نسبت به كلرغيرفلز ضعيف تري است.
۲- نماد شيميايي فسفر را سمت چپ و كلر را سمت راست مي نويسيم.
PCl
3- كلر از كمترين ظرفيت خود يعني ۱ استفاده مي نمايد ولي فسفر داراي دو ظرفيت ۳ و ۵ است بنابراين دو تركيب خواهيم داشت.
PCl3
PCl5
4- انديس ها ساده تر نمي شوند.
– نامگذاري:
برای نامگذاری این ترکیبات از الگوی زیر استفاده می نماییم:
” تعداد اتمهای عنصر سمت چپ با لفظ یونانی + نام عنصر + تعداد اتمهای عنصر سمت راست با لفظ یونانی + نام عنصر سمت راست + ید”
اگر تعداد عنصر سمت راست یک باش از ذکر تعداد خودداری می نماییم. لفظ های یونانی برای اعداد مختلف عبارتند از:
۱ مونو ۲ دی ۳ تری ۴ تترا ۵ پنتا ۶ هگزا ۷ هپتا ۸ اکتا ۹ نونا ۱۰ دکا
گاهی اوقات تعداد اتمهای سمت چپ را ذکر نمی کنند.
مثال:
فسفر تری کلرید PCl3 فسفر پنتا كلريد PCl5
دي فسفر پنتا اكسيد P2O5 دي بور تريوكسيد B2O3
سيليسيم ديوكسيد SiO2 كربن مونوكسيد CO
گاهي اوقات اين تركيبات را مانند تركيبات دوتايي فلزهاي چند ظرفيتي با نافلزها نامگذاري مي نمايند، اين روش غلط نيست ولي روش فوق بهتر است، به مثال هاي زير توجه كنيد:
يد(III) فلوئوريد IF3 يد(V) فلوئوريد IF5 نيتروژن(III) اكسيد N2O3
اما مثال هاي زير به هيچ وجه درست نيستند:
يد(III) تري فلوئوريد IF3 دي نيتروژن(III) اكسيد N2O3
ج) تركيبات دوتايي هيدروژن – نافلز:
– فرمول نويسي:
براي نوشتن فرمول اين تركيبات بايد به سري زير توجه نماييم:
Si – B – P- H- C – S – I – Br – N – Cl – O -F
نماد عناصري كه سمت چپ هيدروژن قرار دارند در سمت چپ نماد هيدروژن نوشته مي شود و نماد عناصري كه در سمت راست قرار دارند در سمت راست نماد هيدروژن نوشته مي شود، البته استثناهايي مانند:
NH3 , CH4
نيز وجود دارند. كه با اينكه از لحاظ غيرفلزي بودن قويتر از هيدروژن هستند، ولي نمادها در سمت چپ هيدروژن قرار مي گيرد.
– نامگذاري:
براي نامگذاري اين تركيبات ابتدا نام هيدروژن را نوشته و سپس نام غيرفلز را پسون ” يد ” ذكر مي نماييم. مانند:
هيدروژن يديد HI هيدروژن برميد HBr هيدروژن سولفيد H2S
اگر نماد شيميايي عنصر سمت چپ نماد شيميايي هيدروژن قرار بگيرد از روش نامگذاري غيرفلز غيرفلز استفاده مي نماييم.
مثال:
كربن تترا هيدريد CH4 نيتروژن تري هيدريد NH3
برخي از تركيبات هيدروژن با نافلزها داراي نام هاي قديمي هستند كه اغلب از اين نامها استفاده مي شود:
تركيب نام علمي نام قديمي
H2O هيدروژن اكسيد آب
NH3 نيتروژن تري اكسيد آمونياك
CH4 كربن تترا هيدريد متان
SiH4 سيليسيم تترا هيدريد سيلان

فایل : 8 صفحه

فرمت : Word