تحقیق بررسي برخي آراء مفسرين شيعه و سني در مورد سوره مباركه غاشيه

مقدمه:

با سلام و درود بر پيامبر گرامي اسلام محمد مصطفي و خاندان مطهرش. آنان كه قرآن ناطقند و هدايت گران انسانند تا روز قيامت.

خداي متعال را شاكريم كه به ما اين اجازه را فرمود كه در درياي عميق علوم قرآن غوطه‌ور شويم و از آن درّ گرانمايه سعات را بيابيم.

سوره غاشيه يكي از سوره‌هاي كوتاه اما پر محتوايي است كه جامع سعيدي از مطالب، حول محورهاي توحيد، نبوت و معاد است، اين پروژه كوتاه با استفاده از كتب تفسيري و لغوي سعي دارد به مباحث مختلفي كه در اين سوره آمده است بپردازد.

تعريف موضوع

اين پروژه بر آنست با برسي سوره غاشيه اهداف اصلي اين سوره با توجه به تفاسير شيعه و سني مورد كنكاش قرار دهد.

اهميت موضوع

قرآن كريم كتاب هدايت بشر در همه زمانها و مكانها بوده و شايسته است تمامي سوره قرآن كريم مورد توجه و تحقيق و بررسي قرار گيرند تا در پرتو اين پژوهشها به اهداف عالي آن دست يافته و سبب تفكر و تعمق هر چه بيشتر در آيات اين كتاب الهي شود.

پيشينه موضوع:

درخصوص سوره غاشيه در كتب تفسيري شيعه و سني، مطالبي بيان شده است. اما كتاب يا پروژه‌اي كه اختصاصاً به اين سوره، محتوايش و هدف آن پرداخته باشد، وجود ندارد.

سئوال اصلي: آيا مي‌توان گفت تناسب آيات در اين سوره ما را به انا علينا حسابهم مي‌رساند؟

فرضيه: بين ديدگاههاي مفسران شيعه و سني در مورد نكات برجسته سوره غاشيه اتفاق نظر وجود دارد.

سئوالات فرعي:

• آيا اسماء قيامت توقيفي هستند. چرا در اين سوره؟
• چرا در اين سوره به برخي از نعمتها و نقمتها اشاره شده است؟
• چرا به برخي از آيات آفاقي اشاره شده است؟
• چرا پيامبر صلي‌الله عليه و آله مصيطر نيست؟

روش تحقيق:

با توجه به موضوع پروژه اين تحقيق كتابخانه‌اي است.

محدوديت‌هاي تحقيق:

با توجه به اينكه تمامي تفاسير مطالبي شبيه به هم را بيان كرده بودند اين پروژه با محدوديت منابعي كه مطالب جديد و نوين ارائه كرده باشند رو به رو بوده است.

پيشنهادات

از آنجايي كه كتب تفسيري هر كدام كمابيش با الهام از تفاسير ديگر نگاشته شده‌اند اين امر باعث شده است مطالب تفسيري تقريباً تكرار شوند. مخصوصاً در نقل روايات و نتيجه‌گيري آيات و مباحث مربوط به محتواي سوره، به نظر مي‌رسد كه اگر بخواهيم مطالب جديد و نوين در رابطه با اين سوره يا سوره‌هاي ديگر بدست آوريم بايد گذشته از مطالب تفسيري و علوم قرآني از علوم ديگر، مانند- نجوم، روانشناسي، اخلاق و … در اين خصوص بهره برد.

چكيده

لازم به ذكر است كه درباره اين سوره مطالب بسياري قابل بحث و بررسي است وليكن اين پروژه به لحاظ گنجايش، ظرفيت پرداختن به تمامي موضوعات مربوطه را ندارد.

به همين علت، اين تحقيق به بعضي از موضوعاتي كه در آيه مورد توجه قرار گرفته، به طور گذرا و كلي پرداخته است. مطالبي كه در اين پروژه مورد بحث و بررسي قرار گرفته‌اند به اين ترتيب است: فصل اول: اين فصل حاوي بررسي لغوي لغات مطرح شده در سوره مباركه غاشيه است. در اين قسمت سعي شده است لغات با توجه به كتب لغوي معتبر و نيز كتب تفسيري مورد بررسي قرار گيرند.

فصل دوم: در مورد تفسير آيات سوره مباركه غاشيه مي‌باشد و لذا مطالبي كه در اين قسمت آمده بيشتر جنبه تفسيري دارد، ولي قبل از پرداختن به تفسير آيات، موضوعات مختلفي پيرامون سوره، مورد ارزيابي قرار گرفته است. مانند: معرفي سوره- فضيلت سوره- ارتباط سوره با سوره قبل و ديگر سوره.

روش پرداختن به تفسير در اين فصل اين است كه اول ترجمه آيه يا آيات مربوطه آمده است و سپس در ذيل آن تفسيرهاي مختلف شيعه و سني آمده است. لازم به ذكر است كه آيات اين سوره از نظر محتوا به سه دسته كلي تقسيم شده است كه قبل از پرداختن به آيات هر دسته، مفهوم كلي نيز بيان شده است.

فصل سوم: اختصاص دارد به بررسي نكات برجسته سوره، از جمله مطالبي كه در اين فصل بدانها اشاره شده به اين ترتيب است. اسماء قيامت- نعمت‌ها و نقمت‌ها اخروي توجه به آيات آفاقي از جمله آسمان، زمين، شتر، كوه، فايده تذكر، رسالت پيامبر صلي‌الله عليه و آله.

فصل اول:

بررسي لغات مطرح شده

در سوره مباركه غاشيه

• غاشيه

غاشيه (غشاء: پرده) فروپوشنده[1]

غاشيه جمع غواش (غشي): مؤنث (الغاشي)، پوشش و سرپوش، پوشش دور قلب، بلا و سختي، روز رستاخيز[2].

الغاشيه مؤنث الغاشي، پوشش، روپوش، رويه، غشاء بيروني قلب. جمع غوايش- حادثه ناگوار قيامت و …[3] .

مجمع‌البيان درباره اين واژه مي‌گويد: اين واژه از ماده «غشاوه» به معني فرا گرفتن و پوشاندن آمده است، اين نام براي روز رستاخيز به خاطر آنست كه ترس و هراس رويدادهاي وحشت‌بار آن همه را بسان سايه‌اي سهمگين زير پوشش مي‌گيرد[4].

غاشيه: فراگيرنده و پوشاننده «اَفَأمنوا ان تأتيهم غاشية من عذاب الله يوسف 107» مراد از غاشيه نقمت و عذاب فراگيرنده است. قيامت در «هل اتيك حديث الغاشيه» از آن جهت غاشيه خوانده شده كه عموم را فرا گيرد و احدي از آن مستثني نيست[5].

[1] – نسيم حيات- جزء30- ص 124

[2] – فرهنگ عربي- فارسي ابجدي ص 634

[3] – منجد الطلاب ص 395

[4] – واژه‌هاي قرآن در ترجمه تفسير مجمع‌البيان ص 563

[5] – قاموس قرآن- قرشي- جلد 5- ص 101

فهرست مطالب

عنوان                                             صفحه

كليات…………………………………. 1

مقدمه…………………………………. 2

تعريف موضوع……………………………. 3

اهميت موضوع……………………………. 3

پيشينه موضوع…………………………… 3

سئوال اصلي…………………………….. 3

فرضيه…………………………………. 3

سئوال‌هاي فرعي………………………….. 3

روش تحقيق……………………………… 4

محدوديت‌هاي تحقيق……………………….. 4

پيشنهادات……………………………… 4

چكيده…………………………………. 5

فصل اول بررسي لغوي لغات مطرح شده در سوره مباركه غاشيه

• غاشيه……………………………….. 7
• خاشعه……………………………….. 7
• عامله……………………………….. 9
• ناصيه……………………………….. 9
• تصلي………………………………… 10

عنوان                                             صفحه

• حاميه……………………………….. 11
• انيه………………………………… 12
• ضريع………………………………… 13
• يُسمن…………………………………. 14
• ناعمه………………………………. 15
• لاغيه……………………………….. 15
• سُرُر…………………………………. 16
• مرفوعه……………………………… 17
• اكواب………………………………. 17
• نمارق………………………………. 18
• مصفوفه……………………………… 19
• زرابّي………………………………… 19
• مبثوث………………………………. 20
• رفعت……………………………….. 21
• نصبت……………………………….. 21
• سطحت……………………………….. 21
• مصيطر………………………………. 22
• تولي……………………………….. 23
• اياب……………………………….. 23

عنوان                                             صفحه

فصل دوم: تفسير آيات سوره مباركه غاشيه

مقدمه…………………………………. 26

معرفي سوره…………………………….. 26

ارتباط سوره با سوره قبل…………………. 28

ارتباط سوره غاشيه با سوره طور……………. 29

مفهوم كلي دسته اول، آيات 7 تا 1…………… 30

• ترجمه و تفسير آيه 1…………………… 31
• ترجمه و تفسير آيات 3 و 2………………. 33
• ترجمه و تفسير آيات 5 و 4………………. 37
• ترجمه و تفسير آيات 7 و 6………………. 39

مفهوم كلي دسته دوم، آيات 16 تا 8………….. 42

• ترجمه و تفسير آيات 9 و 8………………. 43
• ترجمه و تفسير آيات 12 و 10……………… 45
• ترجمه و تفسير آيات 4 و 13……………… 47
• ترجمه و تفسير آيات 16 و 15……………… 49

مفوم كلي دسته سوم، آيات 26 تا 17………….. 51

• ترجمه و تفسير آيه 17………………….. 52
• ترجمه و تفسير آيات 20 و 18……………… 54
• ترجمه و تفسير آيات 22 و 21……………… 59

عنوان                                             صفحه

• ترجمه و تفسير آيات 26 و 23……………… 62

نتيجه…………………………………. 68

فصل سوم: بررسي نكات برجسته سوره مباركه غاشيه

مقدمه…………………………………. 70

الف: اسماء قيامت……………………….. 70

ب: نعمت‌ها و نقمت‌هاي اخروي……………….. 72

• نعمتهاي اخروي………………………… 72
• نقمت‌هاي اخروي………………………… 75

ج: توجه به آيات آفاقي…………………… 78

• شتر…………………………………. 79
• آسمان و زمين…………………………. 82
• كوه…………………………………. 85

د: فايده تذكر………………………….. 86

• چه كساني پند پذيرند؟………………….. 88
• چه كساني از پند رويگردانند؟……………. 89
• شرط تذكر…………………………….. 89

هـ: رسالت پيامبر صلي‌الله عليه و آله…………. 90

• سخني درباره نبي و رسول………………… 90
• فرق نبي و رسول……………………….. 91

عنوان                                             صفحه

• ضرورت رسالت………………………….. 92
• پيامبر (ص) رابط انسان و خدا……………. 93
• نقش وحي و رسالت پيامبر (ص)…………….. 93
• پيامبر (ص) سراج منير………………….. 94

ابلاغ: وظيفه پيامبر (ص)………………….. 95

اهل بيت درهاي هدايت…………………….. 96

نتيجه…………………………………. 97

منابع…………………………………. 98

تحقیق بررسي برخي آراء مفسرين شيعه و سني در مورد سوره مباركه غاشيه