پایش زیستی رودخانه قره سو در حوضه بالادست طالب قشلاقی

دانشگاه آزاد اسلامی
واحد اردبیل
دانشکده علوم انسانی
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته محیط زیست گرایش آلودگی های محیط زیست
عنوان
پایش زیستی رودخانه قره سو در حوضه بالادست طالب قشلاقی
استاد راهنما
دکتر ابراهیم فتائی
استادان مشاور
دکتر صابر وطن دوست
دکتر غلامرضا نادری
نگارنده
سید امیر سید شریفی
تابستان 92
سپاسگزاری :
سپاس بی کران ایزد یکتا که هستی مان بخشیده ، به طریق علم و دانش رهنمونمان ساخت و به همنشینی رهروان علم و ادب مفتخرمان نمود و خوشه چینی از علم و معرفت را روزیمان کرد .
بر خود وظیفه می دانم از محضر استاد ارجمند جناب آقای دکتر ابراهیم فتائی در طول تحصیل و تدوین پایان نامه با زحمات ، مساعدت ها و راهنمایی های ارزشمندشان روشنگر راهم بودند ، تشکر و قدردانی کنم .
قدردان الطاف استاد گرامی جناب آقای دکتر وطن دوست که با مشاورۀ ارزندشان مشوق و کمک حال اینجانب در امر تحصیل بودند ، می باشم .
تقدیم به:
پدر و مادرم
او که موهایش سفید شد تا من رو سفید شوم
او که چون پروانه سوخت
و
چون شمع گداخت
و
مهربانانه با دردها ساخت
او که در خالصانه ترین گوشه قلبم
جایی که خبری از روشنایی نیست
یاد او می درخشد
باشد که تسبیحش تا انتهای زمان جاوید باشد.
چکیده
قره سو یکی از مهمترین رودخانه های منطقه مشگین شهر ، دشت مغان و اردبیل است که به رود مرزی ارس می ریزد . شناسائي و معرفي شاخص‌هاي بيولوژيک ، يکي از مهم ترين بررسي هاي زيست شناختي است که در ارتباط با تعيين کيفيت آب اکوسيستم‌هاي آبي کاربرد دارد . اين شاخص ها موجودات زنده اي هستند که بر حسب بيولوژي خاص در شرايط محيطي به خصوص توانايي زيست و ادامه بقا دارند و در صورت تغيير شرايط محيطي ادامه حيات آنها به مخاطره افتاده و با شدت گرفتن پديده آلودگي و تخريب امکان حذف یا جایگزینی آنها از محيط آبي وجود دارد . ارزيابي وضعيت كيفي آب هاي سطحي از طريق پايش هاي دائم اساس برنامه ريزي جهت كنترل و كاهش آلودگي رودخانه و احیا زیستگاه آبی محسوب مي شود . در اين راستا ، شاخص هاي كيفيت آب با توجه به سهولت استفاده و بيان نتايج بصورت عددي واحد در يك مقياس درجه بندي شده ، مي تواند به عنوان يكي از روش هاي تعيين ميزان آلودگي آب رودخانه ، نقش بسيار مهمي را ايفا كند . در اين تحقيق ، به منظور محاسبه شاخص هاي کیفی نوع و تعداد و تراکم گونه ها از شاخص هایASPT , % EPT , EPT/CH , BMWP , EPT , PIELO و شانون و مارگالف و هیلسنهوف برای درشت بيمهرگان كفزي و شاخص شانون برای ماهیان مورد استفاده قرار گرفت . در رودخانه مورد مطالعه 8 ایستگاه انتخاب شد و نمونه برداری در فصول کم آبی و پر آبی در پاییز 91 و در بهار 92 انجام گرفت . نتايج حاصل از پهنه بندي رودخانه قره سو بر اساس شاخصها نشان داد که در ایستگاه اول وضعیت كيفي رودخانه خوب و ايستگاههاي دوم و سوم و چهارم و پنج وضعیت بد و ایستگاه هفت و هشت بسیار بد می باشد ، این نتایج با نتایج بدست آمده از تغییر انواع ماهیان در ایستگاههای مورد مطالعه بر اساس سازگاری با آلودگی ایستگاهها مطابقت دارد . مقایسه بین فاکتور های شیمیایی آب رودخانه شامل :DO , NO3 , BOD , COD و سولفات و شاخصهای زیستی همبستگی معنی دار نشان داد .
کلمات کلیدی : پایش زیستی ، کفزیان بزرگ ، رودخانه قره سو
فهرست
چکیده ه
مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………..1
1-1- اهمیت آبزیان 3
1-1-1- اهمیت مطالعات ماکروبنتوز 3
1-2- شاخه اسفنج ها 5
1-3- شاخه کیسه تنان 6
1-4- شاخه کرم های پهن 6
1-5- شاخه خارپوستان 7
1-6- شاخه کرم های لوله ای 7
1-7- شاخه نرمتنان 7
1-8- شاخه بندپایان 8
1-9- حشرات 9
1-10- راسته دو بالان 11
1-11- راسته بهاره ها 11
1-12- راسته بال موداران 12
1-13- راسته سوسکها یا راسته قاب بالان یا سخت بال پوشان 13
1-14- راسته سنجاقک ها یا راسته طیاره 13
1-15- درشت بیمهرگان آبهای پاک 13
1-16- درشت بیمهرگان آبهایی با آلودگی کم 14
1-17- درشت بیمهرگان آبهای نسبتا آلوده 15
1-18- درشت بی مهرگان آبهای شدیداً آلوده 16
1-19- زیستگاهها 16
1-20- زیستگاههای ریزتر (میکرو زیستگاهها) 18
1-21- جوامع جانوري( ماهیان آبهای جاری) 18
1-22- دهانه ها و مصب ها 20
1-23- مزیت های ارزیابی زیستی محیط آبی 20
1-24- معایب ارزیابی زیستی منابع آبی 21
1-25- انواع روشهاي پايش زيستي 22
1-26- پایش زیستی 24
1-27- بیمهرگان آبزی 24
2-1- معرفی منطقه مورد مطالعه 27
2-2- سیستم رودخانه قره سو 28
2-3- خاک منطقه 30
2-4- محیط زیست بیولوژیکی 30
2-5- گونه های گیاهی 31
2-6- گونه های جانوری 31
2-6-1- خزندگان 31
2-6-2- پرندگان 31
2-6-3- دوزیستان 32
3-1- سوابق و پیشینه تحقیق در جهان 33
3-2- سوابق و پیشینه تحقیق در ایران 35
4-1- روش تحقیق 39
4-1-1- تعیین ایستگاههای نمونه برداری 39
4-1-1-1- موقعیت جغرافیایی محدوده مورد مطالعه 40
4-1-1-2- موقعیت جغرافیایی ایستگاه ها 40
4-1-2- دوره زمانی نمونه برداری 43
4-1-3- نحوه عمل و روش نمونه گیری 43
4-1-3-1- ابزار و تجهیزات نمونه برداری 43
4-1-3-2- روش های نمونه برداری از پارامترهای فیزیکی و شیمیایی آب 44
4-1-3-3- نمونه برداری از ماهی ها و بنتوزها 44
4-2- شاخص های سنجش مورد استفاده 49
4-2-1- شاخص های کیفی 49
4-2-2- شاخص های کمی 50
4-2-2-1- غنای کل 50
4-2-2-2- نمایه شانون 50
4-2-2-3- نمایه مارگالف 50
4-2-2-4- شاخص EPT 51
4-2-2-5- بررسی میزان نسبت EPT/CH 52
4-2-2-6- نمایه pielu …………………………………………………………………………………………………………….52
4-2-2-7- شاخص هیلسنهوف 52
4-2-2-8- شاخص ASPT و BMWP 54
5-1- نتایج تجزیه و تحلیل جمعیت ماهیان 55
5 -2- نتایج تجزیه و تحلیل جمعیت بیمهرگان کفزی 58
5-3- نتایج تجزیه و تحلیل پارامترهای شیمیایی آب 65
5-4- نتایج تجزیه و تحلیل شاخص های زیستی 67
5-4-1- شاخص درصد EPT 68
5-4-2- شاخص EPT/CH 69
5-4-3- شاخص هیلسنهوف 70
5-4-4-شاخص مارگالف 71
5-4-5- شاخص پیلو 72
5-4-6- تقسیم بندی کیفی رودخانه بر اساس شاخص های زیستی و شیمیایی 74
5-4-6-1- بررسی ارتباط بین اکیسژن محلول با شاخص زیستی 75
5-4-6-2- بررسی ارتباط نیترات با شاخص های زیستی 83
5-4-6-3- بررسی ارتباط سولفات با شاخص های زیستی 91
5-4-6-4- بررسی ارتباط BOD وCOD با شاخص های زیستی 98
6-1- جمع‌بندي و نتيجه‌گيري 107
6-2- پیشنهادات 110
منابع 112
فهرست جداول
جدول 1. طبقه‌بندي انواع مختلف ماهيان بر اساس منطقه………………………………………………………………….19
جدول 2. ارتباط شاخصهای زیستی و درجه بندی کیفیت آب 25
جدول 3 . مشخصات و شرح ایستگاههای نمونه برداری در حوزه آبخیز مورد مطالعه قره سو 41
جدول 4 . نتایج اندازه گیری پارامترها و مشخصات ایستگاههای نمونه برداری در فصل پاییز 91 46
جدول 5 . نتایج اندازه گیری پارامترها و مشخصات ایستگاههای نمونه برداری در فصل بهار 91 47
جدول 6 . نتایج شناسایی ماهی ها در ایستگاههای نمونه برداری در فصل پاییز 1391 48
جدول 7 . نتایج شناسایی ماهی ها در ایستگاههای نمونه برداری در فصل بهار 1392 49
جدول 8 . محدوده شاخص EPT 51
جدول 9 . طبقه بندی شاخص هیلسنهوف 53
جدول 10 . جدول تقسیم بندی کیفیت آب بر اساس شاخص ASPT (Mandaville2002) 54
جدول 11 . مقادیر شاخص شانون برای نمونه های ماهی 57
جدول 12 . مقادیر پارامترهای شیمیایی اندازه گیری شده در ایستگاههای نمونه برداری 65
جدول 13 . مقادیر پارامترهای شیمیایی آب در ایستگاههای نمونه برداری شده 66
جدول 14 . تعیین شاخص ها برای نمونه های بنتوز فصل پاییز سال 91 67
جدول 15 . تعیین شاخص ها برای نمونه های بنتوز فصل بهار سال 92 67
جدول 16 . مقادیر تغییرات نمایه درصد EPT در ایستگاها در فصول نمونه برداری 68
جدول 17 . جمع بندی پهنه بندی رودخانه بر اساس شاخص های زیستی مختلف ایستگاهها در نمونه برداری پاییز 91 109
جدول 18 . جمع بندی پهنه بندی رودخانه بر اساس شاخص های زیستی مختلف ایستگاهها در نمونه برداری بهار 92 110
جدول 19 . سازگاري اكوسيستمي احيا رودخانه‌ها 111

فایل : 111 صفحه

فرمت : Word