مقاله کامل کاربرد روان شناسی زبان در سبک زندگی

کاربرد روان شناسی زبان در سبک زندگی
چکیده
زبان دارای کنش دوگانه ای است هم‌ می‌توان آن را وسیله شناخت، یعنی ابزار تفکر و هم وسیله ارتباطی، ابزار زندگی اجتماعی دانست. همچنان که رفتار‌ها و گفتار‌ها‌ می‌توانند از اندیشه بر آمده باشند به همان نسبت‌ می‌توانند اندیشه را نیز تحت تاثیر قرار دهند. درسبک زندگی، به وضوح زبان واندیشه را‌ می‌بینیم. هم در ارائه سلیقه‌ها، هم بیان ایدهها و عقاید وهم انتخاب‌ها و تصمیم گیری‌ها. یعنی زبان ومهارت‌های زبانی که بیان کننده اندیشه افراد نیز هستند نقش عمده ای را در سبک زندگی ایفا‌ می‌کنند.
در این نوشتار برآنیم تا ضمن بررسی را بطه سبک زندگی با روان شناسی زبان، به ویژه در حوزه کارکرد شناسی زبان، جنبه‌های اشتراکی دو مفهوم را مورد بررسی قرار دهیم.
کلید واژه: سبک زندگی، روان شناسی زبان، کارکردهای زبان، گفتار، زبان و تفکر
مقدمه
“و از جمله آیات او آفرینش آسمانها و زمین است و اختلاف زبانهای شما و رنگهای شما، بیگمان در این برای دانشمندان مایههای عبرت است”(روم،22).
سبک زندگی بخش مهمی از هویت افراد است. سبک زندگی شامل اخلاق، عقاید، ایده‌ها، ارزش‌ها، طرز تلقی‌ها، رفتار، حالت‌ها و سلیقه‌هاست. بیشتر مردم معتقدند که آزادانه باید سبک زندگی شان را انتخاب کنند اما ممکن است عناصر یک سبک زندگی، مورد نظر و توافق تعداد زیادی از افراد جامعه باشد. در این صورت افراد در یک
نوع سبک زندگی با هم مشترک هستند. به عبارت دیگر گروه‌های اجتماعی اغلب مالک یک نوع سبک زندگی‌ می‌شوند و یک سبک را تشکیل‌ می‌دهند.
جهت گیری‌های کلی زندگی، رفتار‌ها و نگرش‌هایی که وجود دارد مجموعه سبک زندگی هر فردی را تشکیل‌ می‌دهد و جهان بینی و نگرش‌های فرد در سبک زندگی او تاثیر به سزایی دارد و باورها و ارزش‌های فرد، نوع سبک زندگی را تشکیل‌ می‌دهد. قرآن کریمسبک زندگی پیامبر اکرم (ص) رابه عنوان الگو و اسوه برای تمام جهانیان
معرفی‌ می‌کنند. لَقَدْ کَانَللَکُمْ فِیِ رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن کَانَ یرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا (الاحزاب، 22).
اسلام دینی است که همه جوانب رشد و بالندگی فرد و جامعه را در نظر گرفته است و روان شناسی بر گرفته شده از آن نیز‌ می‌تواند ابعاد مختلف زندگی انسان اعم از ابعاد درونی و بیرونی، فردی و اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی را مورد بررسی و مطالعهقرار دهد و سبک زندگیجامعی را مطرح نماید.
موقعیت روان شناسی در مکتب اسلام یک موقعیت اصولی و کلیدی است. در آموزش‌های اسلامی، روان شناسی به عنوان مقدمه ای برای شناخت توحید و پذیرش خداوند مورد توجه قرار گرفته است. به طوری که و پیامبر اسلام(ص)‌ می‌فرماید:” که هرکس نفس خویش بشناسد به شناخت خداوند نایل آ مده است”(سفینه البحار، ج2، ص607). در نتیجه این شناخت به عنوان یک امر وجوبی برای کلیه افراد مطرح شده است . حضرت علی (ع) با لا ترین معرفت را خود شناسی و بزرگترین نادانی را عدم آگاهی در مورد نفس خویش معرفی‌ می‌نماید(غررالحکم، ص 261). به طور کلی در آموزش‌های اسلامی معرفت نفس مفید ترین علم معرفی‌ می‌شود
زیرا به وسیله آن انسان به سعادت و رستگاری دست‌ می‌یابد(حسینی، 2161، ص6).
روان شناسی، علمی است که با رفتار انسان سر و کار دارد و‌ می‌تواند در تبیین وشناخت عناصر و مولفه‌های سبک زندگی بسیار موثر واقع شود. اما لازم است جهت گیری‌های مکتبی و ارزش‌های آن رادراین زمینه مد نظر قرار داد تا بتوان زندگی و معنای آن را روشن نمود. بنا بر این روان شناسی با کمک چشم اندازهای الهی‌ می‌تواند پاسخ گوی مسایل مربوط به سبک زندگی باشد.
روان شناسی زبان به معنی بررسی چگونگی درک و تولید و فراگیری زبان در افراد است. مطالعه روان شناسی زبان بخشی از علم روانشناختی محسوب‌ می‌شود که در آن انعکاسی از بینش‌های حاصله از روان شناسی و تا حد کمتری مباحثی چون هوش مصنوعی، عصب شناسی و فلسفه را نیز‌ می‌توان یافت. تاکید روان شناسان زبان بر دانش زبان و فرایند‌ها دخیل در استفاده روز مرهاز آن‌ می‌باشد. علاوه بر این روان شناسی زبان علاقه مند نقش‌های اجتماعی دخیل در استفاده زبان و مکانیزم‌های ذهنی مربوطه‌ می‌باشد(خواجه ای، 2131، ص1).
در روان شناسی زبان، ساختار زبان در پنج نظام قاعده مند مورد مطالعه قرار‌ می‌گیرد این پنج نظامعبارتند از:
نظام آوایی، ریخت شناسی، صرف زبان، معنا شناسی، کاربرد شناسی.
کاربرد شناسی زبان به معنای چگونگی استفاده از زبان برای ارتباط با دیگران و بیان افکار و احساسات و خواسته‌های خویش است. اینکه چقدر صحبت کنیم، چه وقت صحبت کنیم، با چه شیوه ای صحبت کنیم؟ چگونه آداب
صحبت را رعایت کنیم ؟ درشمار کاربرد شناسی قرار‌ می‌گیرد. (لطف آبادی، 2110، ص212)
در تعلیم وتربیت نیز هر نوع تدریس بر زبان تکیه دارد. به همین جهت آگاهی معلم از رشدتوانایی‌های زبانی لازمه کار اوست. یکی از هدف‌های اصلی تدریس کمک به شاگردان برای تقویت قدرت زبان و بیان مطلوب است.
با توجه به ویژگی‌های زبان و چند نقشی بودن آن، گستره عملکردزبان بسیار وسیع است و خود به تنهایی‌ می‌تواند سبکی از روش‌ها و منش‌ها را بروز دهد و نوعی سبک زندگی تلقی شود مثلا کسی که با آداب خاصی صحبت‌ می‌کند فردی مودب و باشخصیت شناخته‌ می‌شود. یا فردی که ناسزا و کلمات زشت بر زبان جاری‌ می‌کند فردی بی ادب و بی فرهنگ نام‌ می‌گیرد.
اهمیت زبان در زندگی
زبان به عنوان عنصری برجسته در زندگی اجتماعی که بر سایر ابعاد فکری و فرهنگی انسانها تأثیر میگذارد، پدیدهای بسیار پیچیده و پویا است. زبان آیینهی تمامنمای فرهنگ هر جامعه میباشد و تبلوری از افکار و آداب و رسوم یک ملت و موجب انتقال ارزش‌ها و اندیشه‌ها و برانگیزاننده ی حس تعلق اجتماعی و گرایش به همبستگی گروهی میباشد، پرداختن به زبان و مسائل مرتبط به آن مانند آموزش و …در سطح باارزش ترین مسائل هر ملتی قرار دارد.
به گفته‌یباطنی (2161، ص22) اگر زبان از جامعه انسانی گرفته شود، چرخ اجتماع از حرکت باز می‌ایستد؛ جامعهی انسانی از هم گسیخته میشود؛ تمدن و فرهنگ بشری نابود میشود؛ جامعهی پرتکاپو و تلاش، از جوش و خروش‌ می‌افتد
و پژمرده می‌شود و سرانجام زندگی انسان به صورت ابتدایی خود باز میگردد.
در قرآن کریم، سوره رومخداوند یکی از نشانه‌های خود را زبان و اختلاف زبان‌ها در کنار آفرینش آسمان و زمین یاد‌ می‌کند و همچنین پیامبران الهی با زبان و استفاده از بیان ومهارت‌های متناسب زبانیمردم را به سوی حق پرستی فرا‌ می‌خوانند و این نقش شگرف زبانبه عنوان ابزار اصلی تبلیغ انبیا برشمرده شده است.
تعریف زبان
زبان مجموعه‌ای از نشانهها یا دلالتهای وضعی است که از روی قصد میان افراد بشر برای القای اندیشه یا فرمان یا خبری از ذهنی به ذهن دیگر به کار میرود (ناتل خانلری، 7121، ص 211).
نوام چامسکی زبانشناس، راجر برونروانشناس و اریک لنبرگزیستشناس، نظریّهّای که مکمّل نظریّهی اجتماعی زبان است، عرضه کردهاند. بنابراین نظریّه، زبان یک شالودهی زیستی است که در طی قرنها از طریق تکامل حاصل شده است و در هنگام تولّد، ذاتی ذهن هر کودک است. زبانی که کودک از محیط میآموزد در حکم روبنایی است که بر این شالودهی ژنتیکی قرار می‌گیرد (مدرسی، 2137، ص233).
داگلاس براون (2137) از ادغام تعاریف مختلف به هشت جملهی تعریفی از زبان اشاره میکند که میتوانند، زبان را در محدودهی تعداد معدودی از واژهها به طور دقیق شرح دهند.
زبان نظام مند است.
زبان مجموعهای از نشانههای اختیاری است.
این نشانه‌ها عمدتاً صوتی هستند، اما ممکن است به صورت بصری نیز باشند.
این نشانه‌ها به مفاهیم قراردادی اشاره دارند.
زبان برای برقراری ارتباط به کار میرود.
زبان در جامعهی گفتاری یا در یک فرهنگ عمل میکند.
زبان اساساً متعلق به انسان‌ها است اگرچه ممکن است به انسانها محدود نباشد.
تمام مردم تقریباتقریباً زبان را به یک روش فرا میگیرند، زبان و یادگیری زبان هر دو دارای خصوصیات جهانی هستند (براون، 2137، ص 1).
زبان و ارتباط
مهم‌تری نقش زبان ایجاد ارتباط است. علاوه براین زبان درفرایند تفکر انسان نقش عمده ای ایفا‌ می‌کند. که از این نقش زبان با عنوان تکیه گاه اندیشه یاد‌ می‌شود.
انسان دارای زند گی اجتماعی است و اقدام به تشکیل گروه‌های متنوع انسانی‌ می‌کند. هرگروه برای تماس با یکدیگر به وسیله ارتباطی نیاز دارد. در اجتماعات انسانی زبان این نقش را بازی‌ می‌کند زبان به عنوان وسیله ای خلاق و پویا و فارغ از زمان و مکان، امکانات وسیعی در اختیار جوامع انسانی قرار‌ می‌دهد. این امر باعث شده است حیات اجتماعی ما در همه شرایط با زبان عجین شود. همه ما در خانواده، محل کار، اماکن آموزشی، نظامی، تجاری و …به نحوی از زبان و گونه‌های مختلف آن استفاده‌ می‌کنیمو تقریبا هیج رسانه ارتباطی نیست که به نحویاز زبان استفاده نکند(زندی، 2110، ص7).
در واقع انسان برای ایجاد ارتباط زبانی با دیگران، علاوه بر اینکه لازم است از توانش زبانی مناسب برخوردار باشد و بتواند عناصر درونی زبان(آوا‌ها، واژه‌ها، قواعد دستوری، معنایی و گفتمانی) را به خوبی
به خدمت بگیرد،‌ می‌بایست از توانش ارتباطی هم برخوردار بوده، درموقعیت‌های مختلف ارتباطی، که هر کدام دارای مخاطب، زمان، مکان و شرایط ویژه ای‌ می‌باشند از گونه‌های زبانی مناسب استفاده کنند هر رویداد گفتاری دارای شرایط زیر است:
موقعیت(زمانی، مکانی)
شرکت کنندگان (متکلم –مخاطب)
اهداف(فردی- نظام اجتماعی)
توالی محتوایی و صوری پیام
کلید‌ها، رموز و اشارات (لحن و آهنگ کلام)
ابزار(کانال) استفاده از گونه‌های زبانی مختلف مثل رسانه گفتاری یا نوشتاری، ولهجه‌ها و. . .
نرم‌ها(قواعد حاکم بر گفتار)
نوع کلام مانند: پرسش ایراز وجود(همان، صص23-26).
سبک زندگی و مفهوم آن
سبک زندگیبرای اولین بار توسط آلفرد آدلر روانشناس مشهور اتریشی در سال 2121 به صورت بازیابی شده ارائه گردید.
سبک زندگی از کنار هم آمدن اجزا و عناصر مرتبط با هم تشکیل‌ می‌شود. به طوری که‌ می‌توان از آن الگویی را در یافت و معرفی نمود. سبک زندگی را نمی توانیم مورد مطالعه قرار دهیم مگر آن که از مفاهیمی مانند مردم، نگرش‌های فرهنگی و اجتماعی، رفتار و گفتار، آداب و رسوم و علایق، کنش و وا کنش و. . . یادکنیم. سبک زندگس بیانگر ماهیتو محتوای روابط، و تعاملات افراد یک جامعه است. همچنان که به فرموده حضرت علی (ع)شخصیت مرد در زیر زبان او نهفته است (نهج البلاغه،
حکمت213). بنابراین شخصیت یک ملت نیز در زیر سبک زندگی آن ملت نهفته است زیرا سبک زندگی با فرهنگ و زبان ارتباط تنگاتنگی دارد.
نگارنده این سطورعقیده دارد سبک زندگی هر فرد متاثر از نوع جهان بینی و مکتب اوست. جامعه ما که برخوردار از دین اسلام وشریعت شیعی است واز فرهنگ قرآن و روایات ائمه معصومین(علیهم السلام) بهره‌ می‌برد و به دنبال سبکی از زندگی اسلامی است که در آن اخلاق و پرهیزکاری، نظم امور و تلاش برای رشد و رسیدن به کمال انسانی، محور برنامه‌های کلان و آموزشی آن باشد. وقتی که حضرت علی علیه السلام در آخرین وصیت خود افکار و اندیشه‌هارا به نظم و تقوی متوجه‌ می‌سازد، در واقع با یک آینده نگری هوشمندانه رمز بقا و سرافرازی جامعه اسلامی را در تمام دوران‌ها و بحران‌ها حرکت برمحور پرهیزکاری و داشتن نظم در همه امور معرفی‌ می‌کند.
سبک زندگی علوی برگرفته شده ازآیین زندگی ائمه اطهار علیهم السلام را‌ می‌توان تنها راه باقیمانده برای مقابله با فرهنگ غرب وجلو گیری از توسعه سبک زندگی غربی معرفی نمود. البته آنچه اهمیت بیشتری دارد اندیشه و افکار واخلاق و اعمال و داشتن انتخاب‌های درست و تصمیم‌های مناسب است. به هر حال ما در عصری زندگی‌ می‌کنیم که به عصر اطلاعات نام گرفته است و در معرض انواع و اقسام اطلاعات هستیم. در اینجا باید براساس دانایی وتدبر به گزینی کنیم. وگرنه در اقیانوسی از اطلاعات غرق خواهیم شد.
رابطه روان شناسی زبان و سبک زندگی
1. المرء مخبوء تحت لسانه
همان گونه که پیش ازاین اشاره شد سبک زندگی متمرکز بر عناصری چون: نگرش‌ها، سلایق، نوع رفتار، آداب و رسوم و به ویژه گفتار‌ می‌باشد. در یک جمله‌ می‌توانیم زبان (گفتار) و تفکر را دوعنصر اصلی سبک زندگی به حساب آوریم.
ازسویی دیگر روان شناسی زبان علمی است که نحوه پردازش زبان را بررسی‌ می‌کند و هدف آن این است که معلوم کند ارتباط میان گوینده و شنونده و همچنین خواننده و نویسنده چگونه برقرار‌ می‌شود. همچنین روان شناسی زبان رابطه بین زبان ومغزانسان رامطالعه‌ می‌کند. (ضیاحسینی، 2131، صص1-2).
از موضوعات دیگری که در روان شناسی زبان بسیار مورد توجه قرار‌ می‌گیرد مساله رابطه زبان وتفکر است. زبان انسان علاوه بر نقش ارتباطی که یک پدیده جامعه شناختی است. نقش روان شناختی هم دارد که با عنوان تکیه گاه اندیشه از آن یاد‌ می‌شود. بسیاری معتقدند که اکثر فعا لیت‌های ذهنی انسان در قالب زبان شکل‌ می‌گبرد. این واقعیت، دانشمندان را به این فکر رهنمون نموده است که ادعا کنند اساسا زبان است که اندیشه ورزی را به آدمی‌ می‌آموزد. اگر چه ممکن است ساحت اندیشه و زبان از یکدیگر متمایز باشد. (زندی، 2131، ص27).
استاینبرگ به نقل از جان لاک‌ می‌گوید:” ارتباط بین زبان و تفکر به گونه است که تفکر مستقل از زبان است اما زبان محصول تفکر‌ می‌باشد”. با فرض چنین رابطه ای، زبان نقش اساسی را به عهده دارد و در واقع وسیله ای است برای بیان یا تبادل فکر. (استاینبرگ، 2137، ص231).
باتوجه به ملاحظات فوق رابطه تنگا تنگی بین روان شناسی زبان و سبک زندگی‌ می‌توان در نظر گرفت. زیرا مشترکات بسیار مهمی از جمله چگونگی برقراری ارتباط، گفتار، نحوه استفاده از زبان، تفکرو رابطه آن با زبان واختلا لات زبانی و ارتباطی و … آن‌ها را به هم نزدیک‌ می‌کند.
چالش پیش روی روان شناسی زبان وسبک زندگی
مهارتهای زبانی و ارتباطی‌ می‌تواند مبنای کارکرد انسان، یاد گیری، سازگاری اجتماعی، بلوغ هیجانی و رشد مهارت‌های بین فردی قرار گیرد(هارتاس، 2112، ص21).
دانش کودک در زمینه قواعد زبانی را توانش زبانی20‌ می‌نامیم و به توانایی در استفاده از زبان در بافت اجتماعی، توانش ارتباطی22‌ می‌گوییم.
در گستره معنایی ارتباط، گفتار زبان وسایر صورت‌های بیان تجربه مانند: حالت چهره، ایما و اشاره، زبان بدن22، آهنگ گفتارو سرعت گفتارقراردارد. ارتیاط، همچنین مستلزم آگاهی کافی از هنجارهای مشترک، بافت اجتماعی، قراردادها و ارزش‌های بافت ارتباطی و همچنین درک منظور و نیاز‌های مخاطب است. (همان، 2112، ص22).
گروه بزرگی از افراد(کودکان، نوجوانان و حتی بزرگ سالان) دچار مشکلات زبانی و ارتباطی هستند. این امر بر یادگیری، سازگاری اجتماعی و رشد هیجانیآنان تاثیر زیادی‌ می‌گذارد. این مساله‌ می‌تواند به عنوان یک چالش، پیش روی روان شناسی زبان و سبک زندگی به شمار آورد. زیرا موانع دیگری را در خواندن، نوشتن و تعامل اجتماعی و. . . تحمیل‌ می‌کند.
همه کودکان و نوجوانان حق دارند از فرصت‌های آموزشی و تربیتی برابری برخودار باشند. در روان شناسی زبان و

فایل : 14 صفحه

فرمت : Word