مقاله کامل سبک زندگی اسلامی

سبک زندگی اسلامی
چکیده
سبک زندگی اسلامی، به مجموعه موضوعات و مسائل مورد قبول اسلام در عرصه زندگی اشاره دارد. برای فهم اینکه سبک زندگی ما، اسلامی است یا خیر، باید معیار سنجش داشته باشیم. اما پیش از این باید سبک زندگی اسلامی را بشناسیم.
در این مقاله سعی شده است به سبک زندگی از دیدگاه قرآن و مفهوم سبک زندگی اسلامی، محورها و مولفه های آن و همچنین شاخص های قردی و اجتماعی سبک زندگی اسلامی پرداخته شود.
واژگان كلیدي: سبک زندگی اسلامی، محورها و مولفه ها، دین اسلام و سبک زندگی.
مقدمه
واژه سنت یا سبک زندگی که در ابتدا توسط مسلمانان و از روش زندگی پیام اکرم (ص( گرفته شد، در سال 1929 توسط آلفرد آدلر در غرب بازیابی و نسبت به رویکردهایی که در علوم اجتماعی، جامعه شناسی و مردم شناسی بدان پرداخته شد، تعاریف متفاوتی یافت. سبک زندگی بطور کلی، الگویی برخاسته از مجموعه ارزش ها، نگرش ها، کنش ها، سلیقه ها و ابزارها بیانگر ماهیت و محتوای رفتارهای فردی و اجتماعی هستند (خطیبی، سجادی، 1392).
سبک زندگی معقول و متأثر از الگوی مطلوب اسلامی، در نیکوکار بودن انسان و بروز کارهای نیکو از او تجلی می یابد. کارهای نیکو و افعال طیبه یعنی انجام خیرات و نیکوکاری نیز در ریشه داری کردارهای شایسته در نفس و نشئت گرفتن آنها از ملکه نفسانی معنا می یابد. فرق نیکوکار بودن و انجام کارهای نیکو، شبیه فرقی است که در قرآن کریم میان مقام عبودیت و صلاحیت با انجام عبادت و
عمل صالح وجود دارد؛ ممکن است کسی اعمال صالح و عبادات بسیاری بجا می آورد، ولی مقام صلاح و عبودیت او به اندازه مقدار عبادت و اعمال شایسته اش نباشد.
سبک زندگی از ترکیب دو واژه سبک و زندگی با دو بار معنایی متفاوت تشکیلشده است. معنای لغوی واژه زندگی روشن است، اما در تعریف واژه سبک در لغتنامههای فارسی و غیر آن، معانی گوناگون درجشده است که اگرچه ریشه در کاربرد آن در علوم مختلف دارد. «در زبان فارسی، واژه سبک در روند مفهومی خود، ابتدا و بهشکل غالب در سبکشناسی ادبی و هنری بهکار میرفت» (دهخدا، 1339) اما بهتدریج در دیگر حوزهها نیز کاربرد یافته است. این کلمه بهمعنای طرز، شیوه، روش (فرهنگ فارسی معین، فرهنگ لغت عمید( طرز خاصی از نظم یا نثر، گداختن چیزی را پس از ریختن (لغتنامه دهخدا) آمده است.
در مجموع ترکیب سبک زندگی در لغتنامهها، دو معنا را بهخود اختصاص داده است که عبارتاند از: 1. روش زندگی فرد، گروه یا فرهنگ؛ 2. روش خاصی از زندگی یک شخص یا گروه، بنابراین، سبک زندگی عبارتاست از: «شیوه زندگی یا سبک زیستن که منعکسکننده گرایشها و ارزشهای فرد یا گروه است و همچنین عادات، نگرشها، سلیقهها، معیارهای اخلاقی، سطح اقتصادی و … که باهم طرز زندگی کردن فرد یا گروهی را شکل میدهند» این ترکیب برای معرفی نحوه و شرایط زندگی انسان استفاده میگردد (منگالی، 1389).
سبک زندگی از دیدگاه قرآن
از اهداف قرآنکریم، تعلیم سبک زندگی صحیح است، بهگونهای که میتوان با شناسایی ارزشها و هنجارها و ضد آنها که در آیات قرآن به آنها اشاره شده است، این سبک را شناسایی کرد و با انطباق روش زندگی با روشهای قرآنی به قله سعادت و خوشبختی دست یافت. قرآنکریم در آیات متعدد از
یکسو، سبک زندگی غیرالهی را مورد مذمت و تخطئه قرار میدهد و این مذمت هم ناظر بهساحت فردی و هم ساحت جمعی آدمی است که از آن جمله میتوان در ساحت فردی به آیات مبارکه: «ان الانسان لفی خُسرٍ» (عصر: 2)، «و جعلوا لهُ من عِبادِهِ جُزءً اِن الانسان لکفُورٌ مُبینً» (زخرف: 15)، «و یدعُ الانسانُ بِالشر دُعاءهُ بِالخیرِ و کان الانسانُ عجُولاً» (اسراء: 11) و در ساحت جمعی به آیات مبارکه: «واتقوا فِتنهً لا تُصِیبن الذین ظلموا مِنکم خاصهً واعلموا ان الله شدیدُ العقِابِ» (انفال: 25)، «و ما ارسلنا فی قریهٍ من نبِی اِلا اخذنا اهلها بِالباساءِ والضراءِ لعلهم یضرعُون. ثُم بدلنا مکان السیئهِ الحسنه حتی عفوا و قالوا قد مس ءاباءنا الضراءُ و السراءُ فاخذناهم بغتهً وهُمُ لایشعُرُون» (اعراف: 95-94) اشاره کرد و از دیگر سوی، سبک زندگی صحیح و پذیرفته شده اسلام را بیان میکند و از سبک زندگی ایدهآل اسلامی با عنوان حیات طیبه یاد میکند، اگرچه تنها یکبار در قرآن بهصراحت از حیات طیبه سخن بهمیان آمده است. اما در جایجای قرآن اشارات بسیاری به آن شده است که در میان مؤلفههایی میتوان به آن دست یافت که قرآن برای زندگی سالم معرفی کرده است.
برای درک چیستی حیات طیبه مناسب است، اول دو واژه «حیات» و «طیبه» مفهومشناسی شوند. «واژه حیات درمقابل موت بهمعنای زندگی و زندهبودن است و آن را نیروی رشد و حرکت و احساس نیز گفتهاند»، «حیات در نظر قرآنکریم اعم از حیات نباتی، حیوانی و انسانی است». «طیبه یا طیب بهمعنای پاک و پاکیزه و آن چیزی است که انسان بهشکل طبیعی به آن تمایل دارد. درمقابل، خبیث و ناپاک که انسان از آن متنفر است »
در زمینه چگونگی دستیابی بهحیات طیبه بایست گفت که سالک با سیر انفس و انجام عمل صالح در حال ایمان بهحیات طیبه
دست مییابد: من عمِل صالِحاً من ذکر او انثی و هُو مُؤمِنٌ فلنُحیِینهُ حیاةً طیبةً و لنجزِینهم اجرهم بِاحسنِ ما کانوا یعملون؛ هر مرد یا زن پرهیزگاری که کار نیک و شایسته کند (از حسن فاعلی و حسن فعلی هر دو برخوردار باشد) او را بهحیات طیب (زندگانی پاک و خوش) زنده بداریم و پاداششان را بر پایه بهترین عملی میدهیم که همواره انجام میدادهاند (نحل: 97). آیه حاکی از آن است که «ایمان و عمل صالح ملاک و معیار اساسی سبک زندگی قرآنی است، حیات طیبه و لقای پروردگار هر دو با ایمان و عمل صالح بهدست میآید، از آن جهت که حیات سبب حس و حرکت در همه موجودات است، حیات طیبه نیز شهود حقتعالی و سیر در تجلیات انوار الهی و سبک زندگی جدید نورانی برای آدمی میگردد و بیگمان این حیات برتر از حیات حیوانی مشترک بین انسان و حیوان است و آثاری که قرآن برای آن بیان کرده، بسیار بالاتر از اثرهای حیات مادی و عادی است. صاحب این حیات طیب، مستغرق در نعمات معنوی است. حقایق را میبیند و در خود عزت و کرامت مییابد، زیرا به معدن عظمت متصل شده است »
درحقیقت طبق این آیه شریفه که با صراحت بهحیات طیبه اشاره کرده است، گویی بین انسان و پروردگار جهانیان عهد و پیمانی است که پاسداشت آن درهای معنوی را میگشاید و آدمی را بهحیات طیبه و سبک زندگی نوین رهنمون میکند .مفسران در تفسیر حیات طیبه در این آیه، دیدگاههای متعددی را مطرح کردهاند. از نظر مطهری، «حیات طیبه و معنوی مختص آخرت نیست، بلکه با تحقق شرایط در همین عالم حاصل میشود؛ زیرا از آنجا که ایمان و عمل صالح از امور معنویای هستند که در همین عالم تحقق مییابند، حیات طیبه مترتب بر ایمان و عمل صالح نیز در همین عالم محقق میشود». امام خمینی (ره)؛ دراینباره میفرماید: «اگر کسی
با عمل توانست این قیود را بشکند و عملها را بهعمل صالح واحد برگرداند و اوراد را به ورد واحد ارجاع دهد، فلنُحیِیینهُ حیاةً طیِبةً. اینجاست که خداوند میفرماید: این عامل بهعمل صالح را به زندگی طیب و طاهر زنده میکنیم، نه اینکه گمان کنی چنین کسی در این عالم در زندگی طیب و طاهر نیست، بلکه اگر عمل صالح شد، در این عالم زندگی طیب و طاهر پیدا میکند». برخی از دیگر مفسران، «حیات طیبه را حیات بهشتی میدانند که مرگ ندارد و فقر و بیماری در آن نیست». و برخی دیگر «حیات طیبه را رزق و روزی حلال، زندگی شرافتمندانه همراه با قناعت و خشنودی، بهشت پرطراوت و زندگی خوش در آنجا و زندگی خوشبختانه در بهشت برزخی تفسیر کردهاند».در هر حال بهنظر میرسد، موارد یادشده بخشی از واقعیت حیات طیبه موردنظر قرآن را بیان کرده و تمام واقعیت نیست و آنچه مسلم است، این است که حیات طیبه هم حیات اخروی میتواند باشد و هم حیات دنیوی و ظهور و بروز مرتبهای از آن برای پرهیزگاری که عمل صالح انجام میدهد، واقعیتی است انکارنکردنی؛ بنابراین بایست گفت «مفهوم حیات طیبه آنچنان وسیع و گسترده است که همه اینها و غیر اینها را در برمیگیرد. درحقیقت سبک زندگی قرآنی سبکی است منزه از هر نظر و پاکیزه از همه آلودگیها، ظلمها و خیانتها، عداوتها، اسارتها و ذلتها و انواع نگرانیها و هرگونه چیزی که آب زلال زندگی را در کام انسان ناگوار میکند». پس میتوان نتیجه گرفت اگر ایمان همراه با عمل صالح شود، حیات طیبه را به بار مینشاند؛ بهعبارتی تحقق زندگی با آرامش، امنیت، رفاه، صلح، محبت، دوستی، تعادل و مفاهیم سازنده انسانی که این همان سبک زندگی مدنظر قرآن است (منگلی، 1389).
سبک زندگی اسلامی
سبک زندگی از دیدگاه اسلام، به مجموعه ای از موضوعات مورد قبول اسلام در عرصه زندگی اشاره دارد که براساس آن، معیار رفتار ما باید میتنی بر اسلام و آموزه های اسلامی باشد. خدا محوری و حاکمیت ارزش های اسلامی در زندگی از مهمترین معیارهای سبک زندگی مورد تایید اسلام است، درواقع، در این سبک زندگی، زندگی فردی و اجتماعی افراد باید مبتنی بر اسلام و رهنمودهای قرآنی باشد. اسلام با احکام جاودانه خود، سبکی ارمانی و در عین حال، واقع گرایانه را پیشنهاد نموده است که میتنی بر نگرشی متعالی به هستی و انسان است و آدمی را موجودی مسئول و مختار می داند که سرنوشت او به دست خودش رقم می خورد. در این سبک زندگی، غایت آموزه های دینی رهایی از سبک زندگی غیراسلامی و رسیدن به حیات طیبه می باشد که ایمان و عمل صالح، ملاک و معیار اساسی سبک زندگی اسلامی و دستیابی به حیات طیبه است. در این سبک از زندگی، انسان به طور طبیعی مدلی را که بیشترین هماهنگی را برای دستیابی به قرب الهی داراست. در زندگی فردی و اجتماعی خود مطلوب می داند و تقرب به خدا و لقاء الله را هدف نهایی خود می بیند؛ از این رو، همه شئون زندگی خود را؛ از نماز و عبادت تا کسب و کار، تحصیل، تفریح، معاشرت، بهداشت، خوراک، معماری، هنر، سخن گفتن، تولید، مصرف، آراستگی ظاهری و امثال آن را در مسیر این هدف قرار می دهد (مظاهری، ابراهیم پور سامانی و رحیمی، 1396).
بک زندگی اسلامی مجموعهای از رفتارهای سازمانیافته که متأثر از باورها، ارزشها و نگرشهای پذیرفته شده و همچنین متناسب با امیال و خواستههای فردی و وضعیت محیطی، وجهة غالب رفتاری یک فرد یا گروهی از افراد شدهاند و فرهنگ جامعه براساس آن ارزیابی می شود. اصلاح سبک زندگی در خانواده، نخستین گام برای تحقق سبک زندگی
اسلامی در جامعه به شمار میرود. فرهنگپذیری و جامعهپذیری افراد جامعه از خانواده شروع میشود. خانواده میتواند بسیاری ازارزشهای مطلوب اقتصادی را به افراد جامعه منتقل کند؛ زیرا در تربیت نیروی انسانی کارآمد نقش بهسزایی دارد (بخشی، (1396
جایگاه دین اسلام در سبک زندگی
به لطف حاکمیت فرهنگ ائمه معصومین(علیهم السلام) در قلب های ایرانیان، بخش عظیمی از تاریخ ما و همچنین فرهنگ جاری ما، متأثر از دین و برآمده از دین است و دین شکل دهنده و پدیدار کننده سنت خاص در جامعه ایران بوده است .ضعف آشکار بسیاری از پژوهش ها و تحلیل ها پیرامون سبک زندگی، غفلت از جایگاه دین اسلام و مکتب شیعه در سنت و تاریخ و هویت جامعه ایرانی است. به نظر می رسد به این دلیل در منشور ارائه شده از سوی مقام معظم رهبری تمامی مؤلفه های سبک زندگی با مباحث دینی و اسلامی پیوند خورده است. مولفه هایی از قبیل: هویت (فهم از خود، فهم از جامعه، فهم از تاریخ و …)، ارزش ها (هم صفات آرمانی و هم انسان های آرمانی)، معماری شهری و خانگی، نظام آموزش، زبان و ادبیات، هنر،خانواده (نظام و نقش)، روابط اجتماعی، ساختار اجتماعی، دین داری فردی و اجتماعی، نظام اقتصادی فردی و خانواده، نظام تغذیه و طب فردی و خانواده، رسانه، تکنولوژی، نحوه نگرش به عالم، نگرش به نظام سیاسی اجتماعی و …. (کرمی، 1395).
سه محور سبک زندگی اسلامی
الف) اعتقادات: اصول اعتقادی اسلام یعنی ایمان و عقیده به توحید، نبوت و معاد. این سه اصل، شالوده دیانت اسلام را تشکیل می دهند.
ب) اخلاقیات: یعنی مسلمان ویژگی های درونی و روانی خود را به گونه ای بسازد که با کلیت این سیستم مفهومی
هماهنگ و منطبق باشد. شاید محکم ترین تعبیر قرآن در این زمینه همان تقوا باشد که می توان آن را «ترس آمیخته با احترام از خداوند» معنا کرد.
ج) وظایف عملی و عبادات: از آن جایی که پیام اصلی اسلام، توحید است و یکی از مراحل آن، توحید در عبادات است، پس از قبول قلبی و اقرا زبانی به اصول فوق، باید عمل به ارکان را مکمل موجود بودن شمرد، عبادات یا وظایف عملی، بخش مهمی از مجموعه اعمال و رفتارها را تشکیل می دهد که در فرهنگ اسلامی به عنوان فروع دین شناخته شده است و در کنار اصول دین قرار دارد.
مولفه هاي سبک زندگی اسلامی
مولفه اجتماعی که به وظایفی اشاره دارد که فرد در ارتباط با دیگران، فراتر از خود و خانواده هسته ای خود انجام می دهد.
مولفه های عبادی که به وظایفی اشاره دارد که رابطه بین فرد و خداوند را به عنوان عبد و مولا نشان می دهد و اعم است از عبادات مشخص، مثل نماز، روزه، تلاوت قرآن، ذکرهای مستحبی، حج و … و رفتارهایی که رسماً نام عبادت ندارند، اما فرد به نیت اطاعت از خداوند آن را انجام می دهد.
مولفه های باورها به مفاهیم هستی شناختی، انسان شناختی، خداشناختی و … که اشاره دارد به این که فرد درونی شده و در لایه های زیرین عاطفی و شناختی او حضور دارند و بهصورت خودآگاه یا ناخودآگاه، نقش تعیین کننده ای در رفتارها دارند.
مولفه اخلاق که به صفات و رفتارهای درونی شده ای از فرد گفته می شود که وظیفه رسمی و قانونی او شمره نمی شود و با ترک یا انجام آن کسی او را مواخذه یا تشویق
نمی کند. در اینجا به بعد فردی و اجتماعی اخلاق نظر می شود (بعدالهی آن در شاخص باورها ملاحظه شده است).
مولفه مالی که به رفتارهایی از فرد اشاره دارد که مستقیم یا غیرمستقیم، به اموراقتصادی و مادی زندگی مربوط می شود و اموری مثل شغل، املاک، کیفیت دخل و خرج و … را شامل است.
مولفه خانواده که به رفتارها و روابط فرد از این حیث که عضوی از یک خانواده هسته ای است، اشاره دارد، یعنی زن، شوهد و فرزندان. (خانواده بزرگ، در شاخص اجتماعی ملاحظه شده است).
مولفه سلامت که به اموری نظر دارد که در سلامت جسمانی و روانی فرد ایفای نقش می کنند و تغذیه، بهداشت، فعالیت بدنی، تفریح، بازی، لذت های زندگی، سیاحت و زیارت، خواب و استراحت، دید و بازدید، ظاهر زشت یا زیبای فرد و … را شامل می شود.
مولفه تفکر و علم که به وظایف شناختی فرد اشاره دارد، اعم از شناخت های موجود در فرد، تلاش برای افزایش شناخت های خود و جایگاهی که فرد برای علم و تفکر قائل است.
مولفه دفاعی- امنیتی که به وظایفی اشاره دارد که بصورت فردی یا اجتماعی با امنیت افراد و جامعه مربوط می شود، مثل حفظ مرزها، انتظانات داخلی شهرها و روستاها، شناسایی و مجازات مجرمان در دعواهای خصوصی افراد و…
مولفه زمان شناسی که به وظایف فرد در خصوص استفاده بهینه از زمان مربوط می شود.
شاخص هاي فردي سبک زندگی اسلامی
تقواگرائی و خدامحوری
تفکر
راستگوئی و صداقت
اهمیت دادن به سلامتی
صبر و خویشتن داری
شاخص هاي اجتماعی سبک زندگی اسلامی
تلاش و کوشش
اعتدال و میانه روی
افکار
کردار
گفتار
پایبندی به خانواده
صله رحم
دوری از اسراف و تبذیر
(مظاهری، ابراهیم پور سامانی و رحیمی، 1396)
بحث و نتیجهگیري
به هر حال، تحقق سبک زندگی اسلامی مراحلی دارد، نخست باید سبک زندگی فعلی مان را مشخص کنیم. بعد سبک زندگی اسلامی را بشناسیم. سپس این دو را باهم مقایسه، موارد افتراق را مشخص و برای رفع این افتراق ها تلاش کنیم .بخشی از این کار مربوط به مسائل معرفتی و شناختی است. سبک زندگی اسلامی بخش حقیقی و اصلی تمدن است که مصادیقی دارد؛ مانند: مسئله خانواده، سبک ازدواج، نوع مسکن، الگوی مصرف، نوع خوراک، نوع آشپزی، تفریحات، مسئله خط، زبان، کسب و کار، رفتارهای ما در محل کار، مدرسه، دانشگاه، رفتار ما در فعالیت های سیاسی، ورزشی، رفتار مار در رسانه ای که در اختیار ماست، رفتار ما با پدر و مادر، با همسر، با فرزندان، با رئیس با مرئوس، با پلیس، با مامور دولت، سفرهای ما، نظافت و طهارت ما، رفتارما با دوست، با دشمن، با بیگانه و .. . اینها بخش های اصلی

فایل : 11 صفحه

فرمت : Word