مقاله کامل پولشویی و اثرات اقتصادی آن

پولشویی و اثرات اقتصادی آن
پولشویی به عنوان یک جرم مالی تاثیر منفی چشمگیری بر رشد و توسعه اقتصادی کشورها به جای می‌گذارد، اگرچه‌ اندازه‌گیری این آثار منفی به آسانی میسر نمی‌شود، اما شواهد موجود حکایت از آن دارد که این قبیل فعالیت‌های مجرمانه نه تنها فی نفسه برای اقتصاد مضر است، بلکه موجب استمرار فعالیت‌های مجرمانه دیگری می‌شود که در ادامه مقاله به آنها به‌صورت مبسوط پرداخته خواهد شد.
به همین منظور، لازم است بدانیم که گرچه در کشورهای مختلف تلاش زیادی به منظور مبارزه با جرم پولشویی انجام شده، به دلیل گستردگی جرم مذکور، نبود اطلاعات لازم درباره آن، به خصوص در کشورهای در حال توسعه، نتیجه فعالیت چندان رضایت بخش نبوده است.
پولشویی از جمله فعالیت‌های ناسالم اقتصادی است که خود زاییده و در عین حال تکمیل‌کننده فعالیت‌های مجرمانه دیگری به حساب می‌آید. چنین فعالیتی نه تنها اقتصاد کشورها، که روابط اجتماعی و سیاسی آنها را نیز تحت تاثیر منفی و زیانبار خود قرار می‌دهد. به همین علت، بررسی اثرت منفی و نحوه مبارزه با آن در دستور کار سیاست‌گذاران اقتصادی و مورد توجه دستگاه قضایی کشورها قرار گرفته است. گرچه تلاش زیادی در جهت مبارزه با این جرم مالی انجام گرفته، به علت پیچیدگی عملیات پولشویی و گستردگی آثار و تبعات منفی اقتصادی و اجتماعی آن از یک سو، و فقدان تحقیق و پژوهش‌های لازم برای شناسایی این پدیده، به خصوص در کشورهای در حال توسعه از سوی دیگر، توفیق چندانی به دست نیامده است.
اقتصاد ایران به علت قرار گرفتن در محل جغرافیایی خاص، یعنی در محل پر رفت و آمد فعالیت‌های قاچاق، فعال بودن بخش‌های زیرزمینی، کمبود قوانین و مقررات لازم برای
مبارزه با پولشویی، بعنوان یکی از کشورهای در معرض پولشویی به حساب می‌آید. از این رو، لازم است با تلاشی دو چندان، نسبت به شناسایی و تفهیم و قانون‌گذاری صحیح در این خصوص اقدام گردد.
تعریف پولشویی
پولشویی را قانونی کردن درآمدهای غیرقانونییا مشروع کردن پول‌های نامشروع تعریف کرده‌اند، اما واقعیت این است که در عملیات پولشویی نه درآمدهای غیرقانونی، قانونی می‌شود نه پول حرامی تطهیر می‌شود و نه پول نامشروعی به پولی مشروع تبدیل می‌شود. در عملیات پولشویی،به عنوان یک فعالیت مجرمانه مالی، درآمدهایی که زاییده فعالیت‌هایغیرقانونی است به گونه‌ای با درآمدهای حاصل از فعالیت‌های قانونی در می‌آمیزد که امکان شناسایی و تفکیک آنها از یکدیگر ممکن نیست و می‌توان از این درآمدهای غیرقانونی با حداقل ریسک برای فعالیت‌های دیگری در آینده استفاده کرد.
عملیات پولشویی به منظور تامین منابع برای فعالیت‌های مجرمانه بعدی از آثار منفی بیشتری برخوردار است. از این رو پولشویی به عنوان یک جرم مستقل در نظر گرفته شده و حساسیت بالایی برای مبارزه با پولشویی و مجازات آن وجود دارد.
پولشویی کجا اتفاق می افتد؟
انجام هر فعالیت مجرمانه نیازمند شرایط و محیط مناسب برای تحقق آن جرم است.
شناسایی این شرایط برای جلوگیری از وقوع جرم اهمیت زیادی دارد. بررسی ماهیت جرم پولشویی و شواهد موجود نشان می‌دهد که پولشویی در محیطی که شرایط زیر را داشته باشد قابل انجام خواهد بود.
– کریدور فعالیت‌ها مجرمانه و غیرقانونی باشد.
– بخش‌های غیررسمی اقتصادی فعال باشند.
– بخش‌های رسمی، به خصوص بازار مالی از کارآیی لازم برخوردار نباشند.
– قوانین ضد پولشویی چندان فعال نباشد.
– ریسک عملیات پولشویی چندان قابل توجه نباشد.
یا بازارهای مالی به صورت حاشیه‌ای و توسعه نیافته و مرتبط با بازارهای مالی پیشرفته وجود نداشته باشد.
اندازه گیری میزان پولشویی
تاکنون روش قابل قبولی برای اندازه‌گیری حجم پولشویی ارائه نشده است. با توجه به وابستگی عملیات پولشویی با فعالیت‌های غیررسمی اقتصادی طبیعی است که نباید انتظار برآورد حجم پولشویی را داشته باشیم، گرچه در مطالعات تجربی به عمل آمده روش‌هایی ارائه شده که از آن جمله می‌توان روش پنج‌درصد GDP هر کشور، بررسی مازاد پس‌انداز در نظام بانکی، روش داده‌ها و ستاده‌ها و همچنین، روش خرد به شکل مراجعه به بازار و تحت نظر گرفتن افراد مجرم، چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیر مستقیم را نام برد، اما هیچیک از این روش‌ها توان برآورد دقیق و قابل قبول حجم پولشویی را نداشته‌اند.
مراحل انجام پولشویی
پولشویی جرمی سازمان یافته و فرا ملی است که نظام مالی جهان امروز بالاخص کشورهای در حال توسعه که به شکلی گسترده تر با آن مواجهند را دچار بحران کرده و سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای را وادار به ارائه راهکارهای متعدد برای مبارزه و تحدید آن می‌کند. درآمدهای حاصل از فعالیت‌های نامشروع و مجرمانه پول آلوده نام دارند که اگر در حیطه موادمخدر و فحشا باشد پول کثیف، چنانچه ناشی از قاچاق و فرار مالیاتی باشد پول سیاه و هرگاه منشاء درآمدها؛ رشوه و فساد مالی باشد
پول خاکستری نامیده می‌شود. از آنجا که اکثریت قریب به اتفاق جرایم با هدف کسب منابع مالی رخ می‌دهند پول‌های آلوده به دلیل غیر‌قابل دسترس بودن منشاء آن، از سوی مامورین امنیتی و پلیس، قابلیت ورود به چرخه اقتصادی را ندارد. بنابراین رهبران جرایم سازمان یافته طی مراحلی اقدام به پنهان کردن یا تغییر ظاهر منشاء مجرمانه و غیرقانونی فعالیت‌های خود با هدف سهولت در بهره برداری هر چه بیشتر از آن برای اقدامات مجرمانه آتی می‌کنند که پروسه موصوف، پولشویی نامیده شده و نتیجه آن قانونی جلوه گر شدن منشاء درآمد و پاکیزه شناخته شدن پول آلوده است. مراحل تحقق پولشویی عبارت است از:
۱ – مرحله جای‌گذارییا مکان یابی و استقرار که عبارت است از تزریق پول آلوده به سیستم مالی رسمی و تبدیل وجوه نقد به ابزارهای پولی مانند چک مسافرتی، حواله‌های پولی و… یعنی وجوه کلان از طریق سپرده‌گذاری در موسسات مالی رسمی و غیررسمییا ارسال پول به خارج از مرز با خرید کالاهای ارزشمند به وجوه خرد تبدیل می‌شود.
۲ -مرحله پنهان‌سازییا لایه چینی که عبارت است از جداسازی پول آلوده از منشاء خود به منظور مخفی کردن رد، جلوگیری از تعقیب و امکان بازگرداندن مجدد آن به چرخه جرم بدون امکان یافتن محل جغرافیایی و منشاء آن.
یکی از روش‌های این کار انتقال موجودی از حساب‌های اولیه به سایر حساب‌ها در همان موسسه یا موسسات دیگر است.
3 – مرحله ادغام و یکپارچه‌سازی و بازگرداندن که عبارت است از، ایجاد پوشش ظاهری مشروع در قالب ایجاد موسسه‌های اقتصادییا خریدهای کلان و بازگرداندن دوباره منابع اولیه به فعالیت در موارد غیرقانونی. پولشویی در چهار قالب قابل شکل‌گیری است: اول، پولشویی درونی؛ بدین مفهوم که پول آلوده در یک کشور حاصل می‌شود و پولشویی نیز در همان
جا شکل می‌گیرد. دوم، پولشویی صادرشونده که پول آلوده در یک کشور به دست می‌آید، ولی پولشویی در خارج از کشور محقق می‌شود. سوم، پولشویی واردشونده که پول آلوده در سایر نقاط جهان حاصل می‌شود لیکن پولشوییدر داخل کشور شکل می‌گیرد، و آخر هم پولشویی بیرونی که پول آلوده از سایر کشورها حاصل و پولشویی نیز در خارج از کشور محقق می‌شود.
آثار و تبعات منفی پولشویی
1 – به هم ریختن بازارهای مالی
عمل انتقال و جریانیافتن وجوه و پس‌اندازها بین تقاضا‌کننده‌ها و عرضه‌کننده‌ها توسط نظام مالییک کشور انجام می‌شود. بیشتر اقتصاددانان بر این باورند که بازارهای مالی نقش کلیدی در رشد و توسعه اقتصادی دارند. به اعتقاد آن‌ها، حتی تفاوت در ارائه خدمات توسط بازارهای مالی باعث تفاوت رشد اقتصادی بین کشورها می‌شود.
به طور کلی، در تحقیقات گسترده ای نشان داده می شود که گسترش خدمات مالی بهتر و کارآمدتر، رشد اقتصادی بالاتری را ایجاد می‌کند و در مقابل، ایجاد مانع بر سر راه فعالیت‌های مالی، رشد اقتصادی را با کندی مواجه می‌سازد.
ثبات بازار مالی به سازگاری و تعامل بین دو عنصر عرضه‌کننده و تقاضا‌کننده منابع در آن متکی است. تغییر در رفتار این عناصر به عواملی بستگی دارد که سیاست‌گذاران با برنامه‌ریزی مناسب می‌توانند آن عوامل را تحت تاثیر قرار داده و از نظر مالی بازار را به سمتی که تمایل دارند هدایت کنند. عملیات پولشویی منابع زیادی از پول را وارد بازار مالی می‌کند که این ورود منابع تابع عواملی شناخته شده و قابل کنترل نیست. از سوی دیگر، در زمان معینی برای انجام دادن یک فعالیت غیرقانونی دیگر،
پولشویان حجم عظیمی از پول را به صورت ناگهانی از بازار خارج می‌سازند که این هم بدون اطلاع و تحت تاثیر عواملی غیر از عوامل موثر بر جریان فعالیت قانونی بازارهای مالی است. چنین حرکتی، چه ورود نامعقول و چه خروج ناگهانی منابع، بازار مالی را با مشکل مواجه کرده و در واقع، کارآمدی آن را در اقتصاد کاهش می‌دهد. به دنبال انجام چنین عملیاتی از جانب پولشویان و ایجاد مانع بر سر راه فعالیت‌های صحیح بازار مالی، اعتماد صاحبان منابع از این بازار از بین خواهد رفت. در حالی که اعتماد به بازارهای مالی نقش تعیین‌کننده‌ای در جذب منابع داخلی و خارجی در بخش تولیدی اقتصاد دارد که در صورت حاکم شدن بی اعتمادی بر بازار مالی، انگیزه صاحبان منابع برای استفاده از این بازارها از بین خواهد رفت.
در اقتصاد‌های آزاد، ورود چنین منابع فراوانی به بازار و همچنین، خروج نابهنگام آن باعث می‌شود که نرخ بهره تحت تاثیر قرار گیرد. در این بازارها نرخ بهره نقش اساسی و مهم در تدوین روابط اقتصادی دارد. طبیعی است نوسانات و آشفتگی در این متغیر، متغیر‌های اقتصادی دیگر را با بی‌ثباتی روبه‌رو می‌کند.
همچنین عملیات پولشویی در یک اقتصاد باز، که می‌تواند موجب ورود و خروج منابع از یک کشور بدون توجه به حجم فعالیت اقتصادی آن کشور شود، اثری منفی بر نرخ ارز می گذارد که نتیجه آن به هم ریختگی بخش خارجی اقتصاد و به دنبال آن، عدم تعادل در بخش‌های داخلی اقتصاد خواهد بود؛ چون نرخ ارز یکی از متغیر‌های مهم و کلیدی در اقتصاد باز به شمار می‌رود.
نکته مهم دیگر اینکه، موسسات مالی که با تکیه بر جرایم ایجاد می‌شوند و در بازارهای مالی قانونی جایگاهی پیدا می‌کنند، قدرت بیشتری برای مدیریت دارایی‌هایشان به دست
می‌آورند که این امر باعث می‌شود در بازارهای مالی به عنوان یک قدرت انحصاری عمل کرده جریان هدایت بازار را به سود خود تغییر دهند.
۲ – تخریب بازار و فرآیندهای رقابتی
عملیات پولشویی که در آخر منجر به ورود درآمدهای غیرقانونی به فعالیت‌های به ظاهر قانونی می‌شود، می‌تواند فعالیت‌های اقتصادی بخش خصوصی را که در چارچوب مقررات و قانون عمل می‌کنند به شکل‌های زیر با مشکل روبه‌رو سازد:
– مجرمان برای قانونی جلوه دادن درآمدهای غیرقانونی خود از فعالیت‌های به ظاهر موجه استفاده می‌کنند. این فعالیت‌ها، که به منابع درآمدی حاصل از قاچاق و فعالیت‌های غیرقانونی دیگر دسترسی دارند، به آنها اجازه می‌دهد که تولیدات خود را با قیمت های بسیار پایین تری عرضه کنند. در نتیجه، قیمت پیشنهادی آنها برای کالا و خدمات مورد نظر می‌تواند حتی کمتر از قیمت تمام شده سایر بنگاه‌ها باشد، که این به بنگاه های دیگر بسیار لطمه وارد خواهد ساخت.
– توانایی‌های ظاهری و حمایت‌های چشمگیر از جانب دست‌اندرکاران فعالیت‌های مجرمانه
سازمانیافته از این بنگاه‌ها موجب پیدایش مزیت نسبی برای جذب منابع از بازارهای مالی برای این دست از بنگاه‌ها می‌شود. در نتیجه، در عمل رقابت با آنها دشوار بوده و موجب خروج بنگاه‌های قانونی از جریان فعالیت‌های اقتصادی می‌شود.
– این بنگاه‌های قدرتمند در عمل رهبری بنگاه‌های دیگر را در فعالیت‌های خاص به عهده می‌گیرند. با توجه به این نکته که سود حاصل از فعالیت‌های اقتصادی هدف آنها نبوده و انجام آن صرفا برای ظاهر‌سازی و کاهش ریسک استفاده از درآمدهای غیرقانونی است، فعالیت مورد نظر را به بی‌ثباتی
و آشفتگی خواهند کشید. آنها برای مقاصد مجرمانه خود در مقطعی از زمان فعالیت خاصی را انتخاب و روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند، زمانی که به اهداف خود رسیدند تمامی منابع را به یکباره، از آن فعالیت خارج و آن را با رکود شدید و ورشکستگی روبه‌رو می‌سازند.
۳ – نامتناسب ساختن عرضه و تقاضا
مجرمان در یک نوع از عملیات پولشویی به سرمایه‌گذاری در یک فعالیت اقتصادی اقدام می‌کنند. این سرمایه‌گذاری نه برای اهداف تولیدی و کسب سود ناشی از تولیدات بلکه برای تامین مقاصد مجرمانه آنها صورت می‌گیرد. آنها به طور معمول در جاهایی سرمایه‌گذاری می‌کنند که نقش موثری در ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی ندارد؛ مثلا در بعضی از مقاطع زمانی برای مراکز تفریحی، هتل، ساختمان‌سازی، آژانس‌های خدماتی و امثال آن سرمایه‌گذاری می‌کنند که این عمل نه به خاطر وجود تقاضای واقعی برای این کالاها و خدمات بلکه به دلیل علاقه مجرمانه برای تدارک محیطی با ریسک کمتر به منظور انجام فعالیت‌های مجرمانه دیگر انجام می‌شود. این دسته از فعالیت‌ها درآمد معین و ثابتی ندارند. بنابراین، در صورت فعال شدن قوانین ضد پولشویی، آنها با تمسک به درآمد متغیر حاصل از چنین فعالیتی و توجیه نوسانات درآمدی، راه گریز می‌یابند. طبیعی است، زمانی که به اهداف خود رسیدند، منابع خود را به سرعت از این فعالیت‌ها خارج و این گونه فعالیت ها را با ورشکستگی روبه‌رو می‌سازند.
فعال کردن بعضی از فعالیت‌های غیرضروری و تقاضا نشده از نظر اقتصادی موجب می‌شود که حتی دیگر منابع قانونی نیز به آن فعالیت‌ها روی آورند. در نتیجه، کمبود منابع در فعالیت‌های ضروری انتقال دوباره منبع را به فعالیت‌های مفید از بین می‌برد.
4 – ایجاد عدم تعادل در تراز تجاری کشور
یکی از برنامه‌های مجرمان برای انتقال درآمدهای غیرقانونی به کشورهای دیگر استفاده از کانال واردات و صادرات است. بخش زیادی از این فعالیت‌ها مربوط به کالاها و خدمات لوکس و غیر ضرور برای رشد اقتصادی است که به قیمت ارزان وارد کشور شده و در نتیجه بازار مصرف داخلی را به خود جذب کرده و در نهایت موجب ورشکستگی بخش تولیدی در داخل می‌شود. علاوه بر آن، درآمد حاصل از ورود این کالاها و فروش آن در داخل صرف سرمایه‌گذارییا خرید کالاها و خدمات داخلی نمی‌شود، بلکه برای مقاصد مجرمانه به فعالیت‌های غیرقانونی در داخل یا خارج کشور اختصاص می‌یابد.
در بعد صادرات هم اگر فعالیت‌هایی از جانب آنها صورت گیرد، اولا بیشتر بر کالاهای لوکس متمرکز می‌شود و ثانیا درآمدهای حاصل از این نوع صادرات به داخل کشور باز نمی‌گردد. نتیجه همه این فعالیت‌ها عدم تعادل در بخش خارجی اقتصاد و به دنبال آن، بی ثباتی در اقتصاد داخلی خواهد بود.
۵ – تاثیر منفی بر توزیع درآمد
دیگر اثر پولشویی تاثیر منفی بر توزیع درآمد در جامعه است. فعالیت‌های مجرمانه اقتصادی و به دنبال آن، عملیات پولشویی درآمد را به نفع کسانی توزیع می‌کند که تمایلی برای به کار‌گیری آنها در بخش تولیدی و سرمایه‌گذاری واقعی ندارند؛ در نتیجه، وضعیت درآمدی دولت نیزبا مشکل مواجه می‌شود و برای دستیابی به درآمد مورد نیاز خود مجبور به افزایش نرخ مالیاتی می گردد که این امر سبب ایجاد تنگنا و فشار بر فعالیت‌های قانونی می‌شود و در نهایت توزیع عادلانه درآمد را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد.
۶ – افزایش ریسک برای فعالیت‌های خصوصی‌سازی
مجرمان با دخالت در بازارهای مالی و شرکت در مزایده‌ها با پیشنهاد قیمت‌های بالاتر، با توجه به میزان بالای دارایی، اولا تلاش می‌کنند عواید غیرقانونی خود را با درآمدهای قانونی مخلوط کنند و ثانیا فعالیت‌های خصوصی‌سازی را به ضرر رشد و توسعه اقتصادی جهت دهند. پس در چنین وضعیتی سیاست خصوصی‌سازی با موفقیت همراه نخواهد بود.
۷ – مانعی برای جهانی شدن اقتصاد
جهانی شدن یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر بوده و باید با پیروی از سیاست مناسب به دنبال بهره‌گیری صحیح از منافع جهانی شدن باشیم، پولشویی و عملیات مربوطه این فرآیند را با مشکل روبه‌رو می‌سازد. مخلوط کردن عواید غیرقانونی با درآمدهای قانونی در قالب حمایت جهانی شدن اقتصاد راحت تر انجام می‌گیرد. گرچه، این نظر به این معنا نیست که به دنبال بهره‌گیری از منافع جهانی شدن اقتصاد نباشیم، بلکه با وجود فعالیت‌های مجرمانه پولشویی، هزینه چنین حرکتی افزایش می‌یابد.
موارد فوق، تنها بعضی از آثار و تبعات منفی اقتصادی پولشویی است که برای کاهش این آثار زیانبار نیاز به تلاش همه دست‌اندرکاران اقتصاد وجود دارد. پولشویی به عنوان یک فعالیت مجرمانه در هر جای دنیا می‌تواند اتفاق بیفتد؛ بنابراین، مبارزه با آن باید به عنوان یک مسوولیت جهانی برای تمامی کشورها به حساب آید.
این نکته نیز حایز اهمیت است که هر جایی که پول به شکل نقد جریان داشته باشد بدون اینکه ماخذ پول کنترل شده باشد، امکان پولشویی در آن وجود دارد.
اقدامات ضدپولشویی در ایران

فایل : 13 صفحه

فرمت : Word