مقاله کامل یتیم در قرآن

فصل اول
کلیات
تعریف و تبیین موضوع
چکیده
فواید تحقیق
پیشینه موضوع
روش گردآوری اطلاعات
اهداف تحقیق
واژگان کلیدی
1- تعریف و تبیین موضوع :
یتیم شدن برای آدمی اتفاقی است که غالباً غیر قابل پیش بینی و پیشگیری می باشد و ممکن است هر لحظه و در هر کجا ، هر فردی با واقعه فوت و از دست دادن پدر و مادرش مواجه شود و این رخداد رویه و روال زندگی او را تغییر دهد.
اما خداوند متعال که بنابر مصلحت عالیه خویش ، بعضی از بندگانش را در چنین شرایطی قرار می دهد ، علاوه بر توجه و عنایت خاص خودش نسبت به آنها ، دستورات و سفارش هایی برای سایر مردم نسبت به رفتار خردمندانه با ایتام فرموده است. امید آنکه در این تحقیق ، گوشه ای از وظایف ما مسلمانان نسبت به یتیمان با استناد به آیات شریفه قرآن بررسی و بازگو شود.
2- چکیده :
نوشتاری که پیش روی شماست متشکل از چهار فصل است و هرفصل به نوبه خود شامل
بخش هایی می شود.
فصل اول که کلیات نام دارد درباره این مطالب با شما سخن می گوید:
تعریف و تبیین موضوع – چکیده – فواید تحقیق – پیشینه موضوع – روش گردآوری اطلاعات – و در آخر تعریف مفاهیم تحقیق .
در فصل دوم تحقیق : به معرفی شرایط یتیم این گونه می پردازد:
– میزان توجه دین اسلام نسبت به پدیده یتیمی
– همچنین اینکه کودک به هنگام یتیمی چه چیزهایی را از دست می دهد.
– بیان این مطلب که یتیمی پایان همه چیز نیست بلکه می تواند فرصتی برای رشد و شکوفایی استعدادهای فرد شود. سفارش های اسلام درباره یتیمی از جنبه تربیتی و اجتماعی در سه بعد وظایف فردی، اجتماعی و حکومتی آشنا می شوید .
و اما سفارش های اسلام درباره یتیمان از جنبه مالی و حقوقی در فصل چهارم تشریح شده است که با مطالعه آن با مسایلی چون سرپرستی، ارث، اموال سیستم و احکام فقهی مربوط به آنها آشنا می شوید.
3-فواید تحقیق
توضیح علت روانشناختی حساسیت و توصیه به مراقبت اسلام درباره یتیم .
آسیب شناسی بی توجهی و رها کردن یتیمان به حال خود.
آشنایی با نوع نگاه فقهی نسبت به یتیمان جامعه.
4- پیشینه موضوع
موضوع بررسی شده در این پایان نامه یکی از نکات ظریف و بسیار مهم است که در آیات قرآن به آن توجه شده است و پیشینه آن را عمدتا در تفاسیر و روایات می توان جستجو کرد.
و نیز کتاب هایی در رابطه با مقوله بی سرپرستی نگاشته شده است ، اما تالیفاتی که از منظر قرآنی و روایی به این موضوع پرداخته اند معدود و انگشت شمار هستند .
5- روش گردآوری اطلاعات
برای انجام این تحقیق از روش کتابخانه ای استفاده شده است؛ و پس از یافتن منابع مربوط به موضوع از کتاب های تفسیری، حدیث، روان شناسی و اخلاقی با کنار هم چیدن فیش ها و دسته بندی آنها به مطالب نظم و ترتیب داده شد.
6- اهداف تحقیق:
معرفی آیه هایی که درباره یتیمان توصیه هایی داشته اند و بررسی مضمون آنها .
نگاه به وظایف مسلمانان نسبت به ایتام جامعه در بعد فردی، اجتماعی و حکومتی .
تاکید بر جامع و دقیق بودن اسلام نسبت به شرایط ضعفای جامعه.
رسیدن به این نتیجه که یتیمی هرگز مانع پیشرفت موفقیت نیست.
7- واژگان کلیدی
الیتیم: الفرد و یطلق علی کل شی ء یعّز نظیره، قاله الراغب و الجوهری .
یتیم یعنی تنها و بر هر چیز بی نظیری اطلاق می شود.
[ یتیم ] : الیتم، بالضم: الانفراد ، عن یعقوب
یتم به معنی فرد و تنها بودن است. از یعقوب
یتیم آن است که پدرش قبل از بلوغ او بمیرد و در سایر حیوانات آن است که مادرش بمیرد.
و الیتیم: الفرد و الیتم و الیتم: فقدان الاب .
الیتیم الذی مات ابوه فهو یتیم حتی یبلغ، فاذا بلغ زال عنه اسم الیتیم، و الجمع ایتام و یتامی و یتمه .
و قال ابن بری: الیتم الذی یموت ابوه، و العجی الذی تموث امه، واللطیم الذی یموت ابواه. ابن بری می گوید: کسی که پدرش مرده یتیم است و آنکه مادرش مرده عجی و آن کس که پدر و مادرش مرده اند لطیم است.
یتم: از دست دادن پدر قبل از رسیدن به سن بلوغ، یتیم:صفت مشبهه، تشبیه: یتمین
یتیم در اصطلاح مفسران
محمد طاهر بن عاشور نوشته است: از نظر عربها، کودکی که تنها مانده و پدرش را که حامی و نفقه دهنده اوبوده، از دست داده یتیم است. وی یتیمی را بعد از بلوغ نمی داند زیرا شخص در آن زمان می تواند از حق خود دفاع کند و حکم شرع نیز بر همین منوال است.
فخررازی نیز معتقد است که دختر یتیم تا زمانی که تنها و منفرد است. ( ازدواج نکرده ) یتیم نامیده می شود.
-یتیم در اصطلاح حقوق دانان
در کتب حقوقی از واژه یتیم، صحبتی نشده، اما درباره لفظ «صغیر» که فراتر از آن است نوشته اند صغیر کسی است که تحت ولایت پدر یا جد پدری یا وصی و یا قیم باشد و از نظر سن به نمو جسمی و روحی لازم برای زندگی اجتماعی نرسیده باشد. در قانون مدنی دوران صغیری از زمان تولد شروع می شود و به هجده سال خاتمه می یابد و در طول این مدت او در حکم غیر رشید است و کسی که به سن مزبور برسد، او را بالغ می نامند مگر اینکه خلاف آن در محاکم ثابت شود.
الصغر و الکبر :از اسامی متضادی است که با در نظرگرفتن بعضی به بعضی دیگر به کار می رود. و اموری است نسبی نه مطلق.
صغیر و کبیرگاهی به اعتبار زمان است .مثلا وقتی که سن یکی به اعتبار سن دیگری کمتر از او باشد و گاهی کوچکی و بزرگی به اعتبار جسم است و زمانی هم به اعتبار قدر و منزلت .
صغر (برون فرس و عنب) :کوکی، مقابل کبر، و آن در مقایسه چیزی با چیز دیگر گفته می شود. خواه به اعتبار زمان باشد یا به اعتبار جثه یا قدر و مرتبه.
– صغیر در اصطلاح فقها: در اصطلاح فقها صغیر به کسی گفته می شود که به بلوغ شرعی نرسیده باشد و در اینصورت او به سرپرست نیاز دارد. اما اگر به بلوغ رسیده باشد و رشد و ادراک عقلی او ثابت شده باشد از حجر خارج می شود و رشد عبارت است از حالتی که در آن شخصی، نفع و ضرر خود را در هر یک از اعمال می سنجد و آنرا مراعات نموده در حفظ دارایی خود می کوشد.
فصل دوم
يتيم از ديدگاه اسلام
بخش 1: اسلام ، دين همه جانبه و کامل
بخش 2: توجه به يتيم قبل از اسلام.
بخش 3: اسلام و نقش خانواده در تربيت کودک.
بخش 4: نقش يتيمي در بالندگي و شکوفايي.
بخش 1: اسلام دين همه جانبه و کامل است
در راستاي عنايت و توجه همه جانبه اسلام به هر يک از شئون حياتي، حقوقي و اخلاقي افراد و طبقات انسان ها موضوع يتيم و ابعاد حساس و با اهميت آن از جمله اموري مي باشد که به طور صريح و مکرر و توام با تاکيد و تهديد مطرح شده است. به طور کلي اسلام به عنوان کاملترين دين الهي، همواره مستضعفين و محرومين اجتماع را زير چتر حمايت خويش داشته است و در اين بين، ايتام به طور خاص و با نگاه ويژه مورد رأفت و عطوفت قرار گرفته اند.
براي بررسي چگونگي نظر اسلام در حمايت از اين گروه خاص، قرآن کريم و احاديث و روايات نقل شده از پيامبر و ائمه اطهار (ع) چون خورشيدي درخشان، روشنايي بخش راه ما خواهد بود.
در قرآن مجيد اضافه بر آيات فراواني که به طور کلي بيانگر اهميت حقوق افراد و طبقات ضعيف (از جمله ايتام) و سفارش به رعايت آنهاست، حداقل بيست و سه مرتبه موضوع يتيم با تعبيرات مختلف مطرح و مورد توجه و امر و نهي قرار گرفته است. در منابع حديثي بيش از 50 حديث به طور مستقل يا فرازي از بعضي احاديث از ناحيه پيامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار عليهم السلام درباره يتيم وارد گرديده است که به تفصيل در صفحات 2 تا 14 جلد 75 بحارالانوار مجلسي ذکر شده اند.
در کتابهاي فقه و قانون ضمن بحث هاي گوناگون – از قبيل خمس، بحث از رشته اختيارات شرعي حاکم شرع (مجتهد جامع الشرايط) و مسئله قيوميت، تقسيم ارث، تصرف در اموال مشترک و غيره- مخصوصا روي کلمه «يتيم» تکيه شده است.
در نهج البلاغه امام علي عليه السلام- که بيانگر بخشي از راه و رسم آن بزرگوار و نقش حکومتي آن حضرت است- به طور مکرر مسئله يتيم خاطر نشان و مورد سفارش قرار گرفته است.
در کتابهاي اخلاقي هم سهمي از مباحث آن ويژه يتيم نوازي، انفاق به يتيم و تربيت يتيم و برحذر داشتن از بي اعتنايي به اوست. در آخر آيه شريفه «وليخش ا لذين …» – آيه 9نساء – با ايراد جمله «وليقولوا قولا سديدا» اشاره به يک نکته در مورد پرورش يتيمان شده که با زبان ملايم و عباراتي سرشار از عواطف انساني با يتيم سخن بگويند تا ناراحتي دروني و زخم هاي قلب آن ها بدين
سان ترميم و التيام يابد. توجه بدين موضوع لازم است که نيازهاي کودک يتيم منحصر به خوراک و پوشاک و داروي جسمي نيست، بلکه پاسخ گفتن به عواطف و احساسات قلبي او مهمتر است و در ساختمان آينده او فوق العاده موء ثر مي باشد سستي و بي تفاوتي در اين باره موجب پديد آمدن نسلي خواهد شد که در موجوديت امت خدشه وارد نموده، آنچنانکه نابودي و سقوط آن را در پي خواهد داشت.
اسلام بيش از هر دين و آيين ديگري و بهتر از هر موسسه رفاهي و اجتماعي، رهنمودهاي عملي و سازنده جهت بهبود شرايط زندگي ايتام و کاهش مشکلات آنها دارد. در اسلام، جامعه از اهميت ويژه اي برخوردار است و براي پاکسازي اجتماع از هر گونه آسيب، لازم است که عوامل بزهکاري از مسير يکايک افراد جامعه حذف شود.لذا تاکید مومنین برای رسیدگی به وضعیت ضعفا و خصوصا ایتام به همین منظور است.
از لابه لاي اين توجه و عنايت نسبت به کودک، لطف الهي را مشاهده مي کنيم زیرا مشکلي را که جامعه در همه ي دورانها و مراحل دست به گريبانش بوده و از آن رنج مي برده، مورد دقت نظر قرار داده است، اين مشکل «مساله ايتام» است، يعني سرنوشت آنهايي که محروم از دستهاي شفقت و مهرباني بر سرشان بوده اند و در معرض فشارهاي اين زندگي سرکش قرار گرفته اند. و بدين رو «امت» و به عبارت ديگر «جامعه» اعضايي از خود را که بايد پشتوانه اي براي آن باشند از دست مي دهد و از ناحيه افرادي متضرر مي شود که اگر آنها برخوردار از مهرباني و پاکبازي پدران بودند قطعا افراد مفيدي گرديده و بهره برداري از آنها در راه مصالح جامعه امري حتمي مي بود. پس حساسیت به پرورش مناسب و دقیق ايتام به همين منظور است تا مبادا آنها دچار سرگرداني شده و در بين جامعه نمايشگر يک انسان آسيب ديده و محروم گردند.
پس سستي و سهل انگاري در کار يتيم برابر با سستي در مورد جامعه و نابودي موجوديت آن – که حافظ و پشتوانه ي زندگي عموم انسان هاست خواهد بود.
فصل دوم
بخش 2: توجه به موضوع يتيم قبل از اسلام
الف- يتيم در ديگر اديان الهي
ب- يتيم در دوره ي جاهليت
بخش 2: توجه به يتيم قبل از اسلام
الف- يتيم در ديگر اديان الهي
همانطور که ديديم در دين مقدس اسلام نسبت به رعايت حال و حفظ حقوق يتيم، توجه فراواني شده است. ليکن اين توجه اختصاص به اسلام ندارد، بلکه پيش از اسلام نيز، آن را از سنن الهي مي يابيم. آيه ي ذيل به اين نکته اشاره مي کند:
« وإذ أخذنا ميثاق بني اسرائيل لاتعبدون إلا الله و بالوالدين احسانا و ذي القربي و اليتامي و المساکين و قولوا للناس حسنا و أقيموالصلوه و آتو الزکوه ثم توليتم إلا قليلا منکم و أنتم معرضون» (بقره/ 83)
ترجمه : به ياد آريد آن هنگام را که از بني اسرائيل پيمان گرفتيم که جز خدا را نپرستيد و به پدر و مادر و خويشاوندان و يتيمان و درويشان نيکي کنيد و به مردمان سخن نيک گوييد و نماز بخوانيد و زکات بدهيد ولي جز اندکي، پشت کردند و رويگردان شدند. مواد اين پيمان الهي (به ويژه ميثاق مقدس احسان به يتيم) که از بني اسرائيل گرفته شده، اختصاص به آنها ندارد بلکه پايه هاي حقيقي همه ي اديان الهي است.
رحمت و عنايت (نسبت به ديگران) از جمله قواعدي است که دين محکم الهي بر آن بنا شده، و رعايت حال يتيم، همان چيزي است که به همه افراد بشر ابلاغ گرديد تا کودک يتيم بي سرپرست نماند ودر اثر بي توجهي به او، تبديل به عضوي تهيدست از سرمايه ي مادي و معنوي و مايه ي ننگ و عار براي ديگران نشود1.
حضرت مسيح (ع) نيز مانند حضرت موسي ازحقوق يتيمان طرفداري کرده و بدانها توجه بليغ داشته است و ظلم به يتيمان را از گناهان کبيره شمرده و اعانت و احسان به ايشان را داراي ثواب عظيم دانسته است و پرستش صاف و بي عيب را تفقد يتيمان و بيوه زنان در مصيبتشان دانسته و خداوند را کمک يتيمان معرفي کرده است2. .

فایل : 103 صفحه

فرمت : Word