مقاله کامل توهين در فضاي مجازي

توهین در فضای مجازی
چكیده
قدمت جرم به قدمت خود انسان و قدمت جرم رایانه ای به قدمت رایانه بازمی‌گردد. بزهكاری رایانهاییا بزهكاری مدرن(به عنوان یكی از انواع جدید بزهكاری در حقوق ایران و بین الملل) را شاید بتوان بهاعتبار نیاز به یك هوش خلاق و پویا در ردیف جرائم فسفری كه توسط افراد هوشمند رخمی‌دهد، دانست. تمامیت جسمانی و معنوی اشخاص همیشه قابل احترام بوده است و یكی از جرائم علیه شخصیت معنوی افراد جرم توهینمی‌باشد كه به تازگی نیز از طریق رایانه در سطح گسترده ای ارتكابمی‌یابد. موردی كه درقانون جرایم رایانه ای التفاتی به آن نشده است. از این رو در بررسی توهین رایانه ای ناگزیر از رجوع بهفصل پنجم قانون جرایم رایانه ای (مصوب 1388) تحت عنوان هتك حیثیت و نشر اكاذیب خواهیم بود. بهنظرمی‌رسد مقصود قانونگذاراز آوردن حرف ((و)) بین دو عنوان هتك حیثیت و نشر اكاذیب جداكردناین دو جرم بوده است نه هتك حیثیت از طریق نشر اكاذیب، چرا كه هتك حیثیت مصادیق دیگری نیزدارد از قبیل توهین، قذف و افترا. لذا قانونگذار در استفاده عمدی از این عنوان در ابتدای فصل پنجمقانون جرایم رایانه ای در صدد تحت پوشش قرار دادن كلیه مصادیق هتك حرمت بوده است. بنابراین نیازی به نام بردن از مصادیق بی شمار هتك حرمت كه یكی از آنهانیز توهینمی‌باشداحساس نشده است. از آنجا كه پدیده جرائم رایانه ای مرز نمی شناسد (جی آیكاو، 1383: ص 15) ، هم چنین به دلیل ویژگی هایخاص جرایم رایانه ای (گستردگی، فراوانی، وقوع آسان، تنوع و. . . ) اهمیت توهین در فضای مجازی بهعنوان جرمی مطلق كه در تحقق آن باید اظهار اهانت آمیز از طریق رایانه صورت گیردو مخاطب توهینفردی حقیقی، زنده و معین باشد،
نمایانمی‌شود. كهمی‌توان طبق ماده ((16)) قانون جرایم رایانه ای اینعمل را جرم دانسته و مرتكب رادر محل وقوع نتیجه محاكمه و مجازاتنمود.
كلمات كلیدی:هتك حیثیت – توهین رایانه ای– ماده ((16)) قانون جرایم رایانه ای – اینترنت
مقدمه
رایانه محصول حیرت انگیز تفكر بشری طی سالیان اخیر است كه امروزه به نحوی شگفت انگیز واردساختار زندگی انسان ها شده است. ورود این ماشین متفكر به عرصه ی حیات آدمی، اساس زندگی وی رادگرگون ساخته و معضلات ناشی از زندگی در جوامع انسانی را كه نیازمند حفظ و دسترسی به اطلاعاتگسترده و نیز تسریع در تبادل این اطلاعات است، با سرعت و دقتی بسیار بالا، مرتفع كرده است. ازسوی دیگرپیوند رایانه ها به هم در قالب شبكه های اطلاع رسانی، برشتاب گردش اطلاعات در جهان افزوده وقابلیت تحصیل اطلاعات رابسیار افزایش داده است.
بااین وجود ازآنجایی كه محیط سایبر، محیطی مخفی، آزاد و نامحدود است، احتیاج به نظم دارد و اگرخلاف این باشد هر ((صفحه)) از این محیطمی‌تواند صحنه جرم وآشفتگی بسیار باشد. امروزه مجرمین حیطه سایبر، از رایانه به عنوان كانونی مخفی، امن و مطمئن در راستای رسیدن به مقاصد شوم خود بهره میگیرند. در حقیقت حس پوشیده ماندن اعمال ارتكابی و عدم كشف آنها كه ناشی از عدم نظارت دقیق و مؤثر بر محیط سایبر است و نیز این موضوع كه آثار جرایم ارتكابی در این محیط معمولا باقی نمی ماند و همچنین امكان بسیار كم تعقیب مجرمین این حیطه كه ناشی از طبع جهانی بودن این جرایم است، به بزهكاران این دنیای خیالی فراغ بالمی‌دهد كه به دور از دیدگان شماتت بار پلیس و مردم، خواستههای شریرانهخود را به راحتی به معرض اجرا
بگذارند. (شیرزاد، 1388، ص 11) از جمله این جرایم، جرم توهین در فضایسایبرمی‌باشد كه متاسفانه در هیچ یك از مواد قانون جرایم رایانه ای به چنین مبحث مهمی توجهی مبذول نشده است. عدم توجه به توهین در قانون جرایم رایانه ای این سؤال را به ذهنمی‌رساند كه آیا عدمالتفات و عدم جرم انگاری، نشان دهنده جلوگیری از تورم كیفری بوده است یا ناشی از مسامحه قانونگذار؟به هر حال به دلیل اهمیت حیثیت و شخصیت معنوی اشخاص و لزوم احترام به شان افراد و تاكید اصل 22 قانون اساسی بر این امر در این مختصر با كمك قوانین مرتبط به بحث توهین در فضای مجازیمی‌پردازیم.
اهمیت جرم توهین
(به مشركین دشنام ندهید زیرا آنها نیز جاهلانه به خدا فحش خواهند داد) . سوره انعامآیه 108
چه خوب است انسان گفتاری مؤدبانه داشته باشد و زبانش را به سخنان زشت آلوده نسازد. مردم در ادای كلمات متفاوتند، برخیبه قدری مؤدبانه سخنمی‌گویند كه دیگران را تحت تاثیر قرارمی‌دهند در مقابل عده ای جانب ادب را رعایت نكرده و از اینرو در موارد بسیاری باعث توهین به دیگران نیزمی‌شوند. امام علی (ع)می‌فرماید: ((برترین ارجمندی و شرف، كمال و ادب است.)) (رحمت نژاد، 1388:ص 32)
توهین، ناسزا و بد گویی از دیر باز مذمت شده است و موضوع تازه ای نیست، آن چنان كه افلاطون در كتاب قوانین خودمی نویسد: ((از میان جرایم دیگر بدتر از همه اهانت و دشنام است كه بیش تر جوانان از روی گستاخی و بی شرمی مرتكب میشوند. زشت ترین اهانت ها، دشنام دادن به مقدسات و بدترین دشنام به مقدسات، اهانت به پرستشگاه های عمومی
كشور یا پرستشگاه های ناحیه ها وبخش هاست)) . (افلاطون، 1354:ص 333)
تعریف توهین
توهین به معنای خوار كردن و تحقیر و تخفیف كردن و از مصادیق هتك حرمت است و معنای تهمت نسبت دادن عملیزشت به كسی كه آن را مرتكب نشده استمی‌باشد. (هاشمی، 1384:ص 279) دشنام و فحاشی از جریان های همیشگی جوامع بوده و از طریق مطبوعات و رسانه های جمعی، به خصوص اینترنت نشانگر فرهنگ منحط یك جامعه است. این عمل از نظر اسلامپایمال كردن معیارهای اخلاقی به شمارمی‌رود به گونه ای كه در كتب فقهی آمده است: ((مؤمن با القاب بد با دیگران مقابلهنمی كند و به حق كسی تجاوز نمی كند.)) (هلالی، 1377:ص 542) همین طور پیامبر اكرم (ص)می‌فرماید: ((كسی كه به دوستیاز من اهانت كند (گویی) به جنگ من كمین كرده است.)) (كلینی، ج 4:ص 52)
توهین لفظی را فحشمی‌نامند كه هر كلام زشت و ركیك و مستهجن را در برمی‌گیرد. توهین فعلی كارهایی مثل آبدهان به روی كسی انداختن و هل دادن تحقیر آمیز را در برمی‌گیرد. (میر محمد صادقی، 1386:ص 152)
دراصطلاح حقوقی توهین یا اهانت كاری است كه متضمن اسناد و اخبار نبوده و به نحوی از انحا در حیثیت متضرر از جرمنوعی وهن وارد كند. توهین غالبا با الفاظ فحش و تحقیر محققمی‌شود و اشاره یا عمل موهن قائم مقام همین الفاظ میباشند. (قدسی، 1390:ص 50)
اهمیت توهین رایانه ای
اهمیت توهین در فضای مجازی، از آنجا ناشیمی‌شود كه زمان انتشار یك مطلب اهانت آمیز در سراسر شبكه در یكلحظه بسیار كوتاه بیش از چند كشور و به عبارتی چند میلیون سایت درگیرمی‌شوند. اخیرا نیز در خصوص توهین به
مقدساتدینی و ترویج فساد و فحشا، سایت های اینترنتی جدیدی مثل سایت سه كاف توسط معاندان و مخالفان داخلی و خارجی ویاافراد ناآگاه و منحرف به شدت رایج شده است. (شیرزاد، 1388:ص 99)
از آنجایی كه در توهین خشونت در گفتار شرط نیست پس لزوما توهین، شفاهی نیست. لذاتوهین كتبی نیز جرم است ولزومی ندارد توهین یا الفاظ اهانت آمیز حتما روی تكه ای كاغذ ملموس نوشته شوند یا روی دیوار، زمین یا داخل محتویاتروزنامه ها ونشریات آورده شوند، بلكه توهین به صورت مطالب مندرج در اینترنت نیز توهین كتبی است. به عبارت دیگر، توهین در فضای مجازی اگر به صورت نوشته عرضه شود توهین لفظی كتبی است. از سوی دیگر حضوری بودن در توهین شرطنیست. توهینمی‌تواند در غیاب شخص مورد توهین ولی در حضور دیگران صورت پذیرد، پس توهین اینترنتی نیزمی‌تواند درحضور شخص (در صورتی كه فرد مقابل مانیتور قرار داشته باشد و مطلب اهانت آمیز را در همان لحظه مشاهده كند.) یادر غیاب شخص و در حضور دیگران ارتكاب یابد. (زیرا اینترنت بی حد ومرز است و در آن واحد جمعیت كثیری به آن دسترسی دارند) .
از دیدگاه جرم شناختی توهین در فضای مجازی قابل قیاس با توهین سنتی نمی باشد. زیرا در توهین سنتی ممكن است فرد در مقابل عده ای محدود مورد اهانت واقع شود اما آسیب ناشی از توهین رایانه ای به مراتب بیش تر از توهین سنتی است. شاید بتواندر توهین سنتی اعاده حیثیت نمود اما در توهین مدرن كه وسعتی به كل دنیا دارد، اعاده حیثیت بسیار مشكل و غالبا غیر ممكناست. بنابراین نیاز به شدت عمل بیش تری دارد. هرچند جنبه های خشن توهین سایبری نسبت به مواردی چون قتل، ضرب و جرح و تجاوز كمتر نمایان باشد، اما درست به همان اندازه واقعی است وگاه نتایج به
وخیم تری در پی دارد و هزینه ای سنگین تر را برجامعه تحمیلمی‌كند. (سلیمی و داوری، 1386:ص 218) بنابراین علاوه بر الفاظ هر گونه عكس، كاریكاتور، فیلم، صوت یاتصویر كه عرفا توهین تلقی شود موجب هتك حیثیت خواهد بود.
علاوه بر موارد مذكور جز در موارد مصرح در قانون مثل ماده ((517)) قانون مجازات اسلامیدر حضور شخص مورد توهین، علنی بودن ضرورتی ندارد. با این حال توهین سایبرییك توهین علنی است. زیرا هیچ فضایی علنی تر از فضای مجازی نیست. درتوهین سایبری خواه فرد مورد اهانت حضور داشته باشد و خواه حضور نداشته باشد، توهین علنی است. از دیگر موارد اهمیتتوهین رایانه ای این موضوعمی‌باشد كه امروزه شبكه اینترنت كه هدفش اطلاع رسانی است در دایره مطبوع ات و زیر مجموعهجراید است، اگر مواد قانونی موجود شامل جراید و روزنامه ها باشد، شبكه اینترنت نیزمی‌تواند در دسته جراید قرار گیرد ومشمول احكام آن گردد. پس توهین اینترنتی جرم و قابل مجازات است.
اهمیت جرایم رایانه ای
رایانه به دلیل غلبه بر محدودیت مكان فیزیكی و هم به دلیل ویژگی های فرا مكانی بودن، ارائه یك تعریف مشخص از جرمرایانه ای را با سختی مواجه كرده است. اما در یك تعریف كلیمی‌توان گفت:جرم رایانه ای توصیف فعالیت های تبه كارانه ایاست كه در آنها كامپیوتر ها و شبكه های ارتباطی بخش لازمی برای جرم و جنایت است. در این جرایم حضور ابزار فناوریاطلاعات به عنوان عامل اصلی برای ارتكاب جرم كاملا ملموس است. (رجب پور كاشف، 1390:ص 19)
فضای سایبر
فضای سایبر، فضایی گسترده و وسیع و مؤثر است كه در كلیه فعالیت های بشر رو به رشدمی‌تازد به طوری كه گاهی اوقات
انسان را به بعد غیر مادی جهان نزدیك ترمی‌كند. فضایی كاملا متفاوت از آنچه كه تاكنوندرگیر آن بوده ایم و چنان است كهگاهییك انسان بتواند میلیون ها انسان دیگر را در عرض مدت بسیار كوتاهی غافلگیر نماید و سر نوشت آنها را از مسیری بهمسیر دیگر سوق دهد. (شیرزاد، 1388:ص 101) اینترنت همه جا واسطه ها را حذفمی‌كند (ال دریفوس، 1383:ص 44) بنابراینگاهی برنده تر از شمشیر عملمی‌كند و به عنوان وسیله ای در ارتكاب جرائمی چون هتك حرمت مورد استفاده قرار میگیرد. اما با این حال هیچ كس بومی فضای سایبر نیست، همه ما مهاجری هستیم، شبكه را اشغالمی‌كنیم و ظاهر اینترنت را تغییرمی‌دهیم. (زمانی و بهراملو، 1386:ص 313)
انواع جرائم سایبری
جرائمی كه مستقیما یك دستگاه رایانه یا سیستم های آن را هدف قرارمی‌دهند، مانند نفوذ و رمز شكنی.
جرائمی كه در آنها از رایانه به عنوان یك رسانه استفادهمی‌شود، مانند قمار از طریق اینترنت.
جرائمی كه رایانه صرفا محل حادث شدن جرم بوده است، مانند نمایش یك آگهی غیر مجاز به منظور جذب مشتری به محلفروش. (شیرزاد، 1388: ص 114)
عمده ویژگی های فضای سایبر
ورود بسیار ساده وسریع به این فضا
قدرت تحرك بالا برای حاضرین در این فضا
عدم محدودیت برای دسترسیبه سایر حاضرین
امكان برقراری ارتباط های خواسته به اشكال مختلف
امكان برقراری ارتباط های نا خواسته
برداشتهشدن محدودیت های زمانی و مكانی
دسترسی به حوزه های اطلاعاتی سایرین حتی در حریم خصوصی
استفاده از امكانات دیگران بدون آنكه به آنان آسیب رسیده باشد. (شیرزاد، 1388: ص 101)
ویژگی های خاص جرائم رایانه ای و علت جرم انگاری آنها
گستره جرائم رایانه ای بسیار وسیع است. در حقیقت، فضای سایبر همانند فضای واقعی جهان خارجی شاهد بروز انواع جرائم و جنایاتمی‌باشد، به گونه ای كه در جهان واقعی رخمی‌دهد، در جهان مجازی اینترنت و شبكه های اطلاع رسانی نیز امكانوقوع دارد. با این تفاوت كه به مدد فناوری های پیشرفته جهان مجازی، ارتكاب جرم و بزه كاری تسهیل شده و همگان امكانارتكاب آن را خواهند داشت. مضافا این كه به علت تعداد زیاد كاربر ها امكان رد گیری و دستگیری مجرمان خیلی كمتر ازتعقیب مجرمان در جهان واقعیمی‌باشد. بر این اساسمی‌توان ویژگی های خاص جرائم رایانه ای را به این ترتیب برشمرد:گستردگی، فراوانی، فرامرزی بودن، وقوع سهل و آسان، تنوع، جذابیت، زایدالوصف، ابهام حقوقی. (شیرزاد، 1388: ص 45)
توهین رایانه ای
توهین رایانه ای، نوع جدیدی از جرم توهین سنتی است كه در آن وسیله ارتكاب رایانهمی‌باشد. جرم توهین رایانه ای بهمعنای نسبت دادن هر امر وهن آور اعم از دروغ یا راست به وسیله رایانه یا انجام فعلی كه در نظر عرف و عادت موجب كسر شانو یا باعث تخفیف و پست شدن فرد گردد.می‌توان هتك حرمت را نتیجه حاصل از توهین رایانه ای دانست.
بررسی حقوقی
توهین رایانه ای نیز مانند تمامی جرائم دیگر از سه ركن تشكیل شده است تا عنوان جرم بر آن صدق نماید. این اركانعبارتند از: ركن قانونی، ركن مادی و ركن معنوی جرم. كه در این قسمت به بررسی آنمی‌پردازیم. هر چند در قانون جرایمرایانه ای خصوصا در فصل پنجم سخنی از توهین
به میان نیامده است، اما از آنجا كه توهین از مصادیق بارز هتك حیثیت است از مواد مربوط به هتك حیثیت برای بررسی توهین رایانه ای استفادهمی‌كنیم.
عنصر قانونی توهین رایانه ای
ماده ((608)) قانون مجازات اسلامی در این بارهمی‌گوید: (( توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ ركیك چنان چهموجب حد قذف نباشد، به مجازات شلاق تا (74) ضربه ویاپنجاه هزار تا یك میلیون ریال جزای نقدیخواهد بود.)) قانونگذارعلاوه بر این ماده با توجه به شخصیت و مقام طرف اهانت مواد دیگری را تصویب كرده است. از جملهمواد ((513)) ، ((514)) و ((609)) قانونمجازات اسلامی، ماده ((42)) قانون وكالت، ماده بیستم لایحه قانونی استقلال كانون وكلای دادگستری و ماده سی ام قانون مطبوعات. شایان ذكر است آنچه در اینجا مد نظر است نحوه تحقق اصل جرم توهینمی‌باشد، یعنی امكان تحقق توهین ساده با توجه به شرایط آن در اینترنت یا رایانه وجود دارد یا خیر ؟هرچند همانگونه كه ذكر شد قانونجرایم رایانه ای كه توسط شورای عالی توسعه قضایی تدوین شده، به جرم توهین اشاره نكرده است اما توهین از مصادیق بارزهتك حرمت است زیرا با توهین حرمت كسی از بینمی‌رود، بنابراینمی‌توان با توجه به ماده ((16)) قانون جرائم رایانه ایتوهین در فضای مجازی را مجازات نمود. ماده ((16)) قانون جرائم رایانه ایمی‌گوید: ((هر كس به وسیله سامانه های رایانه اییا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف كند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر كند، بهنحوی كه عرفا موجب هتك حیثیت او شود، به حبس از نود ویك روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا چهلمیلیون ریال یا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.))
تبصره: (( چنان چه تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتكب به حداكثر هر دو مجازات محكوم خواهدشد.))
قابلذكر است كه اگر تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد علاوه بر این كه به فرد بزه دیده آسیب جدیمی‌رسد، نوعی اشاعه فحشا نیزمی‌باشد كه جرم سنگین تریمی‌باشد. مبرهن است كه مخاطبین اینترنت بی شمارند و دیدن صور قبیحه ومستهجن، علاوه بر هتك حیثیت فرد یا افرادمی‌تواند باعث ترغیب دیگران به سوی فساد باشد. دیگر اینكه این جرم از زمرهجرایم علیه عفت و اخلاق عمومی نیزمی‌باشد و نمایش آن طبق بند 3 ماده ((640)) قانون مجازات اسلامی عفت و اخلاق عمومی را جریحه دارمی‌كند. (قدسی، 1390:صص 50-49)
عنصر مادی توهین رایانه ای
توهین رایانه ای از طریق رفتار، گفتار، اشارات وكلیهاظهارات شفاهی و كتبی توهین آمیز به وسیله رایانه صورت میگیرد. در توهین خلاف واقع بودن اظهارات ضروری نیست زیرا ممكن است اظهار توهین آمیز، اظهار واقعیت نیز باشد. درتشخیص رفتار و گفتار و اشارات موهن باید به عرف زمان و مكان وقوع جرم رجوع كرد. (میر محمد صادقی، 1386:ص 163) و شخصیت طرفی كه مورد اهانت واقع شده نیز در قضاوت عرف مؤثر است. در این جرم باید مخاطب معین باشد-توهین به یكمخاطب كلی جرم نیست –هم چنین مخاطب توهین رایانه ای باید شخص حقیقی باشد. این امر از لفظ (افراد) مذكور در ماده ((608)) قانون مجازات اسلامی استفادهمی‌گردد. و هم چنین از كلماتی مثل صوت، تصویر و فیلم كه در ماده ((16)) قانون جرایم رایانه ای آمده است، زیرا شخص حقوقی فاقد صوت و تصویر و فیلم است و شخصیتی اعتباری داشته، شخصیت و وجود مادیندارد. زنده بودن مخاطب نیز شرط دیگری است كه از ماده ((608)) قانون مجازات اسلامی مستفادمی‌شود زیرا فرد مرده زندهتلقی نمی

فایل : 16 صفحه

فرمت : Word