مقاله کامل زن از نگاه پیامبر (ص)

زن از نگاه پیامبر(ص)
چکیده
ظهور شخصیت حقیقی زن و انجام رسالت‌های سنگین و مسئولیت‌های الهی و انسانی و راهیابی به کمال واقعی اش اقتضا‌ می‌کند تا از دیدگاه‌های افراطی و تفریطی پرهیز نموده و نظر صحیح و منطبق بر فطرت که مبتنی بر آموزه‌های دینی‌ می‌باشد را تببین نمود. ازآنجا که خداوند، پیامبر (ص) را به عنوان الگو معرفی نموده است تا مؤمنان از سخنان و اعمال و رفتار آن حضرت درس بگیرند. یکی از موضوعاتی که در سخنان پیامبر (ص) مورد تأکید قرارگرفته، معرفی شخصیت زن و نوع نگاهی است که به زن دارد.پیامبر اکرم(ص) الگوی کامل انسانیت،زن را از زوایای مختلف مورد بحث و بررسی قرار داده که مهم ترین آنها عبارت از: عظمت و هویت دینی زن، نقش مادر و وظایف پرورشی ایشان، همکاری و پاداش خدمت به شوهر، توجه به فرزند دختر، وظیفه‌ی مرد نسبت به همسر، منفور بودن طلاق‌ می‌باشد. درصورتیکه فرمایشات پیامبر (ص)مورد توجه قرار گیرد، آرامش در خانواده‌ها، افزایش و زمینه رشد و تعالی افراد خانواده فراهم‌ می‌گردد.
کلید واژگان:پیامبر (ص)،زن،مرد.
مقدمه
آنچه مسلم است این است که از میان مصلحان و اندیشمندان بزرگ تاریخ که غالباً یا زن را ندیده اند و یا به خواری در او نگریسته اند،حضرت محمد (ص) تنها کسی است که جدا به سرنوشت زن پرداخته و حیثیت انسانی و حقوق اجتماعی وی را به وی باز داده است.اعطای حق مالکیت فردی،استقلال اقتصادی زن و در عین حال متعهد ساختن مرد به تأمین زندگی وی،به گونه‌ای که حتی برای شیر دادن کودک‌ می‌تواند حق خویش را از همسرش مطالبه کند و نیز تعهد پرداخت مهریه نماینده‌ی شخصیت زن و نیز پشتوانه‌ی اقتصادی احتمالات شوم آینده‌ی وی بوده است.و نیز تساوی حقوقی و مذهبی او با مرد،از عواملی است که زن را در جامعه مقتدر و در برابر مرد،که همواره‌ می‌خواسته است بر زن تسلطی مستبدانه داشته باشد،مستقل ساخته است.
اسلام در عین حال که با «تبعیضات» موجود میان زن و مرد به شدت مبارزه کرده است،از «مساوات »میان این دو نیز جانبداری‌ نمی‌کند و به عبارت دیگر نه طرفدار تبعیض است و نه معتقد به تساوی بلکه‌ می‌کوشد تا در جامعه،هر یک را در «جایگاه طبیعی» خویش بنشاند،تبعیض را جنایت‌ می‌داند و تساوی را نادرست.با آن انسانیت مخالف است و با این طبیعت،طبیعت زن را نه پست تر از مرد‌ می‌داند و نه مانند مرد،طبیعت این دو را در زندگی و اجتماع «مکمل» یکدیگر سرشته است و از این رو است که اسلام،بر خلاف تمدن غربی،طرفدار اعطای «حقوق طبیعی» به این دو است،نه «حقوق مساوی و مشابه» و این بزرگترین سخنی است که در این باره‌ می‌توان گفت.
حضرت محمد (ص)،عملا‌ می‌کوشد تا حقوق و شخصیتی را که اسلام برای زن قائل شده است به وی عطا کند،از زنان همچون مردان بیعت‌ می‌گیرد.آنان را همچون مردان در صف «اصحاب»
خویش جای‌ می‌دهد،دخترش،فاطمه،را در کوچکی در برابر مردم بر زانوی خویش‌ می‌نشاند و هنگام گفتگو با آنان،او را‌ می‌نوازد و در ابراز محبت خاص خود به وی گویی عمد دارد که به اعراب نشان دهد که دختر ننگ نیست و همچون فرزند پسر،عزیز است.در خواستگاری علی،از وی اجازه‌ می‌خواهد و آن هم با چه آوایی زیبا و لطیف.رفتار وی با زنانش چنان با ادب و نرمش و مهربانی آمیخته بود که در جامعه‌ی خشن آن روز شگفت انگیز‌ می‌نمود.(شریعتی، 1384 ص 54 و 53).
از آنجا که خداوند پیامبر (ص) را به عنوان الگو معرفی نموده است تا مؤمنان از سخنان و اعمال و رفتار آن حضرت درس بگیرند و آن را سرلوحه‌ی زندگی خود قرار دهند،یکی از موضوعاتی که در سخنان پیامبر (ص) مورد تأکید قرار گرفته معرفی شخصیت زن و نوع نگاهی است که پیامبر (ص) به زن دارد.
که در این مقاله زن از نگاه پیامبر (ص) مورد بررسی قرار گرفته است.
عظمت زن در فرهنگ وحی
در فرهنگ وحی از زن به عظمت یاد شده است و این اختصاص به قرآن ندارد و در انجیل،تورات و صحف خلیل الله نیز مطرح بوده است.تکلم با فرشتگان و دریافت بشارت آنها و شنیدن از مواردی است که زن مانند مرد در همه‌ی این صحنه‌ها سهیم بوده است و اگر پدر پیامبری با ملائکه سخن گفته،مادر پیامبر نیز با آنها گفت و گو کرده است،از این رو قرآن کریم که از زنان یاد‌ می‌کند مادر مریم یا خود او را جزء آل عمران شمرده و در زمره‌ی اصفیا قرار‌ می‌دهد و به دیگر سخن،میان مردم جهان،اینها هم مانند انبیاء و اولیای خاص،از اصفیای الهی اند.(جوادی آملی 1383 ص 133).
زن وسیله‌ی انس و محبت
و از نشانه‌های خداست که برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید و در میانتان محبت و رحمت قرار داد،به یقین در این نشانه‌هایی است برای گروهی که تفکر‌ می‌کنند.(روم، 21).
انسان در این زندگی پرآشوب،نیاز به سکونت و آرامش و محبت دارد.به شخصی نیازمند است که محرم اسرار و خیرخواه و دل سوز و حامی اش باشد،تا با او انس بگیرد و از محبت‌ها،کمک‌ها و حمایت‌های خالصانه اش بهره مند گردد.به فردی نیازمند است که شریک زندگی اش باشد.در سلامت و بیماری،عزت و ذلت،خوشی و ناخوشی،فقر و غنا،رفاه و تنگ دستی و در همه‌ی احوال، به او وفادار و مهربان و دلسوز باشد.در تأمین این نیاز چه کسی بهتر از همسر و چه جایی مناسب تر از کانون خانواده است.(امینی 1386 ص 55).
زن،محبوب پیامبر (ص)
پیامبر (ص):از دنیای شما زن و بوی خوش،محبوب من قرار داده شده و نور چشم من در نماز است (پاینده 1382 ص 437).
محی الدین عربی،سر محبوب بودن زن را که در بیان پیامبر گرامی اسلام آمده است،چنین ترسیم‌ می‌کند:چون ذات اقدس خداوند ّمنزه از آن است که بدون مجلا و مظهر مشاهده شود،هر مظهری که بیشتر جامع اسما و اوصاف الهی باشد،بهتر خدا را نشان‌ می‌دهد و زن در مظهریت خدا کامل تر از مرد است،زیرا مرد فقط مظهر قبول و انفعال است،چون مخلوق حق است،اما زن،هم مظهر قبول و انفعال الهی است،هم مظهر فعل و تأثیر الهی،چون در مرد تصرف‌ می‌کند و او را مجذوب و ّمحب خود‌ می‌سازد و این تصرف و تأثیر، نموداری از فاعلیت خداست و از این جهت زن کامل تر از مرد است.اگر مرد بخواهد خدا را در مظهریت خود مشاهده کند،شهود او تام نیست،ولی اگر بخواهد خدا را در مظهریت زن
بنگرد،شهود او به کمال و تمام‌ می‌رسد،از این رو زن محبوب پیامبر اکرم (ص) قرار گرفت.(جوادی آملی 1383،ص 193 و 194).
فرزند دختر
پیامبر (ص):هر کس سه دختر را سرپرستی کند سه باغ از باغ‌های بهشت به او داده‌ می‌شود که هر باغی از دنیا و آنچه در آن است بزرگتر است.(لجنة الحدیث، 1388 ج 13 ص 131).
هر خانه‌ای که درآن چند دختر باشد هرروز دوازده برکت و رحمت ازآسمان به آن خانه نازل‌ می‌شود و فرشتگان پیوسته آن خانه را زیارت‌ می‌کنند و برایپدرشانهر شبانه روز عبادت یکسال را‌ می‌نویسند. (لجنة الحدیث، 1388 ج 13ص 132).
هر کس دختری داشته باشد و او را تحقیر نکند و پسرش را بر او ترجیح ندهد خداوند او را واردبهشت‌ می‌کند. (لجنة الحدیث، 1388 ج 13 ص 246)
هیچ کس از امت من نیست که سه دختر یا سه خواهر را تکفل کند و با آنها نیکی کند مگر اینکه آنها حجاب وی از جهنم باشد.(لجنة الحدیث، 1388 ج 13ص 959).
هر کس سه دختر داشته باشد و تربیتشان کند و شوهرشان دهد و با آنها نیکویی کند پاداش او بهشت است.(لجنة الحدیث، 1388 ج 13ص 754)
با توجه به این روایات نتیجه گرفته‌ می‌شود که اسلام جانب زنان و دختران را بیشتر ملاحظه‌ می‌کند، ولی به نظر‌ می‌رسد این تعبیرات و ترجیح خانم‌ها بر آقایان جنبه‌ی دفاعی و عاطفی دارد،زیرا تفکرات موهوم،عصر جاهلیت بر افکار مسلمانان تأثیر گذاشته و به دخترانشان خیلی ارزش‌ نمی‌دادند،لذا پیامبر اسلام و اهل بیت او از جایگاه زنان دفاع نموده اند،از سوی دیگر،دختران کانون عاطفه و احساس
اند، و به محبت و احترام والدین بیشتر نیاز دارند.صدرو این احادیث برای تأمین آن‌ می‌باشد (بابازاده، 1390 ص 92).
حق اختیار همسر
پیامبر (ص)نظر دختران خود را در مسئله‌ی ازدواج دخیل‌ می‌دانستند و نظرخواهی ایشان از حضرت فاطمه (س)در امر ازدواج،درسی بود برای پدرانی که خود را اختیاردار دختر خویش‌ می‌دانستند و به جای وی تصمیم‌ می‌گرفتند.از این رو وقتی دختری نزد پیامبر آمده و‌ می‌گوید پدرم مرا به ازدواج پسر عمویم در آورده است،رسول گرامی اسلام (ص) حق انتخاب را به دختر‌ می‌دهد و او‌ می‌گوید من به این ازدواج تن دادم،ولی قصدم آن بود که زنان بدانند،پدران را در این کار اختیار نیست.
ابن عباس نقل‌ می‌کند:دختری باکره نزد پیامبر (ص) آمد و گفت پدرش او را به ازدواجی ناخواسته مجبور نموده است،پیامبر اختیارش را به دختر داد. حذام دختر خنساء از ازدواجی که پدرش بر او تحمیل کرده بود،نزد رسول خدا شکایت برد.رسول خدا (ص) ازدواج را بر هم زد و فرمود:هرگونه‌ می‌خواهد ازدواج کند او نیز با ابولبابه ازدواج کرد. به طور اساسی،دین مبین اسلام برای خوشبختی زن در زندگی زناشویی،تدابیری اندیشیده است،از جمله در امر ازدواج به زن آزادی و حق انتخاب داده و جلب رضایت وی را شرط لازم دانسته به گونه‌ای که بدون اذن او،پیوند زناشویی اعتباری ندارد. پس حق گزینش،بهترین تضمین برای سعادت زن است.از این رو بی توجهی به رأی و نظر او ممنوع شده است.بدین ترتیب،اسلام اظهار نظر زن را ضروری و حق طبیعی اش دانسته است.زناشویی پیوند زن و مرد برای تشکیل زندگی مشترک است و این حق طبیعی زن است که همسر آینده
اش را برگزیند و در صورت اکراه و اجبار دیگران زیر بار نرود و نپذیرد (فتاحی زاده، 1387 ص 71 و 72).
مقام والای مادر
بر پایه‌ی تعالیم دینی،گرامیداشت مَقدمِ مادران مایه‌ی ورود بهشت است،چنانکه خط مشی و کیفیت رفتار مادر در تربیت فرزند وارسته‌ی اهل بهشت نقش تعیین کننده‌ای دارد. از رسول اکرم (ص) در این باره دو مطلب رسیده است:الجنة تحت اقدام الامهات بهشت زیر پای مادران است (نوری، 1407 ج 15ص 180).
إِذَا كُنْتَ فِي صَلَاةِ التَّطَوُّعِ فَإِنْ دَعَاكَ وَالِدُكَ فَلَا تَقْطَعْهَا وَ إِنْ‏ دَعَتْكَ‏ وَالِدَتُكَ فَاقْطَعْهَا،هنگام نماز مستحبی اگر پدرت تو را خواند نماز را قطع نکن و اگر مادرت تو را خواند،نماز را قطع نما (نوری، 1407 ج 15، ص 181).
البته قطع نافله حرام نیست،لیکن در حالت جواز،قطع یا رجحان آن یکسان نیست و از این جهت، نیکی به مادر افضل از احسان به پدر است،چنانکه از رسول گرامی اسلام رسیده است.و سر ترجیح مادر،تحمل رنج‌های فراوان از سوی اوست،نیز گرامیداشت خاله (خواهر مادر) در نبود و فقدان مادر، به منزله تکریم مادر تلقی شده است.(جوادی آملی 1383 ص 135).
در روایت دیگری از پیامبر (ص) آمده است که:امّک،امّک،ثم امّک، ثم اباک،ثم الاقرب فالاقرب (پاینده، 1382 ص 263). مادر خود،مادر خود،مادر خود را رعایت کن سپس پدر خود را سپس کسانی که به تو نزدیک تر هستند. از مجموع این روایات به دست‌ می‌آید که مادر حق بسیار بزرگی بر فرزندان خود دارد و کسی در این حق با آنها برابری‌ نمی‌کند بنابراین لازم است که تکریم و احسان به آنها در همه حال مورد توجه قرار گیرد.
شوهر داری جهاد زن
پیامبر (ص):جهاد المرأۀ حسن التبعل .جهاد زن در این است که خوب شوهر داری کند.(پاینده، 1382،ص 449) «حسن التبعل» که در حدیث آمده عبارت کوتاهی است ولی معنای گسترده‌ای دارد و همه‌ی خوبی‌ها را در بر‌ می‌گیرد.در باره زنی‌ می‌توان گفت خوب شوهر داری‌ می‌کند که مقام سرپرستی و قیمومت شوهر را‌ می‌پذیرد و از آن پاسداری‌ می‌کند،موقعیت او را در خانواده و بین فرزندان نگه‌ می‌دارد.در کارهای مهم با او مشورت‌ می‌نماید.از دستوراتش اطاعت‌ می‌کند.اگر در مواردی خروج از منزل را صلاح ندانست و اجازه نداد خارج‌ نمی‌شود.با رفتار خوش و اخلاق نیک و محبت‌های خود،شوهر را دلگرم و خانه را به کانون صفا و محبت تبدیل‌ می‌کند.در دشواری‌ها و گرفتاری‌ها به یاری شوهر‌ می‌شتابد و از او دل جویی‌ می‌نماید.در مورد اموال شوهر امانت دار است و از اسراف و تبذیر و ولخرجی اجتناب‌ می‌کند.در کارهای خیر او را تشویق‌ می‌نماید.بهترین لباس را در منزل‌ می‌پوشد و برای شوهر آرایش و زینت‌ می‌کند و همواره آماد و در اختیار اوست.در خانه داری و پرورش فرزندان‌ می‌کوشد راز دار و مهربان و دلسوز است. در باره چنین زنی‌ می‌توان گفت:خوب شوهرداری‌ می‌کند و عملش را در ردیف جهاد در راه خدا قرار دارد.(امینی، 1386 ص 69 و 70) وظیفه‌ی مهمیکه زن شوهرداری است یعنی مواظبت از شوهر است و انجام این کار به ذوق و زیرکی مخصوصینیاز دارد لذا سعادت و خوشبختی و یا بدبختی خانواده در دست اوست.زن‌ می‌تواند خانه را به صورتبهشت برین درآورده یا به جهنمسوزانی تبدیل کند.شوهرداری به قدری از نظر اسلام اهمیت داردکه آن را در ردیف جهاد در راه خدا قرار داده است و با توجه به اینکه جهاد در راه خدا برای ترقی وعظمت اسلام و اجرای عدالت اجتماعی،بزرگترین عبادت است،ارزش شوهر داری معلوم‌ می‌شود. (شمس الدین، 1384،ص 86).
هویت دینی زن
پیامبر (ص):من تزوج احرز نصف دینه (معزی 1371 ج 20 ص 8).هر کس ازدواج کند نصف دین خود را حفظ نموده است.پیامبر (ص):هیچ جوانی نیست که در عنفوان جوانی ازدواج نماید مگر آنکه شیطان مراقب وی ناله برمی آورد او دوسوم دین خود را از من حفظ نموده است،بنده‌ی خدا بعد از ازدواج باید در یک سوم دیگر دین خود پرهیزگار باشد)معزی 1371 ج 20 ص 9).ارزش زن به عنوان هویت دینی،با روشن شدن گوشه‌ای از اسرار ازدواج از زبان صاحب وحی روشن‌ می‌گردد.زن،نه تنها بازیچه‌ی مرد،وابسته و ابزار نیست،بلکه چون بنیان مرصوصی است که مرد را از پرتگاه دوزخ‌ می‌رهاند و از انحراف نجات‌ می‌دهد و با هم از تیرگی و تاریکی آسوده‌ می‌شوند و هماهنگ هم،راه فلاح و صلاح و نجات را‌ می‌پیمایند و از طلاح و تبار‌ می‌رهند.این نشان‌ می‌دهد که هویت مرد برای زن در نکاح و نیز هویت زن برای مرد در ازدواج،یک هویت دینی است نه غریزی و آمیزش حیوانی که در هر نر و ماده‌ای یافت‌ می‌شود.پس مرد یا زن جوان که پیوند زندگی مشترک‌ می‌بندد بخش مهم دین خود را حفظ‌ می‌نمایند و چنین نگرش ملکوتی به زن و نگاه الهی به ازدواج و بینش آسمانی به تشکیل کانون مشترک زناشویی،هرگز مرد را وابسته یا آزاد‌ نمی‌بیند و زن را نیز از نگاه وابستگی و ابزاری مصون‌ می‌دارد (جوادی آملی 1383 ص 318 و 319).
رفع نیازهای مادی خانواده
مرد و زن باید نیازهای مادی یکدیگر را برآورند،مخصوصاً شوهر نباید بخل بورزد،بلکه تا آنجا که‌ می‌تواند باید در تأمین نیاز مادی و مایحتاج زن و بچه اش بکوشد.زن هم باید از نظر مادی به شوهر و بچه اش برسد و از آنچه در خانه هست به آنها بدهد و بخل نورزد.
نقل شده است مردی از دنیا رفت در حالیکه اموالش را در راه خدا صدقه داده بود.پیغمبر (ص) بر جنازه اش نماز خواندند و دفنش کردند.شامگاه آن روز به اطلاع آن حضرت رساندند که زن و بچه‌ی او غذا ندارند،چون همه چیزش را صدقه داده است.حضرت فرمودند:اگر زودتر گفته بودید،من بر جنازه اش نماز‌ نمی‌خواندم (شمس الدین 1384 ص 21).
پیامبر (ص):بزرگترین گناهان در نزد خدا آن است که مردی نان خور خود را سرگردان کند.بدترین مردم آن است که براهل خانه‌ی خودسخت گیرد.خرجی که مرد برای کسان خود کند صدقه است (پاینده، 1382 ص 275 وص 538 وص 789).
پیامبر (ص):هر مردی که زحمت بکشد و بر عیالش انفاق کند خداوند متعال به عوض هر درهم، هفتصد برابر به او مرحمت فرماید. آن کسی را که خداوند وسعت زندگی به او داده و او بر خانواده‌ی خویش سخت‌ می‌گیرد از ما نیست (حیدری نراقی، 1386 ص 275 و ص 278).
از نظر اسلام،تأمین هزینه‌ی خانواده،از جمله مخارج همسر بر عهده‌ی مرد است،مرد وظیفه دارد کلیه‌ی مخارج همسرش را تأمین کند،گرچه خود زن ثروتمندتر از شوهر باشد.وجوب نفقه،یکی از احکام قطعی اسلام است.آن حق زوجه است.اگر مرد آن را نپردازد،به صورت دین بر ذمه اش باقی‌ می‌ماند و عندالمطالبه باید آن را بپردازد و چنان چه از پرداخت نفقه امتناع کند،حاکم شرع اسلامی‌ می‌تواند زن را طلاق دهد (امینی، 1386 ص 80).
احسان به زن
پیامبر (ص):جبرئیل در باره‌ی زن به من سفارش کرد آنگونه که گمان کردم طلاق جایز نیست مگر زمانی که زن فاحشه باشد.پیامبر (ص):به زنان احسان کنید زیرا آنها نزد شما اسیر هستند (لجنة الحدیث 1388،ج 12 ص 399).پیامبر (ص):کامل ترین مؤمنان آن است که ُخلقش نیک

فایل : 22 صفحه

فرمت : Word