مقاله کامل شمشیر دولبه گاز اوزون

. شمشير دولبه ؛گازي به نام ازن
طبيعت هميشه از افراط و تفريط بشر آسيب ديده است . از يک طرف خبرهايي حاکي از سوراخ شدن لايه ازن و خطر اشعه هاي مضر فرابنفش خورشيدي مي شنويم و همه جا سعي مي کنيم از موادي استفاده نکنيم که لايه ازن را بيش از پيش نازکتر مي کنند، از سوي ديگر وسايل و دستگاه هايي مي سازيم که همين گاز ازن را به عنوان آلاينده اي به محيط زيست ما وارد مي کنند. دستگاه هاي تصفيه استخرها و ضدعفوني کننده هاي ميوه و سبزي ها از اين دست هستند؛ البته ازن در طبيعت هم توليد مي شود و در صورتي که ما در آن دستکاري نکرده باشيم توازني برقرار مي کند؛ اما هيچ نقطه اي از سير طبيعي حيات را سراغ نداريم که انساني در آن دستکاري نکرده باشد. ازن گازي فعال است که قابليت ترکيب بالايي دارد. بد نيست با
هم مروري بر آخرين تحقيقات محققان در زمينه خساراتي که ازن (از نوع زيان آورش ) بر طبيعت وارد مي کند، داشته باشيم.
 اين روزها آلودگي هوا فقط در حد يک حرف و صحبت نيست ، فقط کافي است سرتان را از پنجره بيرون ببريد و به وخامت اوضاع آگاه شويد؛ هرچند بارش هاي پراکنده در روزهاي بهاري کمي از حال و هواي آلوده شهرها کم مي کند، اما آلاينده ها و آلودگي به جاي خود باقي است . صنعتي شدن زندگي بشر، اگرچه دستاوردهاي زيادي براي او داشته ، اما به موازات اين پيشرفت ها، اثرات ناخواسته اي هم بر زندگي انسان گذاشته است.
براي آلودگي ، تعاريف متفاوت و زيادي ارائه شده است از جمله اين که آلوده کننده هاي هوا ترکيباتي هستند که مي توانند به گياهان ، جانوران و انسان و حتي آثار تاريخي که در معرض هوا قرار دارند، صدمه وارد کنند. هوا هنگامي آلوده محسوب مي شود که کاربردهاي طبيعي آن دچار اختلال شود؛ اما گروهي از محققان هم آلودگي هوا را يک بيماري اجتماعي مي دانند که از فعاليت هاي انسان ناشي مي شود و اثرات زيان آوري بر سلامت و رفاه خود او دارد. موادي که وارد اتمسفر مي شوند، شامل مواد طبيعي و مواد مصنوعي ساخته انسان هستند.
مواد طبيعي که هوا را آلوده مي کنند عبارتند از: مواد حاصل از فعاليت هاي آتشفشاني ، سوزاندن بقاياي گياهي ، فرآيندهاي متابوليکي و تجزيه اي که به وسيله ميکروارگانيزم ها در خاک صورت مي گيرد و ذرات معلق گرد و غبار در هوا مانند گرده گياهان ؛ اما آلاينده هاي مصنوعي هم شامل آلاينده هاي اوليه (هيدروکربن ها و…) و آلاينده هاي معدني اوليه (دي اکسيدکربن ، منواکسيد کربن و دي اکسيد گوگرد و…) هستند. آلاينده هاي معدني خود منشاء توليد يک سري آلاينده ها مثل ازن ، پراکسيد هيدروژن ، اسيدنيتريک و … هستند. غلظت ازن در هواي پاک بين 20تا 50پي پي ام است ، اما اگر اين مقدار به 100پي پي ام برسد عامل تنش بر گياهان و جانداران خواهد بود.
انواع ازن
شايد بسياري از ما ندانيم که دو نوع ازن در طبيعت وجود دارد. نوع اول ، معروف به ازن خوب ، به لايه استراتوسفر مربوط مي شود و از ورود اشعه مضر ماورائ بنفش خورشيد به جو زمين جلوگيري مي کند. در اين لايه فتون هاي پر انرژي نور خورشيد با تجزيه مولکول هاي اکسيژن به اتم هاي اکسيژن و ترکيب مجدد آنها سبب توليد ازن مي شوند. بيشترين مقدار اين ازن در همين لايه باقي مي ماند و مقدار کمي از آن هم در اثر تغييرات اتمسفر به لايه تروپوسفر وارد مي شود اما ازن بد در لايه تروپوسفر جو قرار دارد و حاصل واکنش هاي فتوشيميايي روي دي اکسيد نيتروژن
است . به اين ترتيب که مولکول هاي دي اکسيد نيتروژن در اثر نور خورشيد به مولکول هاي منواکسيد نيتروژن و اتم هاي اکسيژن تجزيه مي شوند.
اتم هاي اکسيژن توليدشده با مولکول هاي اکسيژن موجود در جو ترکيب شده و ازن توليد مي کنند. از طرف ديگر مقداري از ازن توليدشده دوباره با منواکسيد نيتروژن ترکيب شده و توليد دي اکسيد نيتروژن و مولکول هاي اکسيژن مي کند و اين سبب ادامه چرخه توليد ازن مي شود. از سوي ديگر راديکال هاي آزاد پراکسي هم مي توانند با منواکسيد نيتروژن موجود در جو واکنش نشان داده و توليد دي اکسيد نيتروژن و راديکال آزاد آلکوکسي کنند که دي اکسيد نيتروژن توليدي مي تواند به عنوان مداده اوليه توليد ازن در چرخه بالا به کار رود. علاوه بر اين راديکال هاي آزاد پروکسي مانند هم مي توانند با مولکول هاي اکسيژن ترکيب شده و در اثر انرژي نوراني خورشيد ازن توليد کنند.
چطور اين گازها خطرناک مي شوند؟
بعد از تشکيل ازن در هوا، اين ترکيب به عنوان يک راديکال آزاد، آغازگر عمل مي کند و با ترکيبات آلي فرار، ترکيب شده و توليد راديکال هاي پروکسي و آلکوکسي مي کند. راديکال هاي پروکسي مي توانند در برابر نور خورشيد با NO2ترکيب شده و پراکسي استيل نيترات ، پراکسيد هيدروژن و آلادهيد اسيد توليد کنند. اين مواد
شيميايي ميل ترکيبي بالايي با سيستم هاي بيولوژيک دارند و به همين دليل اساس بسياري از اثرات زيان آور آلاينده هاي هوا روي انسان و گياهان هستند.
ازن با درختان چه مي کند؟
علائم آسيب ازن در گياهان نهاندانه ، يعني همين درختان سيب و گلابي و گيلاس و چنار خودمان ، براحتي قابل مشاهده است . به اين ترتيب که لکه هاي قهوه اي رنگي به شکل نقطه چين روي سطح برگ ايجاد مي کند که در حالت پيشرفته ، تمام سطح برگ سفيد مي شود، غلظت هاي کمتر ازن مي توانند سبب زردي برگ ها در اين گياهان شوند، اما در گياهان بازدانه از جمله کاج و سرو، برگ هاي سوزني از نوک شروع به قهوه اي شدن مي کنند و بعد به طور کامل خشک شده و مي ريزند. ازن روي گياهان علائمي از تنش را هم ايجاد مي کند که توقف رشد، پاکوتاه شدن گياه ، پژمردگي برگ ، کاهش گل دهي و کاهش تشکيل جوانه گل را به همراه دارد. محققان بتازگي دريافته اند ازن به طور معمول ابتدا به برگ هاي بالغ جوان و سپس به برگ هاي بالغ پير آسيب مي زند و گياهان جوان نسبت به گياهان بالغ در مقابل ازن حساس تر هستند. علاوه بر اينها بافت هايي که به وسيله ازن آسيب مي بينند بسيار مناسب براي حمله پاتوژن ها و قارچ ها مي شوند.
چطور وارد گياه مي شود؟
گاز ازن ، مثل ديگر آلاينده هاي گازي مي تواند همراه با اکسيژن از روزنه هاي ريز روي سطح برگ ها وارد گياه شود. البته گياهان هم با دو لايه کيستين و کوتيکولي از نفوذ آن به داخل گياه ممانعت مي کنند، اما ازني که توانسته وارد اندام هاي گياه شود براحتي به مجاورت سلول ها راه پيدا کرده و به خاطر ميل ترکيبي زيادي که با محيطهاي مايع داخل سلولي دارد، ترکيبات کشنده اي را در اطراف سلول ها توليد مي کند.
مهم ترين فعاليت گياه که در اثر تنش ازن تحت تاثير قرار مي گيرد، فتوسنتز است که اين اثر ازن به 2روش صورت مي گيرد، اثر غيرمستقيم ازن روي باز و بسته شدن روزنه ها تاثير مي گذارد و به اين ترتيب موجب مي شود جذب دي اکسيد کربن و توليد مواد حاصل از فتوسنتز کاهش يابد، وقتي فتوسنتز کمتر انجام شود، يعني اکسيژني که ما براي تنفس نياز داريم و گياهان بدون هيچ چشمداشتي به ما تقديم مي کنند، کم مي شود. از طرفي هم توليد مواد قندي و کربوهيدرات ها که اولين حلقه از زنجيره توليد مواد غذايي هستند، متوقف شده و کارخانه هاي غذاسازي (گياهان ) تعطيل مي شوند.
ازن همچنين ممکن است مانع انتقال مواد پرورده به ريشه ها شود و به اين ترتيب گياهان مستعد حمله بيماري ها و تنش هاي محيطي شوند. مواد پرورده اي که پس از توليد در برگ ها آماده انتقال به قسمت هاي مختلف گياهان هستند، در قسمت هاي خاصي از گياه تجمع مي کنند و منتقل نمي شوند. به همين دليل ، اولا رشد ريشه ها و جوانه هاي تازه در حال رشد متوقف مي شود و ثانيا موادي که در يک قسمت خاص گياه تجمع کرده اند، توازن گياه را به هم مي زنند و مشکل آفرين مي شوند. البته با اين توضيح ، فکر نکنيد هر خشکي اي که در گياهان گلدان در منزل اتفاق افتاد، به گردن ازن است . خشکي و از ميان رفتن گياهان علت هاي مختلفي دارد که يکي از آنها، افزايش گاز ازن در اتمسفر زمين است.
فرار يا مقابله
البته گياهان هم در صورت افزايش ازن در اطرافشان بيکار نمي نشينند و راه هايي را براي فرار از اين موقعيت هاي خطرناک پيدا مي کنند. هرچند گياهان مختلف توانايي هاي متفاوتي درمقابله با ازن دارند، مهمترين مکانيسم گياهان توانايي در سم زدايي است ، بويژه سمومي که در اثر نفوذ ازن به داخل گياه و واکنش هاي بعدي توليد شده است . گياهان آنتي اکسيدان هايي را هم به همين منظور توليد مي کنند. گاهي هم گياهان با ورود اين گاز به داخل اندامشان مقابله مي کنند.

فایل : 32 صفحه

فرمت : Word