مقاله کامل نقش مادران در آموزش سلامت به دختران

نقش مادران در آموزشسلامت به دختران:تبديل دانش سلامت به رفتار مرتبط با سلامت

چكيده

در اين مقاله با تحليل ثانوية داده‌های طرح پژوهشي «مفاهيم سلامتي و بيماري ورفتارهاي مرتبط با سلامتي نزد دختران دانشجو» نقش مادران را در آموزش سلامت به دختران بررسي كرده ايم. تحليل گفتمان انتقادي يافته‌های اين طرح پژوهشي نشان می‌دهد كه دختران درباب سلامت آگاه‌‌‌تر از مادرانشان هستند، اما رفتارهاي مرتبط با سلامت آنها مشابه مادرانشان است؛ آنها تحت تأثير فرهنگ غالب به سلامتي خود اهميت نمي‌دهند. اين موضوع را می‌توان با نظرية يادگيري اجتماعي بندورا به اين شيوه تحليل كرد كه دختران از طريق مشاهدة رفتار سلامتي در مادران ميآموزند كه بيماري و درد را تا زماني كه در روند زندگي روزمرة آنان اخلال ايجاد نكرده است تحمل كنند، هرچند اين شيوه با دانش و باور سلامتي در آنان مغايرت دارد. بنابراين، مادران در آموزش سلامت به دختران نقش محسوسي در تبديل دانش به رفتار مرتبط با سلامتي دارند.

واژگان كليدي: آموزش سلامت، مادران، دختران، يادگيري اجتماعي.

مقدمه و بيان مسئله

آموزش سلامت كه از اوايل قرن بيستم رواج يافت بيشتر به منظور توانمندسازي مادران با ترويج بهداشت و راهكارهاي درماني براي نگه داري از نوزادان و فرزندان خردسال آنان پديد آمده بود. در اين دوره، زنان اغلب درباب حفظ سلامتي خود و اهميت آن آموزشي نمي‌ديدند. آنان مسئول سلامت اعضاي خانواده شمرده می‌شدند و انتظار می‌رفت كه رسيدگي به خانواده و به ويژه فرزندان را بر نيازها و اولويت‌های خود مقدم شمارند (آبوت و والاس، 1383).

چند دهه بعد و در رويكردي متفاوت، سازمان جهاني بهداشت سلامت را “حالت رفاه كامل رواني، جسمي، اجتماعي و نه تنها فقدان بيماري” تعريف كرد (ازبورن، 1967). در اثر فراخوان‌های اين سازمان، سياست‌های پيشگيري از ناخوشي شكل گرفت (مور، 2008: 272 و) پروفسور پندر الگوي ارتقاي سلامت را در 1982 در دانشگاه ميشيگان ارائ ه داد. او سلامتي را نه فقدان بيماري، بلكه خودشكوفايي درجهت سالم تربودن تعريف ميكند. از نظر او، رفتارهاي ارتقادهندة سلامت برپاية سبك زندگي افراد است. اعمالي نظير ورزش، تغذية مطلوب، مديريت استرس، تكامل و پايداري نظامهاي حمايتي اجتماعي، نمونة بارزي از رفتارهاي ارتقادهندة سلامتي هستند (مروتي، 43:1386).

اين رويكرد، كه بر آموزش سلامتي به زنان و نهادينه سازي مسئوليت فردي در آنان در موضوع سلامت تأكيد دارد، در جنبش سلامتي زنان در اواخر دهة 1960 و اوايل دهة 1970 ريشه دارد و برپاية ويژگي‌های زنانه، خودآگاهي و آگاهي دربارة بدن بنا شده است (مور، 2008: 270). نتلتون (2006) از اين مجموعه ايده‌های روبه تكوين مربوط به سلامتي با تعبير “پارادايم جديد” ياد ميكند و بانتون (1995) به موجي اشاره می‌كند كه پارادايمي جديد را در جامعه شناسي پزشكي به راه انداخت.

تا پيش از پارادايم جديد سلامتي، درك صحيح مفاهيم سلامتي و بيماري، نشانگان فقدان سلامت كامل خويش و لزوم مشاورة پزشكي بهداشتي كمتر به زنان آموزش داده می‌شد، اما امروزه منابع آموزشي بسياري در اين زمينه موجود است (مور، 2008: 268).

پارادايم جديد در كشور ما سابقة طولاني ندارد. مبحث پيشگيري در برنامة اول و دوم توسعه مطرح شد. با سير تحول در مفاهيم سلامت عمومي، پيشگيري‌های اوليه، ثانويه با هدف مبارزه با بيماري‌ها مطرح شد و بعدها، پيشگيري با هدف ارتقاي سلامت هم به آن اضافه شد.

نخستين منبع آموزشي سلامتي براي دختران خردسال، خانواده و ب هويژه مادران هستند. رسانه‌ها و نشريات ويژة كودكان، مهدهاي كودك، دوره‌های پيش دبستاني و مقاطع تحصيلي بالاتر نيز آگاهي دختران را در زمينة سلامتي بالا می‌برند. گروه همسالان و در سال‌های اخير اينترنت و نيز خانه‌های سلامت محله را نيز بايد بر منابع يادگيري سلامتي نزد دختران افزود.

پيشينة عملي تحقيق

در اين قسمت، مرور كوتاهي بر تحقيقات  انجامشده در ايران و ديگر نقاط جهان خواهيم داشت.

تحقيقات فارسي

شاه حسيني و همكاران در سال 1389 به تبيين نيازهاي آموزشي و چگونگي ارائة خدمات آموزشي مرتبط با سلامت دختران نوجوان پرداختند. در اين تحقيق كيفي، 67 دختر نوجوان 12 تا 18ساله و 11 فرد مهم آگاه با حضور در مصاحبه‌های نيمه ساختاريافته، تجارب خود را درباب نيازهاي آموزشي دختران نوجوان بيان كردند. يافته‌های اين تحقيق بر نقش خانواده و خصوصاً مادران در آموزش سلامت به دختران نوجوان تأكيد كرده است، گرچه مشاركت ديگر نهادهاي مدني مانند مدارس و مراكز بهداشتي-درماني نيز كانون توجه مشاركت كنندگان بود.

بنابراين به نظر می‌رسد راهكار آموزش ازطريق خانواده، مدرسه و ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتي- درماني، با توجه به استمرار ارتباط آنها با نوجوانان، يكي از مهم‌‌‌ترین راه‌های اطمينان بخش در ارائة آموزش‌های صحيح به نوجوانان محسوب می‌شود.

تو زنده جاني و همكاران در سال 1390 تحقيقي دربارة نقش والدين در سلامت دانشجويان انجام داده اند. اين پژوهش توصيفي-تحليلي دربارة 210 دانشجو، 105 دختر و 105 پسر از بين 3757 دانشجوي رشته‌های علوم انساني انجام گرفت كه به شيوة ‌نمونه‌گيري طبقه‌‌ای تصادفي دومرحله‌‌ای انتخاب شدند. نتايج حاكي از اثربخشي شيوه‌های فرزندپروري بر سلامت رواني دانشجويان است.

پايان نامه‌‌ای با عنوان بررسي شيوه‌های فرزندپروري با ميزان سلامت اجتماعي فرزندان در دبيرستان‌های شيراز در سال 1390 به كوشش فاطمه كدخدايي انجام شده است. روش اين تحقيق پيمايش و روش ‌نمونه‌گيري چندمرحله‌‌ای و نمونه 400 نفري بوده است. يا فته‌های اين تحقيق نشان می‌دهد بين سبك دموكراتيك فرزندپروري در خانواده با سلامت اجتماعي فرزندان رابطة مثبت و معناداري وجود دارد.

«سلامت دختران نوجوان و پارادوكس آزادي/ محدوديت» عنوان مطالعه‌‌ای است كه سرور پرويزي و نيكبخت در سال 1383 انجام دادند. اين تحقيق پژوهشي كيفي است كه در آن بحث‌های مربوط به مفاهيم آزادي و محدوديت و تأثير آنها بر سلامت دختران تحليل شده است. يافته‌ها نشان

فایل : 27 صفحه

فرمت : Word