مقاله کامل گلابی

بسمه تعالي
كليات :
دومين درخت از گروه سيب سانان Pomidoidea درخت گلابي است . اين درخت از نوع ( ژانر ) Pyrus بوده و داراي گونه هاي متعددي است . از دسته درختان خزان كننده بوده و تمام گونه هاي وحشي آن در نيمكره شمالي از شرق به غرب پراكنده هستند . حدود 20 گونه ( ESPECES ) از اين نوع شناخته شده است ، كه از نوع قابل توجهي برخوردارند . بين آنها از بوته هاي كوچك تا درختان بزرگ ، بعضي خاردار و بعضي بي خار ديده ميشود . حدود نصف اين گونه ها بومي اروپا و شمال افريقا و آسياي صغير و سواحل مديترانه بوده ، بقيه كلاً بومي آسيا مي باشند . گلابي هاي كاشته شده فعلي حاصل هزاران سال تلاش بشر براي انتخاب بهترين ها و اصلاح آن ها ميباشد . تقريباً 90 % واريته هاي گلابي هاي كاشته شده از گونه معروف Pyrus Communis بوجود آمده اند . اين گونه گسترده ترين گونه گلابي در باغداري امروزة دنيا بحساب ميايد . بنظر گياه شناسان اين گونه احتمالاً از اختلاط يك گونه وحشي بومي قفقاز بنام Pyrus caucasica كه داراي ميوه هاي نسبتاً درشتي است با گونه وحشي ديگري به اسم Pyrus Nivalis بوجود آمده است . يك دسته گلابي هاي اهلي ديگري نيز وجود دارد كه اصطلاحاً به گلابي هاي ريگدار معروف ، بومي شرق آسيا در منطقه ژاپن و چين ميباشد . به عقيده اكثر دانشمندان اين ارقام از گونه كه بومي شرق دور است بدست آمده اند و اصطلاحاً در باغباني به آنها گلابي ريگدار ژاپني ( Japanese sand pears ) مي گويند . تعدادي از دانشمندان گياه شناسي آنها را از گونه ديگر بومي شرق دور به اسم Pyrus Ussuriensis مي دانند . بهر صورت اين دسته از گلابي ها از روزگاران بسيار دور ( حدود 1100 سال قبل از ميلاد طبق مدارك مكتوب موجود ) در
شرق دور كاشته مي شده اند . البته در طي قرون مثل واريته هاي گلابي هاي گونه P . Communis اختلاط ها و هيبريدهائي بين خود بوجود آورده اند كه ارقام فعلي را تشكيل ميدهند .
گسترش گلابي و ارزش اقتصادي آن :
در اكثر نقاط دنيا ، هم چنين در ايران ، گلابي همسايه يا برادر كوچك سيب مي باشد . در بيشتر مناطق كشت ، سيب و گلابي در كنار هم هستند . البته همراه درصد سطح كشت گلابي نسبت به سيب بطور كلي كمتر بوده و خواهد بود ، مگر در مناطق خاص ، كه به علت شرايط اقليمي يا اقتصادي ، گلابي مهمترين ميوة تجارتي محسوب مي شود و به اصطلاح منطقه منطقه گلابي است .
جمع آوري و كاشت گونه هاي فوق در پاركهاي مختلف الشرايط كشور علاوه بر افزودن به غناي گياهي منطقه و بهره وري مردم از زيبائي آنها هنگام بهار و تابستان مي تواند عرصه مناسبي باشد براي علاقهمندان و دانش آموزان جهت استحضار از فلور غني ايران و احياناً مطالعات دانشجويان گياه شناسي و باغباني روي گونه هاي وحشي جهت شناخت بيشتر آنان از نظر خواص ژنتيكي مطلوب و استفاده در اصلاح نباتات و پرورش گلابي .
طبق آمار منتشر شده از طرف F . A . o ( جدول شماره 1 ) كل توليد گلابي دنيا در سال 1988 ( آخرين آمار در دسترس ) معادل 000 ، 873 ، 9 تن مي باشد . كه با مقايسه با توليد چند سال پيش سالهاي ( 81 ـ 79 ـ 1971 ) در روند توسعه مي باشد .
( 000 ، 559 ، 8 تن در سال هاي 81 ـ 1979 ) . مهمترين قاره توليد كننده گلابي ، قاره آسياست كه با توليد سالانه 000 ، 954 ، 3 تن ( سال 1988 ) . در صدر قرار گرفته
است . در صورتيكه در 5 سال پيش اروپا با توليد 000 ، 756 ، 3 مقام اول آسيا با توليد 000 ، 733 ، 2 تن مقام بعدي را داشت . عامل اين تفوق بلاشك افزايش توليد روز افزون كشورهاي مثل چين و كره ( شمالي و جنوبي ) بوده است كه توليد خود را جمعاً از 1746000 تن در سال ( 81 ـ 1979 ) به 000 ، 728 ، 2 تن در سال 1988 رسانيده اند . ( آمار F . A . o) . آمريكاي شمالي با 000 ، 870 تن در مقام سوم و آمريكاي جنوبي و افريقا با مختصر تفاوت با توليد به ترتيب 000 ، 388 تن و 000 ، 365 تن مقام چهارم و استراليا با توليد 000 ، 124 تن مقامهاي بعدي را بين قاره هاي پنجگانه دارند . در بين كشورهاي توليد كننده ايتاليا با 000 ، 981 تن در درجة اول ، ايالات متحدة آمريكا با 000 ، 790 تن مقام بعدي ، آلمان ، ( غربي و شرقي ) و روسيه به ترتيب با توليد 000 ، 575 تن و 000، 480 تن با اختلاف اندكي مقامات بعدي را در اختيار دارند . ساير كشورهاي عمده توليد كننده گلابي در جهان به ترتيب اهميت عبارتند از اسپانيا 000 ، 459 تن تركيه 000 ، 385 تن ، فرانسه با 000 ، 355 تن ، آرژانتين 000 ، 240 تن ، افريقاي جنوبي 000 ، 220 تن با مقايسه با كشورهاي فوق ايران از توليد اندكي برخوردار است طبق برآورد سازمان F . A . o توليد ايران معادل 000 ، 70 تن ولي برابر آمار منتشره از طرف وزارت كشاورزي توليد در سال 1370 حدود 153000 تن بوده است كه كلاً بمصرف داخلي در كشور ميرسد .
درخت گلابي از دوران ما قبل تاريخ بعلت حضور طبيعي آن در فلات ايران مورد توجه مردم اين سامان قرار گرفته و نسبت به انتخاب ارقام بهتر وحشي و با كاشتن بذر و دانه كه اختلاطي از ارقام گوناگون طبيعي را بمنصة ظهور ميرساند ، انواع گلابي ها در مناطق مختلف كشور بوجود آمده است . كليه واريته هاي بومي ايران از گونه p . communis
يا خروج بدست آمده اند و ارقام نيمه وحشي آن هنوز هم در گيلان ، آذربايجان ، كردستان كاشته مي شود و ميوة آنها مصرف محلي و منطقه اي دارد ( بيشتر در شمال و شمال غربي ) . علاوه بر آنها واريته هاي از گونه هاي شرق دور در اثر ارتباط مداوم مردم ايران با چين از راه تركمنستان با ايران وارد و با شرايط محلي تطلبق و جزء ارقام محلي درآمده اند . هنوز مطالعات سيستماتيك روي اين ارقام بعمل نيامده است و از نظر نياي ژنتيكي وضع آنها مشخص نيست .
جدول شماره 1 : آمار توليدات گلابي در جهان ( مناطق عمده توليد ) ( ارقام به 1000 تن ) به نقل از سالنامه آماري F . A . o سال 1988
طبق آخرين آمار منتشره از طرف وزارت كشاورزي ( آمار نامه 1370 ) در حال حاضر كل سطح كشت باغهاي گلابي كشور ، فقط حدود 20125 هكتار است . كه 2114
هكتار آن نهال و غير بارور و 18010 هكتار بارور ميباشد . كه البته بر آن به علت علاقه مردم مقاديري نيز در باغها و منازل مردم شهري گلابي وجود دارد كه در آمار فوق منظور نشده است . با اين حال سطح فوق زير كشت باغهاي گلابي از 36/1 درصد كل مساحت باغات و توليد آن از 8/1 درصد كل توليد ميوه جات كشور تجاوز نمي نمايد . دليل آن را ميتوان در محدود بودن امكانات انبار و نگهداري گلابي در غير فصل ( سردخانه ) و كمي گسترش صنايع تبديلي مربوطه و قابل فساد بودن سريع ارقام تابستانه جستجو كرد . از طرف ديگر چيدن و رسانيدن ، حمل و نگهداري گلابي به تخصص بيشتري نياز دارد و مشكل تر از سيب ميباشد زيرا اگر گلابي هاي پاييزه و زمستانه را در مناسبترين زمان نچينند و در شرايط خاص در سردخانه نگهداري نكنند و دقت هاي لازم را در رسانيدن و حمل و نقل و بسته بندي آنها بعمل نياورند ، محصول بزودي كيفيت خود را از دست داده و قابل فروش نخواهد بود . بهمين جهات گلابي در بازار امروزي ايران جنبة مصرفي عمومي مثل سيب را ندارد . البته بايد گلابي هاي تابستانه را كه در مدت كمي بازار را اشباع مي كنند از اين مقوله خارج دانست .
اين ارقام كه در مدت كمي بازارتابستانه را در اختيار مي گيرند بازار گرمي دارند ولي چون قابل نگهداري نيستند دوران كوتاهي در بازارهاي محلي عرض اندام مي نمايند .
كشور ما ، با داشتن مناطق مستعد و ارقام بسيار مرغوب انتخاب شده داخلي و خارجي جا دارد با ايجاد موجبات و بالابردن دانش باغداراي و ايجاد صنايع تبديلي در سطح وسيع و توسعه انبارهاي فني ، بازار مطمئني براي انواع گلابي در داخل و خارج كشور بوجود آورد . اين كار شدني است به سرطي كه مقامات مربوطه واقعاً بخواهند به آن عمل كنند . وضع فعلي باغهاي گلابي به استثناي موارد معدودي كه در بيست و ـ سي
سال اخير با رعايت نسبي نكات فني احداث شده اند زياد با اصول صحيح باغداري مدرن تطبيق نمي كند . بطوريكه حتي در بعضي مناطق هنوز هم گلابي هاي تخمي را پرورش مي دهند . مثلاً در مناطق بسيار مستعد دامنه هاي كوهستان بزگوش سرابي ، به باغهاي گلابي نسبتاً وسيعي برمي خوريم كه از درختان سالمند عظيم الجثه اي تشكيل يافته و كلاً بذري بوده يا از پا جوش بعمل آمده اند و با وجود مرغوبيت نسبي ميوه ، بعت هرس و تربيت نكردن عملاً برداشت ميوه آنها با دست چين غير اقتصادي است و فقط با زدن شاخه ها يا تكان دادن ميوه ها را از شاخه هاي كه در ارتفاع بالاتر از 10 متر قرار دارند مي توان ميوه را به زمين ريخت كه لازمست بلافاصله به بازار محلي حمل و به ثمن بخش فروخته شود . نظير اين وضع كم و بيش در باغهاي مناطق مجاور مثل مشگين شهر ـ اهر اردبيل و ساير مناطق ميوه خيز كشور كم نيست . مثلاً در دره هاي بسيار مستعد خيز بينالود ، گلابي همه جا در كنار سيب و گيلاس بصورت مخلوط و در هم و بدون هيچگونه مراقبت خاصي عرض اندام مي كند . در باغهاي اصفهان كه موطن اصلي شاه ميوه مي باشد وضع بهتر نيست و در اكثر نقاط باغهاي گلابي شكل جنگل مخلوطي به خود گرفته اند . در كرند كردستان ارقام بومي گلابي كه از جنگلهاي دالاهو انتخاب و بصورت بذري كشت شده اند جزء باغهاي ميوه شده و مصرف محلي دارد . در مقابل اين قبيل باغها ، با تقريب ميتوان گفت كه حدود 30 درصد باغهاي گلابي كشور بصورت قطعات جداگانه روي رديف با فواصل كافي از ارقام پيوندي احداث شده اند كه حاصل دسترنج كارشناسان باغباني و ترويج در 30 سال اخير ميباشد كه نتايج تحقيقات و آموزش كارشناسان اين فن را توانسته اند تا حدي به روستاها منتقل كنند .
با توجه به ظرافت و اصالت درخت گلابي و مصارف آن الگوي كاشت باغهاي جديد گلابي بايد با تبعيت از اصول جديد دنيا روي پايه هاي كوتاه كننده به با فواصل كم و
تراكم بيشتر اكثراً از ارقام كنسروي و قابل تبديل ايجاد گردد كه بتوان با وسائل مكانيكي برداشت نمود . توسعه صنايع تبديلي در مناطق مستعدي مثل خراسان ـ آذربايجان ـ اطراف تهران ( منطقه كرج ) ـ اصفهان با تبعيت از توسعه كارخانجات تبديلي بايد درآينده توسعه يابيد . مطالعات براي انتخاب ارقام مناسبتر براي تهيه كمپوت و هم چنين بررسي بهترين زمان چيدن و صحيح ترين روش نگهداري در سردخانه و مناسب ترين تكنيك رسانيدن و پختن و بسته بندي بايد انجام گيرد . البته علي رغم تمام اقدامات فوق ، به فرض انجام صحيح و مستمر آنها ، ميزان كشت و توليد اين ميوه هيچوقت در حد سيب كه مصارف عديده دارد نخواهد رسيد . اين توسعه نسبي بايد تركيبي باشد از ارقام تازه خوري براي مصارف فصلي در تابستان و زمستان از ارقام مرغوب زودرس و ديررس و انباري و ارقامي كه بايد به مصرف پخت و تبديل برسند . براي نيل به اين هدف ، يك برنامه ريزي جامع مملكتي با شناخت همه جانبه از نظر مناطق مستعد پرورشي ـ خواص ارقام ـ بازارهاي مصرف داخلي و خارجي ، بايد تنظيم گردد و از كشت بي رويه همه چيز در همه جا جلوگيري و با آموزش باغداران و بالابردن بينش آنان به بالابردن كميت و كيفيت اين ميوه كمك كرد .
فعلاً گلابي بصورت تجارتي و عمده فقط در 5 استان بعمل ميايد . توجه به آمار توليدي و سطح زير كشت كه در جدول شماره 2 خلاصه شده نشان ميدهد كه از نظر سطح زير كشت استان خراسان در راس و بعد از استانهاي تهران و آذربايجان شرقي قرار دارد . اين سه استان جمعاً 11594 هكتار از 20000 هكتار كل كشور كه معادل 5 / 54 درصد مي باشد زير كشت دارند . بعد از آنها به ترتيب استانهاي آذربايجان غربي ، زنجان ، اصفهان ، گيلان ، كرمان ، مازندران ، كردستان قرار ميگيرند كه كلاً 7070 هكتار بيشتر زير گشت گلابي ندارند . بقيه استانها جمعاً از 1300 هكتار كمتر ميباشد . كمترين رقم از

فایل : 59 صفحه

فرمت : Word