مقاله فارسی در مورد عشایر

عشایر
كوچ نشيني كهن ترين شيوه زيست بشر است كه پابرجا بودن آن تا عصر حاضر از بزرگ ترين جاذبه هاي اين شيوه معيشت است و همين شيوه خاص زندگي سبب شده ايلات و عشاير «ديدني ترين جاذبه عصر تكنولوژي» لقب بگيرند. عشاير به شيوه اى جذاب و باورنكردنى طى قرن ها وسال هاى طولانى اقدام به حفظ سنن و آداب و رسوم گذشته خود نموده اند و اين اصالت به جاذبه اى براى صنعت گردشگرى تبديل شده است. مسكن عشاير و نوع زندگى آن ها، زبان و موسيقى، غذاهاى محلى، صنايع دستى، رقص و لباس هاى محلى به همراه آيين هاى به جاى آوردن جشن هاى عروسى و محلى از مهم ترين جاذبه هاى ايلات و عشاير است. بارزترين مشخصه ايلات و عشاير شيوه زيست آنان است كه بر خلاف يك جا نشينان روستايي و شهري, در كوچ و نقل و انتقال دايمي سياه چادرها و رمه هاي خود هستند. عشاير كوچ رو كه يكي از جاذبه هاي مهم گردشگري فرهنگي به شمار مي آيند در همه نقاط ايران, در حوزه هاي غرب و جنوب غرب, شرق و جنوب شرق, شمال غرب, شمال شرق و مركزي ايران ايلات و عشاير پراكنده شده اند.
ايلات و عشاير حوزه غرب و جنوب ايران
در حوزه غرب و جنوب ايران رشته كوه هاي زاگرس كشيده شده كه داراي بيش از ده ميليون هكتار جنگل بلوط, بادام كوهي و پسته وحشي و آب و هواي مرطوب و مراتع غني است. وجود خصوصيات طبيعي ياد شده سبب شده ايلات و عشاير متعددي دراين منطقه پراكنده باشند. رشته كوه هاي زاگرس از كوه هاي آرارات در شمال آغاز و تا استان فارس در جنوب ايران تداوم يافته و از آن جا به موازات خليج فارس به شرق
كشيده شده و به كوه هاي پاكستان مي رسند. منطقه ياد شده شامل استان هاي كردستان, كرمانشاه, ايلام, اصفهان, چهارمحال و بختياري, كهگيلويه و بوير احمد و فارس مي شود. وجود ارتفاعات سرسبز و خنك, در كنار دره هاي پرآب و جنگلي و دشت هاي معتدل و نسبتا گرم در يك محدوده نزديك گاه زندگي كوچ نشيني در چارچوب يك منطقه محدود را ميسر ساخته و دام داران را از رنج كوچ هاي طولاني و برون منطقه رهايي بخشيده است.
عشاير كرد از زمان هاي گذشته در شمالي ترين بخش زاگرس در محدوده استان هاي آذربايجان غربي و كردستان پراكنده شده اند كه امروزه برخي از آن ها در كوهستان هاي اطراف اسكان يافته اند. ايلات مشهور شكاك, مامش, زرزا, قره پاپاق و… در استان آذربايجان غربي وايلات گلباغي, طوايف اورامانات, طوايف مريوان, طوايف سنندج, طواف بانه, عشاير جوانرود, طوايف سقز و طوايف مستقل در محدوده استان كردستان و كرمانشاه پراكنده شده اند. دراستان كرمانشاه كوچ نشيني هنوز رواج دارد و ايلات كرد جاف, كلهر, قلخاني, سنجابي, گوران و كرند در اين منطقه پراكنده شده اند.
ايلات و عشاير كرد ايران نيز به عنوان حافظان آداب و رسوم و سنت هاى اين قوم بزرگ از اهميت خاصى برخوردار هستند و داراى جاذبه هاى گردشگرى فراوانى هستند. جامعه عشايرى جايگاه ويژه اى دارند. قوم كرد از لحاظ فرهنگى سابقه چشمگيرى دارد. زبان، شعر، رقص، موسيقى، آداب و رسوم به جاى مانده در اين پهنه از سرزمين ايران قدمتى ديرينه دارند.
طوايف لرستان در يك تقسيم بندي به دو بخش لر و لك تقسيم مي شوند كه از نظر لهجه, سنن, آداب و رسوم و برخي مسايل مذهبي با يك ديگر تفاوت دارند. ايلات و طوايف لك در شمال و شمال باختري لرستان سكونت دارند و سرزمين لك نشين به صورت خط منحني در دره هاي رودخانه سيمره ميان بروجرد, نهاوند, خرم آباد, كرمانشاه و ايلام قرار گرفته است. در گذشته لك ها به «طوايف وند» و لرها به «فيلي» شهرت داشتند. الوار ايران در لرستان, بخشي از ايلام, چهارمحال و بختياري, كهگيلويه و بوير احمد و بخشي از استان فارس و بوشهر زندگي مي كنند. در ساير نقاط ايران مثل كرمان نيز طوايف پراكنده لر وجود دارند.
عشاير لر را به لر كوچك(الوار لرستان و ايلام) و لر بزرگ (الوار بختياري و كهگيلويه و بوير احمد و ممسني فارس ) تقسيم مي كنند. لك ها در واقع جنوبي ترين قبايل كرد به شمار مي آمده اند كه امروزه با طوايف لر آميخته و همسان شده اند. ايل بختياري كه در استان چهارمحال و بختياري زندگي مي كند بزرگ ترين ايل كوچنده كشور ايران است. در منطقه كوهمره كه منطقه اي جنگلي بين كازرون و فيروزآباد فارس است ايلات و طوايفي پراكنده شده اند كه مهم ترين آن ها ايل سرخي خوانده مي شود. دراين منطقه زندگي كوچ نشيني رونق دارد و در بخش هاي اسكان يافته نيز فرهنگ عشيره اي و گويش هاي متنوع و آداب و رسوم خاص آن ها حاكم است. بررسى هاى تاريخ ايران از اواخر دوره صفويه به بعد نشان مى دهد كه ايل بختيارى و در راس آن خوانين بختيارى به دليل برخوردارى از شرايط ويژه جغرافيايى قلمرو ايلى، سازمان قبيله اى و نظام ايلى منسجم، در بيش تر حوادث و وقايع تاريخى ايران حضورى موثر و
فعال داشتند. نوع زندگى، آداب و رسوم حاكم بر جامعه بختيارى و ساخت و بافت روستاها مبين نظام هاى كهنه و نو عشايرى در منطقه است. مجموعه ايل بختيارى همراه با سنن و شيوه هاى خاص زندگى، به تنهايى يكى از جاذبه هاى بى نظير و چشم گير اين منطقه است. زندگى ايلى با الگوى سكونت و آداب و رسوم ويژه، كه مورد علاقه گردشگران و ديداركنندگان داخلى و خارجى است، يكى از ديدنى هاى جالب توجه قوم لر است. كوچ روهاى بختيارى، زمستان را در دشت هاى شرق خوزستان و تابستان را در بخش هاى غربى منطقه چهارمحال و بختيارى به سر مى برند. آن ها هر ساله از اواخر ارديبهشت ماه از پنج مسير مختلف همراه با مبارزه اى خستگى ناپذير با سختى هاى طبيعت، ضمن عبور از رودخانه ها، دره ها، و پشت سر گذاشتن بلندى هاى زردكوه در مناطق معينى از دامنه زاگرس پراكنده مى شوند و نزديك سه ماه در اين منطقه مى مانند و با چراى دام ها در مراتع سرسبز به رمه دارى مشغول مى شوند. نحوه معيشت و زيست، الگوى سكونت و باورداشت ها، سنت ها و آداب و رسوم، طبيعت منحصر به فرد منطقه و سرانجام ويژگى راه هاى ايلى از جمله جاذبه هاى ديدنى شيوه زندگى عشاير بختيارى است.
عشاير قشقايي كه با كوچ درازمدت خود خطه اصفهان را به خليج فارس پيوند مي دهند, از مشهور ترين ايلات كشور هستند. ايلات خمسه نيز كه شامل ايل عرب, باصري, بهارلو, اينانلو و نفر است يك مجموعه ناهمگون است كه برخي از آن ها به دلايل سياسي در زمان قاجاريه يك جانشين شدند. ايلات خمسه پس از بختياري ها و قشقايي ها سومين واحد دام داري متحرك ايران به شمار مي آيند.
عشاير عرب در جنوب غرب ايران ساكن هستند واز خصوصيات ويژه اي برخوردارند. آن ها در دوستى اصيل و ثابت قدم بوده و در برابر مشكلات شجاع و مقاوم اند. عشاير بى حرمتى به قوميت خود را به هيچ وجه تاب نمى آورند و ميهمان نوازى و آزادمنشى از ويژگى هاى اين قوم سخت كوش است. علاقه فراوان عرب ها به جشن هاى ملى و محلى و به جا آوردن كليه آداب و رسوم مربوط به آنها نيز از جمله جاذبه هاى گردشگرى اين قوم به شمار مى روند. عيد فطر در نزد عرب ها به مدت هفت روز گرفته مى شود و عيد قربان يك روز تمام به جشن و شادى مى گذرد. از آداب كهن اين منطقه كه از قرن ها پيش هم چنان پابرجاست گرامى داشتن نوروز و آتش افروزى چهارشنبه سورى است.
ايلات و عشاير حوزه شرق و جنوب شرق
در حوزه شرق و جنوب شرق كشور كه بخشي از خراسان و سيستان و بلوچستان و كرمان و هرمزگان را در بر مي گيرد, شرايط آب و هوايي خاصي حاكم است. دراين حوزه تنوع و تضاد اقليمي شديد و در مجموع منطقه اي كم آب و كم باران با آب و هوي گرم كويري و اختلاف درجه حرارت چشمگير در شبانه روز است. عشاير بلوچ از مهم ترين ايل هاي ساكن در جنوب شرق ايران هستند.
مجموع شگفتي هاي طبيعي, حوزه يادشده را به 4 منطقه ييلاقي (دره هاي كو ه تفتان و منطقه بردسير و لاله زار و بارز با آب و هواي لطيف و چشمه هاي گوارا) معتدل( بااختلاف شديد درجه حرارت در روز و شب) گرمسيري (با هواي خفقان آور و گرماي شديد در شبانه روز) ساحلي (با هواي گرم و مرطوب) تقسيم كرده است. بيش ترين تراكم جمعيت عشايري اين حوزه درامتداد كوهستان هاي مرتفع مركزي كرمان
(شهرستان هاي كهنوج, بافت, سيرجان, جيرفت و بم) ديده مي شوند. طرز زندگى خاص عشاير بلوچ, روابط خويشاوندى، پيوندهاى اجتماعى، بهره گيرى از منزلت هاى اقتصادى- اجتماعى درون طايفه اى، شناخت امتيازات براساس نظام سلسله مراتبى و سردارى ايلى به همراه آداب و رسوم ويژه اين قوميت از جمله جاذبه هاى اين ايل ساكن كرانه هاى جنوب شرقى ايران است. بلوچ ها در مبارزه با طبيعت و اقليم سخت و در اثر محدوديت منابع و فقر طبيعت، خصوصياتى ويژه يافته اند كه آنان را از عشاير مناطق ديگر متمايز مى سازد.
ايلات و عشاير حوزه شمال غرب
حوزه شمال غربي ايران شامل سرزمين آذربايجان شرقي و غربي, اردبيل و بخشي از گيلان است كه به دليل كوهستاني بودن منطقه از تنوع آب و هوايي برخوردار است. جنگل هاي تنك, مرغزارهاي سرسبز و مراتع پهناور از ويژگي هاي اين ناحيه است كه سبب زندگي عشاير در اين منطقه شده است. در آذربايجان شرقي طوايف متعددي مانند ايل شاهسون زندگي مي كنند. ييلاق آن ها در كوهپايه هاي سبلان و قوشه داغ در پيرامون اهر و مشگين شهر است و طوايف ارسباران(قره داغ) و طوايف خلخال در كوه هاي طالش زندگي مي كنند. قشلاق شاهسون ها و طوايف ارسباران, جلگه كم عمق مغان است و گرمسير طوايف خلخال حاشيه رود قزل اوزن است. ايل ميلان و ايل جلالي نيز در همين حوزه در منتهي اليه شمال غربي زندگي مي كنند.
ايلات و عشاير حوزه شمال شرق
حوزه شمال شرقي ايران به دليل وسعت زياد از اقليم متنوعي بر خوردار است. اين سرزمين داراي جنگل در قسمت ها ي شمال غربي و مراتع متوسط و ضعيف در ساير قسمت ها است. ايلات و طوايف اين حوزه نيز از پيشينه و قدمت طولاني برخوردارند. بخشي مانند ايلات زعفرانلو و شادلو و قاچورلو از اكرادي هستند كه در زمان شاه عباس اول صفوي به خراسان كوچانده شدند. ايل افشار كه از ديرزمان در خراسان ساكن بوده, از ايلات ترك است. ايلات كرد زعفرانلو در شمال و شمال شرقي خراسان رضوي پراكنده شده اند. ايلات ترك افشار از منتهي اليه شمالي خراسان, درگز و كوهپايه هاي كپه داغ تا الله اكبرتا هزار مسجد ايلات ترك افشار و قره قويونلو و… كوچ مي كنند. درمناطق تربت جام, تايباد و خواف, ايلات تيموري, هزاره و طوايف بلوچ و سيستاني زندگي مي كنند. در حركت به جنوب با ايل بهلولي مواجه مي شويم كه ييلاقشان در ارتفاعات بيرجند و قائنات است. تركمن ها جذاب ترين عشاير منطقه شمال شرق ايران هستند كه محل زندگى آن ها، زيورآلات، لباس هاى محلى، مراسم عروسى و عزاى آنها براى گردشگران بسيار جالب است. ضمن آن كه تقريبا تنها قومى هستند كه اجازه مى دهند غريبه ها در مراسم خصوصى آن ها شركت كنند بنابراين بازديدكنندگان بي هيچ دغدغه اي مي توانند مراسم خصوصي چون عروسي و جشن هاي تركمن هاي مهربان را از نزديك ببينند. وجود عشاير تركمن و آداب و رسوم جذاب آن ها سبب شده آن ها يكى از معروف ترين عشاير ايران پس از عشاير قشقايى باشند كه گردشگران تمايل زيادى به بازديد از شيوه زيست و آشنايى با آداب و رسوم آن ها دارند.
ايلات و عشاير حوزه مركزي
حوزه مركزي ايران شامل استان هاي زنجان, همدان, سمنان, مركزي , تهران و بخشي از مازندران مي شود كه ويژگي عمده آن ها نزديكي به پايتخت است. اين ويژگي سبب شده كه كوچ نشينان اين مناطق داراي خصوصيات اجتماعي, اقتصادي و روانشناختي متمايزي نسبت به ديگر عشاير باشند. طوايف لر چگيني و غياثوند, طايفه ترك شاهسون بغدادي و بقايايي از طايفه كلهر در استان زنجان سكونت دارند. بقايايي از طوايف مختلف مانند كل كوهي و ميش مستي و … نيز دراستان مركزي در ميان ساوه و استان زنجان زندگي مي كنند.
در استان همدان نيز طوايف تركاشوند, يارم طاقلو, جيمر و شاهسون زندگي مي كنند. در دامنه هاي جنوبي البرز و در شمال استان سمنان و شمال و شمال غرب استان تهران طوايف نيمه كوچ نشين با تنوع فراوان نژادي و قومي زندگي مي كنند.
به طور كلي نوع مسكن ميان ايلات و عشاير را مي‌توان به دو دسته خانه و سياه چادرتقسيم كرد:
خانه مساكني است كه مصالح آن از چوب يا مواد بنايي مانند خشت و گل، آجر و سنگ و غيره است و بيش تر در نقاط قشلاق هر ايل يا دهكده‌هايي كه از سوي ايلات مسكون براي تمام ايام سال بنا شده يافت مي‌شود و جنبة دايمي دارند. چادر نيز درميان بيش تر چادر نشينان عموميت دارد و با وضعيت زندگي آن ها مناسب است. چادرها را مي‌توان درمدت كوتاهي از روي زمين برچيد و بر پشت چارپايان براي بردن به ناحيه‌اي ديگر حمل كرد. طرح چادرها معمولا يا دايره شكل و يا مسطيلي است.

فایل : 9 صفحه

فرمت : Word